Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1-тарау САЛЫҚ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АПЕКТІЛЕРІ
1.1.Салық ұғымы, маңызы және экономикалық мәні
1.2.Салықтың саясатының мақсаты және түсінігңі
1.3.Салық саясатының қызметі
2-тарау ҚАЗАҚСТАН РЕСПУЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ САЯСАТЫ,
ҚЫЗМЕТ ЕТУ МЕХАНИЗМІН ТАЛДАУ
2.1. Қазақстан Республикасының салық саясатының
бағыттарын талдау
2.2. Қазақстан Республикасының салық саясатының қызмет
ету механизімін талдау
2.3. Қазақстан Республикасында салық саясатының құқықтық
негіздерін талдау
3-тарау ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ САЛЫҚ
САЯСАТЫНЫҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Салықтар мемлекеттің саяси және экономикалық қызметтерін қаржыландырудың негізгі көзі болып табылады.
Салықтар – мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай төлемдер.
Қазақстан Республикасының Салық кодексін қабылдаудағы ең негізгі ерекшеліктері және қол жеткізген жетістіктеріміз ретінде салықтарды бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерден ажырата отырып, оны «ерекше тауар» түрінде қарастырылғанын атап өтуге болады.
Салықты материалдық тұрғыдан алғанда – бұл, салық төлеушінің белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте мемлекетке беретін белгілі бір ақша сомасы болып табылады (салық натуралдық тұрғыда материалдық құндылық болып саналады).
Салықтың экономикалық мәні – шаруашылық субъектілерінен, азаматтардан ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір бөлігі болып табылатындығында.
Салық жүйесі де өз алдына сала болып қалыптасуы үшін, біршама қиындықтарды бастан кешіре отырып, көптеген өзгерістер мен толықтырулар жасалынып, қазіргі кезде тұрақты жүйеге түсті.
Қазақстан Республикасы өз алдына егемендік алып, тәуелсіз мемлекет болғасын, экономиканы дербес түрде басқарды. Мемлекеттік басқару жүйелеріне көптеген өзгерістер жасалып, бірнеше заң жобалары
қабылданды. Оларға қаншама өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Қазақстан Республикасы егемендік алып, тәуелсіз мемлекет болғанына он жеті жыл толды. Осы кезең аралығында салық жүйесіне көптеген өзгерістер енгізілді.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-бабында «Заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады» деп атап көрсетілген.
Курстық жұмыстың мақсаты - Салықтардың пайда болуын, экономикалық мәнін, жұрнақтарын, өзгерістері мен толықтырулары туралы айтып, мәнісін толық аша білу.
Курстық жұмыс кіріпеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан, қолданған әдбинттерден, қосышадан тұрады.
Курстық жұмысты жазу барысында Қазақстан Республикасының заңдары, шетелдік және отандық ғалымдардың еңбактері, марзімі басылымдағы мәліметтер, статистикалық ақпарат көздері, интернет елісінен алынған ақпаратар қолданылды.
1 САЛЫҚ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Салық ұғымы, маңызы және экономикалық мәні.
Салық – шаруашылық субъектілеріненжәне мөлшерлеме (ставка) бойынша бекітілген заң тәртібі негізінде азаматтардан алынатын мемлекеттікміндетті төлем.Салық не үшін қажет, заңды және жеке тұлғалар мемлекетке неліктен салық төлеуі керек? Бұл сұраққа жауап беру үшін,сіздің отбасыңызды шағын мемлекет деп таниық. Осы мемлекеттің өмір сүру үшін баспана ман коммуналдық қызмет төлеміне, тамақтануға, жиһаз, киім алу және басқа да өмір сүру қажеттіліктеріне қаражат керек. Сондықтан да табыс алатын отбасының әр мүшесі отбасы бюджетін құруға қатысуы қажет. Бұл – ақиқат. Мемлекетте де осы сияқты, шекараны қорғау, басқару органдарын тәртібін қамсыздандыру, құқық қорғау және тағы басқалар бойынша қызметтерді орындау үшін жалпымемлекеттік қаражат қоры, басқа сөзбен айтқанда мемлекет қазынасы болуы керек. Қоғамның әр
мүшесі өзінің меншікті табысынан мемлекет қазынасына ақша бөлуі керек. Сонымен, Салық – қоғамдағы сатып алушылықтың даму қажеттілігімен, мемлекеттің болу фактісімен анықталған объективті қажеттілік болып табылады. Мамлекеттің өз қызметтері мен міндеттерін жүзеге асыру мақсатында шаруашылық-тандыру субъектілері мен азаматтардан ұлттық табыстың белгілі үлесін міндетті жарна түрінде алуы салықтың маңызын құрайды.
Мемлекет қазынасының жарнасын өндірістің негізгі қатысушылары: материалдық және материалдық емес игіліктерді өз еңбегімен жасайтынжәне беллгілі табыс алатын қызметкерлер, сонымен қатар шаруашылық субъектілер, капитал иеленушілері жүзеге асырады.
Салық жарнасының есебінен бюджетте шоғырланған мемлекет ресурсы құрылады, кейін ол ғылым мен білімнің дамуы үшін, әлеуметтік-экономикалық, әскери-қорғаныс, құқық қорғау және басқа да мәселелерді шешу үшін пайдаланылады. Салық төлеушілердің бюджетпен өзара қатынас жүйесі бір жағынан, салықты бюджетке шоғырландыру бойынша өзара қатынасы, бір жағынан, түрлі саланы бюджетпен қаржыландыру бойынша өзара қатынасы арқылы спатталады.
Бюджет қажы жүйесіндеге негізгі «күретамыр» салық болып табылпды. Салық салу тәсілдері мен нысандары әр түрлі болып келеді. Бұл салық төлеушілердің төлем қабілеттілігін тұрақтандыруға, жалпы салық ауыртпалығын психологиялық білдірмеуге, табыстың түрлі нысаны (формасын) бейнелеуге, тұтынуға және жинақтауға \ әсер етуге мүмкіндік туғызады.
Салықтар – тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болды.
Салықтың экономикалық мәні – шаруашылық субъектілерінен, азаматтардан ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір бөлігі болып табылатындығында.
Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің белгілі мөлшерін нақтылы жарна ретінде алып қалады.
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекеттегі ұстау үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.
Салықтарға экономикалық әдебиеттерде әр түрлі анықтама мен түсініктеме берілген. Мәселен, Салық кодексінде «Салықтар – мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгіленген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін
міндетті ақшалай жарналар» деп атап көрсетілген.Салық – заңды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын бюджетке төленетін міндетті төлем.
Салық – белгілі бір объектілерден төленетін төлем.
Салық дегеніміз – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Салықты материалдық тұрғыдан алғанда – бұл, салық төлеушінің белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте мемлекетке беретін белгілі бір ақша сомасы болып табылады (салық натуралдық тұрғыда материалдық құндылық болып саналады).
Салықтың материалдық белгісі – салық төлеуші белгілі бір соманы мемлекетке міндетті түрде беруі болып келеді.
Материалдық салықтық қатынастар – ақшалай қатынастар, өйткені ол ақша қаржыларының салық төлеушіден мемлекеттік ақша қорларына жылжуы дегенді білдіреді.
Экономикалық категория тұрғысынан қарағанда салық – салық төлеушілерден мемлекетке қарай белгілі бір мөлшерде, белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте бір бағыттағы ақшаның қозғалысы болып саналады.
Салық құқығы – мемлекеттің салықтық әрекеті процесінде пайда болатын қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.
Салық материалдық тұрғыда белгілі бір ақша сомасын (ақшалай нысанда) немесе салық төлеушілердің мемлекетке беруі тиіс белгілі бір заттардың санын (натуралдық заттай нысанда) білдіреді.
Сонымен салықтардың мазмұны мынадай:
Салық – мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі;
Салық – ақшалай нысанда төленеді;
Салық – қайтарылмайтын төлем болып табылады;
Салық – баламасыз сипатта болады;
Салық – салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады;
Салық – тұрақты экономикалық қатынас туғызады.
Ал, енді осы белгілердің мазмұнын тереңірек қарастырамын.
- Салық – мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі.
Мемлекеттік аппарат мемлекетке тиесілі ақша сомасын өндірмейді. Сондықтан мемлекет жеке және заңды тұлғаларға салық салу арқылы қажетті соманы өндіріп алып отырады. Мұның экономикалық сипаттамасы
мемлекет салықты белгілеу және өндіріп алу арқылы өндірілген қоғамдық жиынтық өнімнің бір бөлігін өзіне тиесілі сома ретінде айналдырып алады. Бұл жерде салық қатынасы бөлуші сипатта болады.
- Салық - ақшалай нысанда төленеді.
Натуралдық нысанда төленуі де мүмкін. Мәселен, ауыл шаруашылығы саласында жиналған өнімнің бір бөлігі салық ретінде төленеді.Салық кодексінде салық ақшалай нысанда төленуі тиіс деп атап көрсетілген.
- Салық – қайтарылмайтын төлем болып табылады.
Салықты төлеген кезде ақша тек бір бағытта ғана қозғалады, яғни салық төлеушіден мемлекетке бағытталады.Мұның қайтарымды төлемдерден (мысалы, мемлекеттік қарыз) айырмашылығы:
Біріншіден, ақша салық төлеушілерден мемлекетке қарай қозғалады;
Екіншіден, кері қайтады, яғни мемлекеттен салық төлеушілерге бағытталады.
Ал, қайтарымсыз дегеніміз – ақшаны мерзімсіз алуды білдіреді, яғни ол соманың қашан қайтатыны белгісіз.
- Салық – баламасыз сипатта болады.
Салық құнның ақшалай нысанда бір бағытта қозғалысын айқындайды, төлеген салыққа қарсы тауар түрінде болса да қозғалыс жоқ. Толығырақ айтқанда, салық қандай да бір тауарға, немесе мемлекеттік қызметке төлем болып есептелмейді, яғни ақшаның өтеусіз алынуын көрсетеді.Сондықтан салық – баламасыз төлем болып табылады.
Азаматтардың мүлік салығын төлеген кезде, оның салық қатынастары қысқартылмайды, қайта салық төлеушілердің ағымдағы кезеңде төлеген салықтарымен қоса, келесі салық кезеңдерінде де салық төлеуге міндетті болады. Бұл процесс салық төлеушілердің меншік иесі ретінде құқынан айырылғанға дейін жалғасын таба береді.
Сонымен қатар салықтың құқықтық бірнеше белгілері бар, атап айтқанда:
- Салық – құқықтық нысанда жүзеге асады;
- Салық – мемлекеттің бір жақты белгіленімі болып табылады;
- Салық төлеу арқылы алу құқықтық сипатта жүзеге асырылады.
Салық экономикалық категория ретінде және өзінің қалыптасуы барысында мынадай үш қызметті атқарады:
- Салықтың ең бірінші кезектегі атқаратын қызметі, бұл – қазыналық.
- Салықтың келесі қызметтерінің бірі – бақылау (реттеу).
- Салықтың келесі атқаратын қызметтерінің бірі – қайта бөлу.
1.2. Салықтың мақсаты және жұрнақтары.
Салық элементтері - салық заңы регламенттелген салықтың қолданылу жағдайын анықтайтын құрамдас бөліктерінің жиынтығы. Салықтың бірнеше элементтері бар, атап айтқанда:
1 Салық субъектісі.
Салық субъектісі – заңды немесе жеке тұлға, яғни салықты төлеушілерді атаймыз. Салықты төлеушілер:
- Қызметкерлер - өз еңбегімен материалдық және материалдық емес игілік жасайтын, сонымен бірге белгілі бір түсім алатындар, яғни жеке тұлғалар;
- Шаруашылық субъектілері – капитал иелері, яғни заңды тұлғалар.
Салық төлеуші – салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуші болып табылатын тұлға.
Тұлға – жеке тұлға және заңды тұлға болып бөлінеді.
Жеке тұлға – Қазақстан Республикасының азаматы, шет мемлекеттің азаматы, азаматтығы жоқ адам.
Салық тасымалдаушылар – іс жүзінде салық ауыртпалығы түсетін жеке тұлғалар, соңғы салық төлеушілер, яғни мемлекет азаматтары.
Заңды тұлға – Қазақстан Республикасының немесе шет мемлекеттің заңдарына сәйкес азаматтық, оның ішінде шаруашылық құқықтар мен міндеттер субъектісі ретінде әрекет ететін ұйым (шетелдік заңды тұлға) немесе кәсіпорын. Шет мемлекеттің заңдарына сәйкес құрылған компания, ұйым немесе басқа да корпорациялық құрылым.
Заңды тұлғаның өз балансы, елтаңбасы, мөрі және банкіде есеп айырысу шот есебі болады.
Салық кодексінің мақсаттары үшін олар құрылған шет мемлекеттің заңды тұлғасы мәртебесіне ие ме, жоқ па, оған қарамастан дербес заңды тұлғалар ретінде қарастырылады.
2 Салық объектісі.
Салық объектісі – салық есептелетін база, яғни салық не үшін төленетінін қарастырады, мәселен: табыс, мүлік, тауар, мұра, жер және т.б. осы аталғандардан салық төленеді.Мүлік жылжитын және жылжымайтын мүлік болып бөлінеді:
- Тауар – қажеттілік пен тұтынуды қанағаттандыратын зат. Айналымнан алынбаған, сатуға немесе айырбасқа арналған кез келген еңбек өнімі болып табылады.
- Мұра – қайтыс болған азамат мүлкінің оның мұрагерлеріне көшуі. Көптеген мемлекеттерде мұраға салық салынады.
- Жер – белгілі бір өлшемдегі пайдалану мүмкіндігі орасан зор табиғи байлық. Күнделікті пайдаланылады.
3Салық жеңілдіктері.
Салық жеңілдіктері – төлем қабілеті, қоғамдық өндіріске қатысу және басқа да факторларды ескеріп заңмен қарастырылған жалпы ережеден шығару.
Салық жеңілдіктері – заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп немесе салық төлеуден түгел босату.Салық жеңілдіктерін бірнеше белгілер бойынша топтауға болады:
- Салық субъектілері бойынша жеңілдіктер.
- Салық объектісі бойынша жеңілдіктер.
- Салық мөлшерлемесі бойынша жеңілдіктер және т.б.
4 Салықты есептеу тәртібі.
Негізінде салықты есептеудің 5 кезеңі бар:
Бірінші – салық салынатын объектіні есепке алу;
Екінші – салық салу объектісінен салық базасын есептеу;
Үшінші – салық мөлшерлемелерін қолдану;
Төртінші – салық жеңілдіктерін қолдану;
Бесінші – салық сомасын есептеу;
Салық сомасын есептеуде мыналарға міндеттілік жүктеледі:
Біріншіден, салық төлеушілердің өзіне (мәселен, корпорациялық табыс салығын төлеген кезде);
Екіншіден, салық органдарына (жеке тұлғалардың жер салығын төлеуі);
Үшіншіден, салық агенттеріне (жеке табыс салығы).[19.105б]
Салық есептеуді жүзеге асыруға байланысты салық қызметақылы (салық органдары есептейді) және қызметақысыз (салық төлеушілердің өздері немесе басқа тұлғалар есептейді) болып бөлінеді.
Қызметақысыз салықта салық төлеушілердің өздері төлеуге тиісті салық сомасын есептейді.
Салық алу бірлігі – салық объектісін өлшеу бірлігі болып табылады.
Салық алудан толығымен босатылатын салық объектісінің ең аз бөлігі – салық алынбайтын минимум болып табылады.
1.3. Салық саясатының қызметі.
Салық – мемлекеттің пайда болу кезеңінен бастап қоғамдық
экономикалық қатынастардың негізгі буыны болып келеді. Мемлекеттік құрылғы нысандарының дамуы мен өзгеруі әлеуметтік-экономикалық процесте салық рөлінің күшеюіне, салық қызметінің кеңеюіне әкелді.
Салық мәні оныңатқаратын қызметіне тікелей қатысты. Қызмет (функция) берілген экономикалық категорияның қоғамдық міндеті қалай жүзеге асырылып жатқандығын көрсетеді.
Қаражаттыңмемлекеттік бюджетке түсуін қамтамасыз ететін салықтың қазыналық (фискалдық) қызметі тарихи түрде бірінші болып табылады. Бұл қызмет негізінде мемлекеттің қаржы ресурстары қалыптасады. Өндірістің тауар-ақша қатынастарының дамуына байланысты, қазыналық қызмет мемлекетке түсетін барлық ақшалай кірісті анықтайды.
Экономикалық категория ретіндегі салықтың бақылау қызметі салық түсімін бақылап, оны қаржы ресурстарындағы мемлекет қажеттіліктерімен салыстырады. Бақылау қызметінің көмегімен әр салық арнасы мен салық «пресінің» жалпы тиімділігі бағаланып, ұлттық табысты мемлекеттендіру деңгейі анықталады, салық жүйесі мен бюджет саясатына өзгеріс еңгізу қажеттілігіайқындалады. Салықты бақылау қызметін жүзеге асыру,оның толықтығы мен тереңділігі (мазмұндылығы) төлем тәртібінің жағдайына байланысты. Сондықтан бақылау қызметін іске асыру үшін бекітілген заңға сәйкес, барлық салық төлеушілердің салықты уақытылы және толық мөлшерде төлеуін қамтамасыз еткен жөн. Осыдан салықты есептеу дұрыстығын және оның мемлекеттік бюджетке уақытылы түсуін бақылау бойынша салық инспекциясы қызметінің негізі міндеттері анықталады. Салық-қаржы қатынастарының бақылау қызметі тек бөлу қызметіжағдайында ғана байқалады.
Ұдайы өндірістік процесте салықтың бөлу қызметі рөлінің көпжақтылығын сипаттайтын қасиеттері бар. Бастапқы кезде салықтың бөлу қызметі таза қазыналық сипатта болады: әскерді, шенеунік аппаратынқамтамасыз ету мүмкіндігіне ие болу үшін мемлекеттік қазынаны, біртіндеп әлеуметтік саланы (ағарту, денсаулық сақтау және т.б.) толтыру қажет болды. Бірақ мемлекет еліміздің шаруашылық өмірін ұйымдастыруға белсенді араласа бастағаннан кейін, салық механизміарқылы жүзеге асырыла бастаған реттеу қызметтері пайда болды. Сондықтан да қазіргі өркениетті мемлекет жағдайында бөлу қызметі мемлекеттің экономикалық қызметін реттегіш белгілеріне ие болды және салықты реттеу қызметі ретінде таныла алады. Мемлекет салық механизмі арқылы халық шаруашылығының дамуына мақсатты әсер етеді. Бұл жағдайда салық нысандарын, олардың мөлшерлеме өзгерісін, төлету тәсілдерін,жеңілдіктерді таңдау пайдаланылады. Бұл реттегіштер қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымы мен үйлесіміне (пропорциясына), жинақтау және тұтыну мөлшеріне әсер етеді, оларды ғылыми-техникалық прогрессті ынталандыруда пайдаланған тиімді. Салықты реттеудің көмегімен салықтың қосалқы қызметтері: ынталандырушы және тежеушілік, сонымен қатар ұдайы өндірістік бағыттағы қосалқы қызметтер жүзеге асырылды.
Салықтың ынталандырушы қосалқы қызметтері жеңілдіктер,
артықшылықтар және ерекшелік жүйесі арқылы байқалады. Ынталандырушы қосалқы қызметті жүргізу нәтижесінде салық салу объектісі өзгеріп, салық салу базасы азаяды, салық мөлшерлемелері төмендейді. Ынталандыру реттегіштері көбінесе, салық төлеушілерді өндіріс пен өндірістік емес құрылыстың дамуына, мүгедектер мен зейнеткерлерді, қайырымдылық қызметін және т.б. қамсыздандыру шығынын қаржыландыру мәселелеріне ынталандыруда пайдаланылады.
Салықтың тежеушілік (қайта ынталандыру) қосалқы қызметі өз алдына ынталандырушы қосалқы қызметке қарама–қарсы міндеттерді қояды және салық мөлшерлемелерінің өсуі арқылы байқалады. Өндірістік бағыттағы қосалқы қызмет жалпымемлекеттік табиғат ресурстарын пайдалануда алынатын салықтардан көрінеді.
Реттелген салық жүйесінде салықтың барлық қызметтері жүзеге асырылады. Осыны пайдалана отырып, мемлекет салық жарнасының жүйесін анықтап, салықтың қызмет ету механизімін әзірлейді, қоғам дамуының әр нақты кезеңінің әлеуметтік-экономикалық мақсаты мен міндеттеріне байланысты орындалған экономикалық саясатқа сәйкес, салық саласында турлі іс-шаралар жүргізеді.
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ САЯСАТЫ, КЫЗМЕ ЕТУ МЕХАНИЗМІН ТАЛДАУ.
2.1. Қазақстан Республикасының салық саясатының бағыттарын талдау.
Салық саясатындағы жариялық халықты салықтан түсетін кірістердің қандай мақсаттарға жұмсалатындығы туралы хабардар етуге мол мүмкікіндік береді. Бұны білу әрбір салық төлеушінің құқығы. Қазірдің өзінде, қаржы қызметінің басшылықтары салық саясатын эканомиканы басқарудың негізгі элементі екендігін түсінуде. Өз кезегінде мемлекеттің салық саясаты қоғамдағы салық мәдениетінің жалпы деңгейі мен жағдайы арқылы анықталады.
Салық салумен және салық төлемдерін жинаумен байланысты көптеген проблемалар барлық деңгейдегі бюджеттің қалыптасуына теріс әсерін тигізеді. Кірістерді, астыртын экономиканы және басқа да іскерлік қатынастар шеңберіндегі теріс құбылыстарды жасыруды тудыратын себептер әр түрлі болады, оның ішінде салық саясатындағы жариялылықтық жоқтығы және салық қызметіндегі қызыметкерлер мен тұрғындардың салық мәдениеттілігінің төменділігі.
Жаңа терминалогиялық түсініктер енгізу арқылы салық салудың Батыс әдістеріне негізделген салық Кодексін қайта жасау және оны әзірлеу жаңа құжаттардың кең көлемде насихатталуын талап еткен. Алайда, бұл жүзеге аспады .
Салық реформасына дайындық салық төлеушілердің негізгі бөлігі үшін елеусіз өткен: талдау жасаушылар мен салық төлеушілердің арасында пікірталас болмаған.
Сонымен бірге, салық жүйесі жеңілдіктердің көптігінен, салалық сипаты бойынша пайдаға салынатын салық ставкалардың дифференциациясының әсерінен және басқа да себептері бойынша салық төлеушілерге де, қаржыгерлердің өзіне де өте күрделі болуда. Осыларды ескере отырып, тек бұрынғы қабылданған заңдарды қарапайымға енгізілген заңды актілерді кең көлемде жариялау қажет. Бұл салық жүйесі туралы қоғамдық ой-пікірлерді, сондай-ақ заңды жобаларды қоғамдық талдау жүргізу жолында алдағы өзгерістерді нақты анықтауға, және оларға алдын-ала шешім қабылдауға мүмкіндік берер еді. Салық төлеушілердің пікірлері мен ұсыныстарын ескере отырып қабылданған заңдар елдегі экономикалық жағдайлардың өзгерісіне байланыссыз өтімді, әрі ұзақ мерзімде қызмет етер еді.
Қазақстандағы салық мәдениетінің деңгейі тұралы ой-пікір айту қазірде оңай емес. Бұған дәлел-көптеген кәсіпкерлікпен айналысушылардың әртүрлі жолдарымен салықты төлеуден жалтару немесе өздерінің табыстарын жоққа шығару, немесе оларды төмендету. Сондықтан да салық мәдениетімен байланысты қандай да болмасын мәселелерді шетелдік әдістермен байланыстыру түрінде бағалап қарауға тура келеді. Шынында да, экономикалық дамудағы, қоғамдық өмір деңгейіндегі, салық салу жүйесіндегі айырмашылықтар басқа бір елдің тәжіриебесін толығымен қолдану мүмкіндігін болдырмайды. Жоғарғы салық мәдениетінің элементі Батыс елінде кең тараған салық ведомстволарының субъектілерінің салық заңдылықтарын дұрыс емес талдауының нәтижесінде қаржылардың шығындалуымен байланысты жіберген қателіктерін талдау тәжірбиесі болып табылады.
Салық мәдениетінің әлеуметтік аспектілігі, яғни салық төлеушілердің және салық инспекторының мәртебесі мемлекет көзқарасынан тысқары қалған жоқ. Расынанда да, өзінің сыртқы пішініне қарай салық құрамы бойынша еліміздің салық салу моделі Батыс еліндегі модельге ұқсас болып келеді, алайда ол шетелде азаматтар мен кәсіпкерлердің нарықтық белсенділігін түсірмейді, ал біздің елімізде керісінше. Бұл қарама-қайшылық әртүрлі экономиклық дамуымен және салық саясатындағы ерекшеліктермен түсіндіріледі. Батыстың салық төлеушілері үшін экономикалық дамуының жоғарғы деңгейі жағдайында салық ставкалары жеңілдетілген.
Біздің жағдайымызда салық төлеуші айлап еңбекақысын алмаса, үшін мемлекетке салықты төлеу қабілеттілігі теріс әсер береді және салықты алудың дұрыс емес екендігі туралы ой туындайды. Бұдан басқа, Батыста әлеуметтік қамсыздандыру ешқандай сынаушылықты ұстамайды, және салық төлеушіні бюджеттен тыс қорлардың қалыптасуына қатыстыруға ұсыныс жасау үшін жағдай жасамайды.
Шетелдік салық мәдениетінің ең маңызды элементі - салық төлеушілігі шыдамдылық, олардың жеңілдік алуына, тікелей субсидиялар, үкіметпен ұсынылған қыйсындарының кеңістіктерін таңдауға мүмкіндігі.
Қазақстанда кейбір экономикалық бағалануы бойынша ұлттық жиынтық өнімге шаққанда салық үлесі 50 пайыздан жоғары. Бұл жағдайда кәсіп орындағы салықтық жоспарлануы маңызды болуы керек. Алайда фирмалардың қызметкерлерін салықтық жоспарлауға үйрету, оқыту орталықтарының жоқтығы көп қиындық туғызады.
Салық органдарында насихаттауы бойынша, салық заңдарын анықтау бойынша (секторлар) бөлімдер қарастырылған, бірақ салық инспекторларының жұмысының көптігінен, бұл бөлімдердің қызмет етуі тиімді болмауы мүмкін. Салық төлеушілерді салық мәдениетіне үйрету мектеп кезінен басталу керек деген пікір туындайды. Бұл курс салық салудың тарихи маңызын, салық философиясын, салық құқының кейбір тарауларын, содай-ақ жер салығын, көлік құралдарының салығы, мүлік салығын төлеу бойынша салық декларациясын толтыру бойынша рекомендациялар, жылдық жиынтық кіріс туралы декларациясымен таныстыру курсы болып табылады.
Қазақстандағы салық мәдениетінің ақпараттық аспектісі жапы алғанда дами басталу жағдайында болуда. Салық жүйесіндегі өзгерістер туралы ақпарат құралдарынан тарату-ақпараттық қызмет көрсету үлгілеріне жатады. Батыс елінде ақпараттық қамтамасыз ету шеңбері өте кең.
Бұл:- салық төлеушілерге ақпараттық кеңестер беру, салық декларациясын толтыру бойынша ақысыз ақпараттық жәрдемдесу, әртүрлі
семинарлар, ақпарат таралу құралдарындағы салық жарнамалары.
Бұл материалдар барлық әлеуметтік топтарға бағытталған кәсіпкерлік істі бастаушылар, имигранттар, үй шаруасындағы тұлғалар және т.б.
Біздің елімізде салық Кодексінің салық төлеушіге де, салық инспектіріне де бірдей қабылдау мақсаты бар. Шетелде нормативті құжаттар салық төлеушілер үшін хабардар болудың кез-келген деңгейіне дейін жеңілдетілген. Ақпараттық материалдар құжаттар дайындалғаннан кейін салық мамандарымен бірге және ақпарат бөлім қызыметкерлерінің арасында ұқыпты түрде өңдеуден өтеді. Біздің жағдайда ақпараттық материалдар бірінші басылымдар дайындалған күйінде жариаланады, бұл әрине қатардағы салық төлеушілер үшін өте күрделі болып табылады.
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінде салық құқығын анықтаудың нақты орны жоқ. Сонымен бірге салық мәдениетін қалыптастыруда салық заңдарын бұзушылықтың заңды түрде анықталуы өте маңызды болуы керек. Құқық бұзушылықтың негізгі себептері салық заңдарының бұзылуына жауапкершілікті ұсынатын қарапайым құқықтық нормаларды білмеушілік, салық төлеушілердің заңдылықтың сақталуына қол жеткізу және өз құқықтарын тиімді түрде пайдалану қабілеттерінің жоқтығы.
Салық мәдениетін қалыптастыру - бұл экономикалық, әлеуметтік, ақпараттық және құқықтық аспектілері бар күрделі процесс болып табылады.
Салық мәдениеті біздің елімізде де әрбір салық төлеушілер үшін реттеуші құрал ретінде болуы керек және салық жүйесінің эволюциялық, үйлесімді дамуына сәйкес әсер етуі тиіс.
2.2. Қазақстан Республикасының салық саясатының қызмет ету
механизімін талдау.
Қазақстан Республикасы өз алдына егемендік алып, тәуелсіз мемлекет болғасын, экономиканы дербес түрде басқарды. Мемлекеттік басқару жүйелеріне көптеген өзгерістер жасалып, бірнеше заң жобалары қабылданды. Оларға қаншама өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Дамыған мемлекеттер мен көрші мемлекетгердің жүргізіп отырған саясаттарын сараптай отырып, өзіміздің ұлттық менталитетке сай, қажетті жақтарын алып отырды.
Нарықтық экономика меп мемлекеттің салық саясатының негізгі мақсаты — бюджеттің кіріс бөлігін қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету болып табылады.
Салық саясатының басты мақсаты — салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне мүмкіндік беретін салық механизмін іске асыру.
Мемлекеттің салық қызметі келесі бағыттардан тұрады:
- мемлекеттің салық жүйесінің қалыптасуы;
- салық салу саласында мемлекет органдарының міндетін анықтау;
- арнайы салық органдарының жүйесін қалыптастыру;
Салық жүйесі де өз алдына сала болып қалыптасуы үшін, бір-шама қиындықтарды бастан кешіре отырып, көптеген өзгерістер мен толыктырулар жасалынып, қазіргі кезде тұрақты жүйеге түсті. Қазақстан Республикасының салық жүйесі реформалаудың үш кезеңінен өтті.
Бірінші кезең. 1991 жылғы 9 шілдедегі Қазақ КСР Президетінің «ҚазКСР мемлекеттік салық қызметін құру туралы» Жарлығымен ҚазКСР-нің басты мемлекеттік салық инспекциясы құрылды. 16 жалпы мемлекеттік және 27 жергілікті салық түрін қарастыратын салық жөніндегі заң актілер пакеті қабылданды.
1991 жылғы қабылданған Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» Заңына сәйкес сол кездегі салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түрлері:
1 Жалпы мемлекеттік салықтардың түрлері:
- Қосылған құнға салынатын салық.
- Акциздер.
- Мемлекеттік баж салығы және т.б.
2. Жалпыға бірдей міндетті жергілікті салықтар мен алымдар:
- Жер салығы.
- Жеке адамдардың мүлкіне салынатын салық.
- Мұрагерлік және сыйға тарту тәртібімен ауысқан мүлікке салынатын салық және т.б.
3 Жергілікті салықтар мен алымдар:
- Курорттық алым.
- Жарнамаға салынатын салық.
- Кино-телетүсірімдер өткізу құқығы үшін алынатын алым және т.б.
Екінші кезең. Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасын қабылдады, онда еліміздің салық жүйесі мен салық заңнамасын бірте-бірте халықаралық стандарт салық салу принциптеріне сәйкестендіру көзделген еді. Осыған орай 1995 жылы 24 сәуірде «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы шықты. Бұл өз қаржы жүйемізді құруға ықпал етті. Ең бастысы, салық төлеу жүйесі ықшамдалып, салық саны 45-тен 11-ге дейін қысқартылды. Оның ішінде бесеуі мемлекеттік, алтауы жергілікті салықтар.
Жалпы мемлекеттік салықтар:
- Заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы.
- Қосылған құнға салынатын салық.
- Акциздер және т.б.
Жергілікті салықтар мен алымдар:
- Жер салығы.
- Заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық.
- Көлік құралдарына салынатын салық және т.б.
Қазақстан Республикасы Президентінің бұл Жарлығы Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 16 шілдедегі ғ440-1 заңына сәйкес заң мәртебесін алды.
Осы кезде Қазақстан Республикасында салықтар, алымдар және басқа да міндетті төлемдердің мынадай түрлері қолданылды:
- заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы;
- заңды және жеке тұлғалардың мүліктеріне салынатын салық;
- аукциондық сатудан алынатын алым;
- заңды (мемлекеттік кәсіпорындарды, мемлекеттік мекемелер мен коммерциялық емес ұйымдарды қоспағанда) және жеке тұлғалардың "Қазақстан", "Республика", "Ұлттық" деген сөздерді (түбір сөз, сондай-ақ олардың кез-келген туынды сөзі түрінде) өздерінің фирмалық атауларында, қызмет көрсету таңбаларында, тауар таңбаларында пайдаланғаны үшін алым;
- жеке тұлғалардың ставкасы есептеу базасының 1 пайызынан жоғары белгіленбейтін қолма-қол шетел валютасын сатып алғаны үшін алынатын алым.
Үшінші кезең. 2001 жылы 12 маусымда Қазақстан Республикасының жаңа Салық кодексі қабылданып, 2002 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілді.
Салық кодексі салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді белгілеу, енгізу және есептеу мен төлеу тәртібі жөніндегі билік қатынастарын, сондай-ақ мемлекет пен салық төлеуші арасындағы салық міндеттемелерін орындауға байланысты қатынастарды реттейді.
Қазақстан Республикасының салық заңдары Салық кодексінен, сондай-ақ қабылдануы Салық кодексінде көзделген нормативтік құқықтық актілерден тұрады.
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі Салық кодексінде көзделмеген міндет ешкімге жүктелуге тиіс емес.
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер — Салық кодексінде белгіленген тәртіпте және жағдайларда белгіленеді, енгізіледі, өзгертіледі немесе күшін жояды.
Салық кодексі мен Қазақстан Республикасының басқа да заң актілерінің арасында қайшылықтар болған кезде, салық салу мақсатында Салық кодексінің нормалары қолданылады. Салық кодексінде көзделген жағдайларды қоспағанда, салық қатынастарын реттейтін нормаларды салықтық емес заңдарға енгізуге тыйым салынады.
Салық заңдары Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында қолданыста болады, сонымен бірге жеке тұлғалар және заңды тұлғалар мен олардың құрылымдық бөлімшелері қолданады.
Салық кодексіне жаңа салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер белгілеу, қолданыстағы салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер ставкалары мен салық базасын өзгерту бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізетін Қазақстан Республикасының заң актілері ағымдағы жылдың 1 желтоқсанынан кешіктірілмей қабылдануы және олар қабылданған жылдан кейінгі жылдың 1 қантарынан бастап қана қолданысқа енгізілуі мүмкін.
Қазақстан Республикасының Салық кодексіне сәйкес салықтың 9 түрі бар. 2005 жылы акциз салығына қосымша ретінде "экспортталатын шикі мұнайға, газ конденсатына рента салығы" қосылды.
Салықтың түрлері:
- Корпорациялық табыс салығы.
- Қосылған құн салығы.
- Мүлік салығы және т.б.
Алым дегеніміз - белгілі бір қызмет түрін бастар алдында немесе осы қызмет түріне құқық берер кезде төленетін міндетті төлем.
Сонымен қатар алым - анықталған құқықтық мәртебені бергені үшін төлем болып саналады.
2002 жылы алымның 13 түрі болды. 2003 жылдан бастап "елтаңбалық алым "алынып тасталды. 2005 жылы алымдарға өзгерістер енгізілді, яғни: "жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алым" және "кеменің немесе жасалып жатқан кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркеу үшін" және «туындылар мен сабақтас құқықтар объектілеріне құқықтарды, туындылар мен сабақтас құқықтар объектілерін пайдалануға лицензиялық шарттарды мемлекеттік тіркеу үшін» алымдары қосылды.
Алымдардың түрлері:
- Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым.
- Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
- Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсат бергені үшін алым және т.б.
Төлемақы - белгілі бір қызмет түрін пайдаланған кезде төленетін міндетті төлем.
Төлемақының 9 түрі бар. 2005 жылы төлемақыға өзгеріс енгізілді. Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақыға қосымша ретінде "қалааралық және халықаралық телефон байланысын бергені үшін төлемақы" төлейді.
Толемақының түрлері:
- Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы.
- Жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
- Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы және т.б.
Мемлекеттік баж дегеніміз – уәкілдік берілген мемлекеттік органдардың немесе лауазымды адамдардың зандық мәні бар іс-қимылдар жасағаны үшін және құжаттарды бергені үшін алынатын міндетті төлем.
Баж салығы — алып келінген, сыртқа шығарылатын, сондай-ақ транзитті тауарлар, бұйымдар мен қызметтерден алынатын салықтар.
Мемлекеттік баж салығы - төленетін қызмет тізімі заңды және жеке тұлғалар мүддесі үшін жасалатын әрекеттерді іздену арыздарын қамтиды.
Кеден төлемдері:
- кеден бажы;
- кеден алымдары;
- алымдар және т.б.
2.3. Қазақстан Республикасының салық саясаттың құқықтық негіздерін талдау
Негізінде құқықтық негіздер деп-құрамындағы әмірлі нұсқамаларының сақталуы мемлекеттік мәжбүрлеу шараларымен қамтамасыз етілген, өзінің заңи күші таралатын ауқымындағы нормативтік регламенттеу жағдайының темірдей құрсауына түсетін барлық тұлғаларға қатысты нақты айқындалған міндеттер мен құқықтар белгілейтін, сан мәрте қолдану мақсатында ұзақ мерзімді көздей отырып тиісті нормативтік құқықтық актілерге қалыптастырылған жалпыға міндетті жүріп-тұру (міндеттерін атқару және (немесе) құқықтарын пайдалану) қағидаларын айтамыз.
Салықтық саясаттың құқықтық негіздер мемлекеттің қаржылық қызметінің барысында туындайтын мемлекеттік қаржылық қатынастарды реттеуге атсалысатын көптеген қаржылық құқықтық қатынастардың ішінен айрықша дараланып, мемлекеттің қаржы жүйесіне кең арналы транзиттік қаражаттар ағымын бағыттап, бұруды мақсаттайтын әрі күнделікті жүзеге асыратын, көбінесе императивті-әмірлі, сонымен бірге қажетті кездерді диспозитивті-икемді, мемлекет пен қоғам тарапынан әрдайым шексіз әлеуметтік үміт артылып және мол материалдық мүдде жүктелінетін құқықтық негіздер болып табылады.
Сонымен, салықтық саясаттың құқықтық негіздер деп-мемлекеттің салықтық қызметінің үдерісінде туындайтын салықтық қатынастардың қатысушылары үшін жүріп-тұру қағидаларын белгілейтін құқықтық нормаларды айтамыз.
Қаржылық құқықтық негіздердің айрықша түрі ретінде ерекшеленетін салықтық құқықтық негіздер:
- уәкілетті мемлекеттік органдар тарапынан белгіленеді және мемлекеттік өктем-әмірлі сипатта болады;
- салықтық заң актілерін қабылдау жолымен белгіленеді;
- өздерінің мән-жайына және бағыт-бағдарына қарай әрқашанда тиісті субъектілердің мемлекет алдындағы нақты салықтық міндеттемелерін айқындап көрсете отырып, сол міндеттемелердің туындауын негіздейді және т.б.
Салықтық саясаттың құқықтық негіздердің құрылымы өзінің құрамдас жұрнақтары мен ішкі құрылысын көрсетеді.
Салық салу аясында қолданылатын құқықтық реттеу әдістеріне байланысты салықтық-құқықтық негіздер императивтік және диспозитивтік, сондай-ақ салықтық-құқықтық реттеу пәніне орай материалдық және ұйымдастыру салықтық құқықтық негіздері болып бөлінеді.
Салықтық төлеушілерге салықтық құқық қабілеттілігіне және әрекет қабілеттілігіне ие заңды және жеке тұлғалар жатады. Олар салық салудың экономикалық қағидалары мен тиісті заңның талаптарына орай резиденттер және резиденттер еместер болып бөлінеді.
Салық кодексінде тиісті баптарында салық төлеушілердің негізгі құқықтары мен міндеттері белгіленген.
Қазақстан Республикасының салық салу аясындағы салық төлеуші:
- заң жүзінде белгіленген өзіне тиесілі салықтық міндеттемелерін дер кезінде және толық көлемде орындауға;
- салық есептеудері мен салық салуға байланысты құжаттарды заңда белгіленген тәртіп негізінде табыс етуге;
- сауда операцияларын жүзеге асыру немесе қолма-қол ақша, банктік төлем карточкасы, чектер арқылы қызмет көрсету кезінде тұтынушылармен есеп айырысуды фискальдық жады бар бақылау-кассалық машинаны міндетті түрде қолдануға және тұтынушының қолына бақылау чегін беруге міндетті.
Кестеден байқап отырғанымыздай, жеке тұғалардың табыс салығы бойынша, салықтық түсімдер 2004 жылмен салыстырғанда 2006 жылы ұлғайғанын байқауға болады. Үлес салмағының төмендеген жері – 2005 жыл, негізгі есеп, 2004 жылдың қаңтарынан бастап күшіне енген өзгеріске сәйкес табыс салығының ставкасы төмендетілген және сонымен бірге кәсіпкерлерден түсетін жеке табыс салығының аз да болса, былтырғы жылмен салыстырғанда жоғарылағанын байқау қиын емес, бұл әрине шағын кәсіпкерлі қызыметпен айналысатын жеке тұлғалар санының көбейгенін білдіреді және мемлекетіміздің қолданып отырған жеке кәсіпкерлерге патент негізінде және оңайлатылған декларациянегізінде және оңайлатылғандекларация негізінде алық салу сәйкесінше табыстарды заңдастыра отырып, салық базасын ұлғайтқанын білдіреді.
2003 жылдан бастап Қазақстанда шағын бинес өкілдерінің саны жыл сайын жоғарылау үрдісіне ие. Соңғы бес жылда шағын кәсіпорындар саны 1,5-2 есе, жеке кәсіпкерлер саны 2,7 есеге, шаруа қожалықтарының саны 1,6есеге артып отыр.
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБИКАСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ САЛЫҚ САЯСАТЫНЫҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ
Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2015 жылдарға дейінгі стратегиясында мемлекеттің экономикалық саясатының басты бағыттарының бірі экономиканың шикізаттық бағытынан кетіп, оны одан әрі әртараптандыру және жаңа технологияларды дамыту болып айқындалды. Экономиканың серпінді өсуінің перспективасы отандық жоғары технологиялық экспортқа бағытталған өндірістің дамуына, кәсіпкерлік субъектілерінің инвестициялық белсенділігіне тікелей байланысты.
Аталған мақсаттарға жету үшін алдымен экономикалық әдістерге, атап айтқанда, экономиканың дамуын мемлекеттік ынталандырудың жанама тәсілінің негізгі құрамдаушысы болып табылатын салық салу жүйесіне негізделген, кәсіпкерлердің инвестициялық белсендігін қолдауға басым бағытталған мемлекеттік саясат қажет. Заң жобасының негізгі негіздері мынадай бағыттар бойынша өзгерістерді көздейді:
1. Инвестициялық жоба шеңберінде іске қосылатын преференциялардың қолданылу мерзіміне қарай тіркелген активтердің құнын жылдық жиынтық табыстан тең үлестермен шегерімге жатқызу жөніндегі қолданыстағы негізді сақтай отырып, қызметін жаңа өндірістерді құру жөніндегі инвестициялық жобалар шеңберінде ғана жүзеге асыратын жаңадан құрылған салық төлеушілер үшін корпорациялық табыс салығынан босату жөніндегі негізді енгізу арқылы экономикадағы инвестициялық ахуалдың тартымдылығын күшейту үшін корпорациялық табыс салығы бойынша инвестициялық салықтық преференцияларды беру нысанын кеңейту. Мұнда ұзақ мерзімді инвестицияларды ынталандыру үшін, жекелеген жағдайларда қызмет түрлеріне және тіркелген активтерге инвестициялардың көлеміне қарай Қазақстан Республикасының Үкіметіне преференциялардың қызмет ету мерзімін он жылға дейін белгілеу мүмкіндігі беріледі.
2. Қосылған құны жоғары тауарларды өндіретін және сапа мен экологиялық менеджменттің халықаралық стандарттарына сәйкес келетін менеджмент жүйесін енгізген ұйымдар үшін корпорациялық табыс салығын есептеудің жеңілдетілген тәртібін енгізу. Қосылған құны жоғары өнімді өндіретін ұйымдаға ерекше салық салу режимі есептелген корпорациялық табыс салығының сомасы 30 процентке азаюын көздейді. Отандық өнімнің сапасын және бәсекеге қабілеттілігін ынталандыру мақсатында, қосылған құны жоғары тауарларды өндіру процессін ИСО 9000 және 14000 сериялы сапа мен экологиялық менеджменттің халықаралық стандарттарының талаптарына сәйкестігіне сертификаттау кезінде, корпоративтік табыс салығы сомасының азаюы 30 проценттен 50 процентке дейін ұлғаяды.
3. Салық кодексінің 98-бабына табыс алынатын жағдайда ғылыми-зерттеу, жобалау, іздестіру және тәжірибе-конструкторлық жұмыстарға жұмсалатын шығыстардың салық салынатын табысты айқындаған кезде шегерімдерге жатқызылатын негізді алып тастау жөнінде өзгеріс енгізіледі, бұл негізгі құралдарды сатып алуға, оларды орнатуға жұмсалатын шығыстардан және күрделі сипаттағы шығындардан басқа, көрсетілген шығыстардың барлығын нәтижелеріне қарамастан шегерімдерге жатқызуға мүмкіндік береді.
Салық заңдарының қызметін ғылым саласында жүзеге асыратын ұйымдардың кірістерін корпорациялық табыс салығынан босату, қызметін арнайы экономикалық аймақтардың аумағында ғылыми әзірлемелер саласында жүзеге асыратын ұйымдарға салық салудың ерекше тәртібімен мемлекеттік тапсырыс шеңберінде жүзеге асыратын ғылыми-зерттеу жұмыстарын ҚҚС-тан босату жөніндегі қолданыстағы ережелерімен қатар жоғарыда аталған Салық кодексіне ұсынылып отырған негіздер ғылыми және инновациялық саясатты ынталадырады және олардың нәтижелерін өндіріске енгізуге ықпал етеді. Сондай-ақ заң жобасы:
- демеушілікті салық төлеушілердің жеке тұлғаларға немесе коммерциялық емес ұйымдарға демеушілік көмекті көрсетуін көтермелеуге бағытталған әлеуметтік институт ретінде, осындай салық төлеушілердің салық салынатын табысын түзетуге құқық беруге және адамдарды демеушілік көмек түрінде алған табыстарын салық салудан босату арқылы регламенттеу;
-ең алдымен ұжымдық инвестициялау схемасын (пай қорлары және акционерлік инвестициялық қорлар) дамытуға бағытталған, сондай-ақ сақтандыру нарығын дамытуға ықпал етуге танылған, қаржы операцияларына және қаржы нарығы субъектілеріне, соның ішінде сақтандыру нарығына салық салу;
- жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу мәселелерін – көрсетілген шикізаттың экспортын жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғалардың экспортталатын шикі мұнай мен газ конденсатына рента салығын төлеу мақсатында «Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу» бөлімінен «Жалпы ережелер» бөліміне ауыстыру;
- салықтық әкімшілендіру негіздерін салық төлеушілердің салық қызметі органдарымен өзара қарым-қатынастары кезінде рәсімдерді оңайлату әрі Салық кодексінің негіздерін қолданған кезде әртүрлі оқылудың алдын алу мақсатында басылымды нақтылау арқылы жетілдіру;
- Салық кодексінің негіздеріне сәйкес келтіру мақсатында басқа бір қатар заң актілеріне түзетулер енгізу мәселелерін қамтиды. Салық заңдарына ұсынылып отырған барлық өзгерістер бәсекелестікті, қазақстандық өнімді және ел экономикасына инвестицияның құйылып түсуін ынталандыруға, бұл толығымен елдің индустриялық-инновациялық дамуының бағыттарына сай келеді, сондай-ақ салық төлеушілердің салық міндеттемелерін орындау кезінде рәсімдерді оңайлатуға бағытталған.
Салық заңдарына ұсынылып отырған толықтыруларды енгізуімен отандық компаниялардың ұзақ өмірлік циклы бар күрделі өнімді шығарумен қатар ұзақ мерзімді жобаларды іске асыруда мүдделілігі артылады, негізгі құралдардың жоғары технологиялық түрлерін енгізу нталандырылады, бұл келешекте ел экономикасына оңтайлы ықпалын тигізеді.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорытындылай келе мен салықтың пайда болуын, экономикалық мәнін, жұрнақтарын, өзгерістері мен толықтырулары туралы айтып, мәнісін толық аштым.
Жалпы курстық жұмыс 3 үлкен бөлімнен тұрады.Әрбір бөлімге тоқталып кетсек, бірінші бөлімде салықтар қалай пайда болды, одан олардың экономикалық мәні туралы, жұрнақтары, сонымен қатар салық саясатының құқықтық негіздері және шетелдік тәжірибесі туралы айтылған.
Ал екінші бөлімде Қазақстан Республикасындағы ақшаның пайда болуы және әр түрлі реформалардан кейін ақшаның тұрақтандырылуы және басқа шет елдерден ақша несие-саясатының айырмашылығы.
Қорытынды бөлімге келетін болсақ, яғни үшінші бөлімде қазіргі салықтық саясаттың даму перспективалары туралы баяндалған, дәл айтқанда қазіргі салық саясатындағы өзгерістер мен толықтырулар туралы мәлімделген.
Салық – заңды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын бюджетке төленетін міндетті төлем.
Салық – белгілі бір объектілерден төленетін төлем.
Салық дегеніміз – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекеттегі ұстау үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.
Бұл мәселелердің барлығы бүгінгі таңдағы ел экономикасын әлемдік экономиканың бір бөлігі ретінде қалыптастыруға бетбұрыс жасаған-қоғам өмірі мен экономика саласында өтіп жатқан жаңа саяси экономикалық қарым-қатынастар жағдайындағы өзгерістер тұрғысынан жан-жақты қарастырдым.
Қазақстан Республикасының дамуының 2030 жылдарға дейінгі стратегиясында мемлекеттің экономикалық саясатының басты бағыттарының бірі экономиканың шикізаттық бағытынан кетіп, оны одан әрі әртараптандыру және жаңа технологияларды дамыту болып айқындалды. Экономиканың серпінді өсуінің перспективасы отандық жоғары технологиялық экспортқа бағытталған өндірістің дамуына, кәсіпкерлік субъектілерінің инвестициялық белсенділігіне тікелей байланысты. Аталған мақсаттарға жету үшін алдымен экономикалық әдістерге, атап айтқанда, экономиканың дамуын мемлекеттік ынталандырудың жанама тәсілінің негізгі құрамдаушысы болып табылатын салық салу жүйесіне негізделген.
Салықтық қызмет өзара тығыз байланысқан құқықтық және экономикалық қатынастардың жүйесінен тұрады. Мемлекет тиісті заңдар мен басқа нормативтік-құқықтық актілерді қабылдауы арқылы салықтар мен міндетті төлемдерді белгілейді, өзгертеді, жояды және олардың уақтылы, белгіленген мөлшерде бюджетке түсуіне бақылау жүргізеді.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ