Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
№ 1 билет
Киім туралы жалпы түсінік. Киімнің атқаратын қызметтері.
Киім - дәуірдің, адамның жеке индивидуалдылығын көрсететін және қоршаған ортаның әсерлерінен қорғайтын адам денесінің жасанды жабындысы, материалды қабаттар жүйесі.
Киімнің құрастырылуы – киім моделін құрастыруды дайындау, яғни бір бұйымның конфигурация бөліктерінін (бөлшектерінін) келісімді орналастырып тұрғызу. Құрастырудың нәтижесі ретінде сызбалар, суреттер, есептерді жатқызуға болады.
Адам қоғамының дамуымен бірге киімнің түрлері және формасының өзгеруі болды. Ерлер мен әйелдердің, қыздардың және тұрмыстағы қыздардың киімдері пайда болды; күнделікті, салтанатты, үйлену тойына жерлеу рәсіміне арналған және тағайындалуына байланысты оның басқа да түрлері шықты. Еңбектің бөлінуң әр түрлі кәсіби киімдерді шығаруға әкелді.
Өнеркәсіп өндірісінің, ғылымның және техниканың дамуы ең алдымен атқаратын функциясына байланысты ажыратылатын жаңа киім түрлерінің шығуына әсер етті. Киімнің алғашқы кезде денені жағымсыз климаттық және атмосфералық әсерден қорғау ретінде шыққан, бірақ түрлі тарихи және экономикалық жағдайлардың, ұлттық ерекшеіктердің ықпалынан көптеген өзгерістерге ұшырады, түрлерінің және формаларының ауан түріне жетті. Қазіргі таңда ол көркемөнердің сабағына айналды және оның кейінгі дамуы әр түрлі көркем стильдердің дамуымен бірге жүретін болды.
|
Шартты белгiлер |
Атаулар |
Орналасуы |
|
А |
Жоғары тұсы |
Көздiк–құлақтық көлденең жағдайдағы басты өлшеудiң жоғары нүктесi |
|
Б |
Мойын |
Жетiншi мойын омыртқа остi өсiндiнiң төбесi |
|
В |
Мойынның негiзделу нүктесi |
Мойын айналымының иық ылди сызығымен қиылысуы |
|
Г |
Бұғаналық |
Бұғананың төс ұшының жоғарғы нүктесi |
|
Д |
Жоғары төстiк |
Кеуденiң жармалық сызығында бөлiндiнiң орталығы |
|
Е |
Орта кеуделiк |
Кеудемен бiрге төртiншi қабырға шемiршегiнiң жоғарғы шетiнен жiктелу деңгейiндегi кеуденiң орта сызығында |
|
Ж |
Акромиальдық иықтық |
Жауырынның акромиальды өсiндiсi жанғы шетi жағындағы бiраз шығыңқылық нүктесi |
|
З |
Иықтық |
Иықтық буындарды теңдей бөлетiн тiк жазықтықты жауырыннын акромиальдық өсiндiсiнiң жоғарғы сыртқы шетiнiң қиылысындағы |
|
И |
Кәрi жiлiктiк |
Кәрi жiлiк басының жоғарғы нүктесi |
|
К |
Емiзiктiк |
Емiзiк орталығында |
|
Л |
Остисттiк – мықын алды |
Мықын сүйегiнiң жоғарғы алдыңғы бiраз шығыңқы түскен нүкте алды |
|
М |
Тiзе |
Тiзе тостағаншасының орталығы |
|
Н |
Қолтық астының орта бұрышы |
Қолдың қалпындағы қолтық ойындысының алдыңғы шетпен қалыптасқан доғаның жорғарғы нүктесi. Доға биiктiгiн дәл анықтау үшiн түзеуге қажеттi, қалыңырақ ет астында жасырын жатқан нүкте |
|
О |
Қолтық астының артқы бұрышы |
Қол түсiру қалпында қолтық ойындының артқы шетпен қалыптасқан доғасының жоғары нүкте |
|
П |
Жамбасты |
Жамбастың көбiрек шығыңқы нүктесi |
|
Р |
Бел сызығының биiктiк нүктесi |
Тұлғаның көбiрек жаншылған бөлiмiнде төменгi қабырға мен мықын сүйегiнiң арақашықтығының ортасында |
Осылайша, киім — бұл климаттық және өндірістік ортаның жағымсыз әсерлерінен қорғау мақсатында және утилитарлы ғана емес, сонымен қатар эстетикалық функцияны да атқаратын адамның киетін бүйымдардың жиынтығы.
“Киім” түсінігімен “костюм” түсінігі тығыз байланысты – айтарлықтай кең және терең. Костюм тарихта болған және киімді ғана емес, аяқ-киім, бас киім, аксессуарлар (сөмке, қолшатыр және т.б.), сонымен қатар шаш үлгісі, гримді қосатын, жалпы адамның сырт келбетін құрайтын, оған ерекше стиль беретін үнемі даму үстінде болатын белгілі бір түрмен таңдалып алынған заттардың кешені. Костюмдегі заттар мен элементтер адамның социалды, ұлтқа, аумаққа жататындығын, оның жынысын, жасын, кәсібін көрсететін белгілі бір оймен және тағайындалумен біріккен.
Адам денесiнiң морфологиялық белгiлерiне сипаттама.
Жалпы морфологиялық белгiлiрге дене ұзындығы немесе бойы, кеуде айналымы мен массасы жатады. Бiрiншi екi көрсеткiштi сантиметрмен өлшейдi.
Бой сүйек қанқа өлшемiне байланысты болады. Адам өмiрiнiң iшiнде бой өзгередi: туылғаннан 18-20 жасқа дейiн дене ұзындығы барынша көп мөлшерге дейiн үлкейдi; 45 жасқа дейiн өсу шегi тұрақты болады; 45 жастан кейiн - кейбiр дене ұзындығы қысқарады. Бұдан басқа да дене ұзындығы бiр күн iшiнде өзгеруi мүмкiн. Кешке қарай адам шаршағанда дене ұзындығы әдеттегiден 1,5 – 3,0 см қысқарады. Таңертең дене ұзындығы ұзарады. Орта мөлшердегi дене ұзындығың үлкенiне Солтүстiк Европа және Скандинавия елдерi (шотландтар, норвеждер, шведтер, Балқан түбегiнiң (албандар, гректер)), сонымен қатар Солтүстiк Америка елдерi (тұрғылықты халық емес) ие болған.
125 см-ден төмен және 200 см жоғары дене ұзындығын көп жағдайларда патологиялық категорияға жатқызады.
Кеуде айналымы өлшемiне кеуде клеткасынын бұлшық еттердiң даму дәрежесi және май жиналу көлемiне байланысты. Кеуде айналымы адам туылғаннан бастап, үздiксiз өсiп отырады да, ал 20 – 26 жас шамасында тұрақтанады. 40 жастан кейiн терi асты майлы қабатының байланысты төс құлаш кеуде айналымының қарқынды өсуi байқалады. Бiрақ, 60 жастан кейiн кеуде клеткасының периметрi қарттық инволюциялық кезең басталуына байланысты бiршама кiшiрейедi.
Дене пропорциялары. Пропорция деп адам денесiнiң бөлек бөлiктерi өлшемдерiнiң ара қатынасын атайды. Адам денесiнiң пропорциясы оның ұлттық ерекшелiгiмен, тұратын жерiнiң, географиялық-климаттық жағдайларымен, мұрагерлiк факторларымен анықталады.
Дене бiтiм. Дене бiтiмi бұлшық ет дамуы дәрежесiне және терi асты майлы қабатына, адам жасына, қаңқаның формасы мен өлшемiне байланысты болады.
Бұлшық ет дамуы әлсiз, орташа ,күштi болады. Май басу дәрежесiнiң дамуы әлсiз,күштi және мықты болуы мүмкiн. Сонымен қатар дене бiтiмдi анықтайтын категория белгiлерiне кеуде клеткасының формасы (жалпақ, цилиндрлiк және конустық), қарын формасы (қабысыңқы, түзу, дөнгелек-шығыңқы) және арқа формасы (әдеттегiдей, бүкiр және түзу) жатады
Келбет – бұл адам денесінің тұрып тұрғандағы қалыпты, бос күйдегі орны. Ол келесі негізгі факторламен: иықтың иілуі және омыртқа бөлімінің иілу деңгейімен сипатталады.
Кеуденің жоғарғы бөлігінің иілу деңгейіне байланысты киім конструкциясында келбеттің негізгі үш типін бөліп көрсетеді: шалқақ, қалыпты және енкіш.
Әйелдер иық бұйымының БКсын тұрғызу, артқы бойы тігіссіз.
Үлгілі фигура өлшемінде 164-92-100. Пальто тік силуэт артқы бойы тігіссіз.
Өлшемдер
Р – 164 ВnрзІІ – 21,2
Сш – 18,1 ВnкІІ – 42,9
СгI – 44,4 Шс – 17,8
СгІІ – 48,4 Шп – 13,2
СгІІІ – 46 Дрзап – 55,4
Ст – 35,9 Оn – 28,9
Сб – 50 Озап – 16,2
Шг – 16,9
ДтсІІ – 42,8
ДтnІІ – 43,8
ВгІІ – 26,2
Керекті қосымшалар
Пг – 10 1. Пдтс – 1
Пт – 5 2. Пспр – 3
Пб – 6 4. Пшгс – 1
5. Пвгс – 0,4
6. Поn – 8
Сызбаның алдын-ала есебі
|
Аймақтың аталуы |
Шартты белгілер |
СгІІІ аймақ бойынша |
Пг аймақ бойынша |
СгІІІ ± Пг |
|
Артқы бой |
→ А0 а |
Шс – 17,8 |
3 – 30% |
20,8 |
|
Қолтық ойындысы |
а а2 |
А0а – (А0а+а1а2 )= 9 |
5 – 50% |
14 |
|
Алдыңғы бой |
← а1а2 |
0,9Шг+( СгІІ – СгІІ) =19,2 |
2 – 20% |
21,2 |
|
Барлығы |
А0а1 |
46 |
10 |
56 |
а1а2 = 0,9Шг + (СгІІ – СгІІ) = 0,9 + (48,4 – 44,4) = 19,2
аа2 = А0а1 – (А0а + а1а2) = 46 – (17,8 + 19,2) = 46 – 37 = 9
№ 2 билет
1.Киімнің негізгі функциялары.
Киім – дәуірдің, адамның жеке индивидуалдылығын көрсететін және қоршаған ортаның әсерлерінен қорғай-тын адам денесінің жасанды жабындысы, материалдар қабаттар жүйесі. Киімнің құрастырылуы киім моделін құрастыруды дайындау, яғни бір бұйымның конфигурация бөліктерін келісімді орналас-тырып тұрғызу. Құрастыру-дың нәтижесі ретінде сызба-лар, суреттер, есептерді жат-қызуға болады. Адам қоғамы-ның дамуымен бірге киімнің түрлері және формасының өзгеруі болды. Ерлер мен әйелдердің, қыздардың және тұрмыстағы қыздардың киім-дері пайда болды, күнделікті, салтанатты, үйлену тойына жерлеу рәсіміне арналған және тағайындалуына байла-нысты оның да басқа түрлері шықты. Еңбектің бөлінуі әр түрлі кәсіби киімдерді шығаруға әкелді. Өнеркәсіп өндірісінің, ғылымның және техниканың дамуы ең алды-мен атқаратын функциясына байланысты ажыратылатын жаңа киім түрлерінің шығуына әсер етті. Киімнің алғашқы кезде денені жағымсыз климаттық және атмосфералық әсерден қорғау ретінде шыққан, бірақ түрлі тарихи және экономикалық жағдайлардың, ұлттық ерек-шеліктердің ықпалынан көптеген өзгерістерге ұшыра-ды. Қазіргі таңда ол көркем-өнердің сабағына айналды және оның кейінгі дамуы әр түрлі көркем стильдердің дамуымен бірге жүретін бол-ды. Осылайша, киім бұл климаттық және өндірістік ортаның жағымсыз әсерлері-нен қорғау мақсатында және утилитарлы емес, сонымен қатар эстетикалық функцияны да атқаратын адамның киетін бұйымдардың жиынтығы.
2.Антропометриялық нүктелердің түрлері.
Адам денесi мен оның (антропометриялық) бөлiктерiн өлшеудiн үш тәсiлi бар:
бiрiншi тәсiл арқылы тiк немесе көлденен жазықтықтағы кез келген нүктелер арасының ара қашықтық проекциясын өлшейдi;
екiншi тәсiл арқылы екi нүкте аралығының ең қысқа ара қашықтығын өлшейдi;
үшiншi тәсiл арқылы дене бiтiмiнiң үстiн өлшейдi.
Антропометриялық өлшем бағдарламасы киiмдi конструкциялау мақсатына арналған (60-70) сандарына өлшемдiк белгiлердiң үлкен сандар қамтиды.
Антропометриялық нүктелер сипаттамасы
Антропометриялық өлшеуді денеде негізгі антропометриялық нүктелерді белгілеуден бастайды. Негізгі нүктелер ол: мойындық, мойының негізгі нүктесі, иықтық, қолтық ойындысының артқы бұрышы, бел нүктелері
3.Әйелдер иық бұйымының БКсын тұрғызу, артқы бойы тігіспен.
№ 3 билет
1.Костюм, гардероб және оларды құрайтын бұйымдар ассортименті туралы түсінік.
Костюм – басты көңіл адамға ауатын, ойша шешілген ансамбль, ансамбль киімді, аяқ-киімді, шаш үлгісін, гримді, аксессуарларды біріктіреді және белгілі бір утилитарлы-эстетикаық функцияны атқарады.
Аксессуарлар – костюмге қосымша (шарф, косынка, орамал, бас киім, қоғаптар, сөмкелер, амиян, белдік, қошатыр, шұлықтар және т.б.). Сөмкені, белдіктерді, амиян, қолғап және т.б галантерея деп атайды. Бөлшектерді түймелеу, бекіту үшін, оларды тығыздау, бұйымды сәндеу үшін фурнитура жұмыс атқарады.
Киім моделін құрастыру практикада: модельдердің жиынтығы, комплект, ансамбль, модельдер топтамасы сияқты спецификалық терминдер қолданылады.
Комплект (Жиынтық) – бұл стильдік шешімнің бірлігімен бірлескен және матасы, тағайындалуы, түсі сияқты анықталған белгілері бар костюм элементтерінің жиынтығы. Комплекттің ансамбльден ерекшелеп тұратын бұл комплектті құрайтын заттардың құрайтын заттардың тең мағыналы, бірлесіп ауысып отыратындығы.
Ансамбль – бұл өзімен белгілі бір көркемдік ойды алып жүретін, ойдағы мазмұнын, құрылымын, тағайындалумен бекітілген көркем шешілген костюм. Заттық ансамбль – бұл сыртқы кеңістікті байланысы жоқ, бірақ ортақ көркемдік оймен біріккен, мәдениет жүйесіндегі бүтін үлгілеуші кешеннің бар екендігін көрсететін заттар жиынтығы.
Топтама (Коллекция) – бұл бірыңғай стильдік шешім негізінде тұрғызыған, құрастыру байланыстары, базалық формасы және мата құрылымы ақылдасылған, белгілі бір немесе әр-түрлі жағдайға тағайындалған модельдер сериясы.
Ассортимент – бұл кәсіпорын өніміне, өндіріске немесе басқа бір тауарлар тобына жататын бұйымның жеке түрлерінің қатынасы және құрамы. Бұны немесе белгілі бір қасиеттеріне байланысты өзіндік топтарға біріккен бұйымдар ретінде белгілеуге болады. Ассортимент – өндіріс өндіретін өнім номенклатурасы ретінде шығарылатын және қажеттілік құрылымының негізінде ғылыми бекітілген және табылған кешенді құрылған өндіріс бұйымының қатары; түрлеріне, тағайындалуына, сортына және қолданылған шикізатқа байланысты тауарлар жиынтығы немесе тізімі.
Гардероб – бір адамның немесе жанұяның қолданысындағы барлық киімдердің жиынтығы.
Киім моделінің тобы (Семейство моделей одежды) – жаппай өндірістік өнеркәсіп жағдайында үлгілеу және құрастырудың унификациялау талаптарына байланысты бір конструкция негізінде дайындалған бұйымдар сериясы.
2.Тұлғадан өлшем нышандарын түсіру.
1— Бой Б. Өңiрдiң жоғарғы тұсы нүктеге дейiнгi тiк ара қашықтықты өлшейдi.
2- Мойынның жарты айналымы Сш. Мойынның толық айналымын өлшейдi. Сантиментрлiк таспаның төменгi шетiн мойын нүктесi үстiнен орналастырады (жетiншi мойын омыртқасының остистiк өсiндiсiнiң биiгi), ол таспаны жанынан және алдынан бұғана нүктесiнiң төменгi шетiн жанай мойының басталу негiзiмен орналастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
Өлшеу барысында мойын формасына, орналасуына және ерекшелiктерiне: қысқа, ұзын, цилиндрлiк, бүйiрiнан майыстыра немесе алды және арты майысуына, жетiншi мойын омыртқасы төңiрегiн май басуына, алға немесе артқа еңкеюiне назар аудару қажет. Жаға фасонын таңдау барысында, мойын ұзындығы ескерiледi, ал конструкциялау барысында мойын ойындысының енi мен тереңдiгiн анықтауда мойын формасы мен май басу сипаты ескерiледi. Мойын негiзiмен түскен мойын ойындысы ойығы бар бұйымдардағы мойын ойындысының төменгi бөлiгiне мойын орналасуы әсер етедi.
3 - Бiрiншi кеуде жартылай айналымы Сг1. Бiрiншi кеуденiң айналамын толық (әйелдерде) өлшейдi. Арқаға сантиметрлiк таспаны көлденеңiнен жайғастырады, өлшеу көлемiнiң жартысы қолтық асты ойындысының жоғарғы шетiн жанай өтуi тиiс. Жартысын жазып алады.
4 - Екiншi кеуде жартылай айналымы Сг2. Екiншi кеуде айналымын толық өлшейдi. Арқаға сантиметрлiк таспаны көлденеңiнен қолтық асты ойындысының артқы бұрышына тиетiндей, қолтық асты ойындысымен қисық қиылысты тегiстiктен өтетiндей етiп жайғастырады. Еркектерде сантимертлiк таспаны емiзiктi нүктелер арқылы, ал әйелдерде кеуде бездерiнiн шығыңқы нүктелерiмен жүргiзедi. Соған орай бiрiншi, екiншi кеуде айналамын сантиметрлiк таспаны арқада жылжытпай бiрiнен кейiн бiрiн өлшейдi. Бюстi төмен түскен әйелдер денебiтiмiн сантиметрлiк таспаны кеуде шығыңқысына қосымша берудi ескере отырып алдынан қатаң қолденеңдiкте жайғастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
5 – Кеуденiң үшiншi жартылай айналымы Сг3. Кеуденiң толық үшiншi айналымын өлшейдi. Сантиметрлiк таспаны еркектерде тұлғаны айналдыра емiзiктiк нүктелерi арқылы, әйелдерде кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арқылы көлденеңiнен орналастрады. Таспаны алдынан кеуденiң оң жағына қарай аяқтайды. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
6 – Жартылай бел айналымы Ст. Белдiң толық айналымын өлшейдi. Таспаны тұлғаны айналдыра бел сызық деңгейiнде жайғастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
Өлшеу барысында бел формасына көңiл аударады және паспортқа оның ерекшелiктерiн жазып отырады: мәнерленбеген, цилиндрлiк, бiрден мәнерленген, арқа тұстан өте майысқан, қарны шығыңқы.
Жартылай бөксе айналымы Сб. Бөксенің толық айналымын өлшейдi. Таспаны тұлғаны айналдыра шығыңқы нүктелерге: артынан –жамбастарға, алдынан – қарынға жайғастырады. Өлшеу жартысын жазып алады.
Өлшеу барасында бөксе формасын және орналасу деңгейiн жазып алады: сопақ, дөңгелек, арқа жағынан тегiс, жамбастардың өте шығыңқылығы, бүйiрлер шұңқырларын, сандардың сырт жағына май басуын, жоғары, төмен орналасуы.
Кеуде енi Шг. Еркектерде қолтық ойындысының ара қашықтығы алдыңғы бұрышы өлшенедi. Таспа өзiнiң төменгi шетiмен қолтық ойындысын жанап өтуi тиiс.
Әйелдерде кеуде бездерiнiң негiздерінің үстiмен қолтық ойындысының алдыңғы бұрыштарынан биiкке дейiн көлденеңiнен ойша өткiзiлген өлшейдi.Жарты өлшеудi жазып алады.
Өлшеу барысында кеуде клеткасының формасына және иық қалпының бұрылысына көңiл бөледi. Кеуденi шығыңқы, түсiңкi, өте шығыңқы бұғаналарымен белгiлейдi.
Иық бұрылысының жайылғанын немесе тарылғанын анықтайды. Жiңiшке қапсырма сызығының жоғарғы бөлiгiн құру барысында кеуде клеткасының және иық қалпы құрылымы ескерiледi.
9 Артқы бел сызығынан мойын негiзделуiндегi жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiне дейiнгi ара қашықтық Дтс 2. Артқы бел сызығынан мойын негiзделуiндегi жобаланатын иықтық тiгiстiң жоғарғы нүктесiне негiзгi қашықтықты омыртқаға параллель өлшейдi. Иық жапсырмасы бар болған жағдайда иық жапсырмасы иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен омыртқаға параллель белдегi көлдеңеңдiкке дейiн өлшейдi.
10 және 11 мойын негiзіндегi жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен алдыңғы бел сызығына Дтп2 және кеуде биiктiгiне Вг2 дейінгі ара қашықтық (әйелдер үшiн). Ерлерде – мойын негiзiндегi жобаланатын иық тiгiстiң жоғарғы нүктесiнен иық жапсырмасының жобаланатын иық тiгiсiнен емiзiктер арқылы белдiң көлдененiне дейiнгi арақашықтықты, әйелдерде – оның жайласуын белгiлеумен уақытша кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арқылы өлшейдi.
Өлшеу барысында мойынның пiшiнiне назар аудару қажет. Мойынның иықтың белдiкке өтуi оның байқалмайтын дене бiтiмдерде сантиметрлiк таспа мойын негiзiнде жатуы тиiс.
12 – Мойын негiзiнен жобаланатын иық тiгiсінiң жоғарғы нүктесiнен қолтық артқы бұрышына дейiнгi Впрз2 ара қашықтық. Көлденең жағдай екi тәсiлмен қолданылады: өлшенетiн жағындағы қолтық ойындысының артқы бұрышына тиiп өтетiндей сантиметрлiк таспа арқылы немесе дөңгелек резеңкенi бойымен қолтық ойындысына тиiп өтетiндей және артынан колденең бойымен жабатындай орналастыруы арқылы өлшенеді.
13 – Қиғаш иықтың биiктiгi Впк2. Өмыртқаның бел сызығының нүктесiнен жобаланатын иық тiгiсінiң соңғы нүктесiне дейiн (сантиметрлiк таспаны соза түседi) ара қашықтықта өлшенедi.
Өлшеу барысында иық деңгейiн анықтайды, биiк немесе құлама.
14 – Арқа енi Шс жауырын бойымен қолтық ойындысының артқы бұрыштары арасындағы ара-қашықтықты өлшейдi. Өлшеудiң жартысын жазып алады. Өлшеу барысында жауырынның шығыңқылығы мен арқаның қисаюына назар аударылады.
15 – Бұйым ұзындығы Ди. Шартты қабылданған типтiк қалыптағы денебiтiмдегi жағаны қондырып тiгу сызығынан қалаған ұзындығына дейiнгi ара қашықты арқа ортасымен өлшейдi.
16. Иық енi Шп. Мойын негiзде жобаланатын иықтың тиiстi нүктесiнен оның соңғы нүктесiне дейiнгi ара қашықтық. Тар иықты және үлкен май басуынан дене бiтiмiнiң қолдың жоғарғы бөлiгiнiң сыртқы үстiнiң өлшемiн алу барысында дене бiтiмiнiң пропорциялығын көзбен қабылдау үшiн Шп өлшемiн көбейтедi және керiсiнше кең иықты тар арқаны және нормалды қол айналымы бар дене киiм үлгiде өлшеудi қысқартады.
17. Жең ұзындығы Др. Иықтың және иық алды үстiнiң бойлай түсiп жобалайтын иықтың тiгiсiнiң соңғы нүктесiнен бос түсiрiлген қол жеңiнiң қалаған ұзындығы денгейiне дейiнгi ара қашықтық.
Өлшемдi бiр уақытта иық ылдиынiң енiн өлшеу және сантиметрмен таспаны сол қолдың саусағымен иықтың тiгiстiң соңғы нүктесiне бекiту арқылы өлшейдi.
18. Иық айналымы Оп. Айналымды иық осiне перпендикуляр өлшейдi. Сантиметрмен таспа қолтық астының артқы бұрышын жанап өтіп қолдың сыртқы бетiне тұйықталуы тиiс.
Егер қол өте толық болса, оның толықтығын, тегiстiгiн немесе қолдың жоғарғы бөлiгiнiң май басу дәрежесiн анықтау қажет. Осындай ерекшклiктер жеңнiң конструктивтiк иiлiмдерiн таңдау және оның қонымдылығын тарату барысында ескерiледi.
Әйелдер иық бұйымының БКсында мойын ойындысын құрастыру.
№ 4 билет
1.Киімнің сапасы және оған қойылатын талаптар.
Тұрмыстық киімге қойылатын барлық бар талаптар тұтынушылық және өндірістік талаптардың жиынтығынан тұрады.
Киімнің тұтынушылық талаптары социалды, функционалды, эргономикалық, эстетикалық және эксплуатациялық талаптаға бөлінеді.
Социалды талаптар берілген ассортимент бойынша киімді шығаруда сатып алушылардың сұранысына байланысты анықталады.
Функционалды талаптар киімнің белгілі бір тағайындалуға сәйкестілігімен (композициялық тұрғызылу, конструкцияға және мата, жастық ерекшеліктері, сыртқы келбеті және психологиялық даму бойынша) сипатталады.
Эргономикалық талаптар антропометриялық, гигиеналық және психофизиоогиялық талаптар кешенінен тұрады.
Антропометриялық талаптар киімнің өлшемге, дене формасына, әр түрлі жастық топтарға байланысты фигураның тұрғызыу ерекшеліктеріне, атқаратын қозғалыс мінездемесі бойынша сәйкес келуімен бекітіледі. Киім конструкциясы қозғалыстың максималды еркіндігін қамтамасыз етуі қажет.
Гигиеналық талаптар ағзадағы қажетті жылуды және климаттың жағымсыз әсерлерінен, ластанудан және жарақаттардан денені қорғайтын оған оптималды микроклимат жасау жолымен қамтамасыз етіеді.
Психофизиологиялық талаптар адамның сезімі арқылы қасиеттерінен байқалады. Киім теріс реакция мен жағымсыз белгілерді шақырмауы тиіс. Ағзаға және денеген тиетін теріс әсер бұйымның артық салмағының, матаның тікенектігі, тігістердің дөрекі өңделуі, сонымен қатар кию және шешу кезіндегі ыңғайлылық және жеке элементтерін қолданудағы ыңғайлылық болып табылады.
Эстетикалық талаптар модельдердің композициялық және түстік шешімімен, гармониялылығымен, бүтін және бөлшектердің өлшемдестігімен, форманың пластикалылығының анықтылығымен, оның тектоникасымен, заттық әлемнің стилистикалық байланысымен, модельдің және конструкциясының жаңалығымен, тауарлық түрінің жетіктілігімен анықталады.
Эксплуатациялық талаптар киімге өте маңызды және киімнің үйкелуге, мыжылуға, үзілуге, иілуге, сәулелік ауа-райының әсеріне, химиялық тазалауға және жууға төзімдіігімен сипатталады.
Өндірістік талаптарды конструкторлы-технологиялық және экономикалық деп бөледі.
Конструкторлы-технологиялық талаптар тігін бұйымының конструкциясының технологиялылығымен, еңбек шығыны және моделдің дайындалу уақытымен анықталады.
Экономикалық талаптарда өндірістің үнемділігінің (киім моделін дайындаудағы шығындар) және бұйымды эксплуатациялаудағы өндірістік шығындар (химиялық тазалауға, жууға және қалпына келтіруге кететін шығындар) көрсеткіштерін есепке алады.
2.Кендікке берілетін қосымшалардың түрлері.
Киiмнiң жобаланатын пiшiнiн құру қосымшаларға да байланысты болады. Олар жалпы қолданылуға – бұйымның барлық енiне немесе жеке қолдануға бөлiктерге (бөлшектерге) беріледі.
Бұйымның берілетін негізгі қосымшалары:
Пг - кеуде деңгейiнде;
Пт – бел деңгейiнде;
Пб—бөксе деңгейiнде.
Бұйым бөлшектерiне (бөлшектерге) берілетін қосымшалар:
Пш.с – артқы бой енiне;
Пш.п – алдыңғы (алды) бой енiне;
Пд.т.с – артқы бой бел ұзындығына;
Пс.пр – қолтық ойындысы (еркiн) тереңдiгiне;
Пш.горл – мойын ойындысы енiне;
Пг.горл – алдыңғы бой мойын ойындысы тереңдiгiне;
Пв.горл.с – артқы бой мойын ойындысына (тереңдiгi);
По.п – иық айналымына;
П. бед - бөксе айналымына;
Еркiн қынамалыққа берілетін техникалық, қимылды, еркiн демалуды қамтамасыз ететін, жылу алмастыруды және ауа қабатының тепе-теңдігін реттейтін қосымшалар деп аталады. Киiмдi декоративтiк, конструктивтiк сәндеуге берiлетiн қосымшалар (сәндiк-конструктивтiк қосымшалар) деп аталады.
3.Әйелдер иық бұйымының БКсында иық нүктелерін П1 ж П5 құрастыру.
№ 5 билет
Киімді топтастыру және оның классификациясына түсініктеме
|
Киім |
||||||||
|
Класстары |
Тұрмыстық |
Спор ттық |
Өндірістік |
|||||
|
Под Класстар |
Сыртқы киім |
Костюмді-көйлекті бұйымдар |
Ақжайма бұйымдар |
Корсеттік бұйымдар |
Арнайы |
Ведом стволық |
Техно логиялық |
|
|
Түрлері |
Пальто, курткалар плащтар және т.б |
Пиджактар,жакеттер, жилеттер және т.б. |
Пижамаларраспашон- калар, купальник-тер және т.б. |
Бюстгаль-терлер, белдіктер, грациялар |
Курткалар, шалбарлар, плащтар және т.б |
Шинель, пальто, китель және т.б |
Санитарлы-гигиеналық киімдердің барлық түрлері |
|
|
Топтары |
Ерлер, әйелдер, балалар |
|||||||
|
Топшалары |
Көктемдік-күздік, жаздық, қыстық, барлық маусымға арналған |
Әр түрлі уақыттың және дәуірдің мінездейтін киімдерінің негізгі белгісі ол адамның денесін климаттық ортаның жағымсыз әсерлерінен қорғауға арналған оның қорғағыш қасиеті. Осы басты функцияны есепке ала отырып, киім үш классқа бөлінеді:
1) тұрмыстық
2) өндірістік
3) спорттық.
Тұрмыстық киім адам денесін климаттық жағдайлардың жағымсыз әсерлерінен (жаңбыр, қар, жел және т.б) қорғауға арналған.
Өндірістік киім адам денесін өндірістік ортаның зиянды факторларынан қорғайды. Мысалы, мұнай өңдеу өнімдерінен, уран өңдейтін зауыттың агрессивті орта әсерінен.
Спорттық киім – спортшының денесін жарақаттардан қорғап және оның жоғары спорттық нәтижелерге жетуге көмектесуі қажет.
Қазіргі заманның киімінің алуан түрлілігі қасиеттерінің түрлі белгілері арқылы классификацияланады. Тағайындалуына байланысты (жалпы тігін классификациясы және өнімнің оныншы классификаторы), жыныстық-жастық белгілері, тірек бетінің мінездемесі, пішімі бойынша классификациялар бар.
Эксплуатациялау жағдайына және тар тағайындалуына байланысты киімнің әр классы ең алдымен подкласстарға, түрлерге, топтарға және топшаларға бөлінеді.
Жыныстық-жастық белгілеріне байланысты қазіргі кездің киімі топтарға бөлінеді: ерлер, әйелдер және балалар. Балалар киімі келесі түрлерге ие: жаңа туылған сәбилерге, балабақша жасындағы, мектепке дейінгі, бастауыш сынып және жоғарғы сынып балалары және жасөспірімдерге арналған киімдер.
Жастық белгісі бойынша ересектердің үш тобын бөледі: кіші (19-29 жас), орта (30-44 жас) және үлкен (45-тен жоғары). Балалар киімін өндіру үшін келесі топтарды бөледі: балабақша (9 ай.- 3 жас), мектепке дейінгі (3 - 6,5 жас), бастауыш сынып (6,5-12 жас), жоғарғы сынып (12-15,5 жас) және жасөспірімдер (15,5-18 жас) топтары.
Жыл мезгіліне және климаттық аймаққа байланысты киім топтары төрт топшаларға бөлінеді: К/К – көктемдік-күздік; Ж – жаздық; Қ – қыстық; В/С – барлық маусымға лайықты (всесезонная);
Киімнің тағайындалуына және арнайы бір жағдайда қолданылуына байланысты классификацияны жалғастыруға болады. Мысалы, әйелдер костюмы күнделікті киюге, үйде қодануға, салтанатты кездерге және т.б. арналуы мүмкін.
Ең көп кездесеті және өзінің құрамында келесі топшалардан тұратыны тұрмыстық киім болып табылады: (1 кесте):
- сыртқы киім,
- костюмді-көйлекті бұйымдар,
- ақ жайма бұйымдар,
- корсеттік бұйымдар
2.Бұйымның силуэтін ескере отырып Пг қосымшаны БК ның учаскесіне бөлу(%).
|
Аймақтың аталуы |
Шартты белгілер |
СгІІІ аймақ бойынша |
Пг аймақ бойынша |
СгІІІ ± Пг |
|
Артқы бой |
→ А0 а |
Шс – 17,8 |
3 – 30% |
20,8 |
|
Қолтық ойындысы |
а а2 |
А0а – (А0а+а1а2 )= 9 |
5 – 50% |
14 |
|
Алдыңғы бой |
← а1а2 |
0,9Шг+( СгІІ – СгІІ) =19,2 |
2 – 20% |
21,2 |
|
Барлығы |
А0а1 |
46 |
10 |
56 |
а1а2 = 0,9Шг + (СгІІ – СгІІ) = 0,9 + (48,4 – 44,4) = 19,2
аа2 = А0а1 – (А0а + а1а2) = 46 – (17,8 + 19,2) = 46 – 37 = 9
100% – 10 см
30% – х см, х = 30·10/100 = 5 см
100% – 10 см
50% – х см, х = 500/100 = 5 см
100% – 10 см
50% – х см, х = 200/100 = 2 см
Әйелдер иық бұйымында қолтық ойындыны құрастыру.
Әйелдер иық бұйымының БКсында бел сызығын безендіру.
№ 6 билет
Көлемді пішін жасау үшін қолданылатын құралдарды талдау
Киiмнiң сыртқы формасы оның негiзгi элементтерiнiң бiрi болып табылады. Киiмнiң сыртқы формасына матаның фактурасы, түрі, түсі, декор, сызықтар, әрлеулер, көрiнетiн тiгiстер сияқты факторлар әсер етеді:
әр түрлi нүктелердегi дене бiтiмге киiмнiң қонымдылық дәрежесiн мәнерлейтін, оның еркiндiк дәрежесi; -құрылым тiгiннiң геометриялық iшкi сипаттамасы -адам дене бiтiмiнiң пластикалық тiгiнi.Iшкi тiгiнiнiң сипаттамасы . Киiмнiң iшкi түрiн силуэт және формамен сипаттайды. Киiм силуэтi, оның жазықтық бейнелеуi және кескiнi көп жерлерде силуэттiк, құрастыру және сәндiк сызықтармен анықталады.Силуэттiк сызықтар (бұйымның иығы, кеудесi,белi және етегi ) киiмнiң көлемдiк пiшiнiн, прапорциясын және оның iшкi кескiнiн сипаттайды. Киiмдi үлгілеуде әр түрлi жастағы, өлшемдiк және толықтық топтардағы сұраныстарға жауап беретiн бiрқатар жетекшi силуэттер қабылданған: -түзу, бел сызықтарынын қатысынсыз иықсызығының кеңеюімен сипатталады;
-жартылай қынамалы, кеуде сызығы бойынша кiшiлеу көлемдi бөксе және бел сызықтары бойынша аз қынамалығымен бұйым етегi сызығы бойынша азырақкеңейтiлуiмен сипатталады; - трапеция негiзде етегi тарылған немесе кеңейтiлген.
Конструктивті сызықтары (тiгiстер) киiм бетiн бөлек бөлiктерге бөледi. Аса көбiрек кездесетiндерi болып бетiнiң мынандай бөлшектерге бөлiнуi саналады: артқы бой, алдыңғы бой, жең, жаға, белдемшенiң алдыңғы жаймасы, белдемшенiң артқы жаймасы, шалбардың алдыңғы жаймасы, шалбардың артқы жаймасы. Киiмнiң негiзгi бөлшектерiнiң тiгiстерiн өзара қосады. Сызықтан да, құрастыру сызықтары көп жағдайларда киiм тiгiстерiнiң орналасуымен сәйкес келедi. Киiмдегi құрастыру сәндiк форма құрушы сызықтарға бүкпенi жатқызады. Бүкпе- бұйымның барлық ұзындығы немесе енiне жүргiзiлмейтiн тiгiс. Кейбiр тiгiстер, мысалы рельефтiк,иiнiш тiгiстерi, екi қызметтi атқарады: құрастырушылық және сәндiлiк.Сәндiк тiгiстерiне әр түрлi әрлеуіш сызықтарды, сондай-ақ бөлшек шеттерiнiң контур сызықтарын (жаға,лацкан,өңiр және т.б) атайды. Киiмнiң негiзгi бөлшектерiнiң пiшiнімен анықталады
Бұйымды құрастыру барысында форма беретін элементтердің түрлері.
Горизонтальды пішін беретін элементтерге мыналар жатады: иық тігісі, горизонтальды бүкпелер, қолтық ойындының тереңдігі, иініштің сызығы, бел сызығы, бөксе, етек сызығы. Иық деңгейі: бір қалыпты, түсірілген және көтерілген. Иық ұзындығы: бір қалыпты, ұзартылған және қысқарған.
Иық тігісі артқы бойға немесе алдыңғы бойға ауысу мүмкін. Иық тігісі иініштің сызығына ауысып, болмауы да мүмкін.
Горизонтальды бүкпелер алдыңғы бойда кеуденің ортасы Г7 нүктесіне бағытталады.
Жазық пішінде бүкпелер шығыңқы және ойыс болып сәнделеді. Егер де модель бойынша кеуде бүкпесі сақталатын болса, онда бүкпе Г7 нүктесіне жетпей, 1-2 см қысқартылады. Қолтық ойындысының сызығы – кеуде сызығы болып табылады. Кеуде сызығы ең негізгі, өйткені осы сызықта көлем беріледі.
Қолтық ойындысының деңгейі бір қалыпты, көтерілген немесе түсірілген болады.
Иініш сызығы. Бұл сызықтың орналасуы модельге байланысты. Егер де иініш жауырын сызығынан 2-3 см жоғары орналасқан болса, онда иінішті жия үтіктейді. Алдыңғы бой түзу сызықпен сәнделеді.
Бел сызығы – силуэтке пішін беретін сызық. Сызбада қиғаш сызық болып сәнделеді. Бел сызығы бір қалыпты, көтерілген және түсірілген болуы мүмкін. (сурет4)
Бөксе сызығы – сызбада түзу сызық. Егерде модель бойынша бөксе сызғы кесілген болса, онда ол қиғаш болып, бел сызығына параллель болады. Силуэтте осы сызықтан төмен кеңейтілген немесе тартылған пішін беріледі. Жан тігісі сәндеп болған соң (Пбрас, Пбфак) бұйымның енін талдайды.
Етектің сызығы – силуэттік пішінде ең соңғысы болып келеді. Етектің сызығы ортаңғы сызыққа перпендикуляр болып келеді. Алдыңғы бойдың төменгі балансы ↓Н3Н4 = 1,5 см. (сурет 5)
Етектің сызығын сәндемей тұрып, жан тігісін сәндеу керек.
Вертикальды бүкпелер – горизонтальды бүкпелер сияқты сәнделеді және жартылай қынама, қынама силуэтте, бедерлі және жан тігістерді құру кездегі ең негізгісі болып табылады. Бедерлі және жан тігістерді сызу үшін осьтың сызықтарының орналасуын табу керек. Осьтың сызықтарының орналасуы силуэтке байланысты.
Түзу силуэтте бедерлі тігістер иықтан өтуі мүмкін. Осы жағдайда олар иық тігісінің бір нүктесінде қиылысу керек. Бедерлі тігіс артқы бойдың ортаңғы сызығына параллельді болып өтеді. Етекті бел сызығынан төмен кішкене кеңейтуге болады. Егер де иық тігісі болатын болса, онда ол бедерлі тігіске ауысады.
Алдыңғы бойда осьтік сызық Г6 нүктесінен түсіріледі. Қондырма пішімдерде жан тігісі →Г1Г5 = 3÷4 см. Қондырма пішімде жан тігісінің осьтік сызығы Г5, Б2 нүктесінен өтеді.
→ББ2 = ГГ5 + ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Реглан, жейде, тұтас, аралас пішімдердегі жан тігісі тек қана Г7 нүктесінің ортасынан өтеді. Жан тігісі осы пішімдерде Г2 және Б2 нүктелерінен өтеді.
→ББ2 = ГГ2 + ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Әйелдер иық бұйымының БКсында етек сызығын безендіру.
Етектің сызығы – силуэттік пішінде ең соңғысы болып келеді. Етектің сызығы ортаңғы сызыққа перпендикуляр болып келеді. Алдыңғы бойдың төменгі балансы ↓Н3Н4 = 1,5 см. (сурет 5) Етектің сызығын сәндемей тұрып, жан тігісін сәндеу керек.
сурет 5
№ 7 билет
Пішіндер мен конструкциялардың бөліктену түрлері
Пiшiм деп киiмнiң конструктивтiк құрылымының жалпы сипаттамасы түсiндiрiледi. Киiм пiшiнi жеңдi қондырып тiгу сызықтарымен және алдыңғы бойдың және артқы бойдың вертикальды сызықтарымен немесе горизонтальды бөлiндiмен сипатталады (сурет1).
Негiзгi пiшiмдер болып:
-қондырмалы Қ;
-реглан Р;
-тұтас пiшiлген ТП;
-қиыстырылған пiшiм ҚП. Жеңнiң негiзгi пiшiмдерiнiң әр түрлi үйлесуi қиыстырылып пiшiлген ҚП деген қосымша пiшiмдi құрайды. Киiмнiң омыраушаның белдемшемен қосылуына байланысты мынадай түрлерi болуы мүмкiн:-қиылған (О+ББел сызығы бойынша қиылмаған.Алдынғы бой немесе артқы бойдың жоғарғы бөлiгiнiң кесiлуi пiшiн деп аталады. Киiмнiң иық және белдiк пiшiмнiң сұлбасы 2 суреттерде берiлген.
2.Келбеттердің түрлері және оны анықтау формуласы.
Келбет Осанка (Тұлға)Жоғарыда айтылған белгіері, адам денесінің сыртқы формасын келбет те анықтайды.
Келбет – бұл адам денесінің тұрып тұрғандағы қалыпты, бос күйдегі орны. Ол келесі негізгі факторламен: иықтың иілуі және омыртқа бөлімінің иілу деңгейімен сипатталады. Кеуденің жоғарғы бөлігінің иілу деңгейіне байланысты киім конструкциясында келбеттің негізгі үш типін бөліп көрсетеді: шалқақ, қалыпты және енкіш. 1 тип – шалқақ фигура, арқаның түзулігімен, арқаның бел деңгейінде иілуімен сипатталады. 11 тип – қалыпты немесе шартты типтік (жиі кездесетіні), кеуденің жоғарғы бөлігінің орташа иілгендігімен сипатталады.111 тип – фигураның енкіш келбеті, дөңгеленген арқамен ,жазық кеуде клеткасымен сипатталады. Иықтың иілуіне байланысты төмен иықты, қалыпты және жоғарғы иықты фигураларды бөліп көрсетуге болады.
Фигураның келбет типі екі өлшем арқылы: Пк корпусының және Вп иық биіктігінің орнымен анықталады. Корпустың және иықтың биіктігінің орнымен фигураның келбет типін анықтау схемасы 5 суретте көрсетілген.
Барлық атап көрсетілген дене бітім белгілерін визуалды (көзбен) анықтайды.Осы белгілердің түрлі қатынастары адам денесінің сыртқы формасын құрайды. Гармониялық киімді жобалау мақсатында киімді конструкциялау кезінде прапорция, дене бітім және адамның фигурасының келбеті туралы мәліметтермен ойнауға болмайды
3. Әйелдер иық бұйымында қолтық ойындыны құрастыру.
Артқы бойдың қолтық ойындысын сәндеуші көмекші нүктелер.
П'1 – ден солға қарай вертикаль жүргіземіз. П2тз.
↑Г1П3 = П2Г1 /3 + 2 = 9,3 (сызбадан)
П3 нүкте арқылы бойдың қолтық бұрышына сәйкес.
Г2 – қолтық ойындының ортаңғы нүктесі болып саналады.
→Г1 Г2 = 0,2·Г1Г4 + 0,5 = 0,2·14 + 0,5 = 3,3 (сызбадан).
Қолтық ойындысы мына нүктелерде өтеді: П'1, П3, 1, Г2.
Алдыңғы бойдың қолтық ойындысының нүктелері мына нүктелерден өтеді: П5, П6, 2, Г2.
Әйелдерге арналған бұйымдар үшiн сән талаптарына байланысты қолтық ойындысы тереңдiгiн 3-5см және одан жоғары көбейтілуі (бел сызығына дейiн) мүмкiн. Қолтық ойындысы терендiгiнiң мәнi – жейделiк пiшiндi ,жұмсақ пiшiндi, квадраттың қолтық ойындысы, тұтас пiшiлген жеңдi және реглан пiшiндi бұйымдарға тән
№ 8 билет
Бұйымның ішкі өлшемдері мен адам денесінің беткі өлшемдерінің арақатынасы.
Адам денесiнiң қозғалыс аппараты сүйек қаңқасы мен бұлшық ет жүйесiнен тұрады. Қаңқалық -енжар, ал бұлшықет-белсендiлiк бөлiгiн құрайды. Адам қаңқасы сүйектен, шемiршек пен желбезектен тұрады және олар iшкi органдарды механикалық әсерден сақтау, оларды қозғалысқа түсiру мен оларға тiрек болу қызметiн атқарады. Қаңқа 170 қос сүйектен және 36 қоссыз сүйектен тұрады. Формасына қарай сүйектердi келесi түрлерге ажыратады:ұзын құбырлы;
кең немесе жалпақ (жауырын, төс сүйегi, бассүйек; жамбас сүйектер, қабырға сүйегi);
қысқа (ұсақ сүйектер және табан сүйегi);араластар (омыртқалар, басстың желке сүйегi).Сүйектер бұлшық еттермен жабылады және 600-ден астам қаңқалық бұлшықеттер болады. Бұлшық еттер қысқара бере, бөлек органдардың және қаңқаның сүйек рычагының ауыспалылығын қамтамасыз етеді. Әрбiр бұлшықет сiңiрмен басталады және аяқталады. Оның көмегiмен ол қаңқа сүйегiне буын дорбасы немесе терiге бекiтiледi.Қаңқалық бұлшықеттiң формалары мынадай болуы мүмкiн:ұзындар(аяқ-қолдарда);кең (кеудеде);қысқалар (өзара омыртқа мен қабырғалар болуы мүмкiн.);Сүйектердiң өзара бiрiгуiнiң екi түрi болады: үзiксiз және үзiлмелі. Шемiршектер арқылы үзiксiз немесе қозғалысқа аз түсетiн сүйек бүргiлерi жүзеге асады (мысалы, қабырға ), 16 жастан кейiн шемiршек пен жамбас сүйектерiнiң немесе бұлшықеттердiң (жауырынның омыртқа мен).
Адам қаңқасы
( 1. суретiне түсінiк)
1. бассүйек
2.омыртқа бағанасы
3. бұғана
4. жауырын
5. төс
6. қабырға
7.иық сүйегi, тоқпан жiлiк
8. кәрi жiлiк
9. шынтақ сүйег
10. бiлезiк сүйек
11. алақан сүйегi
12. саусақ сүйектерi
13. шонданай сүйек
14.табан сүйектерi
15.тiлерсек сүйектерi
16. үлкен жiлiншiк
17. үлкен жiлiншiк шыбығы
18.тiзе табағы
19.сан сүйек, ортан жiлiк
20.қасаға сүйегi
21.мықын сүйегi
2.Адам тұлғасының келбеттері мен және пропорциялардың түрлері.
Жалпы морфологиялық белгiлiрге дене ұзындығы немесе бойы, кеуде айналымы мен массасы жатады. Бiрiншi екi көрсеткiштi сантиметрмен өлшейдi
Дене пропорциялары. Пропорция деп адам денесiнiң бөлек бөлiктерi өлшемдерiнiң ара қатынасын атайды. Адам денесiнiң пропорциясы оның ұлттық ерекшелiгiмен, тұратын жерiнiң, географиялық-климаттық жағдайларымен, мұрагерлiк факторларымен анықталады.
Адамның дене пiшiмiне спорттың, яғни бұлшықет пен май басудың даму дәрежесi әсер етедi. Аяқ-қол ұзындығы мен иық енiнiң жалпы дененiң ұзындығына қатасына қарай дене пропорциясының үш негiзгi типiн ажыратады:
долихоморфтық – тар кеудемен ұзын аяқ-қолдарды салыстырғанда;
брахиморфтық – қысқа аяқ-қолдармен ұзын кең кеуденi салыстырғанда;
мезоморфтық – бір қалыпты долихоморфтық және брахиморфтық тұлғалардың аралық орнын иемденедi.
Әртүрлi жастағы және жыныстағы адамдардың пропорциялары қатты өзгередi. Өзгерiстер бас және тұлғаның салыстырмалық өлшемдерiнiң кiшiреюi және салыстырмалық өлшемiнiң артуымен өзгередi. Адам фигурасының теориялық прапорционалды қатынасын ежелгі грек мүсіншісі Поликлетпен (б.д.д.) қарастырған. Ол бастың биіктігі модуль ретінде алынып, фигураның ұзындығы бойынша 8 рет өлшенетін канонды ойлап тапты
Келбет Осанка (Тұлға)Жоғарыда айтылған белгіері, адам денесінің сыртқы формасын келбет те анықтайды. Келбет – бұл адам денесінің тұрып тұрғандағы қалыпты, бос күйдегі орны. Ол келесі негізгі факторламен: иықтың иілуі және омыртқа бөлімінің иілу деңгейімен сипатталады.Кеуденің жоғарғы бөлігінің иілу деңгейіне байланысты киім конструкциясында келбеттің негізгі үш типін бөліп көрсетеді: шалқақ, қалыпты және енкіш. 1 тип – шалқақ фигура, арқаның түзулігімен, арқаның бел деңгейінде иілуімен сипатталады. 11 тип – қалыпты немесе шартты типтік (жиі кездесетіні), кеуденің жоғарғы бөлігінің орташа иілгендігімен сипатталады.111 тип – фигураның енкіш келбеті, дөңгеленген арқамен , жазық кеуде клеткасымен сипатталады. Иықтың иілуіне байланысты төмен иықты, қалыпты және жоғарғы иықты фигураларды бөліп көрсетуге болады. Фигураның келбет типі екі өлшем арқылы: Пк корпусының және Вп иық биіктігінің орнымен анықталады. Корпустың және иықтың биіктігінің орнымен фигураның келбет типін анықтау схемасы 5 суретте көрсетілген. Барлық атап көрсетілген дене бітім белгілерін визуалды (көзбен) анықтайды.Осы белгілердің түрлі қатынастары адам денесінің сыртқы формасын құрайды. Гармониялық киімді жобалау мақсатында киімді конструкциялау кезінде прапорция, дене бітім және адамның фигурасының келбеті туралы мәліметтермен ойнауға болмайды.
3.Әйелдер иық бұйымында ортанғы тігісті құрастыру
Вертикальды пішін беретін сызықтар – артқы бойдың ортаңғы тігісі, вертикальды бүкпелер, жан тігісі, бедерлі тігістер, өңірдің сызығы. Артқы бой тігіссіз болса, онда ол артқы бойдың ортаңғы сызығы деп аталады. Артқы бойдың ортаңғы тігісінің сәнделуі силуэтке байланысты.
Түзу және кенейтілген сұлбаларда, артқы бойы тігіссіз бұйымдарда ТТ 1= 1,5. . .3,0 см. Ао и Т1нүктелерін түзу сызықпен қосады және бөксе сызығына дейін жалғыстырады, қилысқан нүктені Б1белгілейді (сурет 6а). Егер артқы бой тігіспен болса, онда Ао нүктеден →Ао А’о=0,5 см, ал ТТ1 =1,0 см; Ао, У, Т1 нүктелерін қиғаш сызықтармен қосады және Т1нүктені төмен қарай жалғастырыда, бөксе сызығында Б1 табылады (сурет 6 б).
Қынама және жартылай қынама сұлбаларда қосымша Т11нүктесін анықтайды:АоА’о =0,5 см; ТТ1=1,0.. .2,5 см; Т1Т11 = 1,0...2,0см.Артқы бойдың ортаңғы тігісі мына нүктелерден өтеді А’о, У, Т11, содан кейін Т1Т11 кесіндіні екіге бөледі, табылған нүктені Б1нүктемен түзу сызықпен қосып төмен қарай жалғастырады (сурет 6 в).
.
№ 9 билет
Киімді құрастыру әдістерінің түрлері және сипаттамасы.
Бүгінгі күні тігін бұйымдарын құрастыру үшін көптеген әдістерді қолданады: СЭВ (ЕМКО СЭВ) одақ-елдердің киімді құрастырудың бірыңғай әдістемесі, жеке Орталық тәжірибелі-техникалық тігін лабороториясының (ЕМКО ЦОТШЛ) мамандарымен дайындалған тапсырыстар бойынша киім құрастырудың бірыңғай әдістемесі, Мәскеу технология және дизайн университетінің (МГУДТ) әдістемесі, «Мюллер и сын» әдістемесі, ЦНИИШП әдістемесі және т.б.
Әр түрлі әдістемелердегі артқы және алдыңғы бойдың БОК сызбаның базалық торының тұрғызылу есебі мен тәртібінің өзіндік ерекшеліктері болады.Фигураның сырты туралы бастапқы ақпарат есебінде аталған құрастыру әдістемелері өлшем белгілерінің әр түрлі сандары қолданылады.Конструкция параметрлерін анықтау үшін әдістемелердегі өлшемдік белгілерден басқа негізгі учаске арасында әр түрлі бөлу арқылы кеуде еніне Пг (артқы бой еніне Пшс, қолтық ойындысының еніне Пшпр, алдыңғы бой еніне Пшп), қолтық ойындысының тереңдігіне Пспр, иық айналымына Поп конструкторлық қосымшалар қолданылады.
Еуропалық мектептің тігін ісінің негізі, шет елде бастапқы орынды сақтап тұрған «М.Мюллер и сын» әдістемесі. «М.Мюллер и сын» әдістемесінде шартты-прапорционалдықтан ауытқулары бар фигураларға жеке тапсырыс бойынша үлгілеу және құрастыруға ерекше көңіл бөлінеді.ЕМКО СЭВ жүйесі типтік фигураларға массалы өндіріске есептелеген. Ол киім конструкциясының барлық түрлерінде қайталанып отыратын конструкторлық кесіктерден тұрады. Басқалардан айырмашылығы ЕМКО СЭВ и «М. Мюллер и сын» әдістемесінде толық айналым мен ендердің мағынасын қолданады. МГУДТ әдістемесі аралас түрге жатады, өйткені антропологиялық өлшем белгілердің сандық мағынасына ғана негізделмей, чебышев торында киім бөлшектерінің разверткаларының инжинерлі құрастыру әдістерін қолдану арқылы алынған типтік дене бітім фигураларының макет сыртынан жабынды бөлшектерінің разверткаларын және типтік төсеумен де қолданылады.
БОК тұрғызу үшін практикалық қолданысты ЦОТШЛ әдісі тапты. Бұл әдіс кәсіпорындарда 1975 жылдан бастап қолданылып келеді,өзінің қарапайымдылығымен және әсерлігінің арқасында, қазіргі уақытта да өз үстемділігін сақтап отыр. Әдістеме жеке тапсырыс бойынша құрастыруда да, типтік фигураларда массалы өндірісте де қолданылуы мүмкін. Бұйым конструкциясын тұрғызу үшін 19 өлшемдік белгі қолданылады. ЦОТШЛда құрастыру сызбасын дайындау құрылымы жаңа пішімді игеруге кететін жаңа сәннің ұсыныстарына қосымша шығынсыз жылдам қозғалуға, модельдік ерекшеліктерді, пішім формасын жасаумен байланысты өзінің бірыңғай шешімінде кез келген бұйымды тұрғызу үшін конструкция негізін бөлуге мүмкіндік береді.Бұйым бөлшектерінің сызбаларын тұрғызу тәсілі киім құрастырудың есептік-аналитикалық әдісінде негізделеді. Ол жерде қолданылатын есептік формулалар киім формасы, адам фигурасының құрылысы туралы антропометриялық мәліметтердің математикалық анализ нәтижесінде бекітілген. Бөлшектер сызбасының тұрғызылуы декоративті безендіруге және еркін қынамаға қажетті қосымшаларды есепке ала отырып фигура контурының графикалық разверткалар жолымен жүзеге асырылады. Әдістемедегі ыңғайлы және ең дұрысы кеуде бүкпесінің (мойын ойындысының жоғарғы бөлігі) орны болып отыр, өйткені ол қосымша иық, бүйір және басқа қиықтарда оның орналасу орнын анықтау үшін қосымша тұрғызуларды қажет етпейді.
Қарастырып отырған әдістеменің артықшылығы әр түрлі пішімдердің және формалардың әр түрлі тағайындалған және барлық түрдегі киім конструкциясының негізінің сызбасын тұрғызудың құрылымдық схемасы әмбебап және тұрғызуда графикалық тәсілдер мен есептік формулалардың түгелдей өзгеруін қажет етпейді.
Бірақ авторлар ұсынған барлық әдістемелер әр қайсысы өз елдерінің (Ресей Федерациясы, Германия) халқының фигура прапорцияларының, дене бітім туралы мәліметтерді қолдануға негізделеді. Осы орайда әр елдің халқының прапорциялары,дене бітім ерекшеліктері бар екендігін айта кеткен жөн.
Әйелдер, ерлер және бабалар ассортиментінің киімдерін құрастырудың көп жылдық практикасы бізге этнотерриториалды факторларды ескере отырып, шартты-прапорционалдық конструкция тұрғызғанда да, тапсырыс бойынша жеке фигураға да тиімді болатын өзіндік есептеу жүйемізді шығаруға мүмкіндік берді.
2. Өлшеу аспаптардың түрлері.
Өлшеу аспаптары.
Антропометриялық аспаптары өте көп. Еденнен өлшейтін биіктіктерге темірден жасалған ықшам Мартин антропометрі пайдаланылады. (сурет 2).
Түзу диаметрді үлкен циркульмен өлшейді (сурет 3), проекциялық диаметрді – Мартин антропометрдің жоғарғы штангісімен өлшейді. (сурет 4)
Доғалық, айналым, көлденең өлшемдер дене бітім үстінен сантиметрлік таспамен өлшенеді.
Өлшемдік белгілер 1 мм-ге дейін дәлдігімен өлшенеді. Сантиметрлік таспа созылмаған болуы керек. (сурет 5)
темірден жасалған ықшам Мартин антропометрі: а — алынатын штангі; б - антропометрдің жоғарғы штангасыҮлкен циркульМартин антропометрдің жоғарғы штангісіСантиметрлік таспамен өлшеу.
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында жартылай қынамалы силуэтті құрастыру.
№ 10 билет
1. Бұйымның ішкі өлшемдері мен адам денесінің беткі өлшемдерінің арақатынасы.
Бұйымның ішкі өлшемдері мен адам денесінің беткі өлшемдерінің арақатынасы.
Адам денесiнiң қозғалыс аппараты сүйек қаңқасы мен бұлшықет жүйесiнен тұрады. Қаңқалық -енжар, ал бұлшықет-белсендiлiк бөлiгiн құрайды. Адам қаңқасы сүйектен, шемiршек пен желбезектен тұрады және олар iшкi органдарды механикалық әсерден сақтау, оларды қозғалысқа түсiру мен оларға тiрек болу қызметiн атқарады. Қаңқа 170 қос сүйектен және 36 қоссыз сүйектен тұрады.
Формасына қарай сүйектердi келесi түрлерге ажыратады:
ұзын құбырлы;
кең немесе жалпақ (жауырын, төс сүйегi, бассүйек; жамбас сүйектер, қабырға сүйегi);
қысқа (ұсақ сүйектер және табан сүйегi);
араластар (омыртқалар, басстың желке сүйегi).
Сүйектер бұлшық еттермен жабылады және 600-ден астам қаңқалық бұлшықеттер болады. Бұлшық еттер қысқара бере, бөлек органдардың және қаңқаның сүйек рычагының ауыспалылығын қамтамасыз етеді. Әрбiр бұлшықет сiңiрмен басталады және аяқталады. Оның көмегiмен ол қаңқа сүйегiне буын дорбасы немесе терiге бекiтiледi.
Қаңқалық бұлшықеттiң формалары мынадай болуы мүмкiн:ұзындар(аяқ-қолдарда);кең (кеудеде);қысқалар (өзара омыртқа мен қабырғалар болуы мүмкiн.);Сүйектердiң өзара бiрiгуiнiң екi түрi болады: үзiксiз және үзiлмелі. Шемiршектер арқылы үзiксiз немесе қозғалысқа аз түсетiн сүйек бүргiлерi жүзеге асады (мысалы, қабырға ), 16 жастан кейiн шемiршек пен жамбас сүйектерiнiң немесе бұлшықеттердiң (жауырынның омыртқа мен).
Адам қаңқасы
( 1. суретiне түсінiк)
1. бассүйек
2. омыртқа бағанасы
3.бұғана
4. жауырын
5.төс
6. қабырға
7.иық сүйегi, тоқпан жiлiк
8. кәрi жiлiк
9. шынтақ сүйегi
10.бiлезiк сүйек
11. алақан сүйегi
12. саусақ сүйектерi
13. шонданай сүйек
14. табан сүйектерi
15. тiлерсек сүйектерi
16. үлкен жiлiншiк
17. үлкен жiлiнiк шыбығы
18.тiзе табағы
19.сан сүйек, ортан жiлiк
20.қасаға сүйегi
21.мықын сүйегi
2. Артқы бойы тігіспен және тігіссіз иық бұйымдарда бел сызығындағы бүкпенің енін анықтау формуласы.
– горизонтальды бүкпелер сияқты сәнделеді және жартылай қынама, қынама силуэтте, бедерлі және жан тігістерді құру кездегі ең негізгісі болып табылады. Бедерлі және жан тігістерді сызу үшін осьтың сызықтарының орналасуын табу керек. Осьтың сызықтарының орналасуы силуэтке байланысты.
Түзу силуэтте бедерлі тігістер иықтан өтуі мүмкін. Осы жағдайда олар иық тігісінің бір нүктесінде қиылысу керек. Бедерлі тігіс артқы бойдың ортаңғы сызығына параллельді болып өтеді. Етекті бел сызығынан төмен кішкене кеңейтуге болады. Егер де иық тігісі болатын болса, онда ол бедерлі тігіске ауысады.
Алдыңғы бойда осьтік сызық Г6 нүктесінен түсіріледі. Қондырма пішімдерде жан тігісі →Г1Г5 = 3÷4 см. Қондырма пішімде жан тігісінің осьтік сызығы Г5, Б2 нүктесінен өтеді.
→ББ2 = ГГ5 + ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Реглан, жейде, тұтас, аралас пішімдердегі жан тігісі тек қана Г7 нүктесінің ортасынан өтеді. Жан тігісі осы пішімдерде Г2 және Б2 нүктелерінен өтеді.
→ББ2 = ГГ2 + ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Түзу силуэт – жан тігісі рқылы сәнделеді. Түзу силуэттің түрлері: кеуде ені = етектің еніне немесе кеуде ені > етектің ені. Түзу силуэтте бұйымның етегі 3 см-ге дейін кеңейтіледі.
Сәндеу ерекшеліктері. Алдыңғы бойды кеңейту сызығы артқы бойға қарағанда 1,5-2 см-ге көп алынады. Жан тігістердің ұзындықтары бірдей болуы керек.
Жартылай және қынама силуэттер
Осы силуэттерге бүкпенің қосынды саны 2 тәсілмен есептелінеді.
∑В – бүкпенің қосынды саны болып белгіленеді.
∑В = (СгІІІ + Пг) – (Ст + Пт) – ТТ1 – тігіссіз
∑В = Т1(Т11)Т8 – (Ст + Пт) – тігіспен
Шыққан бүкпенің қосынды санын бөлеміз:
Артқы бой 0,15 · ∑В;
Жан тігісі 0,5 · ∑В;
Алдыңғы бой 0,35 · ∑В
Бүкпелердің ені тұлғаның ерекшеліктеріне байланысты өзгереді. Бүкпенің ұзындығы кеуде және бөксе сызығына 2-3 см жетпей сызылады. Осьтік сызықтар жартылай қынама силуэтте түзу силуэттегі сияқты жүргізіледі. Осьтік сызықтарын анықтап болған соң, бүкпенің енін бөлеміз.
Алдыңғы бойда кеуде бүкпесі бедерлі тігіске өтеді. Егерде артқы бойда вертикальды бедерлі тігістер болатын болса, онда артқы бойды тігіссіз жасаған дұрыс. Алдыңғы бедерлі тігіс Г7 нүктесіне дейін 1-2 см болуы мүмкін. (сурет 7)
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында қынамалы силуэтті құрастыру.
№11 билет
Қондырмалы жеңнің қолтық ойындысымен байланысы және қолданылатын өлшемдерімен, қосымшылардың түрлері
1 сұрақ. Қондырма жең үш түрге бөлінеді:
Бір тігісті
Екі тігісті (жоғарғы және төменгі бөліктен, алдыңғы және артқы бөліктен)
Үш тігісті
Жеңді құрастыру үшін керекті өлшемдер: Оп, Друк, Озап
Керекті қосымшалар: Поп, Позап
Алдын-ала есебі
Қолтық ойындының сызбадан ұзындығын өлшейміз:
Дпр = Дпр.арт.б.+Дпр.алд.б.= П11П3ГГ2 + П54П62Г2 = 45
Түп биіктігін табамыз: Вок = О1О2
П11 және П5 нүктелерді түзу сызықпен қосамыз. Осы сызықтың ортасын тауып О нүктесімен белгілейміз. О нүктеден төмен қарай кеуде сызығына перпендикуляр түсіреміз, қиылысқан нүкте О1 нүктесі болып табылады. (Сурет 1)
Вок = О1О2 = ОО1 – ОО2 = 18 – 2,5 = 15,5
ОО2 - өлшемге байланысты.
88 өлш. – 92өлш. = 2,5 см
96 өлш. -104 өлш. = 2 см
108 өлш.– 120 өлш.= 1,5 см
120 өлш. = 1 см
3)Жеңнің енін анықтаймыз:
Шрук. расч =
Шрук. факт = = = 18,1
Отыруды анықтау үшін екі формуланы қолданамыз.
Ппос.рас = Дпр · Н = 45·0,1 = 4,5;
Ппос. фак = Док - Дпр.
Шрук. расч = = 17,6
Шрук. расч мен Шрук. жел (факт) нүктелерін сәйкестендіреміз, егер олар әртүрлі болса, Шрук. факт есепті аламыз.
Өлшеу аспаптардың түрлері.
Антропометриялық аспаптары өте көп. Еденнен өлшейтін биіктіктерге темірден жасалған ықшам Мартин антропометрі пайдаланылады. (сурет 2).
Түзу диаметрді үлкен циркульмен өлшейді (сурет 3), проекциялық диаметрді – Мартин антропометрдің жоғарғы штангісімен өлшейді. (сурет 4)
Доғалық, айналым, көлденең өлшемдер дене бітім үстінен сантиметрлік таспамен өлшенеді.
Өлшемдік белгілер 1 мм-ге дейін дәлдігімен өлшенеді. Сантиметрлік таспа созылмаған болуы керек. (сурет 5)
. темірден жасалған ықшам Мартин антропометрі: а — алынатын штангі; б - антропометрдің жоғарғы штангасы
Сурет 3. Үлкен циркуль
9. Мартин антропометрдің жоғарғы штангісі
10. Сантиметрлік таспамен өлшеу.
3. Әйелдер иық бұйымының торын құрастыру.
№ 12 билет
Жағалардың түрлері және оның мойын ойындысымен байланысы.
1. Киімнің сызбасында алдыңғы бойдың бір-біріне кіруі немесе түймеленуі өңір деп аталады. Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан оңға қарай өңірдің ені болып табылады. Өңір шеті модель бойынша фигуралы немесе домаланған немесе үшкір болуы мүмкін. (сурет 1)
Жағаларды құрастыру.
Жаға сызбаларын принцип бойынша тұрғызуды 4 топқа бөлуге болады: построения чертежей воротники можно разделить на 4 группы:
- қондырмалы қайырмалы, тіректі қайырмалы және тіректі – түймелігі жоғарығы дейін және комбинерленген (жоғарыға дейін) және (түймелігі ашық);
- Өңірлері ашық бұйымдар үшін қайырмалы жағалар және мойын ойындысы тереңдетілген;
- тік және и тік-қайырмалы, цельновыкроенные с основными деталями;
- плосколежащие (подкройные).
Воротники первой группы конструируют отдельно от чертежа изделия, остальные – на горловине чертежа изделия.
Основное конструктивное значение для пространственной формы воротников имеет линия втачивания и величина подъема середины воротника, а остальные (ширина воротника, высота стойки, форма отлета и концов воротника) решаются в соответствии с моделью.
Бұйымда тік жағаларды мойын ойындысына қондыру барысында 2 тәсілге бөледі: кесілген және тұтас пішілген.
2.Екі тігісті қондырмалы жеңнің енін анықтау формуласы.
Жеңнің енін анықтаймыз:
Сурет 1
Шрук. расч =
Шрук. факт = = = 18,1
Отыруды анықтау үшін екі формуланы қолданамыз.
Ппос.рас = Дпр · Н = 45·0,1 = 4,5;
Ппос. фак = Док - Дпр.
Шрук. расч = = 17,6
Шрук. расч мен Шрук. жел (факт) нүктелерін сәйкестендіреміз, егер олар әртүрлі болса, Шрук. факт есепті аламыз
3. Екі тігісті қондырмалы жеңді құрастыру.
Екі тігісті жеңді құрастыру
← Рп Р5 = Л1Л5 = ММ5 = 3-4 см;
Р5; Л5 және М5 доғамен қосамыз.
Түптің төменгі бөлігімен қиылысқан нүкте Р51 және етекпен М51 нүктелері болып табылады.
Р51 ; Л5; М51 – жеңнің төменгі бөлігінің алдыңғы тігісі
→ Рп Р1 = Рп Р5 ;
→ Л1Л11 = Л1Л5;
→ ММ3 = ММ5.
Р1; Л11 және М3 нүктелерін қосамыз.
↑ Р1 Р11 = Р5 Р51;
↓ М3М31 = М5М51.
Р11 ; Л11 және М31 – жеңнің үстіңгі бөлігінің алдыңғы тігісі
Р п 8' = Р п 8; ┴ 6-7 = 4 – 5 = 1 ÷ 2 см ; Р п 8' = Р п 8 = 3,3.
Шынтақ аударылымының ені → Рл Р4 = 4 см;
Үстіңгі жағында жеңнің пішініне қарай 1÷6 см болады.
Аударылымның ені → М2М4 = 0...2 см
М4 және Р4 нүктлерін түзу сызықпен қосамыз, шынтақ сызығымен қиылысқан жерін Л4 нүктесімен белгілейміз.
Жеңнің төменгі бөлігінің шынтақ тігісінің нүктесі ←Л4Л41 = Л2Л3 = 1....1,5 см.
М4 ;Л41 ;Р4 нүктелерін қиғаш сызықпен қосып, жоғары қарай жалғастырамыз, осы сызықтың қиылысын Р41 деп белгілейміз.
Шынтақ тігіспен түптің төменгі бөлігімен қиылысқан нүктесі Р41 болып табылады.
Р41; Л41; М4 – жеңнің төменгі бөлігінің шынтақ тігісі.
Үстіңгі бөліктің шынтақ тігісінің құрастырылуы
← Рл Р2 = Рл Р4
← Л3Л42 = Л3Л41
← М2М41 = М2М4
Р2; Л42; М41 доғалданған сызықпен қосамыз.
↑Р2Р21 = Р4Р41
Р3' Р21 – доғаланған сызықпен қосамыз.
Р21; Л42; М41 – жеңнің үстіңгі бөлігінің шынтақ тігіс
№13 билет
Иық бұйымдарда түймеліктің орналасу амалы .
Бір өңірлі бұйымда түймеліктің орналасуы
Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан 0,5 см оңға қарай жүргіземіз, сосын түймеліктің ұзындығын солға қарай түсіреміз. Түймеліктің ара-қашықтығы модельге байланысты.
Екі өңірлі бұйымдарда түймеліктің орналасуы
↓А5А51 = 1,5÷2 см.
Өңірдің шетінен = Rтүйме + 1 см
у = у'
Түймеліктің арақашықтығы модельге байланысты.
Қайырмалы жағалардың түймелігінде ашық түймеліктің орналасауы Л нүктеден 1 см төмен қарай орналасады.
Ашық түймеліктерде түймеліктің орналасуы
Ерлер жейделерінде және әйелдер блузкаларында вертикальді түймелік дәл алдыңғы бойдың ортаңғы сызығында орналасады.
Лацканның қайыру сызығы түзу және доғаланған пішінді болуы мүмкін. Түзу пішінді жоғарыланған түймелікке сәйкес болады, доғаланған –төмендетілген түймеліктерде болады.
Қосымшалар және оның түрлері.
3.Белдемшенің торын құрастыру.
Құрастыру
Түзу бұрыш ↑НТ – Дюсз
↓ТБ – бөксенің деңгейі (алдын-ала есебі)
Т және Б нүктелерден → горизонтальді сызықтар жүргіземіз.
Белдемшенің ені бөксенің деңгейінде:
ББ1 = Сб + Пб
Б1 нүктесінен төмен қарай вертикаль түсіреміз, қиылысы Н1 нүктесі болып табылады.
↑Н1Т1 – белдемшенің алдыңғы ұзындығы (алдын-ала есебі) Дюсп.
Жан тігісінің орналасуы:
→ ББ2
|
шалбар белдемше |
Қынамалығы |
||||||
|
өте тығыз |
Тығыз |
орташа |
кең |
||||
|
Пт |
Пб |
Пт |
Пб |
Пт |
Пб |
Пт |
Пб |
|
0 0 |
0,5 0,5 |
0,5-0,7 0,5-0,7 |
0,7-1 0,7-1 |
1 1 |
1,5-2 1,5-2 |
> 1 > 1 |
> 2 > 2 |
Б2 нүктесінен төмен қарай вертикаль қиылысы Н2 нүктесі
↑Н2Т2 – Дсб (алдын-ала есебі).
ТТ2 нүктелерді және Т1 нүктені қосамыз.
Осьтік сызықтарды анықтау:
→ ББ3 = 0,4 ББ2; ← Б1Б4 = 0,4Б1Б2
Б3 және Б4 нүктелері арқылы жоғары қарай вертикаль жүргіземіз.
Бел бүкпесін есептеу: ∑В = (ТТ2 + Т2Т1) – (Ст + Пт)
Жан бүкпесі: 0,5∑В (50%)
Алдыңғы бүкпе: 0,15∑В (15%) 100%
Артқы бүкпе: 0,35∑В (35%)
Жеке тұлғаға байланысты осы пайыздар өзгереді.
Алдыңғы бой бүкпесінің ұзындығы: 10-12 см (бойға байланысты)
Артқы бой бүкпесі: 15-17 см.
Жан бүкпесі: 15-19 см.
Бүкпелердің ұштарын теңестіреді және белдемшенің жоғарғы қиығы жабық түрде анықталады, сонымен қатар қиғаш, доғаланған болып безендіріледі.
Сурет 1. Белдемшенің конструкциясы
Егерде белдемшенің етегін 3 см-ге дейін кеңейтсе, оңда түзу болып саналады, ал 3 см < оңда кеңейтілген.
Жарма бөксе сызығынан 15 см-ге төмен орналасады, жарманың ені 4 см болады. Егерде белдемшеде бедерлі тігістер болса, онда остік сызықтар арқылы өтеді, ал иініш болса, онда бүкпелер жан тігіске қарай жабылады. Иініштің биіктігі модельге байланысты. Егерде тұлғаның белі жұқа болып, ал бөксесі шығыңқы болса, онда бел сызығында 2 қосымша бүкпелер құрастырылады. Ортаңғы осьтік сызық қарай 1-1,5 см өзгереді (ортасына қарай) және параллельді құрастырылады 1,5-1 см қысқа болады.
№ 14 билет
Жағалардың топтасу түрлері және оның мойын ойындысымен байланысы.
1 сұрақ. Киімнің сызбасында алдыңғы бойдың бір-біріне кіруі немесе түймеленуі өңір деп аталады. Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан оңға қарай өңірдің ені болып табылады. Өңір шеті модель бойынша фигуралы немесе домаланған немесе үшкір болуы мүмкін. (сурет 1)
Сурет 1- Пиджактік жағаның конструктивті элементтерКонструктивные элементы пиджачного воротника
Өңірдің түрлері:
Қысқа – өңірдің ені болмайды (сыдырма немесе бау).
Бір өңірлі – жакет, пиджа, «Ә», «Е» - 3 см
көйлек, жейделер - 2÷2,5 см
пальто – 4 см.
Екі өңірлі – пальто, «Ә», «Е», «Б» - 6÷8 см;
жакет, пиджак – 6 см.
Ассиметриялық түймелік. Сызбада түймеліктің орналасуына, өңірдің еніне және түймеге байланысты болады.
Түймеліктің ұзындығы ... + 0,5 см = 3 + 0,5 = 3,5
Мойын ойындыны тереңдетеміз ↓А5А5' = 1÷1,5 см.
Бір өңірлі бұйымда түймеліктің орналасуы
Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан 0,5 см оңға қарай жүргіземіз, сосын түймеліктің ұзындығын солға қарай түсіреміз. Түймеліктің ара-қашықтығы модельге байланысты.
Екі өңірлі бұйымдарда түймеліктің орналасуы
↓А5А51 = 1,5÷2 см.
Өңірдің шетінен = Rтүйме + 1 см
у = у'
Түймеліктің арақашықтығы модельге байланысты.
Қайырмалы жағалардың түймелігінде ашық түймеліктің орналасауы Л нүктеден 1 см төмен қарай орналасады.
Ашық түймеліктерде түймеліктің орналасуы
Ерлер жейделерінде және әйелдер блузкаларында вертикальді түймелік дәл алдыңғы бойдың ортаңғы сызығында орналасады.
Лацканның қайыру сызығы түзу және доғаланған пішінді болуы мүмкін. Түзу пішінді жоғарыланған түймелікке сәйкес болады, доғаланған –төмендетілген түймеліктерде болады.
Әйелдер иық бұйымында кеуде бүкпесін анықтау формуласы.
Кеуденің ортаңғы нүктесін ассортиментке байланысты үш формуламен табамыз:
←Г3Г6 = Г3Г4/3 – 1 көйлек
← Г3Г6 = Г3Г4/2 – 0,5 күздік пальто
← Г3Г6= Г3Г4/2 қыстық пальто
← Г3Г6 = Г3Г4/2 – 0,5 (сызбадан) = 21/2 – 0,5 = 10,3
∩↓А4Г7 = ВгІІ = 26,2
А4Г7 түзу сызықпен қосамыз, осы сызық кеуде бүкпесінің бірінші жағы болып саналады.
А9 нүктесін екі доға арқылы табамыз.
∩R1 = А4А9 = 2(СгІІ – СгІ) + 2 = 2(48,4 – 44,4) + 2 = 10
∩R2 = Г7А4
↑Г4П4 = Г1П2 – Г1П'1 = 22 – 0,5 = 21,5
↑Г4П6 = Г4П4/3 (сызбадан) = 7,1
Г42 = 0,2Г1Г4 = 0,214 = 2,8
→ П6 П61 = 0,6
П61 нүктесінен П4 арқылы солға қарай доға жүргіземіз.
А9 нүктеден ← төмен қарай доға жүргіземіз, ол доға бізде мынаған тең болады: ↓А9П5 = Шп = 13,2
А9П5 нүктелерді түзу сызықпен қосамыз, бұл алдыңғы бойдың иық тігісі болып саналады.
3.Үш тігісті қондырмалы жеңді құрастыру.
Үш тігісті жең
Екі тігісті жеңнің сызбасында (жоғарғы және төменгі бөліктен тұратын жеңде) үш тігісті жеңді сызамыз.
О1 нүктеден екі жаққа 0,5÷1 см аламыз.
О2 нүктеден екі жаққа бүкпенің енін түсіреміз (1,5÷3)
→ О2О21 = О2О22 = 1,5÷3 см.
Түп биіктігін үш тігісті жеңде 0,5 см-ге көтереміз, бүкпенің ұзындығы 8-10 см.
№15 билет
Әйелдер бел бұйымдарына мінездеме беру.
1 сұрақ. Белдемшені құрастыру үшін керекті өлшемдер.
Бел бұйымдарына шалбардың және белдемшенің әртүрлі модельдік пішіндері жатады.
Бел сызығы – тірек нүктесі болғандықтан – бел бұйымдары деп атайды. Бел бұйымдарының пішіні бел сызығында және бөксе сызығында безендіріледі және моделге байланысты өзгереді. Шалбардың пішіні әртүрлі болуы мүмкін: классикалық немесе бел, бөксе, тізе сызығынан кеңейтілген.
Белдемшелердің пішіндері құрастыру тәсіліне байланысты түзу, конусты, клиновидті болады және осы пішіндер әртүрлі моделдік ерекшеліктерімен болуы мүмкін.
2.Қосымшалар және оның түрлері.
Қосымша өлшемдер.
8а – Екiншi кеуде енi Шг2. Әйелдерде ойша қолтықтың алдыңғы бұрышына төменгі өткiзiлген кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктесi бойымен көлденеңнен тiгiне дейiн өлшейдi.
Өлшеу көлемiнiң жартысын жазып алады. Өлшеу иықтың белдiктi иiлген дене бiтiмiн бұрылысты және кеуде бездерiнiң үлкен шығыңқылығы бар толық дене бiтiмдерiне бұйымдарды құрастыру барысында бүкпе ерiтiндiсiн және кеуде енiн өлшеу деңгейiндегi конструкция белгiлерiнiң көлемiн анықтауға қызмет етедi.
9а – Мойын негiзiндегi жобаланатын иық тiгiстiң жоғарғы нүктесiнен артқы тiк бойымен бел сызығы деңгейiне дейiнгi ара қашықтық.
Ара қашықтықты мойын негiзiндегi иық жапсырмасының жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен паралель омыртқаға жауырынның көбiрек шығыңқы нүктесi арқылы әрi қарай тiгiнен төменге қарай бел сызығына дейiн өлшенедi. Осындай өлшеу бел деңгейiндегi арқасы үлкен тiгiстi дене бiтiмге түзу силуэттi бұйымдарды конструкциялау үшiн қажет.
13а – Алдынан қиғаш иық биiктiгi Вп.к.п.2.
Ерлерде - иық тiгiстiң соңғы нүктесiнен алдыңғы орташа датальды сызықты бел сызығының қиылысына дейiнгi әйелдерде – кеуде безiнiң шығыңқы нүктесiнен жобаланатын иық тiгiстiң соңғы нүктесiне дейiнгi қысқа қашықтық өлшенедi.
Өлшеу иiлген ең кiшi дене бiтiмiне киiм конструкциялау барысында қолтық ойындысының алдыңғы бөлiгiнiң биiктiгiн анықтау үшiн қызмет етедi.
13б – Емшек нүктелерi арасындағы ара қашықтықтың Цг. кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арасындағы ара қашықтықты көлденеңнен тек қана әйелдерде өлшенедi.
15а – Бел сызығынан алдыңғы жағынан еденге дейнгi ара қашықтық Дс.п. Әйелдерде – бел сызығынан қарынның ең шығыңқы нүктесi арқылы және әрi қарай тiгiнен еденге дейiнгi арақашықтық өлшенедi.
Iшкi бетiмен аяқ ұзындығы Д.н (сурутте берiлмеген).
Аяқтарды жеңiн алып тұрған қалпында оның iшкi бетiмен еденге дейiнгi аралық өлшенедi.
Қарын шығынқысы деңгейiндегi алдыңғы енi Ш.к. (сурет). Қарынның көбiрек шығыңқы нүктесi деңгейiндегi доғамен көлденең қолтық астының жоғарғы бұрыштарынан жүргiзiлген вертикальдар арасындағы ара қашықтық. Өлшеудiң жарты өлшемдерiн жазып алады. Вертикальдарды анықтау үшiн жүк – салбырауын оны қолтық астының алдынғы бұрыштарынан түсiре отырып пайдалануы мүмкiн.
Өлшеу барысында қарынның формасына қарай аудару қажет: тегiс iсiңкi, тегiс, орташа сызық деңгейiндегi қалыптасқан ең шығынқы нүктесі.
Iштiң (қарынның) шығыңқы деңгейi Ув.ж. Бел сызығынан iштiң көбiрек шығыңқы нүктесiне дейiнгi ара қашықтықтың тiгiнен өлшенедi. «+» және «-» белгiлерi бел сызығына қатысты iштiң ең шығыңқы нүктелерiнiң жағдайын көрсетедi: Ув.ж. «+» белгiсiмен ең шығыңқы нүктенiң бел сызығымен жоғары, «-» белгiсiмен бел сызығынан төмен орналасатындығын көрсетедi.
Тiзе деңгейiндегi аяқтың қыйсықтығы К н.к. Тізе деңгейiндегi ара қашықтық денгейiндегi аяқтар аралығындағы қашықтықта өлшенедi. Өлшем – бейнесiндегi формалы аяқтары бар дене бiтiмдер үшiн шалбардың бүгiлу сызықтарын жүргiзу орындарын анықтауға арналып пайдаланылады.
Толарсақ деңгейiндегi аяқтың қисықтығы Кн.ш.
Толарсақ деңгейiндегi аяқтар арасының ара қашықтығын өлшеу. Осы кесiндідегi формалы өлшем X- бейнесiндегi формалы аяқты дене бiтiмдер үшiн шалбардың бүгiлу сызығын жүргiзу орнын анықтауға арналып қолданылады.
21. Бiлезiк айналымы О.зап.
Бөксе айналымы О.бед. Сан асты қатпарларын сантиметрлiк таспаның көмегімен бөксені айналдыра өлшейді; таспа таяқтың сыртқы бетiне тұйықталуы тиiс. Толық және жiңiшке аяқтар түрi белгiленедi.
Балтыр айналымы О.и. Балтырлы бұлшықетi тұсында максималды аяқ айналымы өлшенедi. Сантиметрлiк таспаны аяқты айналдыра орналастырады және сирақтың (жiлiншек) сыртқы бетiмен тұйықталады.
Тiзе айналымы О.к. Өлшеу барысында сантиметрлiк таспаны тiзе тоқпағы деңгейiнде аяқты айналдыра көлденеңнен орналастырады, аяқтың сыртқы бетiне тұйықталады.
Күн белдемшесін құрастыру
k = 0,32 күн
Конструкция вертикаль сызығында құрастырылады:
ОТ↑ = Ст·k ↓ТН = Дюсз ↓ТБ =
ОТ, ОБ, ОН – радиуспен → доға жүргіземіз. ТТ1 = Ст + Пт
О және Т1 нүктелерін қосамыз, төмен қарай жалғастырып, Н1; Б1 нүктелерін табамыз.
Белдемшенің енін анализдеу:
ББ1 > Сб + Пб, егерде жетпесе онда Б1 нүктесінен → Б2 түктесін табамыз. Жаңа сызық О нүктесінен және Б2 нүктесінен өтеді.Бел сызығындағы артық санды бүкпеге немесе отырғызуға жібереді.
Rт=0,32*(Ст+Пт)=0,32*(37+1)=12,16
№ 16 билет.
1Пішу тәсілдерінің даму тарихы
Климаттық жағдайдағы жағымсыз әсердің негізделумен ғана болғанда киімнің шығу тарихы терең ежелге кетеді.
Қарапайым пішім алғашқы кезде жапсырма (түймеліксіз) киімдердің негізгі типтерін берген ежелгі Шығыста пайда болған. Ары қарай киімді адам денесінің формасына сәйкес пішуге талпыныс X—XI ғ дейін европалық костюмде қолданыла басталды.
Киімді ердің және әйелдің киіміне бөлу пішу жүйесін жетілдіруді талап етті. Сондықтан ХII ғ басында көйлектің пішімінде үш тігіс — екі бүйір және бір артқы бойдың ортаңғы тігісі жобалана бастады. Тігістерді енгізгеннен кейін лифтің жоғарғы жағын фигураға сәйкестендіруге, ал төменгі бөлікті едәуір кеңейтуге мүмкіндік пайда болды.
Пішудің және тігін жүйесінің жақсы дамуы XIII-XIVғғ байқалған. Батыс Еуропада сызуға икемділік қазіргі күндегі бар XIV-XVғғ барлық пішу түрлерінің пайда болуына әкелді. Пішу тәсілдерінің дамыту киімдердің формасына байланысты матаның пластикалы қасиеттерінің жақсаруына ықпал етті.
Нәтижесінде феодалдар мен қалалықтардың костюмдеріне сәйкес ұзартылған силуэт пайда болды. Киім силуэттерінің ұзартылған прапорциялары, конус тәрізді бас киім, басы үшкір аяқ-киім көзге фигураны иілгіш және динамикалы етіп көрсетеді.
жетекшілігімен Мәскеудің технология және дизайн университетінің (МГУДТ) ғалымдарымен жүргізілді.
Әр елдің тігін саласында қабылданған ұлттық өлшемдік стандарттар әр елдің практикасының негізінде белгіленген дене бітімді, халықтың прапорцияларын көрсетеді.
Осылайша, НИИ МГУ, ЦНИИШП және МГУДТ ғалымидарының атқарған зерттеулердің маңыздылығын айтып, Қазақстан республикасының халқына арналған киімді құрастыру мақсаты үшін Ресей Федерациясының өлшемдік стандарттардың қолданылуы тұтынушылар фигураларына өнеркәсіптік өндіріс бұйымдарының жоғары сәйкессіздікті қамтамасыз етуге жол бермейді
2 Әйелдердің шалбарын құрастыру.
Әйелдердің шалбарын құрастыру үшін керекті өлшемдер.
Бұл сызбаның ерекшелігі конструкцияда тігіске қосымша берілген: Е,Ә,Б. Қосымшалар пішінге байланысты таңдалады: Ст және Сб.
Классикалық нұсқа: Пт - 0÷1
Пб – 1,5÷2
Моделдік нұсқалары техникалық моделдеу арқылы жасалады.
Өлшемдер: Ст; Сб; Вс; Дmк; Дбр.
Шалбардың ұзындығын жанынан өлшейді.
Қыналған шалбарларда қосымша өлшемдер:
Об – бөксенің толық айналымы
Ок – тізенің айналымы
Ои – балтырдың айналымы
Ощ – айналымы
Дmк – жанынан өлшегендегі тізенің ұзындығы
Вс – отыру биіктігі
Құрастыру кезінде шалбардың енін білу керек Шбр.
Өлшемдер: Ст – 44; Сб – 52; Шбрк – 26; Шбн – 24; Дұ – 100;
Қосымшалар: Пт = 0; Пб = 2.
Егер Пб > 2, онда 0,4×Пб, алдыңғы бөлігіне 1 см алынады, ал артқы бөлігіне Вс-ны анықтайды.
Вс = 1/2Сб ± сән = 1/2×52 = 26
2сұрақ.Әйелдердің шалбарын Воронин тәсілі бойынша құрастыру.
Шалбарды құрастыру
(Воронин бойынша)
Т нүктесінде вертикаль басталады. ↓ТЯ = Вс = 26
↑ЯБ = 1/3Вс = 26 : 3 = 8,6
↓ТК = Дmк ≈ 1/2 Дұ + (6÷8) = 100/2 + 6 = 56
↓ТК = Дбр ± 6 (тігіс, етек) = 100 + 6 = 106
4 см – етекті қайыру; 1 см – белге; 1 (ур-ка)
Я, Б, К, Н нүктелері арқылы → горизонтальді сызықтар жүргізіледі.
→ЯЯ1 = Сб + 0,5 Пб + 2 (тігіске) = 52/2 + 2 = 28
Я1 ↑ вертикаль қиылысы Т1; Б1.
Я1 нүктесінен Я1Я2 = 1/10Сб – 1 = 1/10 52 -1 = 4,2
Я1Я2 – алдыңғы бөліктегі қадамның ені
→ ЯЯ0 = 0,5×ЯЯ2; Я0 нүктесі вертикаль, қиылысы Т0, К0, Н0, Б0.
Алдыңғы бөліктің ортаңғы қиығы: Я1 = 1,5-2,5 см.
Ортаңғы қиығы: Т1, Б1, 1, Я2
К0 нүктесінен К0К1 = К0К2 = Шн/2 = 26/2 = 13
Н0 нүктесінен Н0Н1 = Н0Н2 = Шн/2 = 24/2 = 12
К2 Н1 және К2 Н2 нүктелерін қосамыз. Я және К2; Я2 және К1 қосамыз.
Алдыңғы бөліктің етегін безендіреміз ↑0,5÷0,7 см
Алдыңғы бойдың бел сызығы
→Т1Т2 = 0,5 Ст + 2 (тігіс) + (2÷4) = 44/2 + 2 + 3 = 27
Бүкпе 3 см.
↑Т2Т21 = 1 (0,5÷1,5)
Т0 нүктесінен → бүкпені білдіреміз. Бүкпенің ұзындығы 8-10 см. Жоғарғы қиықты Т21 нүктесінен Т1 нүктесіне дейін домаланған сызықпен безендіреміз. Бүкпелердің ұштарын теңестіреміз. Жан қиығын мына нүктелерде жүргіземіз: Т21 және Б; Т21 Б нүктелері арқылы иілу 0,2-0,3; етектен ↑ 0,5-1,5см.
Шалбардың артқы бөлігі
→Я1Я3 = 2 см тұрақты.
← Т0Т3 = 1/10 Сб = 1/10•52 = 5,2
Я3 және Т3 нүктелерін қосамыз, жоғары қарай жалғастырып қиылысы Б3 нүктесін табамыз.
Б нүктесінен Я3Т3 сызығына перпендикуляр тұрғызамыз, табылған нүкте Б3'.
Б3Б3' = шалбардың балансы.
Тексеру: 1/10 Сб – 1 = 4,2
↑Т3Т4 = Б3Б3'
→Я2Я4 = 1/10Сб + 1 = 5,2 + 1 = 6,2
Я32 = 1,5÷2,5
Тігісті аударамыз: (К_2 К_4 ) ⃖ = (К_1 К_3 ) ⃗ = 2 см.
← Н2Н4 = → Н1Н3 = 2 см .
Я4, К3, Н3 нүктелерін қосамыз.
Б және Я2 түзу сызық – Я41 нүктелері.
Я4 және Я41 – қадамдық қиықтарды созу (шалбардың артқы бөлігі).
Шалбардың артқы бөлігі: Т4, Т3, Б3', Б3, 2, Я41.
Артқы бөліктің қадамдық қиығы: ↑0,4 – 0,5 Я41, К3 нүктелеріне дейін.
Т5 нүктесін екі доға арқылы табамыз. 1 доғаны Т4 нүктеден, 2-ші доғаны К0 нүктесінен жүргіземіз.
Т4Т5=0.5 Ст+Пт+2 (т)+3(букпе)
Т5 және Т4 нүктелерін қосып, екіге бөлеміз, бүкпені безендіреміз, оның ұзындығы 8÷10 см.
Артқы бөліктің ені бөксенің деңгейінде:
←Б3Б4 = Сб + Пб + 4 (тігіске) – ББ1 = (52 + 2 + 4) – 28 = 30
ББ1 – сызбаның алдыңғы бөлігінде.
Етектің сызығын ↓ 0,7 – 1,5 см.
ЫЖӨ байланысты шалбардың пішіні жасалады. Артқы бөліктің отыру қиығын созу, тізенің деңгейінде ЫЖӨ классикалық шалбарларда жасалады.
Артқы бойдың қалтасы бел сызығына папраллель болады, кіру жолы 12-14 см дейін, бүкпе қалтаға 1 см кіріп тұрады.
3.«Годе» белдемшесінің конструкциясы
Б1Б2 нүктесінен төмен вертикаль арқылы құрастырылады.
Т1Т2 = (От+Пот)/n
Б1Б2 = (Об+Пб)/n
№17 билет
1. Жағалардың топтасу түрлері және оның мойын ойындысымен байланысы
Киімнің сызбасында алдыңғы бойдың бір-біріне кіруі немесе түймеленуі өңір деп аталады. Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан оңға қарай өңірдің ені болып табылады. Өңір шеті модель бойынша фигуралы немесе домаланған немесе үшкір болуы мүмкін.
Өңірдің түрлері:
Қысқа – өңірдің ені болмайды (сыдырма немесе бау).
Бір өңірлі – жакет, пиджа, «Ә», «Е» - 3 см көйлек, жейделер - 2÷2,5 см пальто – 4 см.
Екі өңірлі – пальто, «Ә», «Е», «Б» - 6÷8 см жакет, пиджак – 6 см.
Ассиметриялық түймелік. Сызбада түймеліктің орналасуына, өңірдің еніне және түймеге байланысты болады.
Түймеліктің ұзындығы ... + 0,5 см = 3 + 0,5 = 3,5
Мойын ойындыны тереңдетеміз ↓А5А5' = 1÷1,5 см.
Бір өңірлі бұйымда түймеліктің орналасуы
Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан 0,5 см оңға қарай жүргіземіз, сосын түймеліктің ұзындығын солға қарай түсіреміз. Түймеліктің ара-қашықтығы модельге байланысты.
Екі өңірлі бұйымдарда түймеліктің орналасуы
↓А5А51 = 1,5÷2 см.
Өңірдің шетінен = Rтүйме + 1 см
у = у'
Түймеліктің арақашықтығы модельге байланысты.
Қайырмалы жағалардың түймелігінде ашық түймеліктің орналасауы Л нүктеден 1 см төмен қарай орналасады.
Ашық түймеліктерде түймеліктің орналасуы
Ерлер жейделерінде және әйелдер блузкаларында вертикальді түймелік дәл алдыңғы бойдың ортаңғы сызығында орналасады.
Лацканның қайыру сызығы түзу және доғаланған пішінді болуы мүмкін. Түзу пішінді жоғарыланған түймелікке сәйкес болады, доғаланған –төмендетілген түймеліктерде болады.
Жағаларды құрастыру.
Жаға сызбаларын принцип бойынша тұрғызуды 4 топқа бөлуге болады:
- қондырмалы қайырмалы, тіректі қайырмалы және тіректі – түймелігі жоғарығы дейін және комбинерленген (жоғарыға дейін) және (түймелігі ашық);
- Өңірлері ашық бұйымдар үшін қайырмалы жағалар және мойын ойындысы тереңдетілген;
- тік және и тік-қайырмалы;
- жазық жататын жағалар;
Бұйымда тік жағаларды мойын ойындысына қондыру барысында 2 тәсілге бөледі: кесілген және тұтас пішілген.
Түймелігі жоғарыға дейін қайырмалы жағалар.
Қайырмалы жағаны құрастыру үшін бастапқы мәліметтер: артқы бойдың және алдыңғы бойдың мойын ойындысының ұзындығы; жағаның ортасын көтеру.
Жағаның ортасын көтеру ОВ мойыңға жағаның қынамалығына моделге байланысты таңдалады . Мысалы :
1,5-3,0 – см – мойыңға тығыз қыналған жағаларда;
4,0-6,0 см – мойыңға орташа қыналған жағаларда;
7,0-12,0 см – мойыннан алшап тұратын жағаларда.
Чем меньше подъем, тем выше стойка воротника: от 2,0-4,5
Құрастыруды перпендикулярдан бастайды ОВ и ОА.
ВВ1= 2,0-4,5 см- тіректін биіктігі.
ВА=Lмойын - а, мұнда а=0,5-1,5 см – түзету коэффициенті, жағының қондыру сызығының қисықтығыны байланысты. Мойын ойындының сызығы түзу кезде, коэффициент азаяды, көбейген кезде – қондыру сызығы майысады.
Из точки АВ/2 нүктесінен перпендикуляр тұрғызады 1-2= 1,0-2,5 см
А2В- жағаны қондыру сызығы қиғаш безендіріледі.
АВ1- тіректің қайырылу сызығы.
ВВ2=8,0-14,0 см- жағаның ортаңғы тігісі,
АА3 АВ ,
АА3= ВВ2+1,0 см
А3А4=4,0-5,0 см
В2А6= В2А4/2
А6А7=1,0-1,5 см
В2А7А4 – жағаның отлет сызығы - қиғаш.
АА4- жағаның ұшы.
Тірегі кесінді жағаны құрастыру кезде, біріншіден қайырманы құрастырады, содан кейін тіректі тұрғызады.
ОВ=7,0-8,0 см
В3А= В2А
1-2= 0,5-1,5 см
1-3=1-2
ВВ2=3,5-8,0 см
ВВ1=АА2=2,5-4,0 см
В1А2 – мойын ойындысына тіректі қондыру сызығы. Тіректі мойын ойындысына қондыру ұзындығын, бұйымның мойын ойындысының ұзындығына байланысты алынады. Тіректің ұшы моделге байланысты безендіріледі
2 Артқы бойдың иық тігісін сәндеу
Артқы бойдың иық тігісін сәндеу модельге және иық көрмесіне байланысты. Иық көтермесі иықтың сызығын және арқаның пішінін түзейді.
Ппл – модельге байланысты 1 – 2,5 см дейін алынады. Үлгілі тұлғада 1,5 см.
Иық көтермесіне байланысты артқы бойдың иық тігісі бүкпемен немесе бүкпесіз болуы мүмкін. Егер иық тігісі бүкпесіз болса, онда отыру алынады. Артқы бойдың иық тігісі бүкпемен. Иық тігісінің ұшы П1 нүкте екі доғаның қиылысы арқылы табылады. Н – отырудың нормасы. Пальтолық мата Н = 0,1 мм; костюмдік мата Н = 0,07 - 0,08.
∩R1 = А2П1 = Шn + бүкпені (Ппос) = 13,2 + 2 = 15,2
∩R2 = Т1П1 = ВnкІІ + Пдтс + Ппл = 42,9 + 1 + 1,5 = 45,4
Бүкпенің ені өлшемге байланысты: 42 – 46 ө. 2 см; 48 – 52 ө. 2,5 см; 52 өлшемнен жоғары 3 см. 3 см –ден көп алынбайды.
Бүкпенің ұзындығы бойға байланысты 7 – 10 см алынады. Бүкпенің бірінші жағы артқы бойдың тігісіне параллельді бүкпелердің ұштарын теңестіреміз.
↑П1П'1 = 0,5•Псут = 0,5•1 = 0,5
Псут – жеңіл ассортиментте 0,5 – 1 см беріледі. Сырт бұйымда 1 – 1,5 см.
А2П'1 түзу сызықпен қосамыз. Бұл сызық артқы бойдың иық тігісі болып саналады.
Артқы бойдың қолтық ойындысын сәндеуші көмекші нүктелер.
П'1 – ден солға қарай вертикаль жүргіземіз. П2тз.
↑Г1П3 = П2Г1 /3 + 2 = 9,3 (сызбадан)
П3 нүкте арқылы бойдың қолтық бұрышына сәйкес.
Г2 – қолтық ойындының ортаңғы нүктесі болып саналады.
→Г1 Г2 = 0,2•Г1Г4 + 0,5 = 0,2•14 + 0,5 = 3,3 (сызбадан).
Қолтық ойындысы мына нүктелерде өтеді: П'1, П3, 1, Г2.
Алдыңғы бойдың қолтық ойындысының нүктелері мына нүктелерден өтеді: П5, П6, 2, Г2.
Бұйымның бел сызығы және етегі қиғаш болып сызылады. (сурет1)
№ 18 билет
1. Реглан пішімді жеңнің құрастыру ерекшеліктері.
3. Жейде пішіміндегі овалды жеңнің БКсын құрастыру.
2. Лекалдардың түрлері және оған қойылатын талаптар.
Бұйымның лекал бөлшектерінің ең соңғы мақсаты бұйымды пішу үшін лекалдармен қолданамыз. Лекалдар негізгі бұйымның конструкция түсіріледі. Лекалды картонға қалыңдығы 0,1-0,6 мм болады. Жұмысшы сызбалары келесі түрде дайындалады.
Конструкция сызбаларын тексеру
Қателерді тексеру
Лекалды негізгі сызбаға түсіру
Жұмысшы сызбаны сәндеу
Жұмысшы сызбаның туынды және көмекші лекалды дайындау
Өндірісті қолдану үшін лекал бөлшектерінің шаблондарын жасау.
Сызбада жұмысшы конструкциясы 1:1 масштабта құрылады. Дұрыстылығы ±1 мм – ге дейін. Сызба конструкциясын тексерген кезде сызбаның сәйкестігін бақылау кертпелерін қадағалау керек. Лекалдар эталон және жұмысшы болып бөлінеді. Жұмысшы лекалдарды эталон лекалдармен тексеріледі. Белгіленген лекалдың құрамында негізгі, туынды және көмекші лекалдар кіреді. Негізгі лекалға матадан жасалған бөлшектер лекалдары жатады: алдыңғы бой, артқы бой, жоғарғы, төмен бөлігі, астыңғы жаға, белдемшенің және шалбардың алдыңғы және артқы бөлігі.
Туынды лекалдарға келесі бөлшектер жатады:
Негізгі матадан - үстіңгі жаға, өңір астылығы, белдік, қақпақша.
Астарлы мата – артқы бой, алдыңғы бой, алдыңғы бойдың жан бөлігі, жеңнің жоғарғы және төменгі бөлігі, шалбардың алдыңғы бөлігінің астары, жилеттің астары, желімді матаның бөліктері. Дайын бұйымның пішінін сақтау үшін, бақылау нүктелерді түсіруге көмекші лекалдар қолданады. Лекадардардың көмекші шаблондары: алдыңғы бой, артқы бой, жең, жағаның төменгі бөлігі. Көмекші лекалдар қолдану мақсатына қарай 2-ге бөлінеді:
Борлау лекалдары
Қиындыларын дәлдеу лекалдар(конструктивті сызықтар)
Барлық көмекші лекалдар бөлшекте сызықтарын түсіру үшін қолданылады. Мысалы, қалтаның, түймеліктің орны және т.б. дәлдеу көмекші лекалға өңір қиындысы, бұйым етегі, өңір астары, ішкі қиындысы төменгі жағаның қиындысын кесу үшін қолданылады. Көмекші лекалдар дәл болуы керек және өңделген бөлшектерге лекалдарды қойғанда ыңғайлы болу керек.
Лекалды сәндеу.
Тігіске берілген қосымшаларды түсіреді
Арқау жіпті және оларға ауытқуды белгілеу
Бел, бөксе, кеуде сызықтарын түсіру
Қолтық ойындысына, белге, кеудеге, жағаға, бөксеге, жеңге кетпелерді қою
Бүкпенің орналасуын түсіру
Бөлшектің спецификациясын бір лекалға жазу
№19 билет
1. Жейде пішімді жеңнің құрастыру ерекшелігі.
2. Әйелдер тұлғасынан өлшем нышандарын түсіру.
Адам денесінің сыртқы түрпішіні өте күрделі. Ол бір-бірімен жалғасып тұрған цилиндр, конус, шар пішінді. Ал бұл адам денесінен көптеген өлшемдерді алуды қажет етеді. Адам денесінің және оның бөліктерін өлшеудің үш өлшеу тәсілі бар: -вертикаль және горизонталь жазықтықтағы екі нүкте аралық пішін өлшенеді –екі нүкте арасындағы қысқа арақашықтық өлшенеді -өлшем адам денесінің жоғарғы бөлігінен алынады Әйелдер тұлғасының негізгі өлшем нышандары: Р-бой СГ1 -кеуденің 1-ші жарт. айн. СГ2-кеуденің 2-ші жарт. айн. СГ3-кеуденің 3-ші жарт. айн. Сш-мойынның жарт. айн. Ст-белдің жарт. айн. Сб-бөксенің жарт. айн. Дтс2-артқы бойдың белге дейінгі ұзындығы Впрз2-қолтық ойындысынң биіктігі Впк2-иықтың қиғаш биіктігі Шс-артқы бой ені Шп-иық ені Дтп2-алд.бойдың белге дейінгі ұзындығы Шг-кеуденің ені Оп-иық айн. Дрзап-жеңнің ұзындығы Ди-бұйымның ұз. Озап-білектің айн. 3.Түймелігі ашық шаль жағаны құрастыру.
Шаль жағаны құрастыру.
Построение такого воротника - аналогично воротнику пиджачного типа. Вст.=А3З= 2,5…3,8см.
От точки З вверх на продолжении линии
перегиба лацкана откладывают
ЗЗ1= l г.сп+1
(.)Л1 – пересечение линий горловины переда и линий перегиба лацкана.
Проводят дугу окружности Л1З1. На расстоянии от горизонтали А4А3 = 5…7см находят (.)З0.
Соединяют З0 и А4 прямой линией.
А3З3 – линии втачивания воротника в горловину изделия = l г.сп.
Из (.)З3 восстанавливают перпендикуляр к прямой З0А4 На ней последовательно откладывают З3З2 = Вст, З2З4 = Шотл. Линии отлета и перегиба стойки З2З воротника должны быть перпендикулярны линии середины воротника. Далее линию отлета оформляют по модели.
(Сурет 8)
№20 билет
1. Реглан пішімді жеңнің конструктивті безендіру түрлері.
2. Иық бұйымдарда түймеліктің орналасу амалы.
Бір өңірлі бұйымда түймеліктің орналасуы. Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан 0,5 см оңға қарай жүргіземіз, сосын түймеліктің ұзындығын солға қарай түсіреміз. Түймеліктің ара-қашықтығы модельге байланысты.
Екі өңірлі бұйымдарда түймеліктің орналасуы
↓А5А51 = 1,5÷2 см.
Өңірдің шетінен = Rтүйме + 1 см
у = у'
Түймеліктіңарақашықтығы модельге байланысты.
Қайырмалыжағалардың түймелігінде ашық түймеліктің орналасауы Л нүктеден 1 см төмен қарай орналасады.
Ашықтүймеліктерде түймеліктің орналасуы
Ерлер жейделерінде және әйелдер блузкаларында вертикальді түймелік дәл алдыңғы бойдың ортаңғы сызығында орналасады.
Лацканның қайыру сызығы түзу және доғаланған пішінді болуы мүмкін. Түзу пішінді жоғарыланған түймелікке сәйкес болады, доғаланған –төмендетілген түймеліктерде болады.
3.Тұтаспішілгенжағаны құрастыру
Тұтас пішілген тік жаға
Сурет 12
↓А2 А2'= ↓А4 А4'= 2см Мойын ойындыны доғаланған сызықпен қосамыз.
Жағаның тірегі А2'=2= А4'3=А54 (модель бойынша).
Артқы бойда ← 1-5=2-6=0,5см, алдынғы бойда → 3-7= →4-8=2см
Точки 5 и А, 6 и А2', 7 и А4', 8 и А5 нүктелерін түзу сызықпен қосу – тіректің жан тігісі. Атрқы бойдың тірегінің жоғарғы тігісін 5-6 нүктелері арқылы безеңдіріледі, алдыңғы бойда 7-8. Артқы және алдыңғы бойдың жаңа сызылған мойын ойындысын екіге бөлеміз, осы нүктеден мойын ойындысына перпендикуляр сызық түсіреміз. Осы сызық бүкпенің ортасы болып табылады. Бүкпенің ені 1 см.
№21 билет
1. Өнеркәсіптің әр түрлі шарттарына байланысты лекалдарды дайындау және ЕСКД талаптарына сәйкес безендіру.
2. Бұйымды құрастыру барысында форма беретін элементтердің түрлері.
3. Тік белдемшенің БКсын құрастыру.
1.ЕСКД МСТ сәйкес киімді жобалау сатылары.
Бұйымның лекал бөлшектерінің ең соңғы мақсаты бұйымды пішу үшін лекалдармен қолданамыз. Лекалдар негізгі бұйымның конструкция түсіріледі. Лекалды картонға қалыңдығы 0,1-0,6 мм болады. Жұмысшы сызбалары келесі түрде дайындалады.
Конструкция сызбаларын тексеру
Қателерді тексеру
Лекалды негізгі сызбаға түсіру
Жұмысшы сызбаны сәндеу
Жұмысшы сызбаның туынды және көмекші лекалды дайындау
Өндірісті қолдану үшін лекал бөлшектерінің шаблондарын жасау.
Сызбада жұмысшы конструкциясы 1:1 масштабта құрылады. Дұрыстылығы ±1 мм – ге дейін. Сызба конструкциясын тексерген кезде сызбаның сәйкестігін бақылау кертпелерін қадағалау керек. Лекалдар эталон және жұмысшы болып бөлінеді. Жұмысшы лекалдарды эталон лекалдармен тексеріледі. Белгіленген лекалдың құрамында негізгі, туынды және көмекші лекалдар кіреді. Негізгі лекалға матадан жасалған бөлшектер лекалдары жатады: алдыңғы бой, артқы бой, жоғарғы, төмен бөлігі, астыңғы жаға, белдемшенің және шалбардың алдыңғы және артқы бөлігі.
Туынды лекалдарға келесі бөлшектер жатады:
Негізгі матадан - үстіңгі жаға, өңір астылығы, белдік, қақпақша.
Астарлы мата – артқы бой, алдыңғы бой, алдыңғы бойдың жан бөлігі, жеңнің жоғарғы және төменгі бөлігі, шалбардың алдыңғы бөлігінің астары, жилеттің астары, желімді матаның бөліктері. Дайын бұйымның пішінін сақтау үшін, бақылау нүктелерді түсіруге көмекші лекалдар қолданады. Лекадардардың көмекші шаблондары: алдыңғы бой, артқы бой, жең, жағаның төменгі бөлігі. Көмекші лекалдар қолдану мақсатына қарай 2-ге бөлінеді:
Борлау лекалдары
Қиындыларын дәлдеу лекалдар(конструктивті сызықтар)
Барлық көмекші лекалдар бөлшекте сызықтарын түсіру үшін қолданылады. Мысалы, қалтаның, түймеліктің орны және т.б. дәлдеу көмекші лекалға өңір қиындысы, бұйым етегі, өңір астары, ішкі қиындысы төменгі жағаның қиындысын кесу үшін қолданылады. Көмекші лекалдар дәл болуы керек және өңделген бөлшектерге лекалдарды қойғанда ыңғайлы болу керек.
Лекалды сәндеу.
Тігіске берілген қосымшаларды түсіреді
Арқау жіпті және оларға ауытқуды белгілеу
Бел, бөксе, кеуде сызықтарын түсіру
Қолтық ойындысына, белге, кеудеге, жағаға, бөксеге, жеңге кетпелерді қою
Бүкпенің орналасуын түсіру
Бөлшектің спецификациясын бір лекалға жазу
Кертпелер 5 мм қиылады, арақашықтығы және тереңдігі 3 мм дейін. Көйлектік ассортименттерді мата сетінегіш болса, кертпелер қиылмайды, қарандашпен белгіленеді. Лекалда мынандай ең негізгі сызба болу керек: полузанос – алдыңғы бой, артқы бой тігісінде лацканның қайырылу сызығы, бүкпелер, кеуде, бел, бөксе етек сызықтары және ЫЖӨ өндірісте лекалдар тігіссіз дайындалады. Тігіс бұйымды пішкенде матаны, жайғанда беруі мүмкін. Ал жаппай өндірісте келесі қосымшалар тігісте беріледі.
Тігіске берілетін қосымша ассортиментке байланысты болады. Мысалы, сырт бұйымда мойын негізіннен 1 см беріледі. Көйлектерге сетінегіш мата 1,5 см, сетінемейтін мата 1,3 см. Егер де рельф бойынша сәндік тігіс болса, 0,5 мм көбірек береді. Ішкі тігіс 0,5-0,7мм қиылады. Жеке өндірісте тігіске қосымшалар 1,5-2 см қиылады.
Дәлдеуге берілетін қосымша бұл кезде тігіске берілетін қосымшаның үстінен қосымша тігіске беріледі. Көбінесе, жеке өндірісте қолданылады.
Етекке берілетін қосымша түзу силуэтте немесе етегі кішкене кеңейтілген бұйымда 4 см қосады. Кеңейтілген бұйымдарда 3 см, жең етегіне 3-4 см.
2. Бұйымды құрастыру барысында форма беретін элементтердің түрлері.
Форма беретін элементтерге бүкпелер, иініштер горизонтальды және вертикальды сызықтар жатады. Горизонтальды сыз-р: иық, кеуде, бел, бөксе, етек. Вертикальды сыз-р: артқы бойдың ортаңғы тігісі, иық бүкпесі, қолтық ойынд-ң тереңдігі, алдыңғы бойдың ортаңғы тігісі.
Конструкцияда 4 бүкпе болады: түзу, қынама, жарт. қынама, трапеция. Қынама силуэтті сызу үшін бүкпенің енін тауып алады. Бүкпенің ені 2 формула бойынша анықталады: 1) ƩB=( Сг3+Пг) – (Ст+Пт) – ТТ1 –тігіссіз
2) ƩB= Т1 (Т11) Т8 – (Ст+Пт) –тігісті.
Жарт.қынамалы силуэтті сызу үшін 3 осьтік сызық түсіреді. 1)Г7 нүктеден, 2) Г2-ден, 3) бүкпенің ұшынан. Кеуде бүкпенің ұзынд. алд. бойда Г7 нүктеге 3см жетпей сызылады. Бөксе сызығына да 3см. Артқы бойда бүкпенің ұз. кеуде және бөксе сызығына 3см жетпей сызылады. Алд.бойда 0,35×ƩB, жан бойда 0,5×ƩB, артқы бойда 0,15×ƩB. Қынама силуэтте 4 осьтік сызық түсіреді: Г6, а2, Г5→Г1Г5=3-4см, иық бүкпенің ұшы немесе Цг=0,4×Шс. Бөксе бүкпесі: ( Сг3+Пг) – (Сб+Пб), Бүкпенің ұзын-н бел сызығына төмен және жоғары 10см өлшеп аламыз. Бөксенің бүкпесін анықтау: ( Сг3+Пг) – (Сб+Пб).
3сұрақ. Тік белдемшенің конструкциясын құрастыру.
Бел бұйымдарын құрастыру үшін қажетті өлшемдер: Ст (белдің жартылай айналымы), Сб (бөксенің жартылай айналымы) және бұйымның жартылай ұзындығы. Белдемшенің ұзындығын артқы бой дан, ал шалбардың ұзындығын жанынан анықтайды (Дб.сб).(Сурет 1)
Тапсырыс берушіні аяқ киімсіз тұрғызып, бел сызығына рәзеңке бекітеді. Белдемшені тұлғаға жақсы отырғызу үшін бел сызығының деңгейін анықтайды: Дюсз – белдемшенің артқы жағының ұзындығы;
Дсп – бел сызығынан еденге дейінгі ұзындық (алдыңғы бойдан өлшенеді);
Дсзп - бел сызығынан еденге дейінгі ұзындық (артқы бойдан
өлшенеді);
Қосымшалар: Пт = 1; Пб = 2.
Белдемшенің конструкциясы етектен жоғары қарай құрастырылады.
Алдын-ала есебі: белдемшенің балансын анықтау:
1) l = Дсздп – Дюсз
2) Дюсп ↑Н1Т1 = Дсп – l
3) Дюсб = Н2Т2 = Дсбп – l
4) Бөксенің деңгейі: ↓ТБ =(Дmn_2)/2-2Құрастыру
Түзу бұрыш ↑НТ – Дюсз
↓ТБ – бөксенің деңгейі (алдын-ала есебі)
Т және Б нүктелерден → горизонтальді сызықтар жүргіземіз.
Белдемшенің ені бөксенің деңгейінде:
ББ1 = Сб + Пб
Б1 нүктесінен төмен қарай вертикаль түсіреміз, қиылысы Н1 нүктесі болып табылады.
↑Н1Т1 – белдемшенің алдыңғы ұзындығы (алдын-ала есебі) Дюсп.
Жан тігісінің орналасуы:
→ ББ2 =(Сб+Пб)/2- 0÷2
Б2 нүктесінен төмен қарай вертикаль қиылысы Н2 нүктесі
↑Н2Т2 – Дсб (алдын-ала есебі).
ТТ2 нүктелерді және Т1 нүктені қосамыз.
Осьтік сызықтарды анықтау:
→ ББ3 = 0,4 ББ2; ← Б1Б4 = 0,4Б1Б2
Б3 және Б4 нүктелері арқылы жоғары қарай вертикаль жүргіземіз.
Бел бүкпесін есептеу: ∑В = (ТТ2 + Т2Т1) – (Ст + Пт)
Жан бүкпесі: 0,5∑В (50%)
Алдыңғы бүкпе: 0,15∑В (15%) 100%
Артқы бүкпе: 0,35∑В (35%)
Жеке тұлғаға байланысты осы пайыздар өзгереді.
Алдыңғы бой бүкпесінің ұзындығы: 10-12 см (бойға байланысты)
Артқы бой бүкпесі: 15-17 см.
Жан бүкпесі: 15-19 см.
Бүкпелердің ұштарын теңестіреді және белдемшенің жоғарғы қиығы жабық түрде анықталады, сонымен қатар қиғаш, доғаланған болып безендіріледі.
№22 билет
1. Кеуде бүкпесінің өзгерту бағыттарын көрсету.
2. Үлгілі тұлғада түзу белдемшенің бел бүкпесін ƩВ аймақ бойынша бөлу.
3. Сызбадан тыс капюшонды құрастыру.
1.Бүкпелердің қарапайым ауыстырылуы.Бұл өзгерту киімнің әр түрлі бөлшектерінде (артқы бой, алдыңғы бой, жең, белдемше және шалбардың бөлшектері) жаңа бағыт бойынша лекалдарды кесу жолымен (модельдің суретіндегі бүкпенің орнымен сәйкестігі) алдыңғы бүкпені жауып және бір уақытта жаңа бүкпені ашумен жүргізіледі (2 сурет). Дәл осы операцияны лекалды кеспей-ақ келесі алгоритммен орындауға болады: лекал контурында жаңа бүкпенің сыртқы соңында орны белгіленеді және жаңа бүкпенің басынан алдыңғы бүкпеге дейін лекал ауданы сызылады; бұрынғы бүкпе бүкпе ортасының шетін лекалды жылжыту жолымен толығымен жабыладыжәне жаңа бүкпені белгілеуге дейінгі лекал контурының қалған бөлігін сызып шығумен аяқталады.
Бүкпені ауыстырғанда келесі екі шартты сақтау қажет:1) бүкпенің ортасы ретінде дөңестіктің ортасына сәйкес келетін нүкте алынады; егер конструкция негізінде бұл нүкте белгіленбесе, сәйкес келетін өлшем белгіні қолдану арқылы белгілеу керек, мысалы кеуде ұзындығы; 2) бүкпені тігу сызығын безендіргенде оның ішкі ұшын ерітінді ортасынан 1,5-2,5 см аралығында орналастырады, бұл алынатын форманың конустылығының жұмсаруын қамтамасыз етеді.
Бүкпенің бағытын өзгерту киім формасының пластикалығын ауыстырады, сонымен қатар бұйымды пішкенде раскладка кезінде жаңа бөлшектің алатын орымен ауданы да өзгереді. Ең пластикалы формасы негіз жібінде 45° бұрышта бүкпелік тігістің бағытында алынуы мүмкін. Өңір сызығының негіз жіптердің параллельді бағыты кезінде пластикалы деп 2, 4, 6 бүкпелердің орнын санауға болады (2, а, б, в, д суретін қараңыз). Экономикалық тиімді деп 3, 8 бүкпелер орнын атауға болады (2, а, г суретті қараңыз) кейде 2 (2, б суретін қараңыз). Экономикалық тиімді емес болып бүйір қиыққа бағытталған бүкпелер орны 6, 7 (2, а, д суретті қараңыз) есептеледі.
2. Үлгілі тұлғада түзу белдемшенің бел бүкпесін ƩВ аймақ бойынша бөлу.
ББ1 = Сб + Пб
Б1 нүктесінен төмен қарай вертикаль түсіреміз, қиылысы Н1 нүктесі болып табылады.
↑Н1Т1 – белдемшенің алдыңғы ұзындығы (алдын-ала есебі) Дюсп.
→ ББ2
→ ББ3 = 0,4 ББ2; ← Б1Б4 = 0,4Б1Б2
Б3 және Б4 нүктелері арқылы жоғары қарай вертикаль жүргіземіз.
Бел бүкпесін есептеу: ∑В = (ТТ2 + Т2Т1) – (Ст + Пт)
Жан бүкпесі: 0,5∑В (50%)
Алдыңғы бүкпе: 0,15∑В (15%) 100%
Артқы бүкпе: 0,35∑В (35%)
Жеке тұлғаға байланысты осы пайыздар өзгереді.
Алдыңғы бой бүкпесінің ұзындығы: 10-12 см (бойға байланысты)
Артқы бой бүкпесі: 15-17 см.
Жан бүкпесі: 15-19 см.
Бүкпелердің ұштарын теңестіреді және белдемшенің жоғарғы қиығы жабық түрде анықталады, сонымен қатар қиғаш, доғаланған болып безендіріледі.
|
шалбар белдемше |
Қынамалығы |
||||||
|
өте тығыз |
тығыз |
орташа |
кең |
||||
|
Пт |
Пб |
Пт |
Пб |
Пт |
Пб |
Пт |
Пб |
|
0 0 |
0,5 0,5 |
0,5-0,7 0,5-0,7 |
0,7-1 0,7-1 |
1 1 |
1,5-2 1,5-2 |
> 1 > 1 |
> 2 > 2 |
3. Сызбадан тыс капюшонды құрастыру.
:
↑ОВ = 2-3см;
→ОА= Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой. +(2÷4), В жәнеА нүктелерімен қосамыз;
→ВА1 = Lарт.бой.мой.ой;
↑А 1А'' = 6÷8 , ВВ1 = Вбас (бастын биіктігі)+(6÷9);
→В1 В2= Обас(бастың айналымы)/ 3+(6÷9).
№23 билет
1. Әйелдердің және ерлердің негізгі өлшем нышандары.
2. Конусты белдемшелерді құрастыру үшін қолданылатын коэффициенттер.
3. Түймелігі ашық апаш жағаны құрастыру.
Негізгі өлшем нышандары.
Антропометриялық өлшеуді денеде негізгі антропометриялық нүктелерді белгілеуден бастайды. Негізгі нүктелер ол: мойындық, мойының негізгі нүктесі, иықтық, қолтық ойындысының артқы бұрышы, бел нүктелері.
Бел сызығын созылмалы таспамен беліне байлап белгілейді. Бұл таспа еденге көлденең болуы керек.
Негізгі нүктелерді белгілеп болғаннан кейін өлшенетін адам түзу тұрады. Өлшеуді жоғарғы жағынан бастайды. Жұп өлшемдерді адам денесінің оң жағынан өлшенеді. Антропометр тік орналасуын қадағалайды.
Сантиметр таспасын денеге тығыз тақап өлшейді, бірақ таспаны созбау қажет.
Құрастыру кезiнде кездесетiн белгілеулер
Н - биiктiк (высота)
Т – тереңдiк (глубина)
Ұ – ұзындық (длина)
О - айналым (обхват)
С – жарты айналым (полуобхват)
Б – бой (рост)
Ц – ортасы (расстояние м/д центрами)
Е – енi (ширина)
Негізгі өлшемдер
1— Бой Б. Өңiрдiң жоғарғы тұсы нүктеге дейiнгi тiк ара қашықтықты өлшейдi.
2- Мойынның жарты айналымы Сш. Мойынның толық айналымын өлшейдi. Сантиментрлiк таспаның төменгi шетiн мойын нүктесi үстiнен орналастырады (жетiншi мойын омыртқасының остистiк өсiндiсiнiң биiгi), ол таспаны жанынан және алдынан бұғана нүктесiнiң төменгi шетiн жанай мойының басталу негiзiмен орналастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
Өлшеу барысында мойын формасына, орналасуына және ерекшелiктерiне: қысқа, ұзын, цилиндрлiк, бүйiрiнан майыстыра немесе алды және арты майысуына, жетiншi мойын омыртқасы төңiрегiн май басуына, алға немесе артқа еңкеюiне назар аудару қажет. Жаға фасонын таңдау барысында, мойын ұзындығы ескерiледi, ал конструкциялау барысында мойын ойындысының енi мен тереңдiгiн анықтауда мойын формасы мен май басу сипаты ескерiледi. Мойын негiзiмен түскен мойын ойындысы ойығы бар бұйымдардағы мойын ойындысының төменгi бөлiгiне мойын орналасуы әсер етедi.
3 - Бiрiншi кеуде жартылай айналымы Сг1. Бiрiншi кеуденiң айналамын толық (әйелдерде) өлшейдi. Арқаға сантиметрлiк таспаны көлденеңiнен жайғастырады, өлшеу көлемiнiң жартысы қолтық асты ойындысының жоғарғы шетiн жанай өтуi тиiс. Жартысын жазып алады.
4 - Екiншi кеуде жартылай айналымы Сг2. Екiншi кеуде айналымын толық өлшейдi. Арқаға сантиметрлiк таспаны көлденеңiнен қолтық асты ойындысының артқы бұрышына тиетiндей, қолтық асты ойындысымен қисық қиылысты тегiстiктен өтетiндей етiп жайғастырады. Еркектерде сантимертлiк таспаны емiзiктi нүктелер арқылы, ал әйелдерде кеуде бездерiнiн шығыңқы нүктелерiмен жүргiзедi. Соған орай бiрiншi, екiншi кеуде айналамын сантиметрлiк таспаны арқада жылжытпай бiрiнен кейiн бiрiн өлшейдi. Бюстi төмен түскен әйелдер денебiтiмiн сантиметрлiк таспаны кеуде шығыңқысына қосымша берудi ескере отырып алдынан қатаң қолденеңдiкте жайғастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
5 – Кеуденiң үшiншi жартылай айналымы Сг3. Кеуденiң толық үшiншi айналымын өлшейдi. Сантиметрлiк таспаны еркектерде тұлғаны айналдыра емiзiктiк нүктелерi арқылы, әйелдерде кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арқылы көлденеңiнен орналастрады. Таспаны алдынан кеуденiң оң жағына қарай аяқтайды. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
6 – Жартылай бел айналымы Ст. Белдiң толық айналымын өлшейдi. Таспаны тұлғаны айналдыра бел сызық деңгейiнде жайғастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
Өлшеу барысында бел формасына көңiл аударады және паспортқа оның ерекшелiктерiн жазып отырады: мәнерленбеген, цилиндрлiк, бiрден мәнерленген, арқа тұстан өте майысқан, қарны шығыңқы.
Жартылай бөксе айналымы Сб. Бөксенің толық айналымын өлшейдi. Таспаны тұлғаны айналдыра шығыңқы нүктелерге: артынан¬ –жамбастарға, алдынан – қарынға жайғастырады. Өлшеу жартысын жазып алады.
Өлшеу барасында бөксе формасын және орналасу деңгейiн жазып алады: сопақ, дөңгелек, арқа жағынан тегiс, жамбастардың өте шығыңқылығы, бүйiрлер шұңқырларын, сандардың сырт жағына май басуын, жоғары, төмен орналасуы.
Кеуде енi Шг. Еркектерде қолтық ойындысының ара қашықтығы алдыңғы бұрышы өлшенедi. Таспа өзiнiң төменгi шетiмен қолтық ойындысын жанап өтуi тиiс.
Әйелдерде кеуде бездерiнiң негiздерінің үстiмен қолтық ойындысының алдыңғы бұрыштарынан биiкке дейiн көлденеңiнен ойша өткiзiлген өлшейдi.Жарты өлшеудi жазып алады.
Өлшеу барысында кеуде клеткасының формасына және иық қалпының бұрылысына көңiл бөледi. Кеуденi шығыңқы, түсiңкi, өте шығыңқы бұғаналарымен белгiлейдi.
Иық бұрылысының жайылғанын немесе тарылғанын анықтайды. Жiңiшке қапсырма сызығының жоғарғы бөлiгiн құру барысында кеуде клеткасының және иық қалпы құрылымы ескерiледi.
9 Артқы бел сызығынан мойын негiзделуiндегi жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiне дейiнгi ара қашықтық Дтс 2. Артқы бел сызығынан мойын негiзделуiндегi жобаланатын иықтық тiгiстiң жоғарғы нүктесiне негiзгi қашықтықты омыртқаға параллель өлшейдi. Иық жапсырмасы бар болған жағдайда иық жапсырмасы иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен омыртқаға параллель белдегi көлдеңеңдiкке дейiн өлшейдi.
10 және 11 мойын негiзіндегi жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен алдыңғы бел сызығына Дтп2 және кеуде биiктiгiне Вг2 дейінгі ара қашықтық (әйелдер үшiн). Ерлерде – мойын негiзiндегi жобаланатын иық тiгiстiң жоғарғы нүктесiнен иық жапсырмасының жобаланатын иық тiгiсiнен емiзiктер арқылы белдiң көлдененiне дейiнгi арақашықтықты, әйелдерде – оның жайласуын белгiлеумен уақытша кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арқылы өлшейдi.
Өлшеу барысында мойынның пiшiнiне назар аудару қажет. Мойынның иықтың белдiкке өтуi оның байқалмайтын дене бiтiмдерде сантиметрлiк таспа мойын негiзiнде жатуы тиiс.
12 – Мойын негiзiнен жобаланатын иық тiгiсінiң жоғарғы нүктесiнен қолтық артқы бұрышына дейiнгi Впрз2 ара қашықтық. Көлденең жағдай екi тәсiлмен қолданылады: өлшенетiн жағындағы қолтық ойындысының артқы бұрышына тиiп өтетiндей сантиметрлiк таспа арқылы немесе дөңгелек резеңкенi бойымен қолтық ойындысына тиiп өтетiндей және артынан колденең бойымен жабатындай орналастыруы арқылы өлшенеді.
13 – Қиғаш иықтың биiктiгi Впк2. Өмыртқаның бел сызығының нүктесiнен жобаланатын иық тiгiсінiң соңғы нүктесiне дейiн (сантиметрлiк таспаны соза түседi) ара қашықтықта өлшенедi.
Өлшеу барысында иық деңгейiн анықтайды, биiк немесе құлама.
14 – Арқа енi Шс жауырын бойымен қолтық ойындысының артқы бұрыштары арасындағы ара-қашықтықты өлшейдi. Өлшеудiң жартысын жазып алады. Өлшеу барысында жауырынның шығыңқылығы мен арқаның қисаюына назар аударылады.
15 – Бұйым ұзындығы Ди. Шартты қабылданған типтiк қалыптағы денебiтiмдегi жағаны қондырып тiгу сызығынан қалаған ұзындығына дейiнгi ара қашықты арқа ортасымен өлшейдi.
16. Иық енi Шп. Мойын негiзде жобаланатын иықтың тиiстi нүктесiнен оның соңғы нүктесiне дейiнгi ара қашықтық. Тар иықты және үлкен май басуынан дене бiтiмiнiң қолдың жоғарғы бөлiгiнiң сыртқы үстiнiң өлшемiн алу барысында дене бiтiмiнiң пропорциялығын көзбен қабылдау үшiн Шп өлшемiн көбейтедi және керiсiнше кең иықты тар арқаны және нормалды қол айналымы бар дене киiм үлгiде өлшеудi қысқартады.
17. Жең ұзындығы Др. Иықтың және иық алды үстiнiң бойлай түсiп жобалайтын иықтың тiгiсiнiң соңғы нүктесiнен бос түсiрiлген қол жеңiнiң қалаған ұзындығы денгейiне дейiнгi ара қашықтық.
Өлшемдi бiр уақытта иық ылдиынiң енiн өлшеу және сантиметрмен таспаны сол қолдың саусағымен иықтың тiгiстiң соңғы нүктесiне бекiту арқылы өлшейдi.
18. Иық айналымы Оп. Айналымды иық осiне перпендикуляр өлшейдi. Сантиметрмен таспа қолтық астының артқы бұрышын жанап өтіп қолдың сыртқы бетiне тұйықталуы тиiс.
Егер қол өте толық болса, оның толықтығын, тегiстiгiн немесе қолдың жоғарғы бөлiгiнiң май басу дәрежесiн анықтау қажет. Осындай ерекшклiктер жеңнiң конструктивтiк иiлiмдерiн таңдау және оның қонымдылығын тарату барысында ескерiледi.
19.20 – Бел сызығының жанынан еденге дейiн Дсб, жанғы тiзесiне дейiн Дт.к.б және шалбар ұзындығына Дб дейiнгi ара қашықтық. Ара қашықтықты иықтың ең шығыңқы бөлiгi арқылы жанғы иықты бетiмен бел сызығынан және әрi қарай тiк түсiре қалаған ұзындық денгейiнен және тiзе денгейiнен еденге дейiн өлшейдi.
2. Конусты белдемшелерді құрастыру үшін қолданылатын коэффициенттер.
Белдемше негізінің үлгісін алып алдыңғы жақтағы бүкпенiң төменгі М5 үшынан етек сызығына дейін - тік пунктир сызық сызады. Сол сызықтың бойымен етек сызығынан бүкпеге дейін қияды. Бүдан соң бүкпенi жабады, яғни үлгідегі бүкпе орны бүктеліп қойылады, сонда белдемшенiң етегі кеңиді. Артқы жартысының үлгісінің етегін де осылайша кеңейтеді.
Моделдік түрлер: күн, жартылай күн, кіші колокол, үлкен колокол.
Қосымшалар: Пт Пб Өлшемдер: Ст; Дюб; Сб.
Пішіні коэффициентке байланысты:
k = 0,32-1,4
k = 0,32 күн
k = 0,64 жартылай күн
k = 0,8 үлкен колокол
k = 1,4-1 кіші колокол
Конструкция вертикаль сызығында құрастырылады:
ОТ↑ = Ст•k ↓ТН = Дюсз ↓ТБ =(Дmn_2 )/2- 2
ОТ, ОБ, ОН – радиуспен → доға жүргіземіз. ТТ1 = Ст + Пт
О және Т1 нүктелерін қосамыз, төмен қарай жалғастырып, Н1; Б1 нүктелерін табамыз.
Белдемшенің енін анализдеу:
4.3 сурет
ББ1 > Сб + Пб, егерде жетпесе онда Б1 нүктесінен → Б2 түктесін табамыз. Жаңа сызық О нүктесінен және Б2 нүктесінен өтеді.Бел сызығындағы артық санды бүкпеге немесе отырғызуға жібереді.
№24 билет
1. Тұтас пішілген жеңді конструктивті безендіру варианттары.
2. Майда бөлшектердің түрлері және оларды безендіру түрлері.
3. Жейде пішіміндегі щелевидті жеңнің БКсын құрастыру.
№25 билет
1. Градацияның түрлері және ерекшеліктері.
Жалпы киім өндірісінде модельдің оригинал деп аталатын алғашқы конст-сы бір ғана орташа өлшем мен бой ұзындығына және толықтық тобына арналады.Қалған бөлшек-ң өлшемдері мен бой ұзындығын лекалосы есепті пропорциялық жолымен үлкейтіп не кішірейтіп алады.Орташа өлшем мен бой ұзындығын бұйым бөлшектері лекалосының жиынтығын жобалау процесін градация (көбейту)деп аталады.Градацияны өлшем мен бой ұзындығына жеке жасайды.Градация лекалосы басқа өлшем мен бой ұзындығынының лекалосын дайындау жұмысын айтарлыктай жеңілдетеді.Сонымен бірге соңғы өлшем конст-сы өзгеріп,дене бітімде бұйымның отыру сапасы төмендеуімүмкін.Градация кезінде бөлшек лекалоларының шеті (контуры) келесі талаптарды орындауы қажет:адам денесінің өлшемдеріне киімнің ішкі өлшемдері сай келуі қажет;адам денесінің иығына киімнің жоғарғы иық бөліктеріне сай келуі;қозғалыстағы дене өлшемімен киімнің сай келуі;түрлі өлшем бойдағы бұйымдағы сыртқы түрінің (силуэті мен пропорциясы ) сай болуы.
Лекало градациясы процесінде әсер ететін аса маңызды факторлар: өлшем нышандарының өзгеруі,конструк/лау әдісінде алынған есептік формулалар, құрылымы, бұйымның сыртқы түрі, материал қасиеті. Лекало градациясының бірнеше әдістері бар:Сәулелік.Есептік пропорциялы.Топтық әдіс.Сәулелік әдіс- белгілі бір нүктеден бөлшек/ң конструк.ті нүктелері арқылы тік сәулелер жүргізеді, осы сәуле бойынша бөлшектердің шетінен өсім көлемін белгілейді. Осы табыл/н нүктелерден бөлшек/ң сыртқы сызығын үлкен немесе кіші өлшемін сызады. Бұл әбіс өте қарапайым. Дәлдігі таңдалған нүктеге байланысты. Сәулелік әдіс бас киімдердің бөлшектеріне немесе корсеттік бұйымдарда кеңінен қолданылады. Есептік пропорциялы градациялау әдісі-конст/қ нүктелер тігінен және көлденең бойынша алдын ала есептелген кеңдік бойынша ауысады. Бұл әдіс қарапайым геометриялық бөлшектерде дәл нәтижелерін береді. Топтық әдіс әр түрлі өлшемдегі бұйым бөлшектерінің лекалосын алу арқ.жүреді.Екі лекало жиынтығын біріктіріп (орташа, соңғы өлшем).Конструктивті нүктелерді түзу сызықпен қосып өлшем аралық лекалоға бөледі.Бұл әдістің кемшілігі екі өлшемде сызба құрастыру.Көбнесе күрделі үлгілі бұйымдарда қолданылады
2. Өңірді құрастыру ерекшеліктері және оған байланысты түймеліктің орналасуын көрсету.
Киімнің сызбасында алдыңғы бойдың бір-біріне кіруі немесе түймеленуі өңір деп аталады. Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан оңға қарай өңірдің ені болып табылады. Өңір шеті модель бойынша фигуралы немесе домаланған немесе үшкір болуы мүмкін
Өңірдің түрлері:
Қысқа – өңірдің ені болмайды (сыдырма немесе бау).
Бір өңірлі – жакет, пиджа, «Ә», «Е» - 3 см көйлек, жейделер - 2÷2,5 см пальто – 4 см.
Екі өңірлі – пальто, «Ә», «Е», «Б» - 6÷8 см; жакет, пиджак – 6 см.
Ассиметриялық түймелік. Сызбада түймеліктің орналасуына, өңірдің еніне және түймеге байланысты болады.
Түймеліктің ұзындығы ... + 0,5 см = 3 + 0,5 = 3,5
Мойын ойындыны тереңдетеміз ↓А5А5' = 1÷1,5 см.
Бір өңірлі бұйымда түймеліктің орналасуы
Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан 0,5 см оңға қарай жүргіземіз, сосын түймеліктің ұзындығын солға қарай түсіреміз. Түймеліктің ара-қашықтығы модельге байланысты.
Екі өңірлі бұйымдарда түймеліктің орналасуы
↓А5А51 = 1,5÷2 см.
Өңірдің шетінен = Rтүйме + 1 см
у = у'
Түймеліктің арақашықтығы модельге байланысты.
Қайырмалы жағалардың түймелігінде ашық түймеліктің орналасауы Л нүктеден 1 см төмен қарай орналасады.
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында жан тігісті құрастыру.
№26 билет
1. Қондырмалы жеңнің қолтық ойындысымен байланысы және қолданылатын өлшемдерімен, қосымшылардың түрлері.
Қондырма жең үш түрге бөлінеді:
Бір тігісті
Екі тігісті (жоғарғы және төменгі бөліктен, алдыңғы және артқы бөліктен)
Үш тігісті
Жеңді құрастыру үшін керекті өлшемдер: Оп, Друк, Озап
Керекті қосымшалар: Поп, Позап
Қолтық ойындының сызбадан ұзындығын өлшейміз:
Дпр = Дпр.арт.б.+Дпр.алд.б.= П11П3ГГ2 + П54П62Г2 = 45
Түп биіктігін табамыз: Вок = О1О2
П11 және П5 нүктелерді түзу сызықпен қосамыз. Осы сызықтың ортасын тауып О нүктесімен белгілейміз. О нүктеден төмен қарай кеуде сызығына перпендикуляр түсіреміз, қиылысқан нүкте О1 нүктесі болып табылады. (Сурет 1)
Вок = О1О2 = ОО1 – ОО2 = 18 – 2,5 = 15,5
ОО2 - өлшемге байланысты.
88 өлш. – 92өлш. = 2,5 см
96 өлш. -104 өлш. = 2 см
108 өлш.– 120 өлш.= 1,5 см
120 өлш. = 1 см
3)Жеңнің енін анықтаймыз: Шрук. расч =
Шрук. факт = = = 18,1
Отыруды анықтау үшін екі формуланы қолданамыз.
Ппос.рас = Дпр · Н = 45·0,1 = 4,5; Ппос. фак = Док - Дпр.
2. Түймеліктің енін анықтау формуласы.
Сызбада түймеліктің орналасуына, өңірдің еніне және түймеге байланысты болады.
Түймеліктің ұзындығы ... + 0,5 см = 3 + 0,5 = 3,5
Мойын ойындыны тереңдетеміз ↓А5А5' = 1÷1,5 см.
Бір өңірлі бұйымда түймеліктің орналасуы
Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан 0,5 см оңға қарай жүргіземіз, сосын түймеліктің ұзындығын солға қарай түсіреміз. Түймеліктің ара-қашықтығы модельге байланысты.
Екі өңірлі бұйымдарда түймеліктің орналасуы
↓А5А51 = 1,5÷2 см.
Өңірдің шетінен = Rтүйме + 1 см
у = у'
Түймеліктің арақашықтығы модельге байланысты.
Қайырмалы жағалардың түймелігінде ашық түймеліктің орналасауы Л нүктеден 1 см төмен қарай орналасады.
3. Бір тігісті жеңнің БК сын құрастыру.
Жеңнің сызбасын құрастыру үшін екі перпендикулярлы сызық жүргіземіз, ол О1 нүктесі болып табылады. (Сурет 2)
О1 нүктесінен жоғары қарай түп биіктігін жүргіземіз: ↑О1О2 = Вок = 15,5 ← О1Рл = → О1Рп = Шрук. жел /2 = 18,1/2 = 9,1
Рл және Рп нүктелерінен жоғары қарай перпендикуляр сызық жүргіземіз, қиылысқан нүктелер О3 және О4 нүктелер болып табылады. О3 Рп нүктелерінен төмен қарай жалғастырып жеңнің ұзындығын табамыз.
↓ О3 М = Друк – (1÷1,5) = 60 – 1 = 59
Шынтақ сызығы
↓ О3Л = О3М/2 + 3 = 59/2 + 3 = 32,5
М және Л нүктелерінен горизонталь сызық жүргіземіз.
Алдыңғы тігіс бойынша қиғаш сызық
←ЛЛ1 = 1 – 1,5 см; Рп, Л1, М нүктелерін қосамыз.
Жең етегінің ені:
←ММ1 = Ш рук. вниз/2 = 30/2 = 15
↓М1М2 = 1,5 – 2,5 см.
Жеңнің етегін М және М2 нүктелерімен қосамыз.
Рл және М2 нүктелерді түзу сызықпен қосып,
шынтақ сызықпен қиылысқан жерін Л2 нүктесі деп белгілейміз.
← Л2Л3 = 0,5 – 1,5 см
Рл; Л3 және М2 нүктелерді түзу сызықпен қосамыз.
Рп; Л1; М – алдыңғы аударылым
Рл; Л3 және М2 - шынтақ аударылымы
Түпті құрастыру
↑Рп 1 = Г4П6 (сызбадан) = 7,0
↑РпР3 = Г1П3 (сызбадан) = 9,5
←Р3Р3' = → Р3Р3" = 0,5
←1-1"= → 1-1"= 0,5
←О3О5 = О2О3/2 – 2 = 9,1/2 – 2 = 2,5
←О2О6 = О2О4/2 = 9,1/2 = 4,5
1' пен О5 және Р3' пен О6 түзу сызықпен қосамыз.
О5 2 = 2 ÷ 2,5 см;
О6 3 = 1 ÷ 2 см.
1'; 2; О2; 3; Р3' нүктелерін доғалған сызықпен қосамыз.
Төменгі түпті құрастыру
← 1 - 1" = 1 - 1";
→ Р3Р3" = Р33 Р3";
← РnГ2 = 0,5 Г1Г4 (сызбадан) + (1 - 1') = 7 + 0,5 = 7,5;
Рn8' = Г42 (сызбадан) + (1 - 1') = 2,8 + 0,5 = 3,3; сурет 3
Р3" және Г2 нүктелерін түзу сызықтармен қосамыз.
Р3"4 = Р3"Г2/2 = 4-5 = 1÷2 см
1"; 8; Г2; 5; Р3" нүктелерін доғаланған сызықпен қосамыз.
Бір тігісті жеңді құрастыру
Р'; Л'; М' жеңнің төменгі жағынан ортасында немесе 1 ÷ 2 см-ге алдыңғы аударылымға жылжытамыз.
← Рп Р' = РпРл/2 – (0÷2 см) ;
← Л1Л'= Л1Л3/2 – (0÷2 см) ;
← ММ' = ММ2/2 – (0÷2 см).
Алдыңғы және шынтақ аударылымындағы жеңнің төменгі бөліктің жаймасы
→ Рп Р1 = Рп Р' ; ← Рп Р2 = Рп Р';
→ Л1Л11= Л1Л'; ← Л3 Л4 = Л3Л' ;
→ ММ3 = ММ' ; ← М2М4 = М2М'.
↓М3М31 = М1М2 ;
Түптің төменгі бөлігінің жаймасы
Р п 8' = Р п 8 ┴ 6-7 = 4 – 5 = 1 ÷ 2 см.
Р1; Л11; М31 - алдыңғы аударылымның сызығы
Р2; Л4; М4 – шынтақ аударылымының сызығы
Бүкпенің ені ↓Л4Л41 = 2 см;
Бүкпенің ұзындығы Л4Л3 = Л41 Л3.
Түзу пішін жеңде Р1 және Р2 нүктелері алдыңғы және шынтақ сызықтарының шыңдары болады.
Р1; Рп; Рл және Р2 вертикаль сызықтар түсіреміз.
№27 билет
1. Реглан пішімді жеңнің конструкциясын құрастыру үшін керекті мәліметтер.
2. Әйелдер иық бұйымында тордың алдын ала есебін орындау.
Сызбаның алдын-ала есебі
|
Аймақтың аталуы |
Шартты белгілер |
СгІІІ аймақ бойынша |
Пг аймақ бойынша |
СгІІІ ± Пг |
|
Артқы бой |
А0 а |
Шс – 17,8 |
3 – 30% |
20,8 |
|
Қолтық ойындысы |
а а2 |
А0а – (А0а+а1а2 )= 9 |
5 – 50% |
14 |
|
Алдыңғы бой |
а1а2 |
0,9Шг+( СгІІ – СгІІ) =19,2 |
2 – 20% |
21,2 |
|
Барлығы |
А0а1 |
46 |
10 |
56 |
а1а2 = 0,9Шг + (СгІІ – СгІІ) = 0,9 + (48,4 – 44,4) = 19,2
аа2 = А0а1 – (А0а + а1а2) = 46 – (17,8 + 19,2) = 46 – 37 = 9
100% – 10 см
30% – х см, х = 30·10/100 = 5 см
100% – 10 см
50% – х см, х = 500/100 = 5 см
100% – 10 см
50% – х см, х = 200/100 = 2 см
3. Тік жағаны құрастыру.
Хомутты жаға (Сурет 9)
↑ = ОВ = Вст = 2 ÷ 10 см
→ОА=Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой.
↑АА1 = 0 ÷ 3 см
Жанап тұратын тік жағ
↑АА1 = 3,0 ÷ 4,0 см; (Сурет 10)
← А1В = Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой. – (0,2 ÷ 1,2)
Вст = А1А2 = ВВ1 = 3,0 ÷ 6,0
← А2А3 = 2,0 см
Төменгі қондыру сызықты доғаланған сызықпен сәндейміз.Үстіңгі сызықты модель бойынша сәндейміз.
Алшап тұратын тік жаға
↑ВВ1 = 8 ÷ 10 см; (Сурет 11)
→ В1А = Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой. – а;
а = 0,5 ÷ 1,5 см;
Вст = В1Вꞌ = АА1 = 3,0 ÷ 5,0 см;
↑А1А2 = 2,0 см.
№28 билет
1. Кеуде бүкпесінің өзгерту бағыттарын көрсету.
Бұл өзгерту киімнің әр түрлі бөлшектерінде (артқы бой, алдыңғы бой, жең, белдемше және шалбардың бөлшектері) жаңа бағыт бойынша лекалдарды кесу жолымен (модельдің суретіндегі бүкпенің орнымен сәйкестігі) алдыңғы бүкпені жауып және бір уақытта жаңа бүкпені ашумен жүргізіледі (2 сурет). Дәл осы операцияны лекалды кеспей-ақ келесі алгоритммен орындауға болады: лекал контурында жаңа бүкпенің сыртқы соңында орны белгіленеді және жаңа бүкпенің басынан алдыңғы бүкпеге дейін лекал ауданы сызылады; бұрынғы бүкпе бүкпе ортасының шетін лекалды жылжыту жолымен толығымен жабыладыжәне жаңа бүкпені белгілеуге дейінгі лекал
контурының қалған бөлігін сызып шығумен аяқталады.
2. Антропометриялық нүктелердің түрлері. (астындағы үлкен кесте)
3. Өңірлердің түрлерін құрастыру және түймелікті көрсету.
Киімнің сызбасында алдыңғы бойдың бір-біріне кіруі немесе түймеленуі өңір деп аталады. Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан оңға қарай өңірдің ені болып табылады. Өңір шеті модель бойынша фигуралы немесе домаланған немесе үшкір болуы мүмкін
|
Тауарлық топ |
Жартылай жасты топ |
Бұйым |
ПМП үлбірлі бүйым жасауға |
|
Сыртқы үлбірлі киім |
Әйелдер |
Манто |
Ең қымбат түрлері (соболь, қүндыз, горностай және т.б.) |
|
Пальто, жартылай пальто |
Табиғи, боялған, қырқылған, жүлынған немесе эпилирленген каракуль үлбірі, лақ үлбір, үлбірлі және тонды қойдың муарасы және клямасы, құлын және жылғы үлбірі, су жануарының терісі, құндыз терісі, қоян, ондатр, нутрии, песец, түлкі, тиін, борсық жәнет.б. |
||
|
Жакеттер |
Дәл сол түрі пальтоға арналған, сонымен қатар тиін, қоян - тиін терісі, каракөлдің аяғы және жартылай аяғы. |
||
|
Жилеттер |
Қоян және үлбірлі лақ терісі, қүндыз, мысық, ит, тышқан, суыр, Үлбірлі және тонды қой, велюрге арналған және т.б. |
||
|
Курткалар |
Үлбірлі және тоңды қой, велюрге арналған, каракуль, құндыз терісі, ит, тиін және т.б. |
||
|
Сыртқы |
Ерлер |
Пальто, жартылай |
Велюр үлбірі,тоңды қой |
Өңірдің түрлері:
Қысқа – өңірдің ені болмайды (сыдырма немесе бау).
Бір өңірлі – жакет, пиджа, «Ә», «Е» - 3 см
көйлек, жейделер - 2÷2,5 см
пальто – 4 см.
Екі өңірлі – пальто, «Ә», «Е», «Б» - 6÷8 см;
жакет, пиджак – 6 см.
Ассиметриялық түймелік. Сызбада түймеліктің орналасуына, өңірдің еніне және түймеге байланысты болады.
Түймеліктің ұзындығы ... + 0,5 см = 3 + 0,5 = 3,5
Мойын ойындыны тереңдетеміз ↓А5А5' = 1÷1,5 см.
Бір өңірлі бұйымда түймеліктің орналасуы
Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан 0,5 см оңға қарай жүргіземіз, сосын түймеліктің ұзындығын солға қарай түсіреміз. Түймеліктің ара-қашықтығы модельге байланысты.
Екі өңірлі бұйымдарда түймеліктің орналасуы
↓А5А51 = 1,5÷2 см.
Өңірдің шетінен = Rтүйме + 1 см
у = у'
Түймеліктің арақашықтығы модельге байланысты.
Қайырмалы жағалардың түймелігінде ашық түймеліктің орналасауы Л
нүктеден 1 см төмен қарай орналасады.
№29 билет
1. Былғары және үлбір бұйымдарының классификациясы.
2.Үлбір бұйымдарының классификациясы және ассортименті
|
Шартты белгiлер |
Атаулар |
Орналасуы |
|
А |
Жоғары тұсы |
Көздiк–құлақтық көлденең жағдайдағы басты өлшеудiң жоғары нүктесi |
|
Б |
Мойын |
Жетiншi мойын омыртқа остi өсiндiнiң төбесi |
|
В |
Мойынның негiзделу нүктесi |
Мойын айналымының иық ылди сызығымен қиылысуы |
|
Г |
Бұғаналық |
Бұғананың төс ұшының жоғарғы нүктесi |
|
Д |
Жоғары төстiк |
Кеуденiң жармалық сызығында бөлiндiнiң орталығы |
|
Е |
Орта кеуделiк |
Кеудемен бiрге төртiншi қабырға шемiршегiнiң жоғарғы шетiнен жiктелу деңгейiндегi кеуденiң орта сызығында |
|
Ж |
Акромиальдық иықтық |
Жауырынның акромиальды өсiндiсi жанғы шетi жағындағы бiраз шығыңқылық нүктесi |
|
З |
Иықтық |
Иықтық буындарды теңдей бөлетiн тiк жазықтықты жауырыннын акромиальдық өсiндiсiнiң жоғарғы сыртқы шетiнiң қиылысындағы |
|
И |
Кәрi жiлiктiк |
Кәрi жiлiк басының жоғарғы нүктесi |
|
К |
Емiзiктiк |
Емiзiк орталығында |
|
Л |
Остисттiк – мықын алды |
Мықын сүйегiнiң жоғарғы алдыңғы бiраз шығыңқы түскен нүкте алды |
|
М |
Тiзе |
Тiзе тостағаншасының орталығы |
|
Н |
Қолтық астының орта бұрышы |
Қолдың қалпындағы қолтық ойындысының алдыңғы шетпен қалыптасқан доғаның жорғарғы нүктесi. Доға биiктiгiн дәл анықтау үшiн түзеуге қажеттi, қалыңырақ ет астында жасырын жатқан нүкте |
|
О |
Қолтық астының артқы бұрышы |
Қол түсiру қалпында қолтық ойындының артқы шетпен қалыптасқан доғасының жоғары нүкте |
|
П |
Жамбасты |
Жамбастың көбiрек шығыңқы нүктесi |
|
Р |
Бел сызығының биiктiк нүктесi |
Тұлғаның көбiрек жаншылған бөлiмiнде төменгi қабырға мен мықын сүйегiнiң арақашықтығының ортасында |
2. Әйелдер иық бұйымының БКсында қынамалы және белі кесілген силуэтті безендіру.
Қынама силуэт: 4 осьтік сызық түсіреміз:
а) ↓Г6 нүктесінен в) Г5 нүктесінен → Г1Г5 = 3-4
б) ↓а2 нүктесінен г) Цл немесе иық бүкпесінен Цл = 0,4·Шс
ІІ-ші формуланы қолданамыз:
∑В = Т1(Т11)Т8 – (Ст + Пт);
∑В/4
Бүкпенің ұзындығы ≈ 10 см ↑↓ бел сызығынан.
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бел сызығы кесілген:
Бүкпелер жартылай қынама силуэттегідей, үш осьтік сызықтармен сәнделеді.
Артқы бой 0,25 х ∑В;
Алдыңғы бой 0,35 х ∑В;
Жан тігісі 0,4 х ∑В;
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бөксенің ені: ∑В = (Сб + Пб) – Б1Б3;
Белі кесілген сызық макетті әдіспен орындалады, жан тігісі алдын-ала сәнделеді.
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында кеуде бүкпесін құрастыру.
№30 билет
1. Техникалық үлгілеудің тәсілдерінің ерекшеліктері.
Бірінші түрдің конструктивті үлгілеу тәсілдері. Киімнің силуэтін және базалық конструкциясының негізгі контурлы сызықтардың конфигурациясын сақтаған кезінде бұл түрдің қарапайым түрленуі жүзеге асырылады.Оларға жататындар: әр түрлі бағытта бүкпелерді ауыстыру, қатпарларды жобалау, бөлшектердің қосымша жіктелуі, жағалардың, лацканның, өңірдің, майда бөлшектердің модельдік өзгерістерін дайындау.
Екінші түрлі конструктивті үлгілеу тәсілдері.Параллельді кеңейту негізінен бөлшектерде жұмсақ қатпарлар мен жиырмаларды жобалауда қолданылады. Бұл үшін көлденең конструктивті сызықтармен түсірілген өзгеретін бөлшек конструктивті көлденеңнің бойымен жобаланған кеңдікке жылжиды. Бөлшектердің кеңеюі модельге байланысты біркелкі және біркелкі емес болуы мүмкін. Бөлшектердің қиықтары бойынша жолақтардың шекарасы белгіленіп, бірақ кесілмесе бөлшектерді шартты қиылуы мүмкін.Кеңейген бөлшекті бөлшекті этап бойынша жылжыту жолымен және жолақтардың сыртқы контурын сызып белгілеу жолымен алады. Соңғы контурды пайда болған бөлшектердің қиықтарын біркелкі сызықтармен безендіреді (6, а).
Үшінші түрдегі конструктивтің үлгілеу тәсілдері.Киімнің қондырмалы жеңді базалық конструкциясының түрленуінің негізі басқа пішімді киім конструкциясына (реглан, тұтас пішілген, комбинерленген) алдыңғы және артқы бойдың бөлшектеріне жең бөлшектерін тұрғызумен бекітіледі. Реглан пішімді бұйымдарды жобалағанда, керісінше, регланның қолтық ойындысының сызығымен жеңнің окатына кесілген алдыңғы және артқы бойдың жоғарғы бөліктеріне тұрғызуға болады.
2. Әйелдер шалбарының құрастыру ерекшеліктері.
. Әйелдердің шалбарын құрастыру үшін керекті өлшемдер.
Бұл сызбаның ерекшелігі конструкцияда тігіске қосымша берілген: Е,Ә,Б. Қосымшалар пішінге байланысты таңдалады: Ст және Сб.
Классикалық нұсқа: Пт - 0÷1
Пб – 1,5÷2
Моделдік нұсқалары техникалық моделдеу арқылы жасалады.
Өлшемдер: Ст; Сб; Вс; Дmк; Дбр.
Шалбардың ұзындығын жанынан өлшейді.
Қыналған шалбарларда қосымша өлшемдер:
Об – бөксенің толық айналымы
Ок – тізенің айналымы
Ои – балтырдың айналымы
Ощ – айналымы
Дmк – жанынан өлшегендегі тізенің ұзындығы
Вс – отыру биіктігі
Құрастыру кезінде шалбардың енін білу керек Шбр.
Өлшемдер: Ст – 44; Сб – 52; Шбрк – 26; Шбн – 24; Дұ – 100;
Қосымшалар: Пт = 0; Пб = 2.
Егер Пб > 2, онда 0,4×Пб, алдыңғы бөлігіне 1 см алынады, ал артқы бөлігіне Вс-ны анықтайды.
Вс = 1/2Сб ± сән = 1/2×52 = 2
3. Тірегі кесінді қайырмалы жағаны құрастыру.
Тірегі кесінді жағаны құрастыру кезде, біріншіден қайырманы құрастырады, содан кейін тіректі тұрғызады.
ОВ=7,0-8,0 см
В3А= В2А
1-2= 0,5-1,5 см
1-3=1-2
ВВ2=3,5-8,0 см
ВВ1=АА2=2,5-4,0 см
В1А2 – мойын ойындысына тіректі қондыру сызығы. Тіректі мойын ойындысына қондыру ұзындығын, бұйымның мойын ойындысының ұзындығына байланысты алынады. Тіректің ұшы моделге байланысты безендіріледі
№31 билет
1. Костюм, гардероб және оларды құрайтын бұйымдар ассортименті туралы түсінік.
“Киім” түсінігімен “костюм” түсінігі тығыз байланысты – айтарлықтай кең және терең. Костюм тарихта болған және киімді ғана емес, аяқ-киім, бас киім, аксессуарлар (сөмке, қолшатыр және т.б.), сонымен қатар шаш үлгісі, гримді қосатын, жалпы адамның сырт келбетін құрайтын, оған ерекше стиль беретін үнемі даму үстінде болатын белгілі бір түрмен таңдалып алынған заттардың кешені. Костюмдегі заттар мен элементтер адамның социалды, ұлтқа, аумаққа жататындығын, оның жынысын, жасын, кәсібін көрсететін белгілі бір оймен және тағайындалумен біріккен.
Костюм – басты көңіл адамға ауатын, ойша шешілген ансамбль, ансамбль киімді, аяқ-киімді, шаш үлгісін, гримді, аксессуарларды біріктіреді және белгілі бір утилитарлы-эстетикаық функцияны атқарады.
Аксессуарлар – костюмге қосымша (шарф, косынка, орамал, бас киім, қоғаптар, сөмкелер, амиян, белдік, қошатыр, шұлықтар және т.б.). Сөмкені, белдіктерді, амиян, қолғап және т.б галантерея деп атайды. Бөлшектерді түймелеу, бекіту үшін, оларды тығыздау, бұйымды сәндеу үшін фурнитура жұмыс атқарады.
Киім моделін құрастыру практикада: модельдердің жиынтығы, комплект, ансамбль, модельдер топтамасы сияқты спецификалық терминдер қолданылады.
Комплект (Жиынтық) – бұл стильдік шешімнің бірлігімен бірлескен және матасы, тағайындалуы, түсі сияқты анықталған белгілері бар костюм элементтерінің жиынтығы. Комплекттің ансамбльден ерекшелеп тұратын бұл комплектті құрайтын заттардың құрайтын заттардың тең мағыналы, бірлесіп ауысып отыратындығы.
Ансамбль – бұл өзімен белгілі бір көркемдік ойды алып жүретін, ойдағы мазмұнын, құрылымын, тағайындалумен бекітілген көркем шешілген костюм. Заттық ансамбль – бұл сыртқы кеңістікті байланысы жоқ, бірақ ортақ көркемдік оймен біріккен, мәдениет жүйесіндегі бүтін үлгілеуші кешеннің бар екендігін көрсететін заттар жиынтығы.
Топтама (Коллекция) – бұл бірыңғай стильдік шешім негізінде тұрғызыған, құрастыру байланыстары, базалық формасы және мата құрылымы ақылдасылған, белгілі бір немесе әр-түрлі жағдайға тағайындалған модельдер сериясы.
Ассортимент – бұл кәсіпорын өніміне, өндіріске немесе басқа бір тауарлар тобына жататын бұйымның жеке түрлерінің қатынасы және құрамы. Бұны немесе белгілі бір қасиеттеріне байланысты өзіндік топтарға біріккен бұйымдар ретінде белгілеуге болады. Ассортимент – өндіріс өндіретін өнім номенклатурасы ретінде шығарылатын және қажеттілік құрылымының негізінде ғылыми бекітілген және табылған кешенді құрылған өндіріс бұйымының қатары; түрлеріне, тағайындалуына, сортына және қолданылған шикізатқа байланысты тауарлар жиынтығы немесе тізімі.
Гардероб – бір адамның немесе жанұяның қолданысындағы барлық киімдердің жиынтығы.
3. Әйелдер иық бұйымының БКсын тұрғызу, артқы бойы тігіспен
№32 билет
1. Кендікке берілетін қосымшалардың түрлері.
Киiмнiң жобаланатын пiшiнiн құру қосымшаларға да байланысты болады. Олар жалпы қолданылуға – бұйымның барлық енiне немесе жеке қолдануға бөлiктерге (бөлшектерге) беріледі.
Бұйымның берілетін негізгі қосымшалары:
Пг - кеуде деңгейiнде;
Пт – бел деңгейiнде;
Пб—бөксе деңгейiнде.
Бұйым бөлшектерiне (бөлшектерге) берілетін қосымшалар:
Пш.с – артқы бой енiне;
Пш.п – алдыңғы (алды) бой енiне;
Пд.т.с – артқы бой бел ұзындығына;
Пс.пр – қолтық ойындысы (еркiн) тереңдiгiне;
Пш.горл – мойын ойындысы енiне;
Пг.горл – алдыңғы бой мойын ойындысы тереңдiгiне;
Пв.горл.с – артқы бой мойын ойындысына (тереңдiгi);
По.п – иық айналымына;
П. бед - бөксе айналымына;
Еркiн қынамалыққа берілетін техникалық, қимылды, еркiн демалуды қамтамасыз ететін, жылу алмастыруды және ауа қабатының тепе-теңдігін реттейтін қосымшалар деп аталады. Киiмдi декоративтiк, конструктивтiк сәндеуге берiлетiн қосымшалар (сәндiк-конструктивтiк қосымшалар) деп аталады.
Техникалық қосымшалар белгiлi бiр киiм ассортиментерiне арналған, үнемi қолданылатын мөлшерге ие болады.
Бұйым енiне техникалық қосымшалар кеуде деңгейiнде көйлектер үшiн 2 см ден, пиджак және жакеттер үшiн 3 см, пальто үшiн, сыртқы материал қалыңдығы, астарлар және iштiктер (жылыту iштiктердi қоспағанда), киiмнiң төменгi қабаты есебiнен – 4 см беріледі.
Декоративтiк-конструктивтiк қосымшалар киiм формасы және көлемiне байланысты және сондықтан әр түрлi мәндi (0 ден 20 және одан жоғары) қосылуы мүмкiн.
Есептеудi жеңілдету үшiн практикада еркiн қонымдылыққа техникалық және декоративтiк – конструктивтiк қосымшаларды қамтитын жиынтық қосымшалар пайдаланылады.
2. Киімнің сапасы және оған қойылатын талаптар
Тұрмыстық киімге қойылатын барлық бар талаптар тұтынушылық және өндірістік талаптардың жиынтығынан тұрады.
Киімнің тұтынушылық талаптары социалды, функционалды, эргономикалық, эстетикалық және эксплуатациялық талаптаға бөлінеді.
Социалды талаптар берілген ассортимент бойынша киімді шығаруда сатып алушылардың сұранысына байланысты анықталады.
Функционалды талаптар киімнің белгілі бір тағайындалуға сәйкестілігімен (композициялық тұрғызылу, конструкцияға және мата, жастық ерекшеліктері, сыртқы келбеті және психологиялық даму бойынша) сипатталады.
Эргономикалық талаптар антропометриялық, гигиеналық және психофизиоогиялық талаптар кешенінен тұрады.
Антропометриялық талаптар киімнің өлшемге, дене формасына, әр түрлі жастық топтарға байланысты фигураның тұрғызыу ерекшеліктеріне, атқаратын қозғалыс мінездемесі бойынша сәйкес келуімен бекітіледі. Киім конструкциясы қозғалыстың максималды еркіндігін қамтамасыз етуі қажет.
Гигиеналық талаптар ағзадағы қажетті жылуды және климаттың жағымсыз әсерлерінен, ластанудан және жарақаттардан денені қорғайтын оған оптималды микроклимат жасау жолымен қамтамасыз етіеді.
Психофизиологиялық талаптар адамның сезімі арқылы қасиеттерінен байқалады. Киім теріс реакция мен жағымсыз белгілерді шақырмауы тиіс. Ағзаға және денеген тиетін теріс әсер бұйымның артық салмағының, матаның тікенектігі, тігістердің дөрекі өңделуі, сонымен қатар кию және шешу кезіндегі ыңғайлылық және жеке элементтерін қолданудағы ыңғайлылық болып табылады.
Эстетикалық талаптар модельдердің композициялық және түстік шешімімен, гармониялылығымен, бүтін және бөлшектердің өлшемдестігімен, форманың пластикалылығының анықтылығымен, оның тектоникасымен, заттық әлемнің стилистикалық байланысымен, модельдің және конструкциясының жаңалығымен, тауарлық түрінің жетіктілігімен анықталады.
Эксплуатациялық талаптар киімге өте маңызды және киімнің үйкелуге, мыжылуға, үзілуге, иілуге, сәулелік ауа-райының әсеріне, химиялық тазалауға және жууға төзімдіігімен сипатталады.
Өндірістік талаптарды конструкторлы-технологиялық және экономикалық деп бөледі.
Конструкторлы-технологиялық талаптар тігін бұйымының конструкциясының технологиялылығымен, еңбек шығыны және моделдің дайындалу уақытымен анықталады.
Экономикалық талаптарда өндірістің үнемділігінің (киім моделін дайындаудағы шығындар) және бұйымды эксплуатациялаудағы өндірістік шығындар (химиялық тазалауға, жууға және қалпына келтіруге кететін шығындар) көрсеткіштерін есепке алады
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында мойын ойындысын құрастыру
№33 билет
1. Киім туралы жалпы түсінік. Киімнің атқаратын қызметтері.
Киім - дәуірдің, адамның жеке индивидуалдылығын көрсететін және қоршаған ортаның әсерлерінен қорғайтын адам денесінің жасанды жабындысы, материалды қабаттар жүйесі.
Киімнің құрастырылуы – киім моделін құрастыруды дайындау, яғни бір бұйымның конфигурация бөліктерінін (бөлшектерінін) келісімді орналастырып тұрғызу. Құрастырудың нәтижесі ретінде сызбалар, суреттер, есептерді жатқызуға болады.
Адам қоғамының дамуымен бірге киімнің түрлері және формасының өзгеруі болды. Ерлер мен әйелдердің, қыздардың және тұрмыстағы қыздардың киімдері пайда болды; күнделікті, салтанатты, үйлену тойына жерлеу рәсіміне арналған және тағайындалуына байланысты оның басқа да түрлері шықты. Еңбектің бөлінуң әр түрлі кәсіби киімдерді шығаруға әкелді.
Өнеркәсіп өндірісінің, ғылымның және техниканың дамуы ең алдымен атқаратын функциясына байланысты ажыратылатын жаңа киім түрлерінің шығуына әсер етті. Киімнің алғашқы кезде денені жағымсыз климаттық және атмосфералық әсерден қорғау ретінде шыққан, бірақ түрлі тарихи және экономикалық жағдайлардың, ұлттық ерекшеіктердің ықпалынан көптеген өзгерістерге ұшырады, түрлерінің және формаларының ауан түріне жетті. Қазіргі таңда ол көркемөнердің сабағына айналды және оның кейінгі дамуы әр түрлі көркем стильдердің дамуымен бірге жүретін болды.
Осылайша, киім — бұл климаттық және өндірістік ортаның жағымсыз әсерлерінен қорғау мақсатында және утилитарлы ғана емес, сонымен қатар эстетикалық функцияны да атқаратын адамның киетін бүйымдардың жиынтығы.
2. Пішіндер мен конструкциялардың бөліктену түрлері
Пiшiм деп киiмнiң конструктивтiк құрылымының жалпы сипаттамасы түсiндiрiледi. Киiм пiшiнi жеңдi қондырып тiгу сызықтарымен және алдыңғы бойдың және артқы бойдың вертикальды сызықтарымен немесе горизонтальды бөлiндiмен сипатталады (сурет1).
Негiзгi пiшiмдер болып:
-қондырмалы Қ;
-реглан Р;
-тұтас пiшiлген ТП;
-қиыстырылған пiшiм ҚП.
Жеңнiң негiзгi пiшiмдерiнiң әр түрлi үйлесуi қиыстырылып пiшiлген ҚП деген қосымша пiшiмдi құрайды.
Киiмнiң омыраушаның белдемшемен қосылуына байланысты мынадай түрлерi болуы мүмкiн:
-қиылған (О+Б)
-Бел сызығы бойынша қиылмаған.
Алдынғы бой немесе артқы бойдың.
3. Әйелдер иық бұйымының БКсын тұрғызу, артқы бойы тігіссіз
№34 билет
Тұлғадан өлшем нышандарын түсіру.
Негізгі өлшем нышандары.
Құрастыру кезiнде кездесетiн белгілеулер
Н - биiктiк (высота)
Т – тереңдiк (глубина)
Ұ – ұзындық (длина)
О - айналым (обхват)
С – жарты айналым (полуобхват)
Б – бой (рост)
Ц – ортасы (расстояние м/д центрами)
Е – енi (ширина)
Негізгі өлшемдер
1— Бой Б. Өңiрдiң жоғарғы тұсы нүктеге дейiнгi тiк ара қашықтықты өлшейдi.
2- Мойынның жарты айналымы Сш. Мойынның толық айналымын өлшейдi. Сантиментрлiк таспаның төменгi шетiн мойын нүктесi үстiнен орналастырады (жетiншi мойын омыртқасының остистiк өсiндiсiнiң биiгi), ол таспаны жанынан және алдынан бұғана нүктесiнiң төменгi шетiн жанай мойының басталу негiзiмен орналастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
Өлшеу барысында мойын формасына, орналасуына және ерекшелiктерiне: қысқа, ұзын, цилиндрлiк, бүйiрiнан майыстыра немесе алды және арты майысуына, жетiншi мойын омыртқасы төңiрегiн май басуына, алға немесе артқа еңкеюiне назар аудару қажет. Жаға фасонын таңдау барысында, мойын ұзындығы ескерiледi, ал конструкциялау барысында мойын ойындысының енi мен тереңдiгiн анықтауда мойын формасы мен май басу сипаты ескерiледi. Мойын негiзiмен түскен мойын ойындысы ойығы бар бұйымдардағы мойын ойындысының төменгi бөлiгiне мойын орналасуы әсер етедi.
3 - Бiрiншi кеуде жартылай айналымы Сг1. Бiрiншi кеуденiң айналамын толық (әйелдерде) өлшейдi. Арқаға сантиметрлiк таспаны көлденеңiнен жайғастырады, өлшеу көлемiнiң жартысы қолтық асты ойындысының жоғарғы шетiн жанай өтуi тиiс. Жартысын жазып алады.
4 - Екiншi кеуде жартылай айналымы Сг2. Екiншi кеуде айналымын толық өлшейдi. Арқаға сантиметрлiк таспаны көлденеңiнен қолтық асты ойындысының артқы бұрышына тиетiндей, қолтық асты ойындысымен қисық қиылысты тегiстiктен өтетiндей етiп жайғастырады. Еркектерде сантимертлiк таспаны емiзiктi нүктелер арқылы, ал әйелдерде кеуде бездерiнiн шығыңқы нүктелерiмен жүргiзедi. Соған орай бiрiншi, екiншi кеуде айналамын сантиметрлiк таспаны арқада жылжытпай бiрiнен кейiн бiрiн өлшейдi. Бюстi төмен түскен әйелдер денебiтiмiн сантиметрлiк таспаны кеуде шығыңқысына қосымша берудi ескере отырып алдынан қатаң қолденеңдiкте жайғастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
5 – Кеуденiң үшiншi жартылай айналымы Сг3. Кеуденiң толық үшiншi айналымын өлшейдi. Сантиметрлiк таспаны еркектерде тұлғаны айналдыра емiзiктiк нүктелерi арқылы, әйелдерде кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арқылы көлденеңiнен орналастрады. Таспаны алдынан кеуденiң оң жағына қарай аяқтайды. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
6 – Жартылай бел айналымы Ст. Белдiң толық айналымын өлшейдi. Таспаны тұлғаны айналдыра бел сызық деңгейiнде жайғастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
Өлшеу барысында бел формасына көңiл аударады және паспортқа оның ерекшелiктерiн жазып отырады: мәнерленбеген, цилиндрлiк, бiрден мәнерленген, арқа тұстан өте майысқан, қарны шығыңқы.
Жартылай бөксе айналымы Сб. Бөксенің толық айналымын өлшейдi. Таспаны тұлғаны айналдыра шығыңқы нүктелерге: артынан –жамбастарға, алдынан – қарынға жайғастырады. Өлшеу жартысын жазып алады.
Өлшеу барасында бөксе формасын және орналасу деңгейiн жазып алады: сопақ, дөңгелек, арқа жағынан тегiс, жамбастардың өте шығыңқылығы, бүйiрлер шұңқырларын, сандардың сырт жағына май басуын, жоғары, төмен орналасуы.
Кеуде енi Шг. Еркектерде қолтық ойындысының ара қашықтығы алдыңғы бұрышы өлшенедi. Таспа өзiнiң төменгi шетiмен қолтық ойындысын жанап өтуi тиiс.
Әйелдерде кеуде бездерiнiң негiздерінің үстiмен қолтық ойындысының алдыңғы бұрыштарынан биiкке дейiн көлденеңiнен ойша өткiзiлген өлшейдi.Жарты өлшеудi жазып алады.
Өлшеу барысында кеуде клеткасының формасына және иық қалпының бұрылысына көңiл бөледi. Кеуденi шығыңқы, түсiңкi, өте шығыңқы бұғаналарымен белгiлейдi.
Иық бұрылысының жайылғанын немесе тарылғанын анықтайды. Жiңiшке қапсырма сызығының жоғарғы бөлiгiн құру барысында кеуде клеткасының және иық қалпы құрылымы ескерiледi.
9 Артқы бел сызығынан мойын негiзделуiндегi жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiне дейiнгi ара қашықтық Дтс 2. Артқы бел сызығынан мойын негiзделуiндегi жобаланатын иықтық тiгiстiң жоғарғы нүктесiне негiзгi қашықтықты омыртқаға параллель өлшейдi. Иық жапсырмасы бар болған жағдайда иық жапсырмасы иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен омыртқаға параллель белдегi көлдеңеңдiкке дейiн өлшейдi.
10 және 11 мойын негiзіндегi жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен алдыңғы бел сызығына Дтп2 және кеуде биiктiгiне Вг2 дейінгі ара қашықтық (әйелдер үшiн). Ерлерде – мойын негiзiндегi жобаланатын иық тiгiстiң жоғарғы нүктесiнен иық жапсырмасының жобаланатын иық тiгiсiнен емiзiктер арқылы белдiң көлдененiне дейiнгi арақашықтықты, әйелдерде – оның жайласуын белгiлеумен уақытша кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арқылы өлшейдi.
Өлшеу барысында мойынның пiшiнiне назар аудару қажет. Мойынның иықтың белдiкке өтуi оның байқалмайтын дене бiтiмдерде сантиметрлiк таспа мойын негiзiнде жатуы тиiс.
12 – Мойын негiзiнен жобаланатын иық тiгiсінiң жоғарғы нүктесiнен қолтық артқы бұрышына дейiнгi Впрз2 ара қашықтық. Көлденең жағдай екi тәсiлмен қолданылады: өлшенетiн жағындағы қолтық ойындысының артқы бұрышына тиiп өтетiндей сантиметрлiк таспа арқылы немесе дөңгелек резеңкенi бойымен қолтық ойындысына тиiп өтетiндей және артынан колденең бойымен жабатындай орналастыруы арқылы өлшенеді.
13 – Қиғаш иықтың биiктiгi Впк2. Өмыртқаның бел сызығының нүктесiнен жобаланатын иық тiгiсінiң соңғы нүктесiне дейiн (сантиметрлiк таспаны соза түседi) ара қашықтықта өлшенедi.
Өлшеу барысында иық деңгейiн анықтайды, биiк немесе құлама.
14 – Арқа енi Шс жауырын бойымен қолтық ойындысының артқы бұрыштары арасындағы ара-қашықтықты өлшейдi. Өлшеудiң жартысын жазып алады. Өлшеу барысында жауырынның шығыңқылығы мен арқаның қисаюына назар аударылады.
15 – Бұйым ұзындығы Ди. Шартты қабылданған типтiк қалыптағы денебiтiмдегi жағаны қондырып тiгу сызығынан қалаған ұзындығына дейiнгi ара қашықты арқа ортасымен өлшейдi.
16. Иық енi Шп. Мойын негiзде жобаланатын иықтың тиiстi нүктесiнен оның соңғы нүктесiне дейiнгi ара қашықтық. Тар иықты және үлкен май басуынан дене бiтiмiнiң қолдың жоғарғы бөлiгiнiң сыртқы үстiнiң өлшемiн алу барысында дене бiтiмiнiң пропорциялығын көзбен қабылдау үшiн Шп өлшемiн көбейтедi және керiсiнше кең иықты тар арқаны және нормалды қол айналымы бар дене киiм үлгiде өлшеудi қысқартады.
17. Жең ұзындығы Др. Иықтың және иық алды үстiнiң бойлай түсiп жобалайтын иықтың тiгiсiнiң соңғы нүктесiнен бос түсiрiлген қол жеңiнiң қалаған ұзындығы денгейiне дейiнгi ара қашықтық.
Өлшемдi бiр уақытта иық ылдиынiң енiн өлшеу және сантиметрмен таспаны сол қолдың саусағымен иықтың тiгiстiң соңғы нүктесiне бекiту арқылы өлшейдi.
18. Иық айналымы Оп. Айналымды иық осiне перпендикуляр өлшейдi. Сантиметрмен таспа қолтық астының артқы бұрышын жанап өтіп қолдың сыртқы бетiне тұйықталуы тиiс.
Егер қол өте толық болса, оның толықтығын, тегiстiгiн немесе қолдың жоғарғы бөлiгiнiң май басу дәрежесiн анықтау қажет. Осындай ерекшклiктер жеңнiң конструктивтiк иiлiмдерiн таңдау және оның қонымдылығын тарату барысында ескерiледi.
19.20 – Бел сызығының жанынан еденге дейiн Дсб, жанғы тiзесiне дейiн Дт.к.б және шалбар ұзындығына Дб дейiнгi ара қашықтық. Ара қашықтықты иықтың ең шығыңқы бөлiгi арқылы жанғы иықты бетiмен бел сызығынан және әрi қарай тiк түсiре қалаған ұзындық денгейiнен және тiзе денгейiнен еденге дейiн өлшейдi.
2. Киімнің негізгі функциялары.
Киім - дәуірдің, адамның жеке индивидуалдылығын көрсететін және қоршаған ортаның әсерлерінен қорғайтын адам денесінің жасанды жабындысы, материалды қабаттар жүйесі.
Киімнің құрастырылуы – киім моделін құрастыруды дайындау, яғни бір бұйымның конфигурация бөліктерінін (бөлшектерінін) келісімді орналастырып тұрғызу. Құрастырудың нәтижесі ретінде сызбалар, суреттер, есептерді жатқызуға болады.
Адам қоғамының дамуымен бірге киімнің түрлері және формасының өзгеруі болды. Ерлер мен әйелдердің, қыздардың және тұрмыстағы қыздардың киімдері пайда болды; күнделікті, салтанатты, үйлену тойына жерлеу рәсіміне арналған және тағайындалуына байланысты оның басқа да түрлері шықты. Еңбектің бөлінуң әр түрлі кәсіби киімдерді шығаруға әкелді.
Өнеркәсіп өндірісінің, ғылымның және техниканың дамуы ең алдымен атқаратын функциясына байланысты ажыратылатын жаңа киім түрлерінің шығуына әсер етті. Киімнің алғашқы кезде денені жағымсыз климаттық және атмосфералық әсерден қорғау ретінде шыққан, бірақ түрлі тарихи және экономикалық жағдайлардың, ұлттық ерекшеіктердің ықпалынан көптеген өзгерістерге ұшырады, түрлерінің және формаларының ауан түріне жетті. Қазіргі таңда ол көркемөнердің сабағына айналды және оның кейінгі дамуы әр түрлі көркем стильдердің дамуымен бірге жүретін болды.
Осылайша, киім — бұл климаттық және өндірістік ортаның жағымсыз әсерлерінен қорғау мақсатында және утилитарлы ғана емес, сонымен қатар эстетикалық функцияны да атқаратын адамның киетін бүйымдардың жиынтығы.
“Киім” түсінігімен “костюм” түсінігі тығыз байланысты – айтарлықтай кең және терең. Костюм тарихта болған және киімді ғана емес, аяқ-киім, бас киім, аксессуарлар (сөмке, қолшатыр және т.б.), сонымен қатар шаш үлгісі, гримді қосатын, жалпы адамның сырт келбетін құрайтын, оған ерекше стиль беретін үнемі даму үстінде болатын белгілі бір түрмен таңдалып алынған заттардың кешені. Костюмдегі заттар мен элементтер адамның социалды, ұлтқа, аумаққа жататындығын, оның жынысын, жасын, кәсібін көрсететін белгілі бір оймен және тағайындалумен біріккен.
Костюм – басты көңіл адамға ауатын, ойша шешілген ансамбль, ансамбль киімді, аяқ-киімді, шаш үлгісін, гримді, аксессуарларды біріктіреді және белгілі бір утилитарлы-эстетикаық функцияны атқарады.
Аксессуарлар – костюмге қосымша (шарф, косынка, орамал, бас киім, қоғаптар, сөмкелер, амиян, белдік, қошатыр, шұлықтар және т.б.). Сөмкені, белдіктерді, амиян, қолғап және т.б галантерея деп атайды. Бөлшектерді түймелеу, бекіту үшін, оларды тығыздау, бұйымды сәндеу үшін фурнитура жұмыс атқарады.
Киім моделін құрастыру практикада: модельдердің жиынтығы, комплект, ансамбль, модельдер топтамасы сияқты спецификалық терминдер қолданылады.
Комплект (Жиынтық) – бұл стильдік шешімнің бірлігімен бірлескен және матасы, тағайындалуы, түсі сияқты анықталған белгілері бар костюм элементтерінің жиынтығы. Комплекттің ансамбльден ерекшелеп тұратын бұл комплектті құрайтын заттардың құрайтын заттардың тең мағыналы, бірлесіп ауысып отыратындығы.
Ансамбль – бұл өзімен белгілі бір көркемдік ойды алып жүретін, ойдағы мазмұнын, құрылымын, тағайындалумен бекітілген көркем шешілген костюм. Заттық ансамбль – бұл сыртқы кеңістікті байланысы жоқ, бірақ ортақ көркемдік оймен біріккен, мәдениет жүйесіндегі бүтін үлгілеуші кешеннің бар екендігін көрсететін заттар жиынтығы.
Топтама (Коллекция) – бұл бірыңғай стильдік шешім негізінде тұрғызыған, құрастыру байланыстары, базалық формасы және мата құрылымы ақылдасылған, белгілі бір немесе әр-түрлі жағдайға тағайындалған модельдер сериясы.
Ассортимент – бұл кәсіпорын өніміне, өндіріске немесе басқа бір тауарлар тобына жататын бұйымның жеке түрлерінің қатынасы және құрамы. Бұны немесе белгілі бір қасиеттеріне байланысты өзіндік топтарға біріккен бұйымдар ретінде белгілеуге болады. Ассортимент – өндіріс өндіретін өнім номенклатурасы ретінде шығарылатын және қажеттілік құрылымының негізінде ғылыми бекітілген және табылған кешенді құрылған өндіріс бұйымының қатары; түрлеріне, тағайындалуына, сортына және қолданылған шикізатқа байланысты тауарлар жиынтығы немесе тізімі.
Гардероб – бір адамның немесе жанұяның қолданысындағы барлық киімдердің жиынтығы.
Киім моделінің тобы (Семейство моделей одежды) – жаппай өндірістік өнеркәсіп жағдайында үлгілеу және құрастырудың унификациялау талаптарына байланысты бір конструкция негізінде дайындалған бұйымдар сериясы.
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында бел сызығын безендіру
№35 билет
1. Адам денесiнiң морфологиялық белгiлерiне сипаттама
1.Адам денесiнiң морфологиялық белгiлерi. Пропорциясы, дене бiтiмi, келбетi. Жалпы морфологиялық белгiлiрге дене ұзындығы немесе бойы, кеуде айналымы мен массасы жатады. Бiрiншi екi көрсеткiштi сантиметрмен өлшейдi.
Бой сүйек қанқа өлшемiне байланысты болады. Адам өмiрiнiң iшiнде бой өзгередi: туылғаннан 18-20 жасқа дейiн дене ұзындығы барынша көп мөлшерге дейiн үлкейдi; 45 жасқа дейiн өсу шегi тұрақты болады; 45 жастан кейiн - кейбiр дене ұзындығы қысқарады. Бұдан басқа да дене ұзындығы бiр күн iшiнде өзгеруi мүмкiн. Кешке қарай адам шаршағанда дене ұзындығы әдеттегiден 1,5 – 3,0 см қысқарады. Таңертең дене ұзындығы ұзарады
Дене пропорциялары. Пропорция деп адам денесiнiң бөлек бөлiктерi өлшемдерiнiң ара қатынасын атайды. Адам денесiнiң пропорциясы оның ұлттық ерекшелiгiмен, тұратын жерiнiң, географиялық-климаттық жағдайларымен, мұрагерлiк факторларымен анықталады.
Аяқ-қол ұзындығы мен иық енiнiң жалпы дененiң ұзындығына қатасына қарай дене пропорциясының үш негiзгi типiн ажыратады:
долихоморфтық – тар кеудемен ұзын аяқ-қолдарды салыстырғанда;
брахиморфтық – қысқа аяқ-қолдармен ұзын кең кеуденi салыстырғанда;
мезоморфтық – бір қалыпты долихоморфтық және брахиморфтық тұлғалардың аралық орнын иемденедi.
Әртүрлi жастағы және жыныстағы адамдардың пропорциялары қатты өзгередi. Өзгерiстер бас және тұлғаның салыстырмалық өлшемдерiнiң кiшiреюi және салыстырмалық өлшемiнiң артуымен өзгередi. Адам фигурасының теориялық прапорционалды қатынасын ежелгі грек мүсіншісі Поликлетпен (б.д.д.) қарастырған. Ол бастың биіктігі модуль ретінде алынып, фигураның ұзындығы бойынша 8 рет өлшенетін канонды ойлап тапты.
Канон (гректің. Kanon – шама, ереже) — қазіргі кезде бастыорында болатын шамалар және ережелердің жүйесі.
Біздің қазіргі кездегі антропологтардың белгіленіп алынған адам фигурасының типтерінің долихоморфты бой типі осындай 8 модульге, мезоморфты тип — 7,5 модулге, брахиморфты тип — 7 модулге тең болады.
Адамның бойы және қолының жазылуы екі квадратқа тең геометрияық квадрат және тікбұрыш формасында киімнің түрлі формасының модульдік өлшемі болып табылады. Бұл киімді пішу принципі Мысырда және Ежелгі Грекияда, славяндардың және шығыс елдерінің ұлттық киімдерінде қолданылды.
Дене бiтiм. Дене бiтiмi бұлшық ет дамуы дәрежесiне және терi асты майлы қабатына, адам жасына, қаңқаның формасы мен өлшемiне байланысты болады.
Бұлшық ет дамуы әлсiз, орташа ,күштi болады. Май басу дәрежесiнiң дамуы әлсiз,күштi және мықты болуы мүмкiн. Сонымен қатар дене бiтiмдi анықтайтын категория белгiлерiне кеуде клеткасының формасы (жалпақ, цилиндрлiк және конустық), қарын формасы (қабысыңқы, түзу, дөнгелек-шығыңқы) және арқа формасы (әдеттегiдей, бүкiр және түзу) жатады.
Құйрық формасы жамбас және құйрық бұлшық еттерінің формасымен ажыратады. Құйрықты қалыпты, шығыңқы және жазық деп бөледі. Құйрықтың формасы және өлшемін бөксе деңгейінде бел бұйымының көлемімен анықтайды.
Аяқтардың формасы бөксе және тізе осьтеріне байанысты: қалыпты, Х-тәрізді, О-тәріздес и Л-тәріздес (2 сурет).
Осы сипаттаманың әр түрлi үйлесуi дене бiтiмiнiң әр түрлi типiн құрайды. Ерлерде мынандай типтерi болады:
Кеуделiк тип -әлсiз май басумен және әлсiз бұлшық етiмен, жалпақ кеуде клеткасымен, қабысыңқы қарын және бүкiр арқа;
Бұлшық ет типi-орташа немесе күштi бұлшық етпен және орташа май басумен, цилиндрлiк кеуде клеткасымен, әдеттегiдей немесе түзу арқа;
Құрсақтық тип –орта немесе әлсiз бұлшық етпен және мол май басумен, конустық кеуде клеткасымен, дөнгелек-шығыңқы қарынмен, бүкiр немесе әдеттегi арқамен ажыратады.
Барлық денеге бiркелкi майбасу тобы. Май басу дәрежесi әлсiз, орта және мол болуы мүмкiн;
Дененiң әркелкi май басу тобы жоғарғы бөлiгi (денеден жоғары) мен төменгi бөлiктерiне артық май басуы;
Дененiң тұлға бөлiгiне немесе аяқ-қолдарға әркелкi май басу тобы;
Дененiң бөлек бiр бөлiктерiне (кеудеде, бөкседе, санда) артық май басуы бар қосымша типтi топ.
Келбет Осанка (Тұлға)
Жоғарыда айтылған белгіері, адам денесінің сыртқы формасын келбет те анықтайды.
Келбет – бұл адам денесінің тұрып тұрғандағы қалыпты, бос күйдегі орны. Ол келесі негізгі факторламен: иықтың иілуі және омыртқа бөлімінің иілу деңгейімен сипатталады.
Кеуденің жоғарғы бөлігінің иілу деңгейіне байланысты киім конструкциясында келбеттің негізгі үш типін бөліп көрсетеді: шалқақ, қалыпты және енкіш.
1 тип – шалқақ фигура, арқаның түзулігімен, арқаның бел деңгейінде иілуімен сипатталады.
11 тип – қалыпты немесе шартты типтік (жиі кездесетіні), кеуденің жоғарғы бөлігінің орташа иілгендігімен сипатталады.
111 тип – фигураның енкіш келбеті, дөңгеленген арқамен , жазық кеуде клеткасымен сипатталады. .
2. Бұйымды құрастыру барысында форма беретін элементтердің түрлері.
1 сұрақ. Горизонтальды пішін беретін элементтерге мыналар жатады: иық тігісі, горизонтальды бүкпелер, қолтық ойындының тереңдігі, иініштің сызығы, бел сызығы, бөксе, етек сызығы. Иық деңгейі: бір қалыпты, түсірілген және көтерілген. Иық ұзындығы: бір қалыпты, ұзартылған және қысқарған.
Иық тігісі артқы бойға немесе алдыңғы бойға ауысу мүмкін. Иық тігісі иініштің сызығына ауысып, болмауы да мүмкін.
Горизонтальды бүкпелер алдыңғы бойда кеуденің ортасы Г7 нүктесіне бағытталады.
Жазық пішінде бүкпелер шығыңқы және ойыс болып сәнделеді. Егер де модель бойынша кеуде бүкпесі сақталатын болса, онда бүкпе Г7 нүктесіне жетпей, 1-2 см қысқартылады.
сурет 2
Қолтық ойындысының сызығы – кеуде сызығы болып табылады. Кеуде сызығы ең негізгі, өйткені осы сызықта көлем беріледі.
Вертикальды пішін беретін сызықтар – артқы бойдың ортаңғы тігісі, вертикальды бүкпелер, жан тігісі, бедерлі тігістер, өңірдің сызығы. Артқы бой тігіссіз болса, онда ол артқы бойдың ортаңғы сызығы деп аталады. Артқы бойдың ортаңғы тігісінің сәнделуі силуэтке байланысты.
Түзу және кенейтілген сұлбаларда, артқы бойы тігіссіз бұйымдарда ТТ 1= 1,5. . .3,0 см. Ао и Т1нүктелерін түзу сызықпен қосады және бөксе сызығына дейін жалғыстырады, қилысқан нүктені Б1белгілейді (сурет 6а).
Егер артқы бой тігіспен болса, онда Ао нүктеден →Ао А’о=0,5 см, ал ТТ1 =1,0 см; Ао, У, Т1 нүктелерін қиғаш сызықтармен қосады және Т1нүктені төмен қарай жалғастырыда, бөксе сызығында Б1 табылады (сурет 6 б).
Қынама және жартылай қынама сұлбаларда қосымша Т11нүктесін анықтайды:
АоА’о =0,5 см; ТТ1=1,0.. .2,5 см; Т1Т11 = 1,0...2,0см.
Артқы бойдың ортаңғы тігісі мына нүктелерден өтеді А’о, У, Т11, содан кейін Т1Т11 кесіндіні екіге бөледі, табылған нүктені Б1нүктемен түзу сызықпен қосып төмен қарай жалғастырады (сурет 6 в).
.
Сурет 6 Әйелдер иық бұйымында ортанғы тігісті құрастыру.
|
Киім |
||||||||
|
Класстары |
Тұрмыстық |
пор тық |
Өндірістік |
|||||
|
Под Класстар |
Сыртқы киім |
Костюмді-көйлекті бұйымдар |
Ақжайма бұйымдар |
Корсеттік бұйымдар |
Арнайы |
Ведом |
Техно логиялық |
|
|
Түрлері |
Пальто, курткалар плащтар және т.б |
Пиджактар,жакеттер, жилеттер және т.б. |
Пижамаларраспашон- калар, купальник-тер және т.б. |
Бюстгаль-терлер, белдіктер, грациялар |
Курткалар, шалбарлар, плащтар және т.б |
Шинель, пальто, китель және т.б |
Санитарлы-гигиеналық киімдердің барлық түрлері |
|
|
Топтары |
Ерлер, әйелдер, балалар |
|||||||
|
Топшалары |
Көктемдік-күздік, жаздық, қыстық, барлық маусымға арналған |
Вертикальды бүкпелер – горизонтальды бүкпелер сияқты сәнделеді және жартылай қынама, қынама силуэтте, бедерлі және жан тігістерді құру кездегі ең негізгісі болып табылады. Бедерлі және жан тігістерді сызу үшін осьтың сызықтарының орналасуын табу керек. Осьтың сызықтарының орналасуы силуэтке байланысты.
сурет 7
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында иық нүктелерін П1 ж П5 құрастыру.
№36 билет
1. Келбеттердің түрлері және оны анықтау формуласы.
2. Киімді топтастыру және оның классификациясына түсініктеме.
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында бел сызығын безендіру..
Келбет – бұл адам денесінің тұрып тұрғандағы қалыпты, бос күйдегі орны. Ол келесі негізгі факторламен: иықтың иілуі және омыртқа бөлімінің иілу деңгейімен сипатталады.
Кеуденің жоғарғы бөлігінің иілу деңгейіне байланысты киім конструкциясында келбеттің негізгі үш типін бөліп көрсетеді: шалқақ, қалыпты және енкіш.
1 тип – шалқақ фигура, арқаның түзулігімен, арқаның бел деңгейінде иілуімен сипатталады.
11 тип – қалыпты немесе шартты типтік (жиі кездесетіні), кеуденің жоғарғы бөлігінің орташа иілгендігімен сипатталады.
111 тип – фигураның енкіш келбеті, дөңгеленген арқамен , жазық кеуде клеткасымен сипатталады.
Иықтың иілуіне байланысты төмен иықты, қалыпты және жоғарғы иықты фигураларды бөліп көрсетуге болады.
Фигураның келбет типі екі өлшем арқылы: Пк корпусының және Вп иық биіктігінің орнымен анықталады. Корпустың және иықтың биіктігінің орнымен фигураның келбет типін анықтау схемасы 5 суретте көрсетілген.
Барлық атап көрсетілген дене бітім белгілерін визуалды (көзбен) анықтайды.Осы белгілердің түрлі қатынастары адам денесінің сыртқы формасын құрайды. Гармониялық киімді жобалау мақсатында киімді конструкциялау кезінде прапорция, дене бітім және адамның фигурасының келбеті туралы мәліметтермен ойнауға болмайды.
2сұрақ.
Киімдi топтастыру.
Әр түрлі уақыттың және дәуірдің мінездейтін киімдерінің негізгі белгісі ол адамның денесін климаттық ортаның жағымсыз әсерлерінен қорғауға арналған оның қорғағыш қасиеті. Осы басты функцияны есепке ала отырып, киім үш классқа бөлінеді:
1) тұрмыстық
2) өндірістік
3) спорттық.
Тұрмыстық киім адам денесін климаттық жағдайлардың жағымсыз әсерлерінен (жаңбыр, қар, жел және т.б) қорғауға арналған.
Өндірістік киім адам денесін өндірістік ортаның зиянды факторларынан қорғайды. Мысалы, мұнай өңдеу өнімдерінен, уран өңдейтін зауыттың агрессивті орта әсерінен.
Спорттық киім – спортшының денесін жарақаттардан қорғап және оның жоғары спорттық нәтижелерге жетуге көмектесуі қажет.
Қазіргі заманның киімінің алуан түрлілігі қасиеттерінің түрлі белгілері арқылы классификацияланады. Тағайындалуына байланысты (жалпы тігін классификациясы және өнімнің оныншы классификаторы), жыныстық-жастық белгілері, тірек бетінің мінездемесі, пішімі бойынша классификациялар бар.
Эксплуатациялау жағдайына және тар тағайындалуына байланысты киімнің әр классы ең алдымен подкласстарға, түрлерге, топтарға және топшаларға бөлінеді.
Жыныстық-жастық белгілеріне байланысты қазіргі кездің киімі топтарға бөлінеді: ерлер, әйелдер және балалар. Балалар киімі келесі түрлерге ие: жаңа туылған сәбилерге, балабақша жасындағы, мектепке дейінгі, бастауыш сынып және жоғарғы сынып балалары және жасөспірімдерге арналған киімдер.
Жастық белгісі бойынша ересектердің үш тобын бөледі: кіші (19-29 жас), орта (30-44 жас) және үлкен (45-тен жоғары). Балалар киімін өндіру үшін келесі топтарды бөледі: балабақша (9 ай.- 3 жас), мектепке дейінгі (3 - 6,5 жас), бастауыш сынып (6,5-12 жас), жоғарғы сынып (12-15,5 жас) және жасөспірімдер (15,5-18 жас) топтары.
Жыл мезгіліне және климаттық аймаққа байланысты киім топтары төрт топшаларға бөлінеді: К/К – көктемдік-күздік; Ж – жаздық; Қ – қыстық; В/С – барлық маусымға лайықты (всесезонная);
Киімнің тағайындалуына және арнайы бір жағдайда қолданылуына байланысты классификацияны жалғастыруға болады. Мысалы, әйелдер костюмы күнделікті киюге, үйде қодануға, салтанатты кездерге және т.б. арналуы мүмкін.
Ең көп кездесеті және өзінің құрамында келесі топшалардан тұратыны тұрмыстық киім болып табылады: (1 кесте):
- сыртқы киім,
- костюмді-көйлекті бұйымдар,
- ақ жайма бұйымдар,
- корсеттік бұйымдар
1 Кесте Киім классификациясы
3 сұрақ. Әйелдер иық бұйымының БК сын құрастыру
Үлгілі фигура өлшемінде 164-92-100. Пальто тік силуэт артқы бойы тігіссіз.
Өлшемдер
Р – 164 ВnрзІІ – 21,2
Сш – 18,1 ВnкІІ – 42,9
СгI – 44,4 Шс – 17,8
СгІІ – 48,4 Шп – 13,2
СгІІІ – 46 Дрзап – 55,4
Ст – 35,9 Оn – 28,9
Сб – 50 Озап – 16,2
Шг – 16,9
ДтсІІ – 42,8
ДтnІІ – 43,8
ВгІІ – 26,2
Керекті қосымшалар
Пг – 10 1. Пдтс – 1
Пт – 5 2. Пспр – 3
Пб – 6 4. Пшгс – 1
6. Поn – 8
№37 билет
1. Адам тұлғасының келбеттері мен және пропорциялардың түрлері.
2. Көлемді пішін жасау үшін қолданылатын құралдарды талдау.
3. Әйелдер иық бұйымында ортанғы тігісті құрастыру.
Жауабы:
келбет Осанка (Тұлға)
Жоғарыда айтылған белгіері, адам денесінің сыртқы формасын келбет те анықтайды.
Келбет – бұл адам денесінің тұрып тұрғандағы қалыпты, бос күйдегі орны. Ол келесі негізгі факторламен: иықтың иілуі және омыртқа бөлімінің иілу деңгейімен сипатталады.
Кеуденің жоғарғы бөлігінің иілу деңгейіне байланысты киім конструкциясында келбеттің негізгі үш типін бөліп көрсетеді: шалқақ, қалыпты және енкіш.
1 тип – шалқақ фигура, арқаның түзулігімен, арқаның бел деңгейінде иілуімен сипатталады.
11 тип – қалыпты немесе шартты типтік (жиі кездесетіні), кеуденің жоғарғы бөлігінің орташа иілгендігімен сипатталады.
111 тип – фигураның енкіш келбеті, дөңгеленген арқамен , жазық кеуде клеткасымен сипатталады.
Иықтың иілуіне байланысты төмен иықты, қалыпты және жоғарғы иықты фигураларды бөліп көрсетуге болады.
Фигураның келбет типі екі өлшем арқылы: Пк корпусының және Вп иық биіктігінің орнымен анықталады. Корпустың және иықтың биіктігінің орнымен фигураның келбет типін анықтау схемасы 5 суретте көрсетілген.
Барлық атап көрсетілген дене бітім белгілерін визуалды (көзбен) анықтайды.Осы белгілердің түрлі қатынастары адам денесінің сыртқы формасын құрайды. Гармониялық киімді жобалау мақсатында киімді конструкциялау кезінде прапорция, дене бітім және адамның фигурасының келбеті туралы мәліметтермен ойнауға болмайды.
Дене пропорциялары. Пропорция деп адам денесiнiң бөлек бөлiктерi өлшемдерiнiң ара қатынасын атайды. Адам денесiнiң пропорциясы оның ұлттық ерекшелiгiмен, тұратын жерiнiң, географиялық-климаттық жағдайларымен, мұрагерлiк факторларымен анықталады.
Адамның дене пiшiмiне спорттың, яғни бұлшықет пен май басудың даму дәрежесi әсер етедi.
Аяқ-қол ұзындығы мен иық енiнiң жалпы дененiң ұзындығына қатасына қарай дене пропорциясының үш негiзгi типiн ажыратады:
долихоморфтық – тар кеудемен ұзын аяқ-қолдарды салыстырғанда;
брахиморфтық – қысқа аяқ-қолдармен ұзын кең кеуденi салыстырғанда;
мезоморфтық – бір қалыпты долихоморфтық және брахиморфтық тұлғалардың аралық орнын иемденедi.
Әртүрлi жастағы және жыныстағы адамдардың пропорциялары қатты өзгередi. Өзгерiстер бас және тұлғаның салыстырмалық өлшемдерiнiң кiшiреюi және салыстырмалық өлшемiнiң артуымен өзгередi. Адам фигурасының теориялық прапорционалды қатынасын ежелгі грек мүсіншісі Поликлетпен (б.д.д.) қарастырған. Ол бастың биіктігі модуль ретінде алынып, фигураның ұзындығы бойынша 8 рет өлшенетін канонды ойлап тапты.
Канон (гректің. Kanon – шама, ереже) — қазіргі кезде бастыорында болатын шамалар және ережелердің жүйесі.
Біздің қазіргі кездегі антропологтардың белгіленіп алынған адам фигурасының типтерінің долихоморфты бой типі осындай 8 модульге, мезоморфты тип — 7,5 модулге, брахиморфты тип — 7 модулге тең болады.
Сурет 1, а дан адам фигурасының канонын тұрғызу үшін модуль ретінде фигураның мезоморфты типінің бас биіктігі қызмет атқарады. Суретте көрсетілгендей иық ені 1,5 модулге, кеуде арасының ара-қашықтығы — 1 модулге, бөксе ені — 1,5 модулге, белдің ені — 1 модулге, белдің орналасу орны — 3 модулге, қолда шынтақтың бүгілу орны — 3 модулге, лобка орны— 4 модулге, тізенің төменгі буын орны - 6 модулге, тобықтың төменгі орны — 7 модулге, табан орны— 7,5 модулге.
1 Кесте Ересек топтың дене прапорциясының мінездемесі
|
Дененің орналасу типі |
Дене бөлшектерінің өлшемі |
|||
|
Бас |
Кеуде |
қол |
Аяқ |
|
|
Долихоморфты |
үлкен емес |
қысқа |
ұзын |
Ұзын |
|
Мезоморфты |
орташа |
орташа |
орташа |
Орташа |
|
Брахиморфты |
үлкен |
ұзын |
қысқа |
Қысқа |
2. Көлемді пішін жасау үшін қолданылатын құралдарды талдау.
Киiмнiң сыртқы формасы оның негiзгi элементтерiнiң бiрi болып табылады. Киiмнiң сыртқы формасына матаның фактурасы, түрі, түсі, декор, сызықтар, әрлеулер, көрiнетiн тiгiстер сияқты факторлар әсер етеді:
- әр түрлi нүктелердегi дене бiтiмге киiмнiң қонымдылық дәрежесiн мәнерлейтін, оның еркiндiк дәрежесi;
-құрылым тiгiннiң геометриялық iшкi сипаттамасы
-адам дене бiтiмiнiң пластикалық тiгiнi.
Iшкi тiгiнiнiң сипаттамасы . Киiмнiң iшкi түрiн силуэт және формамен сипаттайды.
Киiм силуэтi, оның жазықтық бейнелеуi және кескiнi көп жерлерде силуэттiк, құрастыру және сәндiк сызықтармен анықталады.
Силуэттiк сызықтар (бұйымның иығы, кеудесi,белi және етегi ) киiмнiң көлемдiк пiшiнiн, прапорциясын және оның iшкi кескiнiн сипаттайды.
Киiмдi үлгілеуде әр түрлi жастағы, өлшемдiк және толықтық топтардағы сұраныстарға жауап беретiн бiрқатар жетекшi силуэттер қабылданған:
-түзу, бел сызықтарынын қатысынсыз иық сызығының кеңеюімен сипатталады;
-жартылай қынамалы, кеуде сызығы бойынша кiшiлеу көлемдi бөксе және бел сызықтары бойынша аз қынамалығымен бұйым етегi сызығы бойынша азырақ кеңейтiлуiмен сипатталады;
- трапеция негiзде етегi тарылған немесе кеңейтiлген.
Конструктивті сызықтары (тiгiстер) киiм бетiн бөлек бөлiктерге бөледi. Аса көбiрек кездесетiндерi болып бетiнiң мынандай бөлшектерге бөлiнуi саналады: артқы бой, алдыңғы бой, жең, жаға, белдемшенiң алдыңғы жаймасы, белдемшенiң артқы жаймасы, шалбардың алдыңғы жаймасы, шалбардың артқы жаймасы.
Киiмнiң негiзгi бөлшектерiнiң тiгiстерiн өзара қосады. Сызықтан да, құрастыру сызықтары көп жағдайларда киiм тiгiстерiнiң орналасуымен сәйкес келедi. Киiмдегi құрастыру сәндiк форма құрушы сызықтарға бүкпенi жатқызады.
Бүкпе- бұйымның барлық ұзындығы немесе енiне жүргiзiлмейтiн тiгiс.
Кейбiр тiгiстер, мысалы рельефтiк,иiнiш тiгiстерi, екi қызметтi атқарады: құрастырушылық және сәндiлiк.
Сәндiк тiгiстерiне әр түрлi әрлеуіш сызықтарды, сондай-ақ бөлшек шеттерiнiң контур сызықтарын (жаға,лацкан,өңiр және т.б) атайды.
3. Әйелдер иық бұйымында ортанғы тігісті құрастыру.
№38 билет
1. Бұйымның ішкі өлшемдері мен адам денесінің беткі өлшемдерінің арақатынасы.
2. Келбеттердің түрлері және оны анықтау формуласы.
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында етек сызығын безендіру.
1 сұрақ. Бұйымның ішкі өлшемдері мен адам денесінің беткі өлшемдерінің арақатынасы.
Адам денесiнiң қозғалыс аппараты сүйек қаңқасы мен бұлшықет жүйесiнен тұрады. Қаңқалық -енжар, ал бұлшықет-белсендiлiк бөлiгiн құрайды. Адам қаңқасы сүйектен, шемiршек пен желбезектен тұрады және олар iшкi органдарды механикалық әсерден сақтау, оларды қозғалысқа түсiру мен оларға тiрек болу қызметiн атқарады. Қаңқа 170 қос сүйектен және 36 қоссыз сүйектен тұрады.
Формасына қарай сүйектердi келесi түрлерге ажыратады:
ұзын құбырлы;
кең немесе жалпақ (жауырын, төс сүйегi, бассүйек; жамбас сүйектер, қабырға сүйегi);
қысқа (ұсақ сүйектер және табан сүйегi);
араластар (омыртқалар, басстың желке сүйегi).
Сүйектер бұлшық еттермен жабылады және 600-ден астам қаңқалық бұлшықеттер болады.
Бұлшық еттер қысқара бере, бөлек органдардың және қаңқаның сүйек рычагының ауыспалылығын қамтамасыз етеді. Әрбiр бұлшықет сiңiрмен басталады және аяқталады. Оның көмегiмен ол қаңқа сүйегiне буын дорбасы немесе терiге бекiтiледi.
Қаңқалық бұлшықеттiң формалары мынадай болуы мүмкiн:
ұзындар(аяқ-қолдарда);
кең (кеудеде);
қысқалар (өзара омыртқа мен қабырғалар болуы мүмкiн.);
Сүйектердiң өзара бiрiгуiнiң екi түрi болады: үзiксiз және үзiлмелі. Шемiршектер арқылы үзiксiз немесе қозғалысқа аз түсетiн сүйек бүргiлерi жүзеге асады (мысалы, қабырға ), 16 жастан кейiн шемiршек пен жамбас сүйектерiнiң немесе бұлшықеттердiң (жауырынның омыртқа мен).
Адам қаңқасы
( 1. суретiне түсінiк)
1.бассүйек
2. омыртқа бағанасы
3. бұғана
4. жауырын
5.төс
6. қабырға
7. иық сүйегi, тоқпан жiлiк
8. кәрi жiлiк
9. шынтақ сүйегi
10. бiлезiк сүйек
11.алақан сүйегi
12.саусақ сүйектерi
13. шонданай сүйек
14. табан сүйектерi
15. тiлерсек сүйектерi
16. үлкен жiлiншiк
17.үлкен жiлiншiк шыбығы
18.тiзе табағы
19.сан сүйек, ортан жiлiк
20.қасаға сүйегi
21. мықын сүйегi
Киімді конструкциялау кезінде бастапқы дерек ретінде өлшемдік белгілерінің жинағында көрсетілген дене бітім, пропорция және адамның келбеті туралы мағлұматтар қарастырылады.
Киім формасы (силуэт) туралы мәліметтер киім түрінен, силуэтінен және материалына байланысты еркін қынама қосымшалар көмегімен адам денесінің негізгі өлшемдік белгілерінің (кеуде, бел, бөксе өлшемдері) жинағымен анықталады.
Тігін бұйымының конструкциясының негізгі сызбасын тұрғызу үшін адам денесінің сыртқы формасының мінездемесін, содан кейін киім конструкциясын қарастырайық.
Киім формасы адамнан, оның бейнесінен, дене бітімінен, прапорциясынан тыс болмайды.
Адам денесінің сыртқы формасына қарағанда негізгі үлкен бөлшектерін белгілейді: бас, мойын, кеуде, аяқ-қолдар.
Адам денесінің сыртқы формасының мінездемесінің негізінде келесі негізгі көрсеткіштерді анықтап алу қажет:
1) фигураның морфологиялық мінездемесі,
2) дене пропорциясы,
3) дене бітім ,
4) келбет.
Әр көрсеткішті бөлшектеп кезекпен қарастырайық.
Адам денесiнiң сыртқы формасын негiзгi морфологиялық белгiлер жалпы дене бiтiмiнiң пропорциясы, дене бiтiмi, келбетi және денесi деп анықталады.
анықтайды.
2.Келбет – бұл адам денесінің тұрып тұрғандағы қалыпты, бос күйдегі орны. Ол келесі негізгі факторламен: иықтың иілуі және омыртқа бөлімінің иілу деңгейімен сипатталады.
Кеуденің жоғарғы бөлігінің иілу деңгейіне байланысты киім конструкциясында келбеттің негізгі үш типін бөліп көрсетеді: шалқақ, қалыпты және енкіш.
1 тип – шалқақ фигура, арқаның түзулігімен, арқаның бел деңгейінде иілуімен сипатталады.
11 тип – қалыпты немесе шартты типтік (жиі кездесетіні), кеуденің жоғарғы бөлігінің орташа иілгендігімен сипатталады.
111 тип – фигураның енкіш келбеті, дөңгеленген арқамен , жазық кеуде клеткасымен сипатталады.
Иықтың иілуіне байланысты төмен иықты, қалыпты және жоғарғы иықты фигураларды бөліп көрсетуге болады.
Фигураның келбет типі екі өлшем арқылы: Пк корпусының және Вп иық биіктігінің орнымен анықталады. Корпустың және иықтың биіктігінің орнымен фигураның келбет типін анықтау схемасы 5 суретте көрсетілген.
Барлық атап көрсетілген дене бітім белгілерін визуалды (көзбен) анықтайды.Осы белгілердің түрлі қатынастары адам денесінің сыртқы формасын құрайды. Гармониялық киімді жобалау мақсатында киімді конструкциялау кезінде прапорция, дене бітім және адамның фигурасының келбеті туралы мәліметтермен ойнауға болмайды.
3. 1 Иық бұйымында конструкцияның негізгі сызбасы
№39 билет
1. Жағалардың түрлері және оның мойын ойындысымен байланысы.
2. Артқы бойы тігіспен және тігіссіз иық бұйымдарда бел сызығындағы бүкпенің енін анықтау формуласы.
3. Әйелдер иық бұйымының торын құрастыру.
Жағаларды құрастыру.
Жаға сызбаларын принцип бойынша тұрғызуды 4 топқа бөлуге болады: построения чертежей воротники можно разделить на 4 группы:
- қондырмалы қайырмалы, тіректі қайырмалы және тіректі – түймелігі жоғарығы дейін және комбинерленген (жоғарыға дейін) және (түймелігі ашық);
- Өңірлері ашық бұйымдар үшін қайырмалы жағалар және мойын ойындысы тереңдетілген;
- тік және и тік-қайырмалы, цельновыкроенные с основными деталями;
- плосколежащие (подкройные).
Воротники первой группы конструируют отдельно от чертежа изделия, остальные – на горловине чертежа изделия.
Основное конструктивное значение для пространственной формы воротников имеет линия втачивания и величина подъема середины воротника, а остальные (ширина воротника, высота стойки, форма отлета и концов воротника) решаются в соответствии с моделью.
Бұйымда тік жағаларды мойын ойындысына қондыру барысында 2 тәсілге бөледі: кесілген және тұтас пішілген.
Түймелігі жоғарыға дейін қайырмалы жағалар
Қайырмалы жағаны құрастыру үшін бастапқы мәліметтер: артқы бойдың және алдыңғы бойдың мойын ойындысының ұзындығы; жағаның ортасын көтеру.
Жағаның ортасын көтеру ОВ мойыңға жағаның қынамалығына моделге байланысты таңдалады . Мысалы :
1,5-3,0 – см – мойыңға тығыз қыналған жағаларда;
4,0-6,0 см – мойыңға орташа қыналған жағаларда;
7,0-12,0 см – мойыннан алшап тұратын жағаларда.
Чем меньше подъем, тем выше стойка воротника: от 2,0-4,5
Құрастыруды перпендикулярдан бастайды ОВ и ОА.
ВВ1= 2,0-4,5 см- тіректін биіктігі.
ВА=Lмойын - а, мұнда а=0,5-1,5 см – түзету коэффициенті, жағының қондыру сызығының қисықтығыны байланысты. Мойын ойындының сызығы түзу кезде, коэффициент азаяды, көбейген кезде – қондыру сызығы майысады.
Из точки АВ/2 нүктесінен перпендикуляр тұрғызады 1-2= 1,0-2,5 см
А2В- жағаны қондыру сызығы қиғаш безендіріледі.
АВ1- тіректің қайырылу сызығы.
ВВ2=8,0-14,0 см- жағаның ортаңғы тігісі,
АА3 АВ ,
АА3= ВВ2+1,0 см
А3А4=4,0-5,0 см
А6А7=1,0-1,5 см
В2А7А4 – жағаның отлет сызығы - қиғаш.
АА4- жағаның ұшы.
Тірегі кесінді жағаны құрастыру кезде, біріншіден қайырманы құрастырады, содан кейін тіректі тұрғызады.
ОВ=7,0-8,0 см
В3А= В2А
1-2= 0,5-1,5 см
1-3=1-2
ВВ2=3,5-8,0 см
ВВ1=АА2=2,5-4,0 см
В1А2 – мойын ойындысына тіректі қондыру сызығы. Тіректі мойын ойындысына қондыру ұзындығын, бұйымның мойын ойындысының ұзындығына байланысты алынады. Тіректің ұшы моделге байланысты безендіріледі
Тірегі кесінді жағаның сызбасы
Мойын ойындысына жанап тұратын тірегі биік (3,5 – 4 см). (Сурет 5)
ОВ = 1,5 ÷ 3 см
ВА = Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой
ОВ – жағаның ортасынан көтерілуі
ОВ = 3 ÷ 8 см (саны жағаға байланысты пішінге әсер етеді).
< - мойын ойындыны жанап тұрады.
> - алшап тұрады.
→ВА = Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой;
Сурет 5
ВА сызықты екіге бөлеміз.
↑ВВ1= Вст Вст = 2,5 – 3,5 см– жакет
3,0 – 4,0 см – пальто
ВВ1 – тіректің қайырылу сызығы
↑В1В2 = 4 ÷ 5 см – жакет
Перпендикуляр → А1А2 = 4 ÷ 5 см;
В2А2 - жағаның қыры
АВ – жағаның қондыру сызығы
ВВ2 – жағаның ортасы
┬ - кертпе, иық жағына қондыру артқы бойдың мойын ойындысына тек В нүктесінен алынады.
Тірегі өте биік емес 3 см.
Сурет 6 а,б,в
ОВ = 4 ÷ 6 см
Тірегі кіші (2,5 см) мойын ойындысынан алшап тұратын.
ОВ = 7 ÷ 12 см
Тірегі тұтас қайырмалы жаға (Сурет 7)
ОВ – жағаның ортасынан көтерілуі
↑ОВ = 1 ÷ 3 см
→ ВА = Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой
↑АА1 = Вст = 2,5 ÷ 4 см
→ АА1 – өңірдің ені
↑ВВ1 = Вст = 2,5 ÷ 4 см
Сурет 6 а,б,в
↑ А2А2' = АА1 = Вст = ВВ1
↑В1В2 = 6 ÷ 8 см
Тірегі кесінді қайырмалы жаға (сурет7)
↑АА1 = 1 ÷ 3 см
А1В = Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой
↑ВВ1 = Вст = 2,5 ÷ 3,5 см
↑А1А1'= ВВ1 = Вст
вв'= вв''= 0,5
В1В2 = жағаның ені = 5 ÷ 8 см.
сурет 7
Түймелігі ашық қайырмалы жағыны құрастыру
Шаль жағаны құрастыру.
Построение такого воротника - аналогично воротнику пиджачного типа. Вст.=А3З= 2,5…3,8см.
От точки З вверх на продолжении линии перегиба лацкана откладывают
ЗЗ1= l г.сп+1
(.)Л1 – пересечение линий горловины переда и линий перегиба лацкана.
Проводят дугу окружности Л1З1. На расстоянии от горизонтали А4А3 = 5…7см находят (.)З0.
Соединяют З0 и А4 прямой линией.
А3З3 – линии втачивания воротника в горловину изделия = l г.сп.
Из (.)З3 восстанавливают перпендикуляр к прямой З0А4 На ней последовательно откладывают З3З2 = Вст, З2З4 = Шотл. Линии отлета и перегиба стойки З2З воротника должны быть перпендикулярны линии середины воротника. Далее линию отлета оформляют по модели. (Сурет 8)
Хомутты жаға (Сурет 9)
↑ = ОВ = Вст = 2 ÷ 10 см
→ОА=Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой.
Сурет 9 ↑АА1 = 0 ÷ 3 см
Жанап тұратын тік жаға
↑АА1 = 3,0 ÷ 4,0 см; (Сурет 10)
← А1В = Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой. – (0,2 ÷ 1,2)
Вст = А1А2 = ВВ1 = 3,0 ÷ 6,0
← А2А3 = 2,0 см
Төменгі қондыру сызықты доғаланған сызықпен сәндейміз.Үстіңгі сызықты модель бойынша сәндейміз.
Сурет 10
Алшап тұратын тік жаға
↑ВВ1 = 8 ÷ 10 см; (Сурет 11)
→ В1А = Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой. – а;
а = 0,5 ÷ 1,5 см;
Вст = В1Вꞌ = АА1 = 3,0 ÷ 5,0 см;
↑А1А2 = 2,0 см.
Сурет 11
Жазық жататын жағаның конструкциясы
Артқы және алдыңғы бойдың сызбасында иық тігістерін қиыстырып құрастырады. Дайын күйінде жағаны қондыру тігісі көрінбеу үшін, қолтық ойындының үштарын 3-4см- ге бір біріне кіргізеді. Түймелігі жабық жағаларда, мойын ойындыны 0,5…1 см терендетеді. Жағаның үшін және отлеттін сызығын модель бойынша безеңдіреді (сурет13).
2.Жартылай және қынама силуэттер
Осы силуэттерге бүкпенің қосынды саны 2 тәсілмен есептелінеді.
∑В – бүкпенің қосынды саны болып белгіленеді.
∑В = (СгІІІ + Пг) – (Ст + Пт) – ТТ1 – тігіссіз
∑В = Т1(Т11)Т8 – (Ст + Пт) – тігіспен
Шыққан бүкпенің қосынды санын бөлеміз:
Артқы бой 0,15 · ∑В;
Жан тігісі 0,5 · ∑В;
Алдыңғы бой 0,35 · ∑В
Бүкпелердің ені тұлғаның ерекшеліктеріне байланысты өзгереді. Бүкпенің ұзындығы кеуде және бөксе сызығына 2-3 см жетпей сызылады. Осьтік сызықтар жартылай қынама силуэтте түзу силуэттегі сияқты жүргізіледі. Осьтік сызықтарын анықтап болған соң, бүкпенің енін бөлеміз.
Алдыңғы бойда кеуде бүкпесі бедерлі тігіске өтеді. Егерде артқы бойда вертикальды бедерлі тігістер болатын болса, онда артқы бойды тігіссіз жасаған дұрыс. Алдыңғы бедерлі тігіс Г7 нүктесіне дейін 1-2 см болуы мүмкін. (сурет 7)
сурет 7
Трапеция силуэттте – біріншіден осьтік сызықтар сызылады, содан кейін жан тігісі 15 см-ге кеңейтіледі.
Түзу силуэттің осьтік сызықтары
Артқы осьтік сызығы ортаңғы тігіске параллельді болады және жауырынның деңгейінде орналасады.
У нүктесін табу:Цл = 0,4 · Шс (Шс – өлшем емес, ол бөліктің ені)
Бұл формула тек қана артқы бойы тігіссіз бұйымдарда қолданылады, ал егер тігіспен болса онда осьтік сызық иық бүкпеден түсіріледі.
Жан тігістің бүкпесі тек қана бел сызыққа дейін сәнделеді. Содан кейін бөксенің ені және П6 анықталады.
∑В = (Сб + Пб) – Б1Б3; ← Б2Б5 = В/2
→ Б2Б4 = В/2
Жан тігістің осьтік сызығы: → ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Жан тігіс доғаланған сызықпен сәнделеді.
Қынама силуэт: 4 осьтік сызық түсіреміз:
а) ↓Г6 нүктесінен в) Г5 нүктесінен → Г1Г5 = 3-4
б) ↓а2 нүктесінен г) Цл немесе иық бүкпесінен Цл = 0,4·Шс
ІІ-ші формуланы қолданамыз:
∑В = Т1(Т11)Т8 – (Ст + Пт);
∑В/4
Бүкпенің ұзындығы ≈ 10 см ↑↓ бел сызығынан.
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бел сызығы кесілген:
Бүкпелер жартылай қынама силуэттегідей, үш осьтік сызықтармен сәнделеді.
Артқы бой 0,25 х ∑В;
Алдыңғы бой 0,35 х ∑В;
Жан тігісі 0,4 х ∑В;
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бөксенің ені: ∑В = (Сб + Пб) – Б1Б3;
Белі кесілген сызық макетті әдіспен орындалады, жан тігісі алдын-ала сәнделеді.
№40 билет
1. Пішіндер мен конструкциялардың бөліктену түрлері
2. Киімді құрастыру әдістерінің түрлері және сипаттамасы.
3. Екі тігісті қондырмалы жеңді құрастыру.
Пішіндер мен конструкциялардың бөліктену түрлері.
Пiшiм деп киiмнiң конструктивтiк құрылымының жалпы сипаттамасы түсiндiрiледi. Киiм пiшiнi жеңдi қондырып тiгу сызықтарымен және алдыңғы бойдың және артқы бойдың вертикальды сызықтарымен немесе горизонтальды бөлiндiмен сипатталады (сурет1).
Негiзгi пiшiмдер болып:
-қондырмалы Қ;
-реглан Р;
-тұтас пiшiлген ТП;
-қиыстырылған пiшiм ҚП.
Жеңнiң негiзгi пiшiмдерiнiң әр түрлi үйлесуi қиыстырылып пiшiлген ҚП деген қосымша пiшiмдi құрайды.
Киiмнiң омыраушаның белдемшемен қосылуына байланысты мынадай түрлерi болуы мүмкiн:
-қиылған (О+Б)
-Бел сызығы бойынша қиылмаған.
Алдынғы бой немесе артқы бойдың жоғарғы бөлiгiнiң кесiлуi пiшiн деп аталады
2.Киім - дәуірдің, адамның жеке индивидуалдылығын көрсететін және қоршаған ортаның әсерлерінен қорғайтын адам денесінің жасанды жабындысы, материалды қабаттар жүйесі.
Киімнің құрастырылуы – киім моделін құрастыруды дайындау, яғни бір бұйымның конфигурация бөліктерінін (бөлшектерінін) келісімді орналастырып тұрғызу. Құрастырудың нәтижесі ретінде сызбалар, суреттер, есептерді жатқызуға болады.
Адам қоғамының дамуымен бірге киімнің түрлері және формасының өзгеруі болды. Ерлер мен әйелдердің, қыздардың және тұрмыстағы қыздардың киімдері пайда болды; күнделікті, салтанатты, үйлену тойына жерлеу рәсіміне арналған және тағайындалуына байланысты оның басқа да түрлері шықты. Еңбектің бөлінуң әр түрлі кәсіби киімдерді шығаруға әкелді.
Өнеркәсіп өндірісінің, ғылымның және техниканың дамуы ең алдымен атқаратын функциясына байланысты ажыратылатын жаңа киім түрлерінің шығуына әсер етті. Киімнің алғашқы кезде денені жағымсыз климаттық және атмосфералық әсерден қорғау ретінде шыққан, бірақ түрлі тарихи және экономикалық жағдайлардың, ұлттық ерекшеіктердің ықпалынан көптеген өзгерістерге ұшырады, түрлерінің және формаларының ауан түріне жетті. Қазіргі таңда ол көркемөнердің сабағына айналды және оның кейінгі дамуы әр түрлі көркем стильдердің дамуымен бірге жүретін болды.
Осылайша, киім — бұл климаттық және өндірістік ортаның жағымсыз әсерлерінен қорғау мақсатында және утилитарлы ғана емес, сонымен қатар эстетикалық функцияны да атқаратын адамның киетін бүйымдардың жиынтығы.
“Киім” түсінігімен “костюм” түсінігі тығыз байланысты – айтарлықтай кең және терең. Костюм тарихта болған және киімді ғана емес, аяқ-киім, бас киім, аксессуарлар (сөмке, қолшатыр және т.б.), сонымен қатар шаш үлгісі, гримді қосатын, жалпы адамның сырт келбетін құрайтын, оған ерекше стиль беретін үнемі даму үстінде болатын белгілі бір түрмен таңдалып алынған заттардың кешені. Костюмдегі заттар мен элементтер адамның социалды, ұлтқа, аумаққа жататындығын, оның жынысын, жасын, кәсібін көрсететін белгілі бір оймен және тағайындалумен біріккен.
Костюм – басты көңіл адамға ауатын, ойша шешілген ансамбль, ансамбль киімді, аяқ-киімді, шаш үлгісін, гримді, аксессуарларды біріктіреді және белгілі бір утилитарлы-эстетикаық функцияны атқарады.
Аксессуарлар – костюмге қосымша (шарф, косынка, орамал, бас киім, қоғаптар, сөмкелер, амиян, белдік, қошатыр, шұлықтар және т.б.). Сөмкені, белдіктерді, амиян, қолғап және т.б галантерея деп атайды. Бөлшектерді түймелеу, бекіту үшін, оларды тығыздау, бұйымды сәндеу үшін фурнитура жұмыс атқарады.
Киім моделін құрастыру практикада: модельдердің жиынтығы, комплект, ансамбль, модельдер топтамасы сияқты спецификалық терминдер қолданылады.
Комплект (Жиынтық) – бұл стильдік шешімнің бірлігімен бірлескен және матасы, тағайындалуы, түсі сияқты анықталған белгілері бар костюм элементтерінің жиынтығы. Комплекттің ансамбльден ерекшелеп тұратын бұл комплектті құрайтын заттардың құрайтын заттардың тең мағыналы, бірлесіп ауысып отыратындығы.
Ансамбль – бұл өзімен белгілі бір көркемдік ойды алып жүретін, ойдағы мазмұнын, құрылымын, тағайындалумен бекітілген көркем шешілген костюм. Заттық ансамбль – бұл сыртқы кеңістікті байланысы жоқ, бірақ ортақ көркемдік оймен біріккен, мәдениет жүйесіндегі бүтін үлгілеуші кешеннің бар екендігін көрсететін заттар жиынтығы.
Топтама (Коллекция) – бұл бірыңғай стильдік шешім негізінде тұрғызыған, құрастыру байланыстары, базалық формасы және мата құрылымы ақылдасылған, белгілі бір немесе әр-түрлі жағдайға тағайындалған модельдер сериясы.
Ассортимент – бұл кәсіпорын өніміне, өндіріске немесе басқа бір тауарлар тобына жататын бұйымның жеке түрлерінің қатынасы және құрамы. Бұны немесе белгілі бір қасиеттеріне байланысты өзіндік топтарға біріккен бұйымдар ретінде белгілеуге болады. Ассортимент – өндіріс өндіретін өнім номенклатурасы ретінде шығарылатын және қажеттілік құрылымының негізінде ғылыми бекітілген және табылған кешенді құрылған өндіріс бұйымының қатары; түрлеріне, тағайындалуына, сортына және қолданылған шикізатқа байланысты тауарлар жиынтығы немесе тізімі.
Гардероб – бір адамның немесе жанұяның қолданысындағы барлық киімдердің жиынтығы.
Киім моделінің тобы (Семейство моделей одежды) – жаппай өндірістік өнеркәсіп жағдайында үлгілеу және құрастырудың унификациялау талаптарына байланысты бір конструкция негізінде дайындалған бұйымдар сериясы.
3.Екі тігісті жеңді құрастыру
← Рп Р5 = Л1Л5 = ММ5 = 3-4 см;
Р5; Л5 және М5 доғамен қосамыз.
Түптің төменгі бөлігімен қиылысқан нүкте Р51 және етекпен М51 нүктелері болып табылады.
Р51 ; Л5; М51 – жеңнің төменгі бөлігінің алдыңғы тігісі
→ Рп Р1 = Рп Р5 ;
→ Л1Л11 = Л1Л5;
→ ММ3 = ММ5.
Р1; Л11 және М3 нүктелерін қосамыз.
↑ Р1 Р11 = Р5 Р51;
↓ М3М31 = М5М51.
Р11 ; Л11 және М31 – жеңнің үстіңгі бөлігінің алдыңғы тігісі
Р п 8' = Р п 8; ┴ 6-7 = 4 – 5 = 1 ÷ 2 см ; Р п 8' = Р п 8 = 3,3.
Шынтақ аударылымының ені → Рл Р4 = 4 см;
Үстіңгі жағында жеңнің пішініне қарай 1÷6 см болады.
Аударылымның ені → М2М4 = 0...2 см
М4 және Р4 нүктлерін түзу сызықпен қосамыз, шынтақ сызығымен қиылысқан жерін Л4 нүктесімен белгілейміз.
Жеңнің төменгі бөлігінің шынтақ тігісінің нүктесі ←Л4Л41 = Л2Л3 = 1....1,5 см.
М4 ;Л41 ;Р4 нүктелерін қиғаш сызықпен қосып, жоғары қарай жалғастырамыз, осы сызықтың қиылысын Р41 деп белгілейміз.
Шынтақ тігіспен түптің төменгі бөлігімен қиылысқан нүктесі Р41 болып табылады.
Р41; Л41; М4 – жеңнің төменгі бөлігінің шынтақ тігісі.
Үстіңгі бөліктің шынтақ тігісінің құрастырылуы
← Рл Р2 = Рл Р4
← Л3Л42 = Л3Л41
← М2М41 = М2М4
Р2; Л42; М41 доғалданған сызықпен қосамыз.
↑Р2Р21 = Р4Р41
Р3' Р21 – доғаланған сызықпен қосамыз.
Р21; Л42; М41 – жеңнің үстіңгі бөлігінің шынтақ тігісі.
№41 билет
1. Қондырмалы жеңнің қолтық ойындысымен байланысы және қолданылатын өлшемдерімен, қосымшылардың түрлері. 1 сұрақ. Қондырма жең үш түрге бөлінеді:
Бір тігісті
Екі тігісті (жоғарғы және төменгі бөліктен, алдыңғы және артқы бөліктен)
Үш тігісті
Жеңді құрастыру үшін керекті өлшемдер: Оп, Друк, Озап
Керекті қосымшалар: Поп, Позап
2. Бұйымның ішкі өлшемдері мен адам денесінің беткі өлшемдерінің арақатынасы.
Адам денесiнiң қозғалыс аппараты сүйек қаңқасы мен бұлшықет жүйесiнен тұрады. Қаңқалық -енжар, ал бұлшықет-белсендiлiк бөлiгiн құрайды. Адам қаңқасы сүйектен, шемiршек пен желбезектен тұрады және олар iшкi органдарды механикалық әсерден сақтау, оларды қозғалысқа түсiру мен оларға тiрек болу қызметiн атқарады. Қаңқа 170 қос сүйектен және 36 қоссыз сүйектен тұрады.
Формасына қарай сүйектердi келесi түрлерге ажыратады:
ұзын құбырлы;
кең немесе жалпақ (жауырын, төс сүйегi, бассүйек; жамбас сүйектер, қабырға сүйегi);
қысқа (ұсақ сүйектер және табан сүйегi);
араластар (омыртқалар, басстың желке сүйегi).
Сүйектер бұлшық еттермен жабылады және 600-ден астам қаңқалық бұлшықеттер болады.
Бұлшық еттер қысқара бере, бөлек органдардың және қаңқаның сүйек рычагының ауыспалылығын қамтамасыз етеді. Әрбiр бұлшықет сiңiрмен басталады және аяқталады. Оның көмегiмен ол қаңқа сүйегiне буын дорбасы немесе терiге бекiтiледi.
Қаңқалық бұлшықеттiң формалары мынадай болуы мүмкiн:
ұзындар(аяқ-қолдарда);
кең (кеудеде);
қысқалар (өзара омыртқа мен қабырғалар болуы мүмкiн.);
Сүйектердiң өзара бiрiгуiнiң екi түрi болады: үзiксiз және үзiлмелі. Шемiршектер арқылы үзiксiз немесе қозғалысқа аз түсетiн сүйек бүргiлерi жүзеге асады (мысалы, қабырға ), 16 жастан кейiн шемiршек пен жамбас сүйектерiнiң немесе бұлшықеттердiң (жауырынның омыртқа мен).
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында жартылай қынамалы силуэтті құрастыру. Жартылай және қынама силуэттер
Осы силуэттерге бүкпенің қосынды саны 2 тәсілмен есептелінеді.
∑В – бүкпенің қосынды саны болып белгіленеді.
∑В = (СгІІІ + Пг) – (Ст + Пт) – ТТ1 – тігіссіз
∑В = Т1(Т11)Т8 – (Ст + Пт) – тігіспен
Шыққан бүкпенің қосынды санын бөлеміз:
Артқы бой 0,15 · ∑В;
Жан тігісі 0,5 · ∑В;
Алдыңғы бой 0,35 · ∑В
Бүкпелердің ені тұлғаның ерекшеліктеріне байланысты өзгереді. Бүкпенің ұзындығы кеуде және бөксе сызығына 2-3 см жетпей сызылады. Осьтік сызықтар жартылай қынама силуэтте түзу силуэттегі сияқты жүргізіледі. Осьтік сызықтарын анықтап болған соң, бүкпенің енін бөлеміз.
Алдыңғы бойда кеуде бүкпесі бедерлі тігіске өтеді. Егерде артқы бойда вертикальды бедерлі тігістер болатын болса, онда артқы бойды тігіссіз жасаған дұрыс. Алдыңғы бедерлі тігіс Г7 нүктесіне дейін 1-2 см болуы мүмкін. Қынама силуэт: 4 осьтік сызық түсіреміз:
а) ↓Г6 нүктесінен в) Г5 нүктесінен → Г1Г5 = 3-4
б) ↓а2 нүктесінен г) Цл немесе иық бүкпесінен Цл = 0,4·Шс
ІІ-ші формуланы қолданамыз:
∑В = Т1(Т11)Т8 – (Ст + Пт);
∑В/4
Бүкпенің ұзындығы ≈ 10 см ↑↓ бел сызығынан.
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бел сызығы кесілген:
Бүкпелер жартылай қынама силуэттегідей, үш осьтік сызықтармен сәнделеді.
Артқы бой 0,25 х ∑В;
Алдыңғы бой 0,35 х ∑В;
Жан тігісі 0,4 х ∑В;
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бөксенің ені: ∑В = (Сб + Пб) – Б1Б3;
Белі кесілген сызық макетті әдіспен орындалады, жан тігісі алдын-ала сәнделеді.
№42 билет
1. Өлшеу аспаптардың түрлері.
Өлшеу аспаптары.
Антропометриялық аспаптары өте көп. Еденнен өлшейтін биіктіктерге темірден жасалған ықшам Мартин антропометрі пайдаланылады. Түзу диаметрді үлкен циркульмен өлшейді. проекциялық диаметрді – Мартин антропометрдің жоғарғы штангісімен өлшейді. (сурет 4)
Доғалық, айналым, көлденең өлшемдер дене бітім үстінен сантиметрлік таспамен өлшенеді.
Өлшемдік белгілер 1 мм-ге дейін дәлдігімен өлшенеді. Сантиметрлік таспа созылмаған болуы керек
2. Екі тігісті қондырмалы жеңнің енін анықтау формуласы.
3)Жеңнің енін анықтаймыз:
Шрук. расч = (1,25 ×(Д_пр+ П_пос )-1,6×В_ок-1,8)/2
Шрук. факт = (О_п+ П_оп)/2 = (30,3+6)/2 = 18,1
Отыруды анықтау үшін екі формуланы қолданамыз.
Ппос.рас = Дпр • Н = 45•0,1 = 4,5;
Ппос. фак = Док - Дпр.
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында қынамалы силуэтті құрастыру Қынама силуэт: 4 осьтік сызық түсіреміз:
а) ↓Г6 нүктесінен в) Г5 нүктесінен → Г1Г5 = 3-4
б) ↓а2 нүктесінен г) Цл немесе иық бүкпесінен Цл = 0,4·Шс
ІІ-ші формуланы қолданамыз:
∑В = Т1(Т11)Т8 – (Ст + Пт);
∑В/4
Бүкпенің ұзындығы ≈ 10 см ↑↓ бел сызығынан.
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бел сызығы кесілген:
Бүкпелер жартылай қынама силуэттегідей, үш осьтік сызықтармен сәнделеді.
Артқы бой 0,25 х ∑В;
Алдыңғы бой 0,35 х ∑В;
Жан тігісі 0,4 х ∑В;
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бөксенің ені: ∑В = (Сб + Пб) – Б1Б3;
Белі кесілген сызық макетті әдіспен орындалады, жан тігісі алдын-ала сәнделеді.
№43 билет
1. Әйелдер иық бұйымында кеуде бүкпесін анықтау формуласы.
Иық көтермесіне байланысты артқы бойдың иық тігісі бүкпемен немесе бүкпесіз болуы мүмкін. Егер иық тігісі бүкпесіз болса, онда отыру алынады. Артқы бойдың иық тігісі бүкпемен. Иық тігісінің ұшы П1 нүкте екі доғаның қиылысы арқылы табылады. Н – отырудың нормасы. Пальтолық мата Н = 0,1 мм; костюмдік мата Н = 0,07 - 0,08.
∩R1 = А2П1 = Шn + бүкпені (Ппос) = 13,2 + 2 = 15,2
∩R2 = Т1П1 = ВnкІІ + Пдтс + Ппл = 42,9 + 1 + 1,5 = 45,4
Бүкпенің ені өлшемге байланысты: 42 – 46 ө. 2 см; 48 – 52 ө. 2,5 см; 52 өлшемнен жоғары 3 см. 3 см –ден көп алынбайды.
Бүкпенің ұзындығы бойға байланысты 7 – 10 см алынады. Бүкпенің бірінші жағы артқы бойдың тігісіне параллельді бүкпелердің ұштарын теңестіреміз.
↑П1П'1 = 0,5•Псут = 0,5•1 = 0,5
Псут – жеңіл ассортиментте 0,5 – 1 см беріледі. Сырт бұйымда 1 – 1,5 см.
А2П'1 түзу сызықпен қосамыз. Бұл сызық артқы бойдың иық тігісі болып саналады.
Артқы бойдың қолтық ойындысын сәндеуші көмекші нүктелер.
П'1 – ден солға қарай вертикаль жүргіземіз. П2тз.
↑Г1П3 = П2Г1 /3 + 2 = 9,3 (сызбадан)
П3 нүкте арқылы бойдың қолтық бұрышына сәйкес.
Г2 – қолтық ойындының ортаңғы нүктесі болып саналады.
→Г1 Г2 = 0,2•Г1Г4 + 0,5 = 0,2•14 + 0,5 = 3,3 (сызбадан).
Қолтық ойындысы мына нүктелерде өтеді: П'1, П3, 1, Г2.
Алдыңғы бойдың қолтық ойындысының нүктелері мына нүктелерден өтеді: П5, П6, 2, Г2.
Бұйымның бел сызығы және етегі қиғаш болып сызылады.
Алдынғы бой.∩↓А4Г7 = ВгІІ = 26,2
А4Г7 түзу сызықпен қосамыз, осы сызық кеуде бүкпесінің бірінші жағы болып саналады.
А9 нүктесін екі доға арқылы табамыз.
∩R1 = А4А9 = 2(СгІІ – СгІ) + 2 = 2(48,4 – 44,4) + 2 = 10
∩R2 = Г7А4
↑Г4П4 = Г1П2 – Г1П'1 = 22 – 0,5 = 21,5
↑Г4П6 = Г4П4/3 (сызбадан) = 7,1
Г42 = 0,2Г1Г4 = 0,214 = 2,8
→ П6 П61 = 0,6
П61 нүктесінен П4 арқылы солға қарай доға жүргіземіз.
А9 нүктеден ← төмен қарай доға жүргіземіз, ол доға бізде мынаған тең болады: ↓А9П5 = Шп = 13,2
А9П5 нүктелерді түзу сызықпен қосамыз, бұл алдыңғы бойдың иық тігісі болып саналады.
2. Әйелдер бел бұйымдарына мінездеме беру. Бел бұйымдарына шалбардың және белдемшенің әртүрлі модельдік пішіндері жатады.
Бел сызығы – тірек нүктесі болғандықтан – бел бұйымдары деп атайды. Бел бұйымдарының пішіні бел сызығында және бөксе сызығында безендіріледі және моделге байланысты өзгереді. Шалбардың пішіні әртүрлі болуы мүмкін: классикалық немесе бел, бөксе, тізе сызығынан кеңейтілген.
Белдемшелердің пішіндері құрастыру тәсіліне байланысты түзу, конусты, клиновидті болады және осы пішіндер әртүрлі моделдік ерекшеліктерімен болуы мүмкін. Бел бұйымдарын құрастыру үшін қажетті өлшемдер: Ст (белдің жартылай айналымы), Сб (бөксенің жартылай айналымы) және бұйымның жартылай ұзындығы. Белдемшенің ұзындығын артқы бойдан, ал шалбардың ұзындығын жанынан анықтайды
3. «Годе» белдемшесін құрастыру.
«Годе» белдемшесінің конструкциясы
Б1Б2 нүктесінен төмен вертикаль арқылы құрастырылады.
Т1Т2 = (От+Пот)/n
Б1Б2 = (Об+Пб)/n
№ 44 билет
1. Қосымшалар және оның түрлері
Киiмнiң жобаланатын пiшiнiн құру қосымшаларға да байланысты болады. Олар жалпы қолданылуға – бұйымның барлық енiне немесе жеке қолдануға бөлiктерге (бөлшектерге) беріледі.
Бұйымның берілетін негізгі қосымшалары:
Пг - кеуде деңгейiнде;
Пт – бел деңгейiнде;
Пб—бөксе деңгейiнде.
Бұйым бөлшектерiне (бөлшектерге) берілетін қосымшалар:
Пш.с – артқы бой енiне;
Пш.п – алдыңғы (алды) бой енiне;
Пд.т.с – артқы бой бел ұзындығына;
Пс.пр – қолтық ойындысы (еркiн) тереңдiгiне;
Пш.горл – мойын ойындысы енiне;
Пг.горл – алдыңғы бой мойын ойындысы тереңдiгiне;
Пв.горл.с – артқы бой мойын ойындысына (тереңдiгi);
По.п – иық айналымына;
П. бед - бөксе айналымына;
Еркiн қынамалыққа берілетін техникалық, қимылды, еркiн демалуды қамтамасыз ететін, жылу алмастыруды және ауа қабатының тепе-теңдігін реттейтін қосымшалар деп аталады. Киiмдi декоративтiк, конструктивтiк сәндеуге берiлетiн қосымшалар (сәндiк-конструктивтiк қосымшалар) деп аталады.
Техникалық қосымшалар белгiлi бiр киiм ассортиментерiне арналған, үнемi қолданылатын мөлшерге ие болады.
Бұйым енiне техникалық қосымшалар кеуде деңгейiнде көйлектер үшiн 2 см ден, пиджак және жакеттер үшiн 3 см, пальто үшiн, сыртқы материал қалыңдығы, астарлар және iштiктер (жылыту iштiктердi қоспағанда), киiмнiң төменгi қабаты есебiнен – 4 см беріледі.
Декоративтiк-конструктивтiк қосымшалар киiм формасы және көлемiне байланысты және сондықтан әр түрлi мәндi (0 ден 20 және одан жоғары) қосылуы мүмкiн.
Есептеудi жеңілдету үшiн практикада еркiн қонымдылыққа техникалық және декоративтiк – конструктивтiк қосымшаларды қамтитын жиынтық қосымшалар пайдаланылады.
Классикалық ассортименттегi ерлер бұйымдары үшiн аса жиi кездесетiн қосымшалар классикалық ассортименттер кестесінде берiлген. Әйелдер бұйымдарының алуан түрлi пiшiндерiнiң көптiгiнен олар үшiн белгiлi бiр қосымшалар мөлшерлi және барлық уақыт кезеңiнде киiмнiң нақты силуэтiне олардың үйлесуiн атап шығу мүмкiн емес. Сондықтан да () кестеде тек қана бұйымдарының қонымдылық дәрежесiне сәйкес келетiн деңгей сипатталған. Оларды бiрдей қонымдылық дәрежесi немесе әр түрлi үйлесiмдiлiгi есебiмен барлық конструкция бөлшектерi бойынша пайдалану сән бағыты талаптарына байланысты және сән бағытын жасау барысында үлгілейтiн ұйымдармен бағытталады.
Кеуде, бел және бөксе сызықтары бойынша еркiн қонымдылыққа қосымшалар модельге байланысты әр түрлi үйлесiнде таңдалуы мүмкiн. Сондай ақ кеуде сызығы Пг бойынша екiге жалпы қосымшалар бұйым пiшiнiне байланысты артқы бой, алдыңғы бой бөлiктерiне таралуы мүмкiн, ал қалған мөлшерiн қолтық ойындысына қалдыруға болады (кестені қараңыз). Ереже бойынша, бұйымның дене бiтiмiне өте шығу қабысуын сипаттайтын жалпы қосымшалар кейiнгi iш киiм түрлерiн жобалау барысында конструкциялық кейбiр бөлiктерiне қосымшалар киiмнiң кез келген қолданысында минималды мәндердi пайдалану барысында жалпы қосымшалар ретiнде есептеледi. Қысқы және жылы киiмдер үшiн көрсетiлген қосымшалар көбейтiледi. Қосымша қосымшалардың мөлшерi жылы iштiктер қалыңдығына байланысты (1 кесте) қалған қосымшалар (2,3 кестеде) берiлген..
2. Әйелдердің шалбарының түрлері және құрастыру үшін керекті өлшемдер мен қосымшалар. Әйелдердің шалбарын құрастыру үшін керекті өлшемдер.
Бұл сызбаның ерекшелігі конструкцияда тігіске қосымша берілген: Е,Ә,Б. Қосымшалар пішінге байланысты таңдалады: Ст және Сб.
Классикалық нұсқа: Пт - 0÷1
Пб – 1,5÷2
Моделдік нұсқалары техникалық моделдеу арқылы жасалады.
Өлшемдер: Ст; Сб; Вс; Дmк; Дбр.
Шалбардың ұзындығын жанынан өлшейді.
Қыналған шалбарларда қосымша өлшемдер:
Об – бөксенің толық айналымы
Ок – тізенің айналымы
Ои – балтырдың айналымы
Ощ – айналымы
Дmк – жанынан өлшегендегі тізенің ұзындығы
Вс – отыру биіктігі
Құрастыру кезінде шалбардың енін білу керек Шбр.
Өлшемдер: Ст – 44; Сб – 52; Шбрк – 26; Шбн – 24; Дұ – 100;
Қосымшалар: Пт = 0; Пб = 2.
Егер Пб > 2, онда 0,4×Пб, алдыңғы бөлігіне 1 см алынады, ал артқы бөлігіне Вс-ны анықтайды.
Вс = 1/2Сб ± сән = 1/2×52 = 26
Шалбарды құрастыру
(Воронин бойынша)
Т нүктесінде вертикаль басталады.
↓ТЯ = Вс = 26
↑ЯБ = 1/3Вс = 26 : 3 = 8,6
↓ТК = Дmк ≈ 1/2 Дұ + (6÷8) = 100/2 + 6 = 56
↓ТК = Дбр ± 6 (тігіс, етек) = 100 + 6 = 106
4 см – етекті қайыру; 1 см – белге; 1 (ур-ка)
Я, Б, К, Н нүктелері арқылы → горизонтальді сызықтар жүргізіледі.
→ЯЯ1 = Сб + 0,5 Пб + 2 (тігіске) = 52/2 + 2 = 28
Я1 ↑ вертикаль қиылысы Т1; Б1.
Я1 нүктесінен Я1Я2 = 1/10Сб – 1 = 1/10 52 -1 = 4,2
Я1Я2 – алдыңғы бөліктегі қадамның ені
→ ЯЯ0 = 0,5×ЯЯ2; Я0 нүктесі вертикаль, қиылысы Т0, К0, Н0, Б0.
Алдыңғы бөліктің ортаңғы қиығы: Я1 = 1,5-2,5 см.
Ортаңғы қиығы: Т1, Б1, 1, Я2
К0 нүктесінен К0К1 = К0К2 = Шн/2 = 26/2 = 13
Н0 нүктесінен Н0Н1 = Н0Н2 = Шн/2 = 24/2 = 12
К2 Н1 және К2 Н2 нүктелерін қосамыз. Я және К2; Я2 және К1 қосамыз.
Алдыңғы бөліктің етегін безендіреміз ↑0,5÷0,7 см
Алдыңғы бойдың бел сызығы
→Т1Т2 = 0,5 Ст + 2 (тігіс) + (2÷4) = 44/2 + 2 + 3 = 27
Бүкпе 3 см.
↑Т2Т21 = 1 (0,5÷1,5)
Т0 нүктесінен → бүкпені білдіреміз. Бүкпенің ұзындығы 8-10 см. Жоғарғы қиықты Т21 нүктесінен Т1 нүктесіне дейін домаланған сызықпен безендіреміз. Бүкпелердің ұштарын теңестіреміз. Жан қиығын мына нүктелерде жүргіземіз: Т21 және Б; Т21 Б нүктелері арқылы иілу 0,2-0,3; етектен ↑ 0,5-1,5см.
Шалбардың артқы бөлігі
→Я1Я3 = 2 см тұрақты.
← Т0Т3 = 1/10 Сб = 1/10•52 = 5,2
Я3 және Т3 нүктелерін қосамыз, жоғары қарай жалғастырып қиылысы Б3 нүктесін табамыз.
Б нүктесінен Я3Т3 сызығына перпендикуляр тұрғызамыз, табылған нүкте Б3'.
Б3Б3' = шалбардың балансы.
Тексеру: 1/10 Сб – 1 = 4,2
↑Т3Т4 = Б3Б3'
→Я2Я4 = 1/10Сб + 1 = 5,2 + 1 = 6,2
Я32 = 1,5÷2,5
Тігісті аударамыз: (К_2 К_4 ) ⃖ = (К_1 К_3 ) ⃗ = 2 см.
← Н2Н4 = → Н1Н3 = 2 см .
Я4, К3, Н3 нүктелерін қосамыз.
Б және Я2 түзу сызық – Я41 нүктелері.
Я4 және Я41 – қадамдық қиықтарды созу (шалбардың артқы бөлігі).
Шалбардың артқы бөлігі: Т4, Т3, Б3', Б3, 2, Я41.
Артқы бөліктің қадамдық қиығы: ↑0,4 – 0,5 Я41, К3 нүктелеріне дейін.
Т5 нүктесін екі доға арқылы табамыз. 1 доғаны Т4 нүктеден, 2-ші доғаны К0 нүктесінен жүргіземіз.
Т5 және Т4 нүктелерін қосып, екіге бөлеміз, бүкпені безендіреміз, оның ұзындығы 8÷10 см.
Артқы бөліктің ені бөксенің деңгейінде:
←Б3Б4 = Сб + Пб + 4 (тігіске) – ББ1 = (52 + 2 + 4) – 28 = 30
ББ1 – сызбаның алдыңғы бөлігінде.
Етектің сызығын ↓ 0,7 – 1,5 см.
ЫЖӨ байланысты шалбардың пішіні жасалады. Артқы бөліктің отыру қиығын созу, тізенің деңгейінде ЫЖӨ классикалық шалбарларда жасалады.
Артқы бойдың қалтасы бел сызығына папраллель болады, кіру жолы 12-14 см дейін, бүкпе қалтаға 1 см кіріп тұрады
3. Күн белдемшесін құрастыру.
Моделдік түрлер: күн, жартылай күн, кіші колокол, үлкен колокол.
Қосымшалар: Пт Пб Өлшемдер: Ст; Дюб; Сб.
Пішіні коэффициентке байланысты:
k = 0,32-1,4
k = 0,32 күн
k = 0,64 жартылай күн
k = 0,8 үлкен колокол
k = 1,4-1 кіші колокол
Конструкция вертикаль сызығында құрастырылады:
ОТ↑ = Ст•k ↓ТН = Дюсз ↓ТБ =(Дmn_2 )/2- 2
ОТ, ОБ, ОН – радиуспен → доға жүргіземіз. ТТ1 = Ст + Пт
О және Т1 нүктелерін қосамыз, төмен қарай жалғастырып, Н1; Б1 нүктелерін табамыз.
Белдемшенің енін анализдеу:
ББ1 > Сб + Пб, егерде жетпесе онда Б1 нүктесінен → Б2 түктесін табамыз. Жаңа сызық О нүктесінен және Б2 нүктесінен өтеді.Бел сызығындағы артық санды бүкпеге немесе отырғызуға жібереді.
№45 билет
1. Пішу тәсілдерінің даму тарихы
Пішу тәсілдерінің даму тарихы
Климаттық жағдайдағы жағымсыз әсердің негізделумен ғана болғанда киімнің шығу тарихы терең ежелге кетеді.
Киімнің даму динамикасы өндірістің дамуына және жағдайына байланысты. Киімнің бірінші қалдықтары неолит заманының адамдарында табылды. Бұл иыққа жабылған аңдардың терілері, шөптердің уыстарынан жиналған белдемшелер болды. Киімнің ежелгі элементтерінің бірі – қаруды бекітуге және әскери жорықтарға қажетті заттарды бекітуге арналған белдік. Кейінірек ағаш қабығы, лыко, киізден, аңдардың терілерінің тілімдері негізінде аяқ-киімдер пайда болды. Одан кейін сол ежелгі уақыттың өзінде социалдық жағдайды көрсететін белгі ретінде қызмет еткен, суықтан және ыстықтан қорғаған бас киімдер пайда болған. Көсемдерге, басшыларға және басқа да елдердің бас киімдері болған.
Киім әрқашан аймақтың климаттық жағдайларына бейімделген болған. Сондықтан әр жерлердің және елдердің киімдері формасына және қолданылған материалына байланысты қатты ерекшеленген. Тропиктік орманды зоналардың тұрғындарына киім ретінде белге байланған ормалар, алжапқыштар, иыққа жамылғылар қолданылған. Суық арктикалық аудандарда киім үлбірден дайындалған және адамның көп бөлігін жауып тұрған.
Бастапқы кезде-ақ, киім ретінде адам климаттық ортаның жағымсыз факторларынан қорғау үшін ағаш қабықтарын, өсімдіктердің жапырақтарын, аңдардың терілерін және жүндерін қолданған. Осыған орай, адамзаттың дамуының осы ерте кезеңінде киім тек қана қорғағыш функциясы атқарған (желден, жаңбырдан, ыстықтан және т.б.).
Иіру және тоқу өнерін игергеннен кейін бірінші тоқылған бұйымдар пайда бола бастады. Адам өзін мата кесектерімен орай бастады және киім қорғағыш қана емес, эстетикалық функцияны да атқарған (ежелгі гректердің, римдіктердің киімдері). Қазіргі кезде мұндай киім кию типі Үндістан, Пәкістан, Иран халықтарында және кейбір басқа халықтарда сақталған.
Пішу тәсілдерінің даму тарихындағы керемет қадам пәшу және тәгу жүйесінің пайда болуы. Қарапайым пішім алғашқы кезде жапсырма (түймеліксіз) киімдердің негізгі типтерін берген ежелгі Шығыста пайда болған. Ары қарай киімді адам денесінің формасына сәйкес пішуге талпыныс X—XI ғ дейін европалық костюмде қолданыла басталды.
Киімді ердің және әйелдің киіміне бөлу пішу жүйесін жетілдіруді талап етті. Сондықтан ХII ғ басында көйлектің пішімінде үш тігіс — екі бүйір және бір артқы бойдың ортаңғы тігісі жобалана бастады. Тігістерді енгізгеннен кейін лифтің жоғарғы жағын фигураға сәйкестендіруге, ал төменгі бөлікті едәуір кеңейтуге мүмкіндік пайда болды.
Пішудің және тігін жүйесінің жақсы дамуы XIII-XIVғғ байқалған. Батыс Еуропада сызуға икемділік қазіргі күндегі бар XIV-XVғғ барлық пішу түрлерінің пайда болуына әкелді. Пішу тәсілдерінің дамыту киімдердің формасына байланысты матаның пластикалы қасиеттерінің жақсаруына ықпал етті.
Нәтижесінде феодалдар мен қалалықтардың костюмдеріне сәйкес ұзартылған силуэт пайда болды. Киім силуэттерінің ұзартылған прапорциялары, конус тәрізді бас киім, басы үшкір аяқ-киім көзге фигураны иілгіш және динамикалы етіп көрсетеді.
Бұл кезеңнің аристократтық костюмі жұқа маталармен сипатталады. Ал шаруалар киімі дөрекі құрылымды маталардан тігілген, бұл киімге дорбалы түр берген. Шаруа әйелдің киімі негізінен жейдеден, тар көйлектен тұрған.
ТМД елдерінен ерлер және әйелдер көйлектерінің пішушілерінің оқу курстары Ресейде Санкт-Питербургтық пішушілер одағымен ұйымдастырылған.
Киімнің пішушілерінің революцияға дейінгі уақыттағы дайындығы жеке тұтынушылар үшін киім дайындауға бағытталған. Дайын көйлек киімдерін өндіру (портняжный промысел) кустарлы типті шеберханаларда зейін қойылған.
2. Қосымшалар және оның түрлері.
Киiмнiң жобаланатын пiшiнiн құру қосымшаларға да байланысты болады. Олар жалпы қолданылуға – бұйымның барлық енiне немесе жеке қолдануға бөлiктерге (бөлшектерге) беріледі.
Бұйымның берілетін негізгі қосымшалары:
Пг - кеуде деңгейiнде;
Пт – бел деңгейiнде;
Пб—бөксе деңгейiнде.
Бұйым бөлшектерiне (бөлшектерге) берілетін қосымшалар:
Пш.с – артқы бой енiне;
Пш.п – алдыңғы (алды) бой енiне;
Пд.т.с – артқы бой бел ұзындығына;
Пс.пр – қолтық ойындысы (еркiн) тереңдiгiне;
Пш.горл – мойын ойындысы енiне;
Пг.горл – алдыңғы бой мойын ойындысы тереңдiгiне;
Пв.горл.с – артқы бой мойын ойындысына (тереңдiгi);
По.п – иық айналымына;
П. бед - бөксе айналымына;
Еркiн қынамалыққа берілетін техникалық, қимылды, еркiн демалуды қамтамасыз ететін, жылу алмастыруды және ауа қабатының тепе-теңдігін реттейтін қосымшалар деп аталады. Киiмдi декоративтiк, конструктивтiк сәндеуге берiлетiн қосымшалар (сәндiк-конструктивтiк қосымшалар) деп аталады.
Техникалық қосымшалар белгiлi бiр киiм ассортиментерiне арналған, үнемi қолданылатын мөлшерге ие болады.
Бұйым енiне техникалық қосымшалар кеуде деңгейiнде көйлектер үшiн 2 см ден, пиджак және жакеттер үшiн 3 см, пальто үшiн, сыртқы материал қалыңдығы, астарлар және iштiктер (жылыту iштiктердi қоспағанда), киiмнiң төменгi қабаты есебiнен – 4 см беріледі.
Декоративтiк-конструктивтiк қосымшалар киiм формасы және көлемiне байланысты және сондықтан әр түрлi мәндi (0 ден 20 және одан жоғары) қосылуы мүмкiн.
Есептеудi жеңілдету үшiн практикада еркiн қонымдылыққа техникалық және декоративтiк – конструктивтiк қосымшаларды қамтитын жиынтық қосымшалар пайдаланылады.
Классикалық ассортименттегi ерлер бұйымдары үшiн аса жиi кездесетiн қосымшалар классикалық ассортименттер кестесінде берiлген. Әйелдер бұйымдарының алуан түрлi пiшiндерiнiң көптiгiнен олар үшiн белгiлi бiр қосымшалар мөлшерлi және барлық уақыт кезеңiнде киiмнiң нақты силуэтiне олардың үйлесуiн атап шығу мүмкiн емес. Сондықтан да () кестеде тек қана бұйымдарының қонымдылық дәрежесiне сәйкес келетiн деңгей сипатталған. Оларды бiрдей қонымдылық дәрежесi немесе әр түрлi үйлесiмдiлiгi есебiмен барлық конструкция бөлшектерi бойынша пайдалану сән бағыты талаптарына байланысты және сән бағытын жасау барысында үлгілейтiн ұйымдармен бағытталады.
Кеуде, бел және бөксе сызықтары бойынша еркiн қонымдылыққа қосымшалар модельге байланысты әр түрлi үйлесiнде таңдалуы мүмкiн. Сондай ақ кеуде сызығы Пг бойынша екiге жалпы қосымшалар бұйым пiшiнiне байланысты артқы бой, алдыңғы бой бөлiктерiне таралуы мүмкiн, ал қалған мөлшерiн қолтық ойындысына қалдыруға болады (кестені қараңыз). Ереже бойынша, бұйымның дене бiтiмiне өте шығу қабысуын сипаттайтын жалпы қосымшалар кейiнгi iш киiм түрлерiн жобалау барысында конструкциялық кейбiр бөлiктерiне қосымшалар киiмнiң кез келген қолданысында минималды мәндердi пайдалану барысында жалпы қосымшалар ретiнде есептеледi. Қысқы және жылы киiмдер үшiн көрсетiлген қосымшалар көбейтiледi. Қосымша қосымшалардың мөлшерi жылы iштiктер қалыңдығына байланысты (1 кесте) қалған қосымшалар (2,3 кестеде) берiлген.
3. Үш тігісті қондырмалы жеңді құрастыру.
Екі тігісті жеңнің сызбасында (жоғарғы және төменгі бөліктен тұратын жеңде) үш тігісті жеңді сызамыз.
О1 нүктеден екі жаққа 0,5÷1 см аламыз.
О2 нүктеден екі жаққа бүкпенің енін түсіреміз (1,5÷3)
→ О2О21 = О2О22 = 1,5÷3 см.
Түп биіктігін үш тігісті жеңде 0,5 см-ге көтереміз, бүкпенің ұзындығы 8-10 см. Екі тігісті жеңді құрастыру
← Рп Р5 = Л1Л5 = ММ5 = 3-4 см;
Р5; Л5 және М5 доғамен қосамыз.
Түптің төменгі бөлігімен қиылысқан нүкте Р51 және етекпен М51 нүктелері болып табылады.
Р51 ; Л5; М51 – жеңнің төменгі бөлігінің алдыңғы тігісі
→ Рп Р1 = Рп Р5 ;
→ Л1Л11 = Л1Л5;
→ ММ3 = ММ5.
Р1; Л11 және М3 нүктелерін қосамыз.
↑ Р1 Р11 = Р5 Р51;
↓ М3М31 = М5М51.
Р11 ; Л11 және М31 – жеңнің үстіңгі бөлігінің алдыңғы тігісі
Р п 8' = Р п 8; ┴ 6-7 = 4 – 5 = 1 ÷ 2 см ; Р п 8' = Р п 8 = 3,3.
Шынтақ аударылымының ені → Рл Р4 = 4 см;
Үстіңгі жағында жеңнің пішініне қарай 1÷6 см болады.
Аударылымның ені → М2М4 = 0...2 см
М4 және Р4 нүктлерін түзу сызықпен қосамыз, шынтақ сызығымен қиылысқан жерін Л4 нүктесімен белгілейміз.
Жеңнің төменгі бөлігінің шынтақ тігісінің нүктесі ←Л4Л41 = Л2Л3 = 1....1,5 см.
М4 ;Л41 ;Р4 нүктелерін қиғаш сызықпен қосып, жоғары қарай жалғастырамыз, осы сызықтың қиылысын Р41 деп белгілейміз.
Шынтақ тігіспен түптің төменгі бөлігімен қиылысқан нүктесі Р41 болып табылады.
Р41; Л41; М4 – жеңнің төменгі бөлігінің шынтақ тігісі.
Үстіңгі бөліктің шынтақ тігісінің құрастырылуы
← Рл Р2 = Рл Р4
← Л3Л42 = Л3Л41
← М2М41 = М2М4
Р2; Л42; М41 доғалданған сызықпен қосамыз.
↑Р2Р21 = Р4Р41
Р3' Р21 – доғаланған сызықпен қосамыз.
Р21; Л42; М41 – жеңнің үстіңгі бөлігінің шынтақ тігісі.
№ 46 билет
Жағалардың топтасу түрлері және оның мойын ойындысымен байланысы.
Жаға сызбаларын принцип бойынша тұрғызуды 4 топқа бөлуге болады: - қондырмалы қайырмалы, тіректі қайырмалы және тіректі – түймелігі жоғарығы дейін және комбинерленген (жоғарыға дейін) және (түймелігі ашық);
- Өңірлері ашық бұйымдар үшін қайырмалы жағалар және мойын ойындысы тереңдетілген;
- тік және и тік-қайырмалы, цельновыкроенные с основными деталями;
- плосколежащие (подкройные).
Бұйымда тік жағаларды мойын ойындысына қондыру барысында 2 тәсілге бөледі: кесілген және тұтас пішілген.
Түймелігі жоғарыға дейін қайырмалы жағалар
Қайырмалы жағаны құрастыру үшін бастапқы мәліметтер: артқы бойдың және алдыңғы бойдың мойын ойындысының ұзындығы; жағаның ортасын көтеру.
Жағаның ортасын көтеру ОВ мойыңға жағаның қынамалығына моделге байланысты таңдалады
Түймелігі ашық қайырмалы жаға
Хомутты жаға (Сурет 9)
Жанап тұратын тік жаға
Алшап тұратын тік жаға
Тұтас пішілген тік жаға
2. Иық бұйымдарда түймеліктің орналасу амалы .
Ассиметриялық түймелік. Сызбада түймеліктің орналасуына, өңірдің еніне және түймеге байланысты болады.
Түймеліктің ұзындығы ... + 0,5 см = 3 + 0,5 = 3,5
Мойын ойындыны тереңдетеміз ↓А5А5' = 1÷1,5 см.
Бір өңірлі бұйымда түймеліктің орналасуы
Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан 0,5 см оңға қарай жүргіземіз, сосын түймеліктің ұзындығын солға қарай түсіреміз. Түймеліктің ара-қашықтығы модельге байланысты.
Екі өңірлі бұйымдарда түймеліктің орналасуы
↓А5А51 = 1,5÷2 см.
Өңірдің шетінен = Rтүйме + 1 см
у = у'
Түймеліктің арақашықтығы модельге байланысты.
Қайырмалы жағалардың түймелігінде ашық түймеліктің орналасауы Л нүктеден 1 см төмен қарай орналасады.
Ашық түймеліктерде түймеліктің орналасуы
Ерлер жейделерінде және әйелдер блузкаларында вертикальді түймелік дәл алдыңғы бойдың ортаңғы сызығында орналасады.
Лацканның қайыру сызығы түзу және доғаланған пішінді болуы мүмкін. Түзу пішінді жоғарыланған түймелікке сәйкес болады, доғаланған –төмендетілген түймеліктерде болады.
3.Белдемшенің торын құрастыру.
№47 билет
Лекалдардың түрлері және оған қойылатын талаптар.
Бұйымның лекал бөлшектерінің ең соңғы мақсаты бұйымды пішу үшін лекалдармен қолданамыз. Лекалдар негізгі бұйымның конструкция түсіріледі. Лекалды картонға қалыңдығы 0,1-0,6 мм болады. Жұмысшы сызбалары келесі түрде дайындалады.
Конструкция сызбаларын тексеру
Қателерді тексеру
Лекалды негізгі сызбаға түсіру
Жұмысшы сызбаны сәндеу
Жұмысшы сызбаның туынды және көмекші лекалды дайындау
Өндірісті қолдану үшін лекал бөлшектерінің шаблондарын жасау.
Сызбада жұмысшы конструкциясы 1:1 масштабта құрылады. Дұрыстылығы ±1 мм – ге дейін. Сызба конструкциясын тексерген кезде сызбаның сәйкестігін бақылау кертпелерін қадағалау керек. Лекалдар эталон және жұмысшы болып бөлінеді. Жұмысшы лекалдарды эталон лекалдармен тексеріледі. Белгіленген лекалдың құрамында негізгі, туынды және көмекші лекалдар кіреді. Негізгі лекалға матадан жасалған бөлшектер лекалдары жатады: алдыңғы бой, артқы бой, жоғарғы, төмен бөлігі, астыңғы жаға, белдемшенің және шалбардың алдыңғы және артқы бөлігі.
Туынды лекалдарға келесі бөлшектер жатады:
Негізгі матадан - үстіңгі жаға, өңір астылығы, белдік, қақпақша.
Астарлы мата – артқы бой, алдыңғы бой, алдыңғы бойдың жан бөлігі, жеңнің жоғарғы және төменгі бөлігі, шалбардың алдыңғы бөлігінің астары, жилеттің астары, желімді матаның бөліктері. Дайын бұйымның пішінін сақтау үшін, бақылау нүктелерді түсіруге көмекші лекалдар қолданады. Лекадардардың көмекші шаблондары: алдыңғы бой, артқы бой, жең, жағаның төменгі бөлігі. Көмекші лекалдар қолдану мақсатына қарай 2-ге бөлінеді:
Борлау лекалдары
Қиындыларын дәлдеу лекалдар(конструктивті сызықтар)
Барлық көмекші лекалдар бөлшекте сызықтарын түсіру үшін қолданылады. Мысалы, қалтаның, түймеліктің орны және т.б. дәлдеу көмекші лекалға өңір қиындысы, бұйым етегі, өңір астары, ішкі қиындысы төменгі жағаның қиындысын кесу үшін қолданылады. Көмекші лекалдар дәл болуы керек және өңделген бөлшектерге лекалдарды қойғанда ыңғайлы болу керек.
Лекалды сәндеу.
Тігіске берілген қосымшаларды түсіреді
Арқау жіпті және оларға ауытқуды белгілеу
Бел, бөксе, кеуде сызықтарын түсіру
Қолтық ойындысына, белге, кеудеге, жағаға, бөксеге, жеңге кетпелерді қою
Бүкпенің орналасуын түсіру
Бөлшектің спецификациясын бір лекалға жазу
2. Қондырмалы жеңнің қолтық ойындысымен байланысы және қолданылатын өлшемдерімен, қосымшылардың түрлері.
. Қондырма жең үш түрге бөлінеді:
Бір тігісті
Екі тігісті (жоғарғы және төменгі бөліктен, алдыңғы және артқы бөліктен)
Үш тігісті
Жеңді құрастыру үшін керекті өлшемдер: Оп, Друк, Озап
Керекті қосымшалар: Поп, Позап
Алдын-ала есебі
Қолтық ойындының сызбадан ұзындығын өлшейміз:
Дпр = Дпр.арт.б.+Дпр.алд.б.= П11П3ГГ2 + П54П62Г2 = 45
Түп биіктігін табамыз: Вок = О1О2
П11 және П5 нүктелерді түзу сызықпен қосамыз. Осы сызықтың ортасын тауып О нүктесімен белгілейміз. О нүктеден төмен қарай кеуде сызығына перпендикуляр түсіреміз, қиылысқан нүкте О1 нүктесі болып табылады. (Сурет 1)
Вок = О1О2 = ОО1 – ОО2 = 18 – 2,5 = 15,5
ОО2 - өлшемге байланысты.
88 өлш. – 92өлш. = 2,5 см
96 өлш. -104 өлш. = 2 см
108 өлш.– 120 өлш.= 1,5 см
120 өлш. = 1 см
3)Жеңнің енін анықтаймыз:
Сурет 1
Шрук. расч =
Шрук. факт = = = 18,1
Отыруды анықтау үшін екі формуланы қолданамыз.
Ппос.рас = Дпр · Н = 45·0,1 = 4,5;
Ппос. фак = Док - Дпр.
Отыруды анықтау үшін екі формуланы қолданамыз.
|
Матаның түрі |
Н |
|
1. Пальтолық а) жұмсақ б) орташа 2. Костюмдік 3. Көйлектік |
0,15-0,16 0,12-0,14 0,07-0,08 0,06-0,07 |
Шрук. расч = = 17,6
Шрук. расч мен Шрук. жел (факт) нүктелерін сәйкестендіреміз, егер олар әртүрлі болса, Шрук. факт есепті аламыз.
«Колокол» белдемшені құрастыру.
№48 билет
1. Реглан пішімді жеңнің құрастыру ерекшеліктері.
2. Артқы бойы тігіспен және тігіссіз иық бұйымдарда бел сызығындағы бүкпенің енін анықтау формуласы.
Жартылай және қынама силуэттер
Осы силуэттерге бүкпенің қосынды саны 2 тәсілмен есептелінеді.
∑В – бүкпенің қосынды саны болып белгіленеді.
∑В = (СгІІІ + Пг) – (Ст + Пт) – ТТ1 – тігіссіз
∑В = Т1(Т11)Т8 – (Ст + Пт) – тігіспен
Шыққан бүкпенің қосынды санын бөлеміз:
Артқы бой 0,15 · ∑В;
Жан тігісі 0,5 · ∑В;
Алдыңғы бой 0,35 · ∑В
Бүкпелердің ені тұлғаның ерекшеліктеріне байланысты өзгереді. Бүкпенің ұзындығы кеуде және бөксе сызығына 2-3 см жетпей сызылады. Осьтік сызықтар жартылай қынама силуэтте түзу силуэттегі сияқты жүргізіледі. Осьтік сызықтарын анықтап болған соң, бүкпенің енін бөлеміз.
Алдыңғы бойда кеуде бүкпесі бедерлі тігіске өтеді. Егерде артқы бойда вертикальды бедерлі тігістер болатын болса, онда артқы бойды тігіссіз жасаған дұрыс. Алдыңғы бедерлі тігіс Г7 нүктесіне дейін 1-2 см болуы мүмкін. (сурет 7)
сурет 7
Трапеция силуэттте – біріншіден осьтік сызықтар сызылады, содан кейін жан тігісі 15 см-ге кеңейтіледі.
Түзу силуэттің осьтік сызықтары
Артқы осьтік сызығы ортаңғы тігіске параллельді болады және жауырынның деңгейінде орналасады.
У нүктесін табу:Цл = 0,4 · Шс (Шс – өлшем емес, ол бөліктің ені)
Бұл формула тек қана артқы бойы тігіссіз бұйымдарда қолданылады, ал егер тігіспен болса онда осьтік сызық иық бүкпеден түсіріледі.
Жан тігістің бүкпесі тек қана бел сызыққа дейін сәнделеді. Содан кейін бөксенің ені және П6 анықталады.
∑В = (Сб + Пб) – Б1Б3; ← Б2Б5 = В/2
→ Б2Б4 = В/2
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Жан тігіс доғаланған сызықпен сәнделеді.
Қынама силуэт: 4 осьтік сызық түсіреміз:
а) ↓Г6 нүктесінен в) Г5 нүктесінен → Г1Г5 = 3-4
б) ↓а2 нүктесінен г) Цл немесе иық бүкпесінен Цл = 0,4·Шс
ІІ-ші формуланы қолданамыз:
∑В = Т1(Т11)Т8 – (Ст + Пт);
∑В/4
Бүкпенің ұзындығы ≈ 10 см ↑↓ бел сызығынан.
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бел сызығы кесілген:
Бүкпелер жартылай қынама силуэттегідей, үш осьтік сызықтармен сәнделеді.
Артқы бой 0,25 х ∑В;
Алдыңғы бой 0,35 х ∑В;
Жан тігісі 0,4 х ∑В;
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бөксенің ені: ∑В = (Сб + Пб) – Б1Б3;
Белі кесілген сызық макетті әдіспен орындалады, жан тігісі алдын-ала сәнделеді.
3. Жейде пішіміндегі овалды жеңнің БКсын құрастыру.
№50 билет
1. Реглан пішімді жеңнің конструктивті безендіру түрлері.
2. Әйелдер тұлғасынан өлшем нышандарын түсіру Антропометриялық өлшеуді денеде негізгі антропометриялық нүктелерді белгілеуден бастайды. Негізгі нүктелер ол: мойындық, мойының негізгі нүктесі, иықтық, қолтық ойындысының артқы бұрышы, бел нүктелері.
Бел сызығын созылмалы таспамен беліне байлап белгілейді. Бұл таспа еденге көлденең болуы керек.
Негізгі нүктелерді белгілеп болғаннан кейін өлшенетін адам түзу тұрады. Өлшеуді жоғарғы жағынан бастайды. Жұп өлшемдерді адам денесінің оң жағынан өлшенеді. Антропометр тік орналасуын қадағалайды.
Сантиметр таспасын денеге тығыз тақап өлшейді, бірақ таспаны созбау қажет.
Құрастыру кезiнде кездесетiн белгілеулер
Н - биiктiк (высота)
Т – тереңдiк (глубина)
Ұ – ұзындық (длина)
О - айналым (обхват)
С – жарты айналым (полуобхват)
Б – бой (рост)
Ц – ортасы (расстояние м/д центрами)
Е – енi (ширина)
Негізгі өлшемдер
1— Бой Б. Өңiрдiң жоғарғы тұсы нүктеге дейiнгi тiк ара қашықтықты өлшейдi.
2- Мойынның жарты айналымы Сш. Мойынның толық айналымын өлшейдi. Сантиментрлiк таспаның төменгi шетiн мойын нүктесi үстiнен орналастырады (жетiншi мойын омыртқасының остистiк өсiндiсiнiң биiгi), ол таспаны жанынан және алдынан бұғана нүктесiнiң төменгi шетiн жанай мойының басталу негiзiмен орналастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
Өлшеу барысында мойын формасына, орналасуына және ерекшелiктерiне: қысқа, ұзын, цилиндрлiк, бүйiрiнан майыстыра немесе алды және арты майысуына, жетiншi мойын омыртқасы төңiрегiн май басуына, алға немесе артқа еңкеюiне назар аудару қажет. Жаға фасонын таңдау барысында, мойын ұзындығы ескерiледi, ал конструкциялау барысында мойын ойындысының енi мен тереңдiгiн анықтауда мойын формасы мен май басу сипаты ескерiледi. Мойын негiзiмен түскен мойын ойындысы ойығы бар бұйымдардағы мойын ойындысының төменгi бөлiгiне мойын орналасуы әсер етедi.
3 - Бiрiншi кеуде жартылай айналымы Сг1. Бiрiншi кеуденiң айналамын толық (әйелдерде) өлшейдi. Арқаға сантиметрлiк таспаны көлденеңiнен жайғастырады, өлшеу көлемiнiң жартысы қолтық асты ойындысының жоғарғы шетiн жанай өтуi тиiс. Жартысын жазып алады.
4 - Екiншi кеуде жартылай айналымы Сг2. Екiншi кеуде айналымын толық өлшейдi. Арқаға сантиметрлiк таспаны көлденеңiнен қолтық асты ойындысының артқы бұрышына тиетiндей, қолтық асты ойындысымен қисық қиылысты тегiстiктен өтетiндей етiп жайғастырады. Еркектерде сантимертлiк таспаны емiзiктi нүктелер арқылы, ал әйелдерде кеуде бездерiнiн шығыңқы нүктелерiмен жүргiзедi. Соған орай бiрiншi, екiншi кеуде айналамын сантиметрлiк таспаны арқада жылжытпай бiрiнен кейiн бiрiн өлшейдi. Бюстi төмен түскен әйелдер денебiтiмiн сантиметрлiк таспаны кеуде шығыңқысына қосымша берудi ескере отырып алдынан қатаң қолденеңдiкте жайғастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
5 – Кеуденiң үшiншi жартылай айналымы Сг3. Кеуденiң толық үшiншi айналымын өлшейдi. Сантиметрлiк таспаны еркектерде тұлғаны айналдыра емiзiктiк нүктелерi арқылы, әйелдерде кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арқылы көлденеңiнен орналастрады. Таспаны алдынан кеуденiң оң жағына қарай аяқтайды. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
6 – Жартылай бел айналымы Ст. Белдiң толық айналымын өлшейдi. Таспаны тұлғаны айналдыра бел сызық деңгейiнде жайғастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
Өлшеу барысында бел формасына көңiл аударады және паспортқа оның ерекшелiктерiн жазып отырады: мәнерленбеген, цилиндрлiк, бiрден мәнерленген, арқа тұстан өте майысқан, қарны шығыңқы.
Жартылай бөксе айналымы Сб. Бөксенің толық айналымын өлшейдi. Таспаны тұлғаны айналдыра шығыңқы нүктелерге: артынан –жамбастарға, алдынан – қарынға жайғастырады. Өлшеу жартысын жазып алады.
Өлшеу барасында бөксе формасын және орналасу деңгейiн жазып алады: сопақ, дөңгелек, арқа жағынан тегiс, жамбастардың өте шығыңқылығы, бүйiрлер шұңқырларын, сандардың сырт жағына май басуын, жоғары, төмен орналасуы.
Кеуде енi Шг. Еркектерде қолтық ойындысының ара қашықтығы алдыңғы бұрышы өлшенедi. Таспа өзiнiң төменгi шетiмен қолтық ойындысын жанап өтуi тиiс.
Әйелдерде кеуде бездерiнiң негiздерінің үстiмен қолтық ойындысының алдыңғы бұрыштарынан биiкке дейiн көлденеңiнен ойша өткiзiлген өлшейдi.Жарты өлшеудi жазып алады.
Өлшеу барысында кеуде клеткасының формасына және иық қалпының бұрылысына көңiл бөледi. Кеуденi шығыңқы, түсiңкi, өте шығыңқы бұғаналарымен белгiлейдi.
Иық бұрылысының жайылғанын немесе тарылғанын анықтайды. Жiңiшке қапсырма сызығының жоғарғы бөлiгiн құру барысында кеуде клеткасының және иық қалпы құрылымы ескерiледi.
9 Артқы бел сызығынан мойын негiзделуiндегi жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiне дейiнгi ара қашықтық Дтс 2. Артқы бел сызығынан мойын негiзделуiндегi жобаланатын иықтық тiгiстiң жоғарғы нүктесiне негiзгi қашықтықты омыртқаға параллель өлшейдi. Иық жапсырмасы бар болған жағдайда иық жапсырмасы иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен омыртқаға параллель белдегi көлдеңеңдiкке дейiн өлшейдi.
10 және 11 мойын негiзіндегi жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен алдыңғы бел сызығына Дтп2 және кеуде биiктiгiне Вг2 дейінгі ара қашықтық (әйелдер үшiн). Ерлерде – мойын негiзiндегi жобаланатын иық тiгiстiң жоғарғы нүктесiнен иық жапсырмасының жобаланатын иық тiгiсiнен емiзiктер арқылы белдiң көлдененiне дейiнгi арақашықтықты, әйелдерде – оның жайласуын белгiлеумен уақытша кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арқылы өлшейдi.
Өлшеу барысында мойынның пiшiнiне назар аудару қажет. Мойынның иықтың белдiкке өтуi оның байқалмайтын дене бiтiмдерде сантиметрлiк таспа мойын негiзiнде жатуы тиiс.
12 – Мойын негiзiнен жобаланатын иық тiгiсінiң жоғарғы нүктесiнен қолтық артқы бұрышына дейiнгi Впрз2 ара қашықтық. Көлденең жағдай екi тәсiлмен қолданылады: өлшенетiн жағындағы қолтық ойындысының артқы бұрышына тиiп өтетiндей сантиметрлiк таспа арқылы немесе дөңгелек резеңкенi бойымен қолтық ойындысына тиiп өтетiндей және артынан колденең бойымен жабатындай орналастыруы арқылы өлшенеді.
13 – Қиғаш иықтың биiктiгi Впк2. Өмыртқаның бел сызығының нүктесiнен жобаланатын иық тiгiсінiң соңғы нүктесiне дейiн (сантиметрлiк таспаны соза түседi) ара қашықтықта өлшенедi.
Өлшеу барысында иық деңгейiн анықтайды, биiк немесе құлама.
14 – Арқа енi Шс жауырын бойымен қолтық ойындысының артқы бұрыштары арасындағы ара-қашықтықты өлшейдi. Өлшеудiң жартысын жазып алады. Өлшеу барысында жауырынның шығыңқылығы мен арқаның қисаюына назар аударылады.
15 – Бұйым ұзындығы Ди. Шартты қабылданған типтiк қалыптағы денебiтiмдегi жағаны қондырып тiгу сызығынан қалаған ұзындығына дейiнгi ара қашықты арқа ортасымен өлшейдi.
16. Иық енi Шп. Мойын негiзде жобаланатын иықтың тиiстi нүктесiнен оның соңғы нүктесiне дейiнгi ара қашықтық. Тар иықты және үлкен май басуынан дене бiтiмiнiң қолдың жоғарғы бөлiгiнiң сыртқы үстiнiң өлшемiн алу барысында дене бiтiмiнiң пропорциялығын көзбен қабылдау үшiн Шп өлшемiн көбейтедi және керiсiнше кең иықты тар арқаны және нормалды қол айналымы бар дене киiм үлгiде өлшеудi қысқартады.
17. Жең ұзындығы Др. Иықтың және иық алды үстiнiң бойлай түсiп жобалайтын иықтың тiгiсiнiң соңғы нүктесiнен бос түсiрiлген қол жеңiнiң қалаған ұзындығы денгейiне дейiнгi ара қашықтық.
Өлшемдi бiр уақытта иық ылдиынiң енiн өлшеу және сантиметрмен таспаны сол қолдың саусағымен иықтың тiгiстiң соңғы нүктесiне бекiту арқылы өлшейдi.
18. Иық айналымы Оп. Айналымды иық осiне перпендикуляр өлшейдi. Сантиметрмен таспа қолтық астының артқы бұрышын жанап өтіп қолдың сыртқы бетiне тұйықталуы тиiс.
Егер қол өте толық болса, оның толықтығын, тегiстiгiн немесе қолдың жоғарғы бөлiгiнiң май басу дәрежесiн анықтау қажет. Осындай ерекшклiктер жеңнiң конструктивтiк иiлiмдерiн таңдау және оның қонымдылығын тарату барысында ескерiледi.
19.20 – Бел сызығының жанынан еденге дейiн Дсб, жанғы тiзесiне дейiн Дт.к.б және шалбар ұзындығына Дб дейiнгi ара қашықтық. Ара қашықтықты иықтың ең шығыңқы бөлiгi арқылы жанғы иықты бетiмен бел сызығынан және әрi қарай тiк түсiре қалаған ұзындық денгейiнен және тiзе денгейiнен еденге дейiн өлшейдi.
Қосымша өлшемдер.
8а – Екiншi кеуде енi Шг2. Әйелдерде ойша қолтықтың алдыңғы бұрышына төменгі өткiзiлген кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктесi бойымен көлденеңнен тiгiне дейiн өлшейдi.
Өлшеу көлемiнiң жартысын жазып алады. Өлшеу иықтың белдiктi иiлген дене бiтiмiн бұрылысты және кеуде бездерiнiң үлкен шығыңқылығы бар толық дене бiтiмдерiне бұйымдарды құрастыру барысында бүкпе ерiтiндiсiн және кеуде енiн өлшеу деңгейiндегi конструкция белгiлерiнiң көлемiн анықтауға қызмет етедi.
9а – Мойын негiзiндегi жобаланатын иық тiгiстiң жоғарғы нүктесiнен артқы тiк бойымен бел сызығы деңгейiне дейiнгi ара қашықтық.
Ара қашықтықты мойын негiзiндегi иық жапсырмасының жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен паралель омыртқаға жауырынның көбiрек шығыңқы нүктесi арқылы әрi қарай тiгiнен төменге қарай бел сызығына дейiн өлшенедi. Осындай өлшеу бел деңгейiндегi арқасы үлкен тiгiстi дене бiтiмге түзу силуэттi бұйымдарды конструкциялау үшiн қажет.
13а – Алдынан қиғаш иық биiктiгi Вп.к.п.2.
Ерлерде - иық тiгiстiң соңғы нүктесiнен алдыңғы орташа датальды сызықты бел сызығының қиылысына дейiнгi әйелдерде – кеуде безiнiң шығыңқы нүктесiнен жобаланатын иық тiгiстiң соңғы нүктесiне дейiнгi қысқа қашықтық өлшенедi.
Өлшеу иiлген ең кiшi дене бiтiмiне киiм конструкциялау барысында қолтық ойындысының алдыңғы бөлiгiнiң биiктiгiн анықтау үшiн қызмет етедi.
13б – Емшек нүктелерi арасындағы ара қашықтықтың Цг. кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арасындағы ара қашықтықты көлденеңнен тек қана әйелдерде өлшенедi.
15а – Бел сызығынан алдыңғы жағынан еденге дейнгi ара қашықтық Дс.п. Әйелдерде – бел сызығынан қарынның ең шығыңқы нүктесi арқылы және әрi қарай тiгiнен еденге дейiнгi арақашықтық өлшенедi.
3. Тұтас пішілген жағаны құрастыру.
Тұтас пішілген жаға артқы және алдыңғы боймен тұтас пішіледі. Тіректің биіктігі артқы және алдыңғы бойдың киықтарынан көтеріледі.
↓А2 А2'= ↓А4 А4'= 2см Мойын ойындыны доғаланған сызықпен қосамыз.
Жағаның тірегі А2'=2= А4'3=А54 (модель бойынша).
Артқы бойда ← 1-5=2-6=0,5см, алдынғы бойда → 3-7= →4-8=2см
Точки 5 и А, 6 и А2', 7 и А4', 8 и А5 нүктелерін түзу сызықпен қосу – тіректің жан тігісі. Атрқы бойдың тірегінің жоғарғы тігісін 5-6 нүктелері арқылы безеңдіріледі, алдыңғы бойда 7-8. Артқы және алдыңғы бойдың жаңа сызылған мойын ойындысын екіге бөлеміз, осы нүктеден мойын ойындысына перпендикуляр сызық түсіреміз. Осы сызық бүкпенің ортасы болып табылады. Бүкпенің ені 1 см.
№51 билет
1. Өнеркәсіптің әр түрлі шарттарына байланысты лекалдарды дайындау және ЕСКД талаптарына сәйкес безендіру.ЕСКД МСТ сәйкес киімді жобалау сатылары. Бұйымның лекал бөлшектерінің ең соңғы мақсаты бұйымды пішу үшін лекалдармен қолданамыз. Лекалдар негізгі бұйымның
конструкция түсіріледі. Лекалды картонға қалыңдығы 0,1-0,6 мм болады. Жұмысшы сызбалары келесі түрде дайындалады.
Конструкция сызбаларын тексеру
Қателерді тексеру
Лекалды негізгі сызбаға түсіру
Жұмысшы сызбаны сәндеу
Жұмысшы сызбаның туынды және көмекші лекалды дайындау
Өндірісті қолдану үшін лекал бөлшектерінің шаблондарын жасау.
Сызбада жұмысшы конструкциясы 1:1 масштабта құрылады. Дұрыстылығы ±1 мм – ге дейін. Сызба конструкциясын тексерген кезде сызбаның сәйкестігін бақылау кертпелерін қадағалау керек. Лекалдар эталон және жұмысшы болып бөлінеді. Жұмысшы лекалдарды эталон лекалдармен тексеріледі. Белгіленген лекалдың құрамында негізгі, туынды және көмекші лекалдар кіреді. Негізгі лекалға матадан жасалған бөлшектер лекалдары жатады: алдыңғы бой, артқы бой, жоғарғы, төмен бөлігі, астыңғы жаға, белдемшенің және шалбардың алдыңғы және артқы бөлігі.
Туынды лекалдарға келесі бөлшектер жатады:
Негізгі матадан - үстіңгі жаға, өңір астылығы, белдік, қақпақша.
Астарлы мата – артқы бой, алдыңғы бой, алдыңғы бойдың жан бөлігі, жеңнің жоғарғы және төменгі бөлігі, шалбардың алдыңғы бөлігінің астары, жилеттің астары, желімді матаның бөліктері. Дайын бұйымның пішінін сақтау үшін, бақылау нүктелерді түсіруге көмекші лекалдар қолданады. Лекадардардың көмекші шаблондары: алдыңғы бой, артқы бой, жең, жағаның төменгі бөлігі. Көмекші лекалдар қолдану мақсатына қарай 2-ге бөлінеді:
Борлау лекалдары
Қиындыларын дәлдеу лекалдар(конструктивті сызықтар)
Барлық көмекші лекалдар бөлшекте сызықтарын түсіру үшін қолданылады. Мысалы, қалтаның, түймеліктің орны және т.б. дәлдеу көмекші лекалға өңір қиындысы, бұйым етегі, өңір астары, ішкі қиындысы төменгі жағаның қиындысын кесу үшін қолданылады. Көмекші лекалдар дәл болуы керек және өңделген бөлшектерге лекалдарды қойғанда ыңғайлы болу керек.
Лекалды сәндеу.
Тігіске берілген қосымшаларды түсіреді
Арқау жіпті және оларға ауытқуды белгілеу
Бел, бөксе, кеуде сызықтарын түсіру
Қолтық ойындысына, белге, кеудеге, жағаға, бөксеге, жеңге кетпелерді қою
Бүкпенің орналасуын түсіру
Бөлшектің спецификациясын бір лекалға жазу
Спецификациясы – лекалдың және пішім сандарының тексеру үшін керек.
|
№ |
Лекалдың аталуы |
Лекалдар |
Пішімде |
|
1 |
Алдыңғы бой |
1 |
2 |
|
2 |
Артқы бой |
½ |
1 |
|
3 |
Жең |
1 |
2 |
|
4 |
Өңір |
1 |
2 |
|
5 |
Үстіңгі жаға |
½ |
1 |
|
6 |
Астыңғы жаға |
1 |
2 |
Кертпелер 5 мм қиылады, арақашықтығы және тереңдігі 3 мм дейін. Көйлектік ассортименттерді мата сетінегіш болса, кертпелер қиылмайды, қарандашпен белгіленеді. Лекалда мынандай ең негізгі сызба болу керек: полузанос – алдыңғы бой, артқы бой тігісінде лацканның қайырылу сызығы, бүкпелер, кеуде, бел, бөксе етек сызықтары және ЫЖӨ өндірісте лекалдар тігіссіз дайындалады. Тігіс бұйымды пішкенде матаны, жайғанда беруі мүмкін. Ал жаппай өндірісте келесі қосымшалар тігісте беріледі.
Тігіске берілетін қосымша ассортиментке байланысты болады. Мысалы, сырт бұйымда мойын негізіннен 1 см беріледі. Көйлектерге сетінегіш мата 1,5 см, сетінемейтін мата 1,3 см. Егер де рельф бойынша сәндік тігіс болса, 0,5 мм көбірек береді. Ішкі тігіс 0,5-0,7мм қиылады. Жеке өндірісте тігіске қосымшалар 1,5-2 см қиылады.
Дәлдеуге берілетін қосымша бұл кезде тігіске берілетін қосымшаның үстінен қосымша тігіске беріледі. Көбінесе, жеке өндірісте қолданылады.
Етекке берілетін қосымша түзу силуэтте немесе етегі кішкене кеңейтілген бұйымда 4 см қосады. Кеңейтілген бұйымдарда 3 см, жең етегіне 3-4 см.
Отырғызуға берілетін қосымшалар, бұл қосымшалар есептеу жасаған кезде беріледі немесе лекалды сәндегенде көбінесе бұйымның ұзындығына береді. ↓АН бұйымның ұзындығы +Пур.
|
Бұйымның учаскелері мен бөлшектері |
Артық және тігіске берілетін қосымшалар ені |
|||
|
Ерлер сыртқы киімінде |
Әйелдер сыртқы киімінде |
|||
|
Пальто, жарт.пальто |
Пиджак, куртка |
Пальто, жарт.пальто |
Жакет, куртка |
|
|
Артқы бой |
||||
|
1.Ортаңғы тігіс |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
|
2.мойын ойындысы |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
3.иық тігісіне |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
|
4.қолтық ойындысы |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
5.жан тігіске |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
|
6.бұйым етегіне |
4 |
4 |
4 |
4 |
|
7.астыңғы сызық (рельеф, кокетка) |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
|
8.жеңнің төменгі сызығы |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
|
Алдыңғы бой |
||||
|
1.мойын ойындысы |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
2.иық тігісі |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
|
3.қолтық ойындысы |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
4.жан тігісі |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
|
5.етек сызығы |
4 |
4 |
4 |
4 |
|
6.ортаңғы тігіс (түймелігі бар) |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
7.фасонды сызығы |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
|
Қондырма жең |
||||
|
1.окат сызығы |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
2.шынтақ тігіс |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
|
3.алдыңғы бой тігісі |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
|
4.етек қайыру тігісі |
4 |
4 |
4 |
4 |
Белдемше
Жан тігісіне 1,5 см, бел тігісіне 1 см, етекке түзу болса 2-2,5 см, кеңейтілген 1-1,5 см.
Шалбар
Жан тігіске 1,5см, қадам тігіске 1 см. Артқы бойдың орта тігісіне 3 см, бел сызығына 1 см, етегіне 3-4 см. Әрбір бөлшектерге мынадай таңбалы деректерді жазады:
Ассортимент
Өлшем (Р-Сг3-Сб)
Бөлшектер аты
Лекал саны
Лекал түрі
Спецификация және сол бойынша нөмері
2. Иық бұйымдарда түймеліктің орналасу амалы.
Бір өңірлі бұйымда түймеліктің орналасуы
Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан 0,5 см оңға қарай жүргіземіз, сосын түймеліктің ұзындығын солға қарай түсіреміз. Түймеліктің ара-қашықтығы модельге байланысты.
Екі өңірлі бұйымдарда түймеліктің орналасуы
↓А5А51 = 1,5÷2 см.
Өңірдің шетінен = Rтүйме + 1 см
у = у'
Түймеліктің арақашықтығы модельге байланысты.
Қайырмалы жағалардың түймелігінде ашық түймеліктің орналасауы Л нүктеден 1 см төмен қарай орналасады.
Ашық түймеліктерде түймеліктің орналасуы
Ерлер жейделерінде және әйелдер блузкаларында вертикальді түймелік дәл алдыңғы бойдың ортаңғы сызығында орналасады.
Лацканның қайыру сызығы түзу және доғаланған пішінді болуы мүмкін. Түзу пішінді жоғарыланған түймелікке сәйкес болады, доғаланған –төмендетілген түймеліктерде болады.
3. Сызбадан тыс капюшонды құрастыру.
↑
ОВ = 2-3см;
→ОА= Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой. +(2÷4), В жәнеА нүктелерімен қосамыз;
→ВА1 = Lарт.бой.мой.ой;
↑А 1А'' = 6÷8 , ВВ1 = Вбас (бастын биіктігі)+(6÷9);
→В1 В2= Обас(бастың айналымы)/ 3+(6÷9). (Сурет15)
№52 билет
1. Бұйымды құрастыру барысында форма беретін элементтердің түрлері.
Бұйымды құрастыру барысында форма беретін элементтер.
Форма беретін элементтерге бүкпелер, иініштер горизонтальды және вертикальды сызықтар жатады. Горизонтальды сыз-р: иық, кеуде, бел, бөксе, етек. Вертикальды сыз-р: артқы бойдың ортаңғы тігісі, иық бүкпесі, қолтық ойынд-ң тереңдігі, алдыңғы бойдың ортаңғы тігісі.
Конструкцияда 4 бүкпе болады: түзу, қынама, жарт. қынама, трапеция. Қынама силуэтті сызу үшін бүкпенің енін тауып алады. Бүкпенің ені 2 формула бойынша анықталады: 1) ƩB=( Сг3+Пг) – (Ст+Пт) – ТТ1 –тігіссіз
2) ƩB= Т1 (Т11) Т8 – (Ст+Пт) –тігісті.
Жарт.қынамалы силуэтті сызу үшін 3 осьтік сызық түсіреді. 1)Г7 нүктеден, 2) Г2-ден, 3) бүкпенің ұшынан. Кеуде бүкпенің ұзынд. алд. бойда Г7 нүктеге 3см жетпей сызылады. Бөксе сызығына да 3см. Артқы бойда бүкпенің ұз. кеуде және бөксе сызығына 3см жетпей сызылады. Алд.бойда 0,35×ƩB, жан бойда 0,5×ƩB, артқы бойда 0,15×ƩB. Қынама силуэтте 4 осьтік сызық түсіреді: Г6, а2, Г5→Г1Г5=3-4см, иық бүкпенің ұшы немесе Цг=0,4×Шс. Бөксе бүкпесі: ( Сг3+Пг) – (Сб+Пб), Бүкпенің ұзын-н бел сызығына төмен және жоғары 10см өлшеп аламыз. Бөксенің бүкпесін анықтау: ( Сг3+Пг) – (Сб+Пб).
Сурет 1 Бұйымның көлемдік пішімін кұрастыру үшін геометриялық моделдер
Горизонтальды пішін беретін элементтерге мыналар жатады: иық тігісі, горизонтальды бүкпелер, қолтық ойындының тереңдігі, иініштің сызығы, бел сызығы, бөксе, етек сызығы. Иық деңгейі: бір қалыпты, түсірілген және көтерілген. Иық ұзындығы: бір қалыпты, ұзартылған және қысқарған.
Иық тігісі артқы бойға немесе алдыңғы бойға ауысу мүмкін. Иық тігісі иініштің сызығына ауысып, болмауы да мүмкін.
Горизонтальды бүкпелер алдыңғы бойда кеуденің ортасы Г7 нүктесіне бағытталады.
Жазық пішінде бүкпелер шығыңқы және ойыс болып сәнделеді. Егер де модель бойынша кеуде бүкпесі сақталатын болса, онда бүкпе Г7 нүктесіне жетпей, 1-2 см қысқартылады. Сурет (2)
сурет 2
Қолтық ойындысының сызығы – кеуде сызығы болып табылады. Кеуде сызығы ең негізгі, өйткені осы сызықта көлем беріледі.
Қолтық ойындысының деңгейі бір қалыпты, көтерілген немесе түсірілген болады.
Иініш сызығы. Бұл сызықтың орналасуы модельге байланысты. Егер де иініш жауырын сызығынан 2-3 см жоғары орналасқан болса, онда иінішті жия үтіктейді. Алдыңғы бой түзу сызықпен сәнделеді. (сурет
Еңкіш тұлғаларда
сурет 3
2. Үлгілі тұлғада түзу белдемшенің бел бүкпесін S 09<0› 1>9K=H0 1й;C
3. Тік белдемшенің БКсын құрастыру.
Бел бұйымдарын құрастыру үшін қажетті өлшемдер: Ст (белдің жартылай айналымы), Сб (бөксенің жартылай айналымы) және бұйымның жартылай ұзындығы. Белдемшенің ұзындығын артқы бой дан, ал шалбардың ұзындығын жанынан анықтайды (Дб.сб).(Сурет 1)
Тапсырыс берушіні аяқ киімсіз тұрғызып, бел сызығына рәзеңке бекітеді. Белдемшені тұлғаға жақсы отырғызу үшін бел сызығының деңгейін анықтайды: Дюсз – белдемшенің артқы жағының ұзындығы;
Дсп – бел сызығынан еденге дейінгі ұзындық (алдыңғы бойдан
өлшенеді);
Дсзп - бел сызығынан еденге дейінгі ұзындық (артқы бойдан
өлшенеді);
Қосымшалар: Пт = 1; Пб = 2.
Белдемшенің конструкциясы етектен жоғары қарай құрастырылады.
Алдын-ала есебі: белдемшенің балансын анықтау:
1) Дсздп – Дюсз
2) Дюсп ↑Н1Т1 = Дсп –
3) Дюсб = Н2Т2 = Дсбп –
4) Бөксенің деңгейі: ↓ТБ
Құрастыру
Түзу бұрыш ↑НТ – Дюсз
↓ТБ – бөксенің деңгейі (алдын-ала есебі)
Т және Б нүктелерден → горизонтальді сызықтар жүргіземіз.
Белдемшенің ені бөксенің деңгейінде:
ББ1 = Сб + Пб
Б1 нүктесінен төмен қарай вертикаль түсіреміз, қиылысы Н1 нүктесі болып табылады.
↑Н1Т1 – белдемшенің алдыңғы ұзындығы (алдын-ала есебі) Дюсп.
Жан тігісінің орналасуы:
→ ББ2
|
шалбар белдемше |
Қынамалығы |
||||||
|
өте тығыз |
тығыз |
орташа |
кең |
||||
|
Пт |
Пб |
Пт |
Пб |
Пт |
Пб |
Пт |
Пб |
|
0 0 |
0,5 0,5 |
0,5-0,7 0,5-0,7 |
0,7-1 0,7-1 |
1 1 |
1,5-2 1,5-2 |
> 1 > 1 |
> 2 > 2 |
Б2 нүктесінен төмен қарай вертикаль қиылысы Н2 нүктесі
↑Н2Т2 – Дсб (алдын-ала есебі).
ТТ2 нүктелерді және Т1 нүктені қосамыз.
Осьтік сызықтарды анықтау:
→ ББ3 = 0,4 ББ2; ← Б1Б4 = 0,4Б1Б2
Б3 және Б4 нүктелері арқылы жоғары қарай вертикаль жүргіземіз.
Бел бүкпесін есептеу: ∑В = (ТТ2 + Т2Т1) – (Ст + Пт)
Жан бүкпесі: 0,5∑В (50%)
Алдыңғы бүкпе: 0,15∑В (15%) 100%
Артқы бүкпе: 0,35∑В (35%)
Жеке тұлғаға байланысты осы пайыздар өзгереді.
Алдыңғы бой бүкпесінің ұзындығы: 10-12 см (бойға байланысты)
Артқы бой бүкпесі: 15-17 см.
Жан бүкпесі: 15-19 см.
Бүкпелердің ұштарын теңестіреді және белдемшенің жоғарғы қиығы жабық түрде анықталады, сонымен қатар қиғаш, доғаланған болып безендіріледі.
Сурет 1. Белдемшенің конструкциясы
Егерде белдемшенің етегін 3 см-ге дейін кеңейтсе, оңда түзу болып саналады, ал 3 см < оңда кеңейтілген.
Жарма бөксе сызығынан 15 см-ге төмен орналасады, жарманың ені 4 см болады. Егерде белдемшеде бедерлі тігістер болса, онда остік сызықтар арқылы өтеді, ал иініш болса, онда бүкпелер жан тігіске қарай жабылады. Иініштің биіктігі модельге байланысты. Егерде тұлғаның белі жұқа болып, ал бөксесі шығыңқы болса, онда бел сызығында 2 қосымша бүкпелер құрастырылады. Ортаңғы осьтік сызық қарай 1-1,5 см өзгереді (ортасына қарай) және параллельді құрастырылады 1,5-1 см қысқа болады.
№53 билет
1. Түймеліктің енін анықтау формуласы.Ассиметриялық түймелік. Сызбада түймеліктің орналасуына, өңірдің еніне және түймеге байланысты болады.
Түймеліктің ұзындығы ... + 0,5 см = 3 + 0,5 = 3,5
Мойын ойындыны тереңдетеміз ↓А5А5' = 1÷1,5 см.
2.Тұтас пішілген жеңді конструктивті безендіру варианттары.
Жеңді құрастыру үшін керекті өлшемдер: Оп, Друк, Озап
Керекті қосымшалар: Поп, Позап
Алдын-ала есебі
Қолтық ойындының сызбадан ұзындығын өлшейміз:
Дпр = Дпр.арт.б.+Дпр.алд.б.= П11П3ГГ2 + П54П62Г2 = 45
Түп биіктігін табамыз: Вок = О1О2
П11 және П5 нүктелерді түзу сызықпен қосамыз. Осы сызықтың ортасын тауып О нүктесімен белгілейміз. О нүктеден төмен қарай кеуде сызығына перпендикуляр түсіреміз, қиылысқан нүкте О1 нүктесі болып табылады. (Сурет 1)
Вок = О1О2 = ОО1 – ОО2 = 18 – 2,5 = 15,5
ОО2 - өлшемге байланысты.
88 өлш. – 92өлш. = 2,5 см
96 өлш. -104 өлш. = 2 см
108 өлш.– 120 өлш.= 1,5 см
120 өлш. = 1 см
3)Жеңнің енін анықтаймыз:
Шрук. расч =
Шрук. факт = = = 18,1
Отыруды анықтау үшін екі формуланы қолданамыз.
Ппос.рас = Дпр · Н = 45·0,1 = 4,5;
Ппос. фак = Док - Дпр.
|
Матаның түрі |
Н |
|
1. Пальтолық а) жұмсақ б) орташа 2. Костюмдік 3. Көйлектік |
0,15-0,16 0,12-0,14 0,07-0,08 0,06-0,07 |
Шрук. расч = = 17,6
Шрук. расч мен Шрук. жел (факт) нүктелерін сәйкестендіреміз, егер олар әртүрлі болса, Шрук. факт есепті аламыз.
3. Бір тігісті жеңнің БК сын құрастыру.
Р'; Л'; М' жеңнің төменгі жағынан ортасында немесе 1 ÷ 2 см-ге алдыңғы аударылымға жылжытамыз.
← Рп Р' = РпРл/2 – (0÷2 см) ;
← Л1Л'= Л1Л3/2 – (0÷2 см) ;
← ММ' = ММ2/2 – (0÷2 см).
Алдыңғы және шынтақ аударылымындағы жеңнің төменгі бөліктің жаймасы
→ Рп Р1 = Рп Р' ; ← Рп Р2 = Рп Р';
→ Л1Л11= Л1Л'; ← Л3 Л4 = Л3Л' ;
→ ММ3 = ММ' ; ← М2М4 = М2М'.
↓М3М31 = М1М2 ;
Түптің төменгі бөлігінің жаймасы
Р п 8' = Р п 8 ┴ 6-7 = 4 – 5 = 1 ÷ 2 см.
Р1; Л11; М31 - алдыңғы аударылымның сызығы
Р2; Л4; М4 – шынтақ аударылымының сызығы
Бүкпенің ені ↓Л4Л41 = 2 см;
Бүкпенің ұзындығы Л4Л3 = Л41 Л3.
Түзу пішін жеңде Р1 және Р2 нүктелері алдыңғы және шынтақ сызықтарының шыңдары болады.
Р1; Рп; Рл және Р2 вертикаль сызықтар түсіреміз.
№54 билет
1. Кеуде бүкпесінің өзгерту бағыттарын көрсету.
Бұл өзгерту киімнің әр түрлі бөлшектерінде (артқы бой, алдыңғы бой, жең, белдемше және шалбардың бөлшектері) жаңа бағыт бойынша лекалдарды кесу жолымен (модельдің суретіндегі бүкпенің орнымен сәйкестігі) алдыңғы бүкпені жауып және бір уақытта жаңа бүкпені ашумен жүргізіледі (2 сурет). Дәл осы операцияны лекалды кеспей-ақ келесі алгоритммен орындауға болады: лекал контурында жаңа бүкпенің сыртқы соңында орны белгіленеді және жаңа бүкпенің басынан алдыңғы бүкпеге дейін лекал ауданы сызылады; бұрынғы бүкпе бүкпе ортасының шетін лекалды жылжыту жолымен толығымен жабыладыжәне жаңа бүкпені белгілеуге дейінгі лекал контурының қалған бөлігін сызып шығумен аяқталады.
Бүкпені ауыстырғанда келесі екі шартты сақтау қажет:1) бүкпенің ортасы ретінде дөңестіктің ортасына сәйкес келетін нүкте алынады; егер конструкция негізінде бұл нүкте белгіленбесе, сәйкес келетін өлшем белгіні қолдану арқылы белгілеу керек, мысалы кеуде ұзындығы; 2) бүкпені тігу сызығын безендіргенде оның ішкі ұшын ерітінді ортасынан 1,5-2,5 см аралығында орналастырады, бұл алынатын форманың конустылығының жұмсаруын қамтамасыз етеді.
Бүкпенің бағытын өзгерту киім формасының пластикалығын ауыстырады, сонымен қатар бұйымды пішкенде раскладка кезінде жаңа бөлшектің алатын орымен ауданы да өзгереді. Ең пластикалы формасы негіз жібінде 45° бұрышта бүкпелік тігістің бағытында алынуы мүмкін. Өңір сызығының негіз жіптердің параллельді бағыты кезінде пластикалы деп 2, 4, 6 бүкпелердің орнын санауға болады (2, а, б, в, д суретін қараңыз). Экономикалық тиімді деп 3, 8 бүкпелер орнын атауға болады (2, а, г суретті қараңыз) кейде 2 (2, б суретін қараңыз). Экономикалық тиімді емес болып бүйір қиыққа бағытталған бүкпелер орны 6, 7 (2, а, д суретті қараңыз) есептеледі.
2. Майда бөлшектердің түрлері және оларды безендіру түрлері.Майда бөлшектердің контурларын (жапсырма қалталар, клапандар, жапырақшалар, паттар, хлястиктер және т.б.) негізгі бөлшектердің сызбасына масштабты ауысуды қолданып, олардың модельде орналасуымен сәйкес түсіреді. Алдыңғы бөліктің бүйір қалтасының немесе клапанының конфигурациясын өңірдің төменгі бөлігінің конфигурациясымен байланыстырады. Қалталардың өлшемдері белгілі типтік түрге қарап бекітеді.
3. Түймелігі ашық апаш жағаны құрастыру.
№55 билет
1. Өңірді құрастыру ерекшеліктері және оған байланысты түймеліктің орналасуын көрсету.Киімнің сызбасында алдыңғы бойдың бір-біріне кіруі немесе түймеленуі өңір деп аталады. Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан оңға қарай өңірдің ені болып табылады. Өңір шеті модель бойынша фигуралы немесе домаланған немесе үшкір болуы мүмкін. (сурет 1)
Сурет 1- Пиджактік жағаның конструктивті элементтерКонструктивные элементы пиджачного воротника
Өңірдің түрлері:
Қысқа – өңірдің ені болмайды (сыдырма немесе бау).
Бір өңірлі – жакет, пиджа, «Ә», «Е» - 3 см көйлек, жейделер - 2÷2,5 см
пальто – 4 см.
Екі өңірлі – пальто, «Ә», «Е», «Б» - 6÷8 см; жакет, пиджак – 6 см.
Ассиметриялық түймелік. Сызбада түймеліктің орналасуына, өңірдің еніне және түймеге байланысты болады.
Түймеліктің ұзындығы ... + 0,5 см = 3 + 0,5 = 3,5
Мойын ойындыны тереңдетеміз ↓А5А5' = 1÷1,5 см.
Бір өңірлі бұйымда түймеліктің орналасуы
Алдыңғы бойдың ортаңғы сызығынан 0,5 см оңға қарай жүргіземіз, сосын түймеліктің ұзындығын солға қарай түсіреміз. Түймеліктің ара-қашықтығы модельге байланысты.
Екі өңірлі бұйымдарда түймеліктің орналасуы
↓А5А51 = 1,5÷2 см.
Өңірдің шетінен = Rтүйме + 1 см
у = у'
Түймеліктің арақашықтығы модельге байланысты.
Қайырмалы жағалардың түймелігінде ашық түймеліктің орналасауы Л нүктеден 1 см төмен қарай орналасады.
Ашық түймеліктерде түймеліктің орналасуы
Ерлер жейделерінде және әйелдер блузкаларында вертикальді түймелік дәл алдыңғы бойдың ортаңғы сызығында орналасады.
Лацканның қайыру сызығы түзу және доғаланған пішінді болуы мүмкін. Түзу пішінді жоғарыланған түймелікке сәйкес болады, доғаланған –төмендетілген түймеліктерде болады.
2. Әйелдердің және ерлердің негізгі өлшем нышандары.
Негізгі өлшем нышандары.
Антропометриялық өлшеуді денеде негізгі антропометриялық нүктелерді белгілеуден бастайды. Негізгі нүктелер ол: мойындық, мойының негізгі нүктесі, иықтық, қолтық ойындысының артқы бұрышы, бел нүктелері.
Бел сызығын созылмалы таспамен беліне байлап белгілейді. Бұл таспа еденге көлденең болуы керек.
Негізгі нүктелерді белгілеп болғаннан кейін өлшенетін адам түзу тұрады. Өлшеуді жоғарғы жағынан бастайды. Жұп өлшемдерді адам денесінің оң жағынан өлшенеді. Антропометр тік орналасуын қадағалайды.
Сантиметр таспасын денеге тығыз тақап өлшейді, бірақ таспаны созбау қажет.Құрастыру кезiнде кездесетiн белгілеулер
Н - биiктiк (высота)
Т – тереңдiк (глубина)
Ұ – ұзындық (длина)
О - айналым (обхват)
С – жарты айналым (полуобхват)
Б – бой (рост)
Ц – ортасы (расстояние м/д центрами)
Е – енi (ширина)
Негізгі өлшемдер
1— Бой Б. Өңiрдiң жоғарғы тұсы нүктеге дейiнгi тiк ара қашықтықты өлшейдi.
2- Мойынның жарты айналымы Сш. Мойынның толық айналымын өлшейдi. Сантиментрлiк таспаның төменгi шетiн мойын нүктесi үстiнен орналастырады (жетiншi мойын омыртқасының остистiк өсiндiсiнiң биiгi), ол таспаны жанынан және алдынан бұғана нүктесiнiң төменгi шетiн жанай мойының басталу негiзiмен орналастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
Өлшеу барысында мойын формасына, орналасуына және ерекшелiктерiне: қысқа, ұзын, цилиндрлiк, бүйiрiнан майыстыра немесе алды және арты майысуына, жетiншi мойын омыртқасы төңiрегiн май басуына, алға немесе артқа еңкеюiне назар аудару қажет. Жаға фасонын таңдау барысында, мойын ұзындығы ескерiледi, ал конструкциялау барысында мойын ойындысының енi мен тереңдiгiн анықтауда мойын формасы мен май басу сипаты ескерiледi. Мойын негiзiмен түскен мойын ойындысы ойығы бар бұйымдардағы мойын ойындысының төменгi бөлiгiне мойын орналасуы әсер етедi.
3 - Бiрiншi кеуде жартылай айналымы Сг1. Бiрiншi кеуденiң айналамын толық (әйелдерде) өлшейдi. Арқаға сантиметрлiк таспаны көлденеңiнен жайғастырады, өлшеу көлемiнiң жартысы қолтық асты ойындысының жоғарғы шетiн жанай өтуi тиiс. Жартысын жазып алады.
4 - Екiншi кеуде жартылай айналымы Сг2. Екiншi кеуде айналымын толық өлшейдi. Арқаға сантиметрлiк таспаны көлденеңiнен қолтық асты ойындысының артқы бұрышына тиетiндей, қолтық асты ойындысымен қисық қиылысты тегiстiктен өтетiндей етiп жайғастырады. Еркектерде сантимертлiк таспаны емiзiктi нүктелер арқылы, ал әйелдерде кеуде бездерiнiн шығыңқы нүктелерiмен жүргiзедi. Соған орай бiрiншi, екiншi кеуде айналамын сантиметрлiк таспаны арқада жылжытпай бiрiнен кейiн бiрiн өлшейдi. Бюстi төмен түскен әйелдер денебiтiмiн сантиметрлiк таспаны кеуде шығыңқысына қосымша берудi ескере отырып алдынан қатаң қолденеңдiкте жайғастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
5 – Кеуденiң үшiншi жартылай айналымы Сг3. Кеуденiң толық үшiншi айналымын өлшейдi. Сантиметрлiк таспаны еркектерде тұлғаны айналдыра емiзiктiк нүктелерi арқылы, әйелдерде кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арқылы көлденеңiнен орналастрады. Таспаны алдынан кеуденiң оң жағына қарай аяқтайды. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
6 – Жартылай бел айналымы Ст. Белдiң толық айналымын өлшейдi. Таспаны тұлғаны айналдыра бел сызық деңгейiнде жайғастырады. Өлшемнiң жартысын жазып алады.
Өлшеу барысында бел формасына көңiл аударады және паспортқа оның ерекшелiктерiн жазып отырады: мәнерленбеген, цилиндрлiк, бiрден мәнерленген, арқа тұстан өте майысқан, қарны шығыңқы.
Жартылай бөксе айналымы Сб. Бөксенің толық айналымын өлшейдi. Таспаны тұлғаны айналдыра шығыңқы нүктелерге: артынан –жамбастарға, алдынан – қарынға жайғастырады. Өлшеу жартысын жазып алады.
Өлшеу барасында бөксе формасын және орналасу деңгейiн жазып алады: сопақ, дөңгелек, арқа жағынан тегiс, жамбастардың өте шығыңқылығы, бүйiрлер шұңқырларын, сандардың сырт жағына май басуын, жоғары, төмен орналасуы.
Кеуде енi Шг. Еркектерде қолтық ойындысының ара қашықтығы алдыңғы бұрышы өлшенедi. Таспа өзiнiң төменгi шетiмен қолтық ойындысын жанап өтуi тиiс.
Әйелдерде кеуде бездерiнiң негiздерінің үстiмен қолтық ойындысының алдыңғы бұрыштарынан биiкке дейiн көлденеңiнен ойша өткiзiлген өлшейдi.Жарты өлшеудi жазып алады.
Өлшеу барысында кеуде клеткасының формасына және иық қалпының бұрылысына көңiл бөледi. Кеуденi шығыңқы, түсiңкi, өте шығыңқы бұғаналарымен белгiлейдi.
Иық бұрылысының жайылғанын немесе тарылғанын анықтайды. Жiңiшке қапсырма сызығының жоғарғы бөлiгiн құру барысында кеуде клеткасының және иық қалпы құрылымы ескерiледi.
9 Артқы бел сызығынан мойын негiзделуiндегi жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiне дейiнгi ара қашықтық Дтс 2. Артқы бел сызығынан мойын негiзделуiндегi жобаланатын иықтық тiгiстiң жоғарғы нүктесiне негiзгi қашықтықты омыртқаға параллель өлшейдi. Иық жапсырмасы бар болған жағдайда иық жапсырмасы иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен омыртқаға параллель белдегi көлдеңеңдiкке дейiн өлшейдi.
10 және 11 мойын негiзіндегi жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен алдыңғы бел сызығына Дтп2 және кеуде биiктiгiне Вг2 дейінгі ара қашықтық (әйелдер үшiн). Ерлерде – мойын негiзiндегi жобаланатын иық тiгiстiң жоғарғы нүктесiнен иық жапсырмасының жобаланатын иық тiгiсiнен емiзiктер арқылы белдiң көлдененiне дейiнгi арақашықтықты, әйелдерде – оның жайласуын белгiлеумен уақытша кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арқылы өлшейдi.
Өлшеу барысында мойынның пiшiнiне назар аудару қажет. Мойынның иықтың белдiкке өтуi оның байқалмайтын дене бiтiмдерде сантиметрлiк таспа мойын негiзiнде жатуы тиiс.
12 – Мойын негiзiнен жобаланатын иық тiгiсінiң жоғарғы нүктесiнен қолтық артқы бұрышына дейiнгi Впрз2 ара қашықтық. Көлденең жағдай екi тәсiлмен қолданылады: өлшенетiн жағындағы қолтық ойындысының артқы бұрышына тиiп өтетiндей сантиметрлiк таспа арқылы немесе дөңгелек резеңкенi бойымен қолтық ойындысына тиiп өтетiндей және артынан колденең бойымен жабатындай орналастыруы арқылы өлшенеді.
13 – Қиғаш иықтың биiктiгi Впк2. Өмыртқаның бел сызығының нүктесiнен жобаланатын иық тiгiсінiң соңғы нүктесiне дейiн (сантиметрлiк таспаны соза түседi) ара қашықтықта өлшенедi.
Өлшеу барысында иық деңгейiн анықтайды, биiк немесе құлама.
14 – Арқа енi Шс жауырын бойымен қолтық ойындысының артқы бұрыштары арасындағы ара-қашықтықты өлшейдi. Өлшеудiң жартысын жазып алады. Өлшеу барысында жауырынның шығыңқылығы мен арқаның қисаюына назар аударылады.
15 – Бұйым ұзындығы Ди. Шартты қабылданған типтiк қалыптағы денебiтiмдегi жағаны қондырып тiгу сызығынан қалаған ұзындығына дейiнгi ара қашықты арқа ортасымен өлшейдi.
16. Иық енi Шп. Мойын негiзде жобаланатын иықтың тиiстi нүктесiнен оның соңғы нүктесiне дейiнгi ара қашықтық. Тар иықты және үлкен май басуынан дене бiтiмiнiң қолдың жоғарғы бөлiгiнiң сыртқы үстiнiң өлшемiн алу барысында дене бiтiмiнiң пропорциялығын көзбен қабылдау үшiн Шп өлшемiн көбейтедi және керiсiнше кең иықты тар арқаны және нормалды қол айналымы бар дене киiм үлгiде өлшеудi қысқартады.
17. Жең ұзындығы Др. Иықтың және иық алды үстiнiң бойлай түсiп жобалайтын иықтың тiгiсiнiң соңғы нүктесiнен бос түсiрiлген қол жеңiнiң қалаған ұзындығы денгейiне дейiнгi ара қашықтық.
Өлшемдi бiр уақытта иық ылдиынiң енiн өлшеу және сантиметрмен таспаны сол қолдың саусағымен иықтың тiгiстiң соңғы нүктесiне бекiту арқылы өлшейдi.
18. Иық айналымы Оп. Айналымды иық осiне перпендикуляр өлшейдi. Сантиметрмен таспа қолтық астының артқы бұрышын жанап өтіп қолдың сыртқы бетiне тұйықталуы тиiс.
Егер қол өте толық болса, оның толықтығын, тегiстiгiн немесе қолдың жоғарғы бөлiгiнiң май басу дәрежесiн анықтау қажет. Осындай ерекшклiктер жеңнiң конструктивтiк иiлiмдерiн таңдау және оның қонымдылығын тарату барысында ескерiледi.
19.20 – Бел сызығының жанынан еденге дейiн Дсб, жанғы тiзесiне дейiн Дт.к.б және шалбар ұзындығына Дб дейiнгi ара қашықтық. Ара қашықтықты иықтың ең шығыңқы бөлiгi арқылы жанғы иықты бетiмен бел сызығынан және әрi қарай тiк түсiре қалаған ұзындық денгейiнен және тiзе денгейiнен еденге дейiн өлшейдi.
Қосымша өлшемдер.
8а – Екiншi кеуде енi Шг2. Әйелдерде ойша қолтықтың алдыңғы бұрышына төменгі өткiзiлген кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктесi бойымен көлденеңнен тiгiне дейiн өлшейдi.
Өлшеу көлемiнiң жартысын жазып алады. Өлшеу иықтың белдiктi иiлген дене бiтiмiн бұрылысты және кеуде бездерiнiң үлкен шығыңқылығы бар толық дене бiтiмдерiне бұйымдарды құрастыру барысында бүкпе ерiтiндiсiн және кеуде енiн өлшеу деңгейiндегi конструкция белгiлерiнiң көлемiн анықтауға қызмет етедi.
9а – Мойын негiзiндегi жобаланатын иық тiгiстiң жоғарғы нүктесiнен артқы тiк бойымен бел сызығы деңгейiне дейiнгi ара қашықтық.
Ара қашықтықты мойын негiзiндегi иық жапсырмасының жобаланатын иық тiгiсiнiң жоғарғы нүктесiнен паралель омыртқаға жауырынның көбiрек шығыңқы нүктесi арқылы әрi қарай тiгiнен төменге қарай бел сызығына дейiн өлшенедi. Осындай өлшеу бел деңгейiндегi арқасы үлкен тiгiстi дене бiтiмге түзу силуэттi бұйымдарды конструкциялау үшiн қажет.
13а – Алдынан қиғаш иық биiктiгi Вп.к.п.2.
Ерлерде - иық тiгiстiң соңғы нүктесiнен алдыңғы орташа датальды сызықты бел сызығының қиылысына дейiнгi әйелдерде – кеуде безiнiң шығыңқы нүктесiнен жобаланатын иық тiгiстiң соңғы нүктесiне дейiнгi қысқа қашықтық өлшенедi.
Өлшеу иiлген ең кiшi дене бiтiмiне киiм конструкциялау барысында қолтық ойындысының алдыңғы бөлiгiнiң биiктiгiн анықтау үшiн қызмет етедi.
13б – Емшек нүктелерi арасындағы ара қашықтықтың Цг. кеуде бездерiнiң шығыңқы нүктелерi арасындағы ара қашықтықты көлденеңнен тек қана әйелдерде өлшенедi.
15а – Бел сызығынан алдыңғы жағынан еденге дейнгi ара қашықтық Дс.п. Әйелдерде – бел сызығынан қарынның ең шығыңқы нүктесi арқылы және әрi қарай тiгiнен еденге дейiнгi арақашықтық өлшенедi.
Iшкi бетiмен аяқ ұзындығы Д.н (сурутте берiлмеген).
Аяқтарды жеңiн алып тұрған қалпында оның iшкi бетiмен еденге дейiнгi аралық өлшенедi.
Қарын шығынқысы деңгейiндегi алдыңғы енi Ш.к. (сурет). Қарынның көбiрек шығыңқы нүктесi деңгейiндегi доғамен көлденең қолтық астының жоғарғы бұрыштарынан жүргiзiлген вертикальдар арасындағы ара қашықтық. Өлшеудiң жарты өлшемдерiн жазып алады. Вертикальдарды анықтау үшiн жүк – салбырауын оны қолтық астының алдынғы бұрыштарынан түсiре отырып пайдалануы мүмкiн.
Өлшеу барысында қарынның формасына қарай аудару қажет: тегiс iсiңкi, тегiс, орташа сызық деңгейiндегi қалыптасқан ең шығынқы нүктесі.
Iштiң (қарынның) шығыңқы деңгейi Ув.ж. Бел сызығынан iштiң көбiрек шығыңқы нүктесiне дейiнгi ара қашықтықтың тiгiнен өлшенедi. «+» және «-» белгiлерi бел сызығына қатысты iштiң ең шығыңқы нүктелерiнiң жағдайын көрсетедi: Ув.ж. «+» белгiсiмен ең шығыңқы нүктенiң бел сызығымен жоғары, «-» белгiсiмен бел сызығынан төмен орналасатындығын көрсетедi.
Тiзе деңгейiндегi аяқтың қыйсықтығы К н.к. Тізе деңгейiндегi ара қашықтық денгейiндегi аяқтар аралығындағы қашықтықта өлшенедi. Өлшем – бейнесiндегi формалы аяқтары бар дене бiтiмдер үшiн шалбардың бүгiлу сызықтарын жүргiзу орындарын анықтауға арналып пайдаланылады.
Толарсақ деңгейiндегi аяқтың қисықтығы Кн.ш.
Толарсақ деңгейiндегi аяқтар арасының ара қашықтығын өлшеу. Осы кесiндідегi формалы өлшем X- бейнесiндегi формалы аяқты дене бiтiмдер үшiн шалбардың бүгiлу сызығын жүргiзу орнын анықтауға арналып қолданылады.
21. Бiлезiк айналымы О.зап.
Бөксе айналымы О.бед. Сан асты қатпарларын сантиметрлiк таспаның көмегімен бөксені айналдыра өлшейді; таспа таяқтың сыртқы бетiне тұйықталуы тиiс. Толық және жiңiшке аяқтар түрi белгiленедi.
Балтыр айналымы О.и. Балтырлы бұлшықетi тұсында максималды аяқ айналымы өлшенедi. Сантиметрлiк таспаны аяқты айналдыра орналастырады және сирақтың (жiлiншек) сыртқы бетiмен тұйықталады.
Тiзе айналымы О.к. Өлшеу барысында сантиметрлiк таспаны тiзе тоқпағы деңгейiнде аяқты айналдыра көлденеңнен орналастырады, аяқтың сыртқы бетiне тұйықталады.
Ескерту. Тапсырушының дене бiтiмi келбетiн типтiк денебiтiмiнiң аттас өлшемдерiнiң айырмашылығымен салыстырғанда Д.т.с.2 және Д.т.п.2 өлшеулерiнiң айырмашылығы анықталады. Егер алынған көлем ± 1 см, асып түссе, дене бiтiм нормалды келбетке ие екендiгiн көрсетедi, ал 1 см артық болса (оң көлем) – ең кiшi, 1 см аз (керi көлем).
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында жан тігісті құрастыру.Үлгілі фигура өлшемінде 164-92-100. Пальто тік силуэт артқы бойы тігіссіз.
Өлшемдер
Р – 164 ВnрзІІ – 21,2
Сш – 18,1 ВnкІІ – 42,9
СгI – 44,4 Шс – 17,8
СгІІ – 48,4 Шп – 13,2
СгІІІ – 46 Дрзап – 55,4
Ст – 35,9 Оn – 28,9
Сб – 50 Озап – 16,2
Шг – 16,9
ДтсІІ – 42,8
ДтnІІ – 43,8
ВгІІ – 26,2
Керекті қосымшалар
Пг – 10 1. Пдтс – 1
Пт – 5 2. Пспр – 3
Пб – 6 4. Пшгс – 1
5. Пвгс – 0,4
6. Поn – 8
Сызбаның алдын-ала есебі
|
Аймақтың аталуы |
Шартты белгілер |
СгІІІ аймақ бойынша |
Пг аймақ бойынша |
СгІІІ ± Пг |
|
Артқы бой |
→ А0 а |
Шс – 17,8 |
3 – 30% |
20,8 |
|
Қолтық ойындысы |
а а2 |
А0а – (А0а+а1а2 )= 9 |
5 – 50% |
14 |
|
Алдыңғы бой |
← а1а2 |
0,9Шг+( СгІІ – СгІІ) =19,2 |
2 – 20% |
21,2 |
|
Барлығы |
А0а1 |
46 |
10 |
56 |
а1а2 = 0,9Шг + (СгІІ – СгІІ) = 0,9 + (48,4 – 44,4) = 19,2
аа2 = А0а1 – (А0а + а1а2) = 46 – (17,8 + 19,2) = 46 – 37 = 9
100% – 10 см
30% – х см, х = 30·10/100 = 5 см
100% – 10 см
50% – х см, х = 500/100 = 5 см
100% – 10 см
50% – х см, х = 200/100 = 2 см
Шартты белгілер және символикалар
ОК – конструкцияның негізі болып есептеледі (основа конструкции). Бұл жерде тұлғаға минимальді қосымшалар беріледі. Дұрыс дем алу үшін, ғылыми зерттеуде қолданылады.
БК – базалық конструкция. Осы конструкцияда нақты силуэтке қосымшалар беріледі. Сызбада жан және етек сызықтары болмайды.
ИМК – алғашқы модельдік конструкция (исходная модельная конструкция), бел сызықтарымен, бел бүкпелерімен болады. Бірақ модельдік ерекшеліктерсіз.
МК – модельдік конструкция. Бұл конструкция ИМК негізінен жобаланады, әртүрлі модельдік ерекшеліктермен (иініш, рельефтер) болады.
Тордың енін табу үшін 2 тәсіл қолданылады.
А0а = СгІІ + Пг = 46 + 10 = 56
А0а = Шс + Пс = 17,8 + 2,4 = 20,2
а1а2 = 0,9 Шг + (СгІІ – СгІ) + Пn = 19,2 + 1,8 = 21
Артқы бойды құрастыру
↓А0У – жауырынның орналасуы ; ↓А0У= 0,4* ДтсІІ = 0,4·42,8 = 17,1
↓А0Г – кеуденің орналасуы ;↓А0Г = ВnрзІІ + Псnр + 0,5*Пдтс = 21,2 + 3 + 0,51 = 24,7 = 25
↓А0Т – белдің орналасуы; ↓А0Т= ДтсІІ + Пдтс = 42,8 + 1 = 43,8
↓А0Б – бөксенің орналасуы;ТБ = 0,5 ДтсІІ - 2 = 0,5·42,8 – 2 = 19,4
ГТ → горизонталь сызықтар жүргізіп, алдыңғы бойдың ортаңғы сызығында Г3, Т3, Б3 нүктелерін табамыз.
Т3 нүктеден төмен қарай ассортиментке байланысты түсіреміз ↓Т3Т8 көйлекте – 0; пальто, плащта – 1см; жакет, күртешеде Т3Т8 – 1см аламыз.
аа2 нүктелерінен кеуденің сызығына вертикаль түсіреміз, Г1Г4 нүктелерін табамыз.
Артқы бойдың ортаңғы бөлігін сәндеу.
→ А0А2 = Сш/3 + Пшгс = 18,1/3 + 1 = 7;
→ ТТ1 = 1 см
↓А2А1 = А0А2 /3 + Пвгс = 7/3 + 0,4 = 2,7
А нүктесінде жетінші мойын омыртқасы орналасқан. Осы нүктеден бұйымның ұзындығын өлшеп аламыз.
↓А0Н = Дбұй + Пур = 100 + 1 = 101
Н → горизонталь жүргіземіз, Н3 табамыз.
Артқы бойдың
−А; Г; Т1 ; Б1 ; Н1 нүктелерінен өтеді.
Төменгі баланс
↓Н3Н4 = 1,5 ерлер, әйелдер, балалар бұйымында
Алдыңғы бойды құрастыру
А3 = жоғарғы баланс нүктесі.
↑Т8А3 = ДтnІІ + Пдmn = 43,8 + 3 = 46,8
Пдтn = Пдтс + Птнт = 1 + 2 = 3 см
Птнт – матаның төмен қалыңдығына қосымша.
Птнт – көйлекте 0,5 – 0,7 см, жакетте – 1-1,5см, пальто, күздік пальтода, плащта – 2 см, түймелігі жоғарыға дейін қыстық пальто Птнт – 2,5 см. Түймелігі ашық қыстық пальтода Птнт – 3 см.
Әйелдердің ассортиментінде алдыңғы бойдың мойын ойындысы артқы бойдың мойын ойындысына тең болады.
А3 нүктесінен солға қарай А4 нүктесін табамыз. А3А4 = А0А2 (сызбадан).
Алдыңғы бойдың мойын ойындысының тереңдігі:
↓А3А5 = А3А4 + 1= 7 + 1 = 8 (сызбадан).
Кеуденің ортаңғы нүктесін ассортиментке байланысты үш формуламен табамыз:
←Г3Г6 = Г3Г4/3 – 1 көйлек
← Г3Г6 = Г3Г4/2 – 0,5 күздік пальто
← Г3Г6= Г3Г4/2 қыстық пальто
← Г3Г6 = Г3Г4/2 – 0,5 (сызбадан) = 21/2 – 0,5 = 10,3
∩↓А4Г7 = ВгІІ = 26,2
А4Г7 түзу сызықпен қосамыз, осы сызық кеуде бүкпесінің бірінші жағы болып саналады.
А9 нүктесін екі доға арқылы табамыз.
∩R1 = А4А9 = 2(СгІІ – СгІ) + 2 = 2(48,4 – 44,4) + 2 = 10
∩R2 = Г7А4
↑Г4П4 = Г1П2 – Г1П'1 = 22 – 0,5 = 21,5
↑Г4П6 = Г4П4/3 (сызбадан) = 7,1
Г42 = 0,2Г1Г4 = 0,214 = 2,8
→ П6 П61 = 0,6
П61 нүктесінен П4 арқылы солға қарай доға жүргіземіз.
А9 нүктеден ← төмен қарай доға жүргіземіз, ол доға бізде мынаған тең болады: ↓А9П5 = Шп = 13,2
А9П5 нүктелерді түзу сызықпен қосамыз, бұл алдыңғы бойдың иық тігісі болып саналады.
Артқы бойдың иық тігісін сәндеу
Артқы бойдың иық тігісін сәндеу модельге және иық көрмесіне байланысты. Иық көтермесі иықтың сызығын және арқаның пішінін түзейді.
Ппл – модельге байланысты 1 – 2,5 см дейін алынады. Үлгілі тұлғада 1,5 см.
|
Бұым түрi |
88 |
92 |
96 |
100 |
104 |
108 |
112 |
116 |
120 |
124 |
128 |
132 |
136 |
|
Көйлек |
11,5 |
12,1 |
12,7 |
13,3 |
13,9 |
14,2 |
14,7 |
15,23 |
15,7 |
15,9 |
16,4 |
16,9 |
17,4 |
|
Жакет |
12,2 |
12,8 |
13,4 |
14 |
14,6 |
14,9 |
15,4 |
15,9 |
16,4 |
16,6 |
17,1 |
17,6 |
18,1 |
|
Маусымдық және жазғы пальто |
12,9 |
13,5 |
14,1 |
14,7 |
15,3 |
15,6 |
16,1 |
16,6 |
17,1 |
17,3 |
17,8 |
18,3 |
18,8 |
|
Қысқы пальто жылыту iштiгi бiр қабатты жылыту iштiгi екi қабатты |
13,7 14,5 |
14,3 15,1 |
14,9 15,7 |
15,5 16,3 |
16,1 16,9 |
16,4 17,2 |
16,9 17,7 |
17,4 18,2 |
17,9 18,7 |
18,1 18,9 |
18,6 19,4 |
19,1 19,9 |
19,6 20,4 |
Иық көтермесіне байланысты артқы бойдың иық тігісі бүкпемен немесе бүкпесіз болуы мүмкін. Егер иық тігісі бүкпесіз болса, онда отыру алынады. Артқы бойдың иық тігісі бүкпемен. Иық тігісінің ұшы П1 нүкте екі доғаның қиылысы арқылы табылады. Н – отырудың нормасы. Пальтолық мата Н = 0,1 мм; костюмдік мата Н = 0,07 - 0,08.
∩R1 = А2П1 = Шn + бүкпені (Ппос) = 13,2 + 2 = 15,2
∩R2 = Т1П1 = ВnкІІ + Пдтс + Ппл = 42,9 + 1 + 1,5 = 45,4
Бүкпенің ені өлшемге байланысты: 42 – 46 ө. 2 см; 48 – 52 ө. 2,5 см; 52 өлшемнен жоғары 3 см. 3 см –ден көп алынбайды.
Бүкпенің ұзындығы бойға байланысты 7 – 10 см алынады. Бүкпенің бірінші жағы артқы бойдың тігісіне параллельді бүкпелердің ұштарын теңестіреміз.
↑П1П'1 = 0,5·Псут = 0,5·1 = 0,5
Псут – жеңіл ассортиментте 0,5 – 1 см беріледі. Сырт бұйымда 1 – 1,5 см.
А2П'1 түзу сызықпен қосамыз. Бұл сызық артқы бойдың иық тігісі болып саналады.
Артқы бойдың қолтық ойындысын сәндеуші көмекші нүктелер.
П'1 – ден солға қарай вертикаль жүргіземіз. П2тз.
↑Г1П3 = П2Г1 /3 + 2 = 9,3 (сызбадан)
П3 нүкте арқылы бойдың қолтық бұрышына сәйкес.
Г2 – қолтық ойындының ортаңғы нүктесі болып саналады.
→Г1 Г2 = 0,2·Г1Г4 + 0,5 = 0,2·14 + 0,5 = 3,3 (сызбадан).
Қолтық ойындысы мына нүктелерде өтеді: П'1, П3, 1, Г2.
Алдыңғы бойдың қолтық ойындысының нүктелері мына нүктелерден өтеді: П5, П6, 2, Г2.
Бұйымның бел сызығы және етегі қиғаш болып сызылады.
Сурет 1 Иық бұйымында конструкцияның негізгі сызбасы
Қондырмалы пiшiмдi әйелдер бұйымдарына арналған кеуде айналымына байланысты қолтық ойындысының минимальдық енiнiң абсолюттiк мөлшерi
Ескерту 1. 1 ші толықтықтың үлгілі тұлғасына кестеде берілген қолтық ойындының енін 0,2 см азайтады және З ші толықтыққы 0,2 см, 4 ші толықтықтың үлгілі тұлғасына 0,4см көбейтеді
56-билет.
1. Конусты белдемшелерді құрастыру үшін қолданылатын коэффициенттер
Конусты белдемшелер
Моделдік түрлер: күн, жартылай күн, кіші колокол, үлкен колокол.
Қосымшалар: ПтПб Өлшемдер: Ст; Дюб; Сб.
Пішіні коэффициентке байланысты:
k = 0,32-1,4
k = 0,32 күн
k = 0,64 жартылай күн
k = 0,8 үлкен колокол
k = 1,4-1 кіші колокол
Конструкция вертикаль сызығында құрастырылады:
ОТ↑ = Ст·k ↓ТН = Дюсз ↓ТБ =
ОТ, ОБ, ОН – радиуспен → доға жүргіземіз. ТТ1 = Ст + Пт
О және Т1 нүктелерін қосамыз, төмен қарай жалғастырып, Н1; Б1 нүктелерін табамыз.
Белдемшенің енін анализдеу:
ББ1 > Сб + Пб, егерде жетпесе онда Б1 нүктесінен → Б2 түктесін табамыз. Жаңа сызық О нүктесінен және Б2 нүктесінен өтеді.Бел сызығындағы артық санды бүкпеге немесе отырғызуға жібереді.
Сурет 7. Конусты кеңею және бөлшектердің тарылуы;
2.Градацияның түрлері және ерекшеліктері.
3. Жейде пішіміндегі щелевидті жеңнің БКсын құрастыру
57-билет
1. Былғары және үлбір бұйымдарының классификациясы.
Жасанды үлбір классификациясы. Өзінің сыртқы түрінің және әдемілігінің арқасында қаракөл, елтірі, мысық, күзен табиғи үлбірлерін қайталай алатын және жоғары пайдалану қасиетіне ие, сондай-ақ табиғи былғарымен салыстырғанда оны өндірудің тиімділігімен, жасанды үлбір әйелдер және балалар пальтосын, бас киімдерін, спорттық курткаларды және т.б. жасауда кең қолдау тапты.
Жасанды үлбір деп - тоқыма ілмек тоқу және желімдеу тәсілімен алынған грунт және түкті жіптері бар тоқыма бүйымдарды атайды.
Жасанды үлбірлерді шығару тәсілдеріне қарай үш түрге бөледі: маталы үлбір, тоқыма үлбір және клеенные үлбір.Жасанды үлбірлердің түктері келесі түрлерге бөлІнеді.
Синтетикалық талшықтардан жасалған түк - полиакрилонитриль (нитрон, дайнель және т.б.), полиамид (капрон, нейлон, анид және т дакрон, т.б.), полиэфир (лавсан,) барлық жасанды үлбір түрлері үшін қолданылады.
Табиғи жібектен және табиғи жүн талшығынан жасалатын түктер мата үлбірінде ғана қолданылады.
Жасанды үлбірлер бояу тэсілдеріне қарай келесі түрлерге бөлінеді: төсемесінде және талшығында тегіс бояуы, жағып тегіс бояуы, тон немесе суретті аәрографты салу арқылы; трафарет көмегімен сурет салу..Арналуына қарай жасанды үлбір келесі түрлерге бөлінеді: киімдік биіктігі және түгінің әрленуі әр түрлі тігін бұйымдарының үсті бөлігі үшін; астарлық жоғарғы киімді жылыту үшін арналған материал, бұл үлбірлер тегіс боялған қысқа түкті және тек маталы, немесе тоқыма үлбірлер; жиһазды қаптау үшін арналған.
Жасанды үлбірдің негізгі қасиеттері.Өз кезеңінде жеңілдетіп, не ауырлататын алдымен киім салмағына әсер ететін жасанды үлбір салмағымен ерекшеленетінін ескеру керек. Үлбірдің салмағынан және оның ауа өткізгіштігінен қорыта келе, сәйкес жылу сақтайтын, желден қорғайтын астарлар тандау керек. Үлбір бұйымдарының жаңа технологиялық ассортименттерінің пайда болуынан және тұтынушылардың сұранысының артуынан үлбір бұйымдары өте жақсы қарқынмен дамып келуде.
Барлық үлпілдек - үлбірлі және қойдың шұбасынан жасалған бүйымдардың ассортиментін жалрылайа, жекелейде сүраныста тағайындалуы бойынша бөл еді - заттық топ, жас ерекшелік топшасына топшаның ішінде - Бұйымның түріне, моделіне, өлшеміне және бойына бөлеміз.
Қазіргі кездегі технология таңғажайып үлбірлі бұйымдар жасауға және толық теріден емес тері қалдығынан да өңдеуді жүргізеді.
Бұл екі жақты жакеттер құндыз лоскутынан мозайка стилінде; балалар киімі үлбір лоскутынан әртүрлі түсті және фактуралы; жеңіл плащтар және пальтолар әртүрлі түсті песец үлбірінің бөліктерімен дайындалған; үлбірлі құлақшындар, әрленген аңдар беттері, боялған қүндыздар гүлмен кәбелекпен, «құндызды» помпом түймелері; үлбірлі білектер өңдеуге арналған; аппликациялар және т.б.
Үлбір бұйымдарының ассортиментінің кеңейуі кезінде нақты позицияны үлбірдің басқа материалдармен араласуы алады. Мысалы: былғары, замш, мата
Үлбір және былғары твид тәріздес маталармен, креп, жібек, торланған жайма, тоқылған жүн әртүрлі өңдеуден өткен. Үлбірлі жолақтар кездеседі: топтарда, көйлекте, юбкада, шалбарларда, кешкі кештерге арналған көйлектер мен шифондық накеткаларда.
Бұйым ассортименттің кеңейтудің негізгі бағыты толық тұтынымдық әйелдердің пальтолары мен жартылай пальтоларын шығару болып табылады. Әр түрлі үлбір түрінде, комбинирленген бұйымдар табиғи былғарымен, үлбірлі велюрдан жасалған бұйымдар - пальто, жартылай пальто, куртка, балалар және үлкендер бас киімдері, кілемдік бұйымдар; машина орындықтарына арналған жабқыштар, жихазға арналған комплекттер қой
және т.б. үлбір түрінен, сонымен қатар бұйымдар медицинада профилактикалық мақсатта қолданылатын; галантериялық бұйымдар және т.б. Осыған байланысты конструктеу модельдеу және үлбірлі бұйымдарды центрлерінің рөлі өседі. Ал негізгі экономикалық политика бағыты өндіріс саласында тура шетелдік капиталды кіргізу болып саналады.
Үлбірлі бұйымдар ассортименттерінің кеңейуі жекеленген сұраныстың өсуімен болып отыр. Сонымен бірге халықаралық ерлердің үлбірлі киімдеріне сүраныстың көп тууы. Ерлерге ең атақты дизайнерлер, олардың ішінде Fendi, Ferre, West Wood, Icebery және т.б. қысқа толығымен үлбірлі гардероб ұсынды.
Қасқыр терісінен тігілген желеттерден «ру басы» стилиндегі, «новбой» стилиндегі кең қырқылған құндыздан жасалған шалбарға дейін және «рафинирленген» пальто құндызын,сонымен бірге нәзік борсық терісінен тоқылган кеуделер. Жаңа коллекция қүұрастыру үшін қасқыр және опоссун үлбірі, борсық және тюлнеь, қоян, пони, құндыз, соболь және каракөл үлбірлерін алған.
Қаржы жағынан кең қамтылған адамдар үлбірлі бұйымдардың пальтолық ассортиментінің әртүрлі тағайындалуына: күнделікті, жұмыс бабымен және кешкі киімдері болады.
Күнделікті киетін әйелдер киімімен бұйым тобы «рульдегі әйел» бөлініп алынған. Оларга жартылай пальто «автомобиль» Ұзын дықта, курткалар, жакеттер. Олардың бағасы өзгеріп түрады. Оларға жартылай пальто «автомобиль» Ұзындықта, курткалар, жакеттер. Олардың бағасы өзгеріп түрады 3 -4 мың доллардан 20-25 мың долларға дейін. Арнайы стильді әйелдер пальтосы (ең қымбаттары 50 мың доллар) -пальто - пончо барыстан және ақ түсті құндыздан тігілген пальто.
Спорттық стильдің ассортиментіне каракөлді жейделер, собольды топтар мен құндызды кеудемшелер толықтырады.
Кешкі үлбірлі киімдерге собольдан, барстан жасалған манто жатады. Мұндай манто барлық деңгейдегі салтанатты кештерге жарайды. Оның бағасы 40 мың доллардан асуы мүмкін. Ерлер киімінде салтанатты кештер үшін смокинг үстінен және кешкі костюм үстінен авангардты түсті қүндызды пальто 15 мың доллардан астам бағаланады.
Үлбірлі бұйымдардың жоғарғы бағасы жекеленген тұтынымның талаптарына көп факторлармен белгіленген, сонымен қатар үлпілдек - үлбірлі шикізат сирек болуымен ерекшеленеді. Жаңа технология оның өңделуінде.
Қазіргі кезде жеке сұраныс мақсатына үлбірлі бұйымдардың әр түрлі тағайындалуы: тоқылған пальто, куртка, накитка, костюм, юбкалар, топтар, көйлектер, бас киімдер.Әр түрлі ПМП түрімен; кешкі көйлектер және накидкалар каракульден, қырқылған суырдың терісінен, қүндыздан, собольдан; каракульден пиджак және қара каракульден смокинг; каракульден жакет және юбкалар.
Жекеленген сұраныстагы үлбірлі бұйымдар үшін дәстүрлі сәнді әрлеу заттарына маржан, инкурстация, үлбірмен тігу және апликациялау жатады.
Үлбір сиқыры жаңа бастау жүз жылдығында адамзаттың барлық гардеробын жаулап алды. Үлбір дизайнердің сән бағыты. Үлбір саласындағы жетістіктерді бұйымның сырт киімінен көруге болады. Оларды арнайы шетелдік басылымдарда, көрмелерде, сән көрсетілімінде көруге болады.
2.Реглан пішімді жеңнің конструкциясын құрастыру үшін керекті мәліметтер.
3. Әйелдер иық бұйымының БКсында кеуде бүкпесін құрастыру.
Әдістемедегі ыңғайлы және ең дұрысы кеуде бүкпесінің (мойын ойындысының жоғарғы бөлігі) орны болып отыр, өйткені ол қосымша иық, бүйір және басқа қиықтарда оның орналасу орнын анықтау үшін қосымша тұрғызуларды қажет етпейді.
Қарастырып отырған әдістеменің артықшылығы әр түрлі пішімдердің және формалардың әр түрлі тағайындалған және барлық түрдегі киім конструкциясының негізінің сызбасын тұрғызудың құрылымдық схемасы әмбебап және тұрғызуда графикалық тәсілдер мен есептік формулалардың түгелдей өзгеруін қажет етпейді
№58 билет
1. Әйелдер шалбарының құрастыру ерекшеліктері.
Әйелдердің шалбарын құрастыру үшін керекті өлшемдер.
Бұл сызбаның ерекшелігі конструкцияда тігіске қосымша берілген: Е,Ә,Б. Қосымшалар пішінге байланысты таңдалады: Ст және Сб.
Классикалық нұсқа: Пт - 0÷1
Пб – 1,5÷2
Моделдік нұсқалары техникалық моделдеу арқылы жасалады.
Өлшемдер: Ст; Сб; Вс; Дmк; Дбр.
Шалбардың ұзындығын жанынан өлшейді.
|
Аймақтың аталуы |
Шартты белгілер |
СгІІІ аймақ бойынша |
Пг аймақ бойынша |
СгІІІ ± Пг |
|
Артқы бой |
→ А0 а |
Шс – 17,8 |
3 – 30% |
20,8 |
|
Қолтық ойындысы |
а а2 |
А0а – (А0а+а1а2 )= 9 |
5 – 50% |
14 |
|
Алдыңғы бой |
← а1а2 |
0,9Шг+( СгІ СгІ=19,2 |
2 – 20% |
21,2 |
|
Барлығы |
А0а1 |
46 |
10 |
56 |
Қыналған шалбарларда қосымша өлшемдер:
Об – бөксенің толық айналымы
Ок – тізенің айналымы
Ои – балтырдың айналымы
Ощ – айналымы
Дmк – жанынан өлшегендегі тізенің ұзындығы
Вс – отыру биіктігі
Құрастыру кезінде шалбардың енін білу керек Шбр.
Өлшемдер: Ст – 44; Сб – 52; Шбрк – 26; Шбн – 24; Дұ – 100;
Қосымшалар: Пт = 0; Пб = 2.
Егер Пб > 2, онда 0,4×Пб, алдыңғы бөлігіне 1 см алынады, ал артқы бөлігіне Вс-ны анықтайды.
Вс = 1/2Сб ± сән = 1/2×52 = 26
Әйелдердің шалбарын Воронин тәсілі бойынша құрастыру.
Шалбарды құрастыру.(Воронин бойынша)
Т нүктесінде вертикаль басталады.
↓ТЯ = Вс = 26
↑ЯБ = 1/3Вс = 26 : 3 = 8,6
↓ТК = Дmк ≈ 1/2 Дұ + (6÷8) = 100/2 + 6 = 56
↓ТК = Дбр ± 6 (тігіс, етек) = 100 + 6 = 106
4 см – етекті қайыру; 1 см – белге; 1 (ур-ка)
Я, Б, К, Н нүктелері арқылы → горизонтальді сызықтар жүргізіледі.
→ЯЯ1 = Сб + 0,5 Пб + 2 (тігіске) = 52/2 + 2 = 28
Я1 ↑ вертикаль қиылысы Т1; Б1.
Я1 нүктесінен Я1Я2 = 1/10Сб – 1 = 1/10 52 -1 = 4,2
Я1Я2 – алдыңғы бөліктегі қадамның ені
→ ЯЯ0 = 0,5×ЯЯ2; Я0 нүктесі вертикаль, қиылысы Т0, К0, Н0, Б0.
Алдыңғы бөліктің ортаңғы қиығы: Я1 = 1,5-2,5 см.
Ортаңғы қиығы: Т1, Б1, 1, Я2
К0 нүктесінен К0К1 = К0К2 = Шн/2 = 26/2 = 13
Н0 нүктесінен Н0Н1 = Н0Н2 = Шн/2 = 24/2 = 12
К2 Н1 және К2 Н2 нүктелерін қосамыз. Я және К2; Я2 және К1 қосамыз.
Алдыңғы бөліктің етегін безендіреміз ↑0,5÷0,7 см
Алдыңғы бойдың бел сызығы
→Т1Т2 = 0,5 Ст + 2 (тігіс) + (2÷4) = 44/2 + 2 + 3 = 27
Бүкпе 3 см.
↑Т2Т21 = 1 (0,5÷1,5)
Т0 нүктесінен → бүкпені білдіреміз. Бүкпенің ұзындығы 8-10 см. Жоғарғы қиықты Т21 нүктесінен Т1 нүктесіне дейін домаланған сызықпен безендіреміз. Бүкпелердің ұштарын теңестіреміз. Жан қиығын мына нүктелерде жүргіземіз: Т21 және Б; Т21 Б нүктелері арқылы иілу 0,2-0,3; етектен ↑ 0,5-1,5см.
Шалбардың артқы бөлігі
→Я1Я3 = 2 см тұрақты.
← Т0Т3 = 1/10 Сб = 1/10·52 = 5,2
Я3 және Т3 нүктелерін қосамыз, жоғары қарай жалғастырып қиылысы Б3 нүктесін табамыз.
Б нүктесінен Я3Т3 сызығына перпендикуляр тұрғызамыз, табылған нүкте Б3'.
Б3Б3' = шалбардың балансы.
Тексеру: 1/10 Сб – 1 = 4,2
↑Т3Т4 = Б3Б3'
→Я2Я4 = 1/10Сб + 1 = 5,2 + 1 = 6,2
Я32 = 1,5÷2,5
Тігісті аударамыз: = = 2 см.
← Н2Н4 = → Н1Н3 = 2 см .
Я4, К3, Н3 нүктелерін қосамыз.
Б және Я2 түзу сызық – Я41 нүктелері.
Я4 және Я41 – қадамдық қиықтарды созу (шалбардың артқы бөлігі).
Шалбардың артқы бөлігі: Т4, Т3, Б3', Б3, 2, Я41.
Артқы бөліктің қадамдық қиығы: ↑0,4 – 0,5 Я41, К3 нүктелеріне дейін.
Т5 нүктесін екі доға арқылы табамыз. 1 доғаны Т4 нүктеден, 2-ші доғаны К0 нүктесінен жүргіземіз.
Т5 және Т4 нүктелерін қосып, екіге бөлеміз, бүкпені безендіреміз, оның ұзындығы 8÷10 см.
Артқы бөліктің ені бөксенің деңгейінде:
←Б3Б4 = Сб + Пб + 4 (тігіске) – ББ1 = (52 + 2 + 4) – 28 = 30
ББ1 – сызбаның алдыңғы бөлігінде.
Етектің сызығын ↓ 0,7 – 1,5 см.
ЫЖӨ байланысты шалбардың пішіні жасалады. Артқы бөліктің отыру қиығын созу, тізенің деңгейінде ЫЖӨ классикалық шалбарларда жасалады.
Артқы бойдың қалтасы бел сызығына папраллель болады, кіру жолы 12-14 см дейін, бүкпе қалтаға 1 см кіріп тұрады.
2. Техникалық үлгілеудің тәсілдерінің ерекшеліктері
3. Тірегі кесінді қайырмалы жағаны құрастыру.
↑АА1 = 1 ÷ 3 см
А1В = Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой
↑ВВ1 = Вст = 2,5 ÷ 3,5 см
↑А1А1'= ВВ1 = Вст
вв'= вв''= 0,5
В1В2 = жағаның ені = 5 ÷ 8 см.
Тірегі кесінді жағаны құрастыру кезде, біріншіден қайырманы құрастырады, содан кейін тіректі тұрғызады.
ОВ=7,0-8,0 см
В3А= В2А
1-2= 0,5-1,5 см
1-3=1-2
ВВ2=3,5-8,0 см
ВВ1=АА2=2,5-4,0 см
В1А2 – мойын ойындысына тіректі қондыру сызығы. Тіректі мойын ойындысына қондыру ұзындығын, бұйымның мойын ойындысының ұзындығына байланысты алынады. Тіректің ұшы моделге байланысты безендіріледі
Сурет 3 - Тірегі кесінді жағаның сызбасы
№59 билет
1.Әйелдер иық бұйымында тордың алдын ала есебін орындау
Сызбаның алдын-ала есебі
а1а2 = 0,9Шг + (СгІІ – СгІІ) = 0,9 + (48,4 – 44,4) = 19,2
аа2 = А0а1 – (А0а + а1а2) = 46 – (17,8 + 19,2) = 46 – 37 = 9
100% – 10 см
|
Шартты белгiлер |
Атаулар |
Орналасуы |
|
А |
Жоғары тұсы |
Көздiк–құлақтық көлденең жағдайдағы басты өлшеудiң жоғары нүктесi |
|
Б |
Мойын |
Жетiншi мойын омыртқа остi өсiндiнiң төбесi |
|
В |
Мойынның негiзделу нүктесi |
Мойын айналымының иық ылди сызығымен қиылысуы |
|
Г |
Бұғаналық |
Бұғананың төс ұшының жоғарғы нүктесi |
|
Д |
Жоғары төстiк |
Кеуденiң жармалық сызығында бөлiндiнiң орталығы |
|
Е |
Орта кеуделiк |
Кеудемен бiрге төртiншi қабырға шемiршегiнiң жоғарғы шетiнен жiктелу деңгейiндегi кеуденiң орта сызығында |
|
Ж |
Акромиальдық иықтық |
Жауырынның акромиальды өсiндiсi жанғы шетi жағындағы бiраз шығыңқылық нүктесi |
|
З |
Иықтық |
Иықтық буындарды теңдей бөлетiн тiк жазықтықты жауырыннын акромиальдық өсiндiсiнiң жоғарғы сыртқы шетiнiң қиылысындағы |
|
И |
Кәрi жiлiктiк |
Кәрi жiлiк басының жоғарғы нүктесi |
|
К |
Емiзiктiк |
Емiзiк орталығында |
|
Л |
Остисттiк – мықын алды |
Мықын сүйегiнiң жоғарғы алдыңғы бiраз шығыңқы түскен нүкте алды |
|
М |
Тiзе |
Тiзе тостағаншасының орталығы |
|
Н |
Қолтық астының орта бұрышы |
Қолдың қалпындағы қолтық ойындысының алдыңғы шетпен қалыптасқан доғаның жорғарғы нүктесi. Доға биiктiгiн дәл анықтау үшiн түзеуге қажеттi, қалыңырақ ет астында жасырын жатқан нүкте |
|
О |
Қолтық астының артқы бұрышы |
Қол түсiру қалпында қолтық ойындының артқы шетпен қалыптасқан доғасының жоғары нүкте |
30% – х см, х = 30·10/100 = 5 см
100% – 10 см
50% – х см, х = 500/100 = 5 см
100% – 10 см
50% – х см, х = 200/100 = 2 см
Шартты белгілер және символикалар
ОК – конструкцияның негізі болып есептеледі (основа конструкции). Бұл жерде тұлғаға минимальді қосымшалар беріледі. Дұрыс дем алу үшін, ғылыми зерттеуде қолданылады.
БК – базалық конструкция. Осы конструкцияда нақты силуэтке қосымшалар беріледі. Сызбада жан және етек сызықтары болмайды.
ИМК – алғашқы модельдік конструкция (исходная модельная конструкция), бел сызықтарымен, бел бүкпелерімен болады. Бірақ модельдік ерекшеліктерсіз.
МК – модельдік конструкция. Бұл конструкция ИМК негізінен жобаланады, әртүрлі модельдік ерекшеліктермен (иініш, рельефтер) болады.
Тордың енін табу үшін 2 тәсіл қолданылады.
А0а = СгІІ + Пг = 46 + 10 = 56
А0а = Шс + Пс = 17,8 + 2,4 = 20,2
а1а2 = 0,9 Шг + (СгІІ – СгІ) + Пn = 19,2 + 1,8 = 21
3. Тік жағаны құрастыру
Бұйымда тік жағаларды мойын ойындысына қондыру барысында 2 тәсілге бөледі: кесілген және тұтас пішілген.
Жанап тұратын тік жаға
↑АА1 = 3,0 ÷ 4,0 см; (Сурет 10)
← А1В = Lарт.бой.мой.ой.+ Lалд.бой.мой.ой. – (0,2 ÷ 1,2)
Вст = А1А2 = ВВ1 = 3,0 ÷ 6,0
← А2А3 = 2,0 см
Төменгі қондыру сызықты доғаланған сызықпен сәндейміз.Үстіңгі сызықты модель бойынша сәндейміз.
Сурет 10
Алшап тұратын тік жаға
↑ВВ1 = 8 ÷ 10 см
№60 билет
1. Антропометриялық нүктелердің түрлері.
Адам денесi мен оның (антропометриялық) бөлiктерiн өлшеудiн үш тәсiлi бар:
бiрiншi тәсiл арқылы тiк немесе көлденен жазықтықтағы кез келген нүктелер арасының ара қашықтық проекциясын өлшейдi;
екiншi тәсiл арқылы екi нүкте аралығының ең қысқа ара қашықтығын өлшейдi;
үшiншi тәсiл арқылы дене бiтiмiнiң үстiн өлшейдi.
Антропометриялық өлшем бағдарламасы киiмдi конструкциялау мақсатына арналған (60-70) сандарына өлшемдiк белгiлердiң үлкен сандар қамтиды.
Антропометриялық нүктелер сипаттамасы
Антропометриялық өлшеуді денеде негізгі антропометриялық нүктелерді белгілеуден бастайды. Негізгі нүктелер ол: мойындық, мойының негізгі нүктесі, иықтық, қолтық ойындысының артқы бұрышы, бел нүктелері
2. Әйелдер иық бұйымының БКсында қынамалы және белі кесілген силуэтті безендіру.
Қынама силуэт: 4 осьтік сызық түсіреміз:
а) ↓Г6 нүктесінен в) Г5 нүктесінен → Г1Г5 = 3-4
б) ↓а2 нүктесінен г) Цл немесе иық бүкпесінен Цл = 0,4·Шс
ІІ-ші формуланы қолданамыз:
∑В = Т1(Т11)Т8 – (Ст + Пт);
∑В/4
Бүкпенің ұзындығы ≈ 10 см ↑↓ бел сызығынан.
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бел сызығы кесілген:
Бүкпелер жартылай қынама силуэттегідей, үш осьтік сызықтармен сәнделеді.
Артқы бой 0,25 х ∑В;
Алдыңғы бой 0,35 х ∑В;
Жан тігісі 0,4 х ∑В;
Жан тігістің осьтік сызығы:
→ББ2 = ГГ5 (ГГ2) + (ББ1 –ГГ0 )/2;
Бөксенің ені: ∑В = (Сб + Пб) – Б1Б3;
Белі кесілген сызық макетті әдіспен орындалады, жан тігісі алдын-ала сәнделеді.
3. Өңірлердің түрлерін құрастыру және түймелікті көрсету
Өңірдің түрлері:
Қысқа – өңірдің ені болмайды (сыдырма немесе бау).
Бір өңірлі – жакет, пиджа, «Ә», «Е» - 3 см көйлек, жейделер - 2÷2,5 см пальто – 4 см.
Екі өңірлі – пальто, «Ә», «Е», «Б» - 6÷8 см;жакет, пиджак – 6 см.
Ассиметриялық түймелік. Сызбада түймеліктің орналасуына, өңірдің еніне және түймеге байланысты болады. Түймеліктің ұзындығы ... + 0,5 см = 3 + 0,5 = 3,5Мойын ойындыны тереңдетеміз ↓А5А5' = 1÷1,5 см.