Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
Дәріс №8
Мәселені шешу және шешімді өңдеу
Физикалық жүйенің барлық үш элементтерінен (кіріс, түрлендіру, шығыс) мәлімет жинаудан басқа, менеджер осы үш элементтің әрқайсысына өзгеріс енгізе алуы керек.
Шешім кезінде туындаған бірнеше мәселелерге менеджер өз нұсқаларын құрады және оған мәселені шешудің бірнеше элементтері кіреді.
Мәселенің құрылымы шешімге әсер етеді. Құрылымы жоқ мәселелерді менеджер шешіп, алдын ала құрылымы бар мәселені АЖ көмегімен анықтаған жөн. Жартылай құрылымды мәселелерді менеджер және АЖ бірлесіп шешеді.
Мәселені шешу үшін жүйелік қарастыруды құрастыру керек. Ол үш фазадан – дайындау, анықтау және мәселені шешуден тұрады. Бірінші фазада менеджер фирманы жүйе ретінде қарайды, фирманың ортасын зерттейді және фирма ішінен астар жүйені айқындайды. Анықтау фазасында менеджер жүйені жүйе астары ретінде және жүйенің тізбегін талдап қарастырады. Шешім фазаснында шешім жұмыс істеу үшін балама шешімдерді салыстырады, бағалайды және оның ішінен дұрысын таңдап алады.
Менеджрер баса көңіл бөлетін факторлар мәселені шешуге әсер етуі мүмкін, сондай-ақ өзіне ақпаратты жинау және ақпаратты қолдану сияқты әртүрлі ұғымдарды енгізеді.
Фирманың жалпы моделі барлық ұйымдарға, ал жүйелік қарастыру мәселенің бір типіне сәйкес келеді. Жалпы модель мен жүйелік қарастыру арқылы мәселені шешудің ақпараттық жүйесі құрылады.
Менеджерлер зиян әрекеттерді байқағаннан кейін, оның алдын алып және оны азайтудың жолдарын қарастырады, нәтижесінде жақсы жетістіктерге жетуге тырысады. Менеджерлер ең жақсы мәселе шешімін таңдайды және оны тез орындауға әрекет етеді.
Осы факторларға сүйене отырып, біз мәселенің қомақты зиян әкелетінін немесе пайда түсіретінін анықтаймыз. Осыған орай мәселелерге зиянды немесе пайдалы әрекет ететін мәселені шешу жолына кірісеміз.
Шешім – стратегия немесе әрекетті таңдау. Шешім құру - стратегия немесе әрекетті таңдаудың нәтижесі, олар мәселенің дұрыс шешілуін қамтамасыз етеді. Жалпы стратегия немесе әрекетті таңдаудың менеджер қарастыратын бірнеше түрі бар. Мәселені шешудің бір әдісі – балама шешімдерді салыстыру.
Проблема шешімінің элементтері:
Шешімнің нәтижелі болуы үшін менеджер мәселенің барлық элементтерін ескеруі керек (1-сурет).
Оның шешілу жүйесінің мақсаты мен есептеріне сәйкес болуы, ал қосымша менеджер жүйесінің осы уақыттағы күйін сипаттайтын ақпаратқа ие болуы керек. Ағымдағы күйі мен қажеті сәйкес келмесе, менеджердің басқа әрекеттер жасауы қажет емес, егер олар бірдей болмаса, онда шешімін күткен бірнеше мәселелер туындайды.
Жүйе күйі мәселенің элементтерін анықтайды. Менеджердің стандартты күйі ақпарат жүйесінің жалпы моделінің концептуалды жүйесіндегі элементтерінің бір бөлігі болып табылады. Сондықтан, концептуалды жүйедегі мәселені шешудің жолы деп есептейді.
Ағындық және қажетті күйдің айырмашылығы шешуші критерийге алып келеді. Мысалы, егер күніне 125 шаңғы костюмдерін сату керек болса, ал сауда тек 75 костюммен шектелсе, онда мәселенің шешімі сауданы ең аз дегенде 50 костюмге арттыру болып табылады. Осыдан шығатыны: 50 костюм шешуші шарт болып табылады.
Әрине ағымдық жағдай жоғары деңгейде тұрса, онда қажетті күй осы жағдайды ұстап тұру және оны биік деңгейге бекіту керек.
Менеджер әр уақытта балама шешімді табуға даяр болуы керек. Бұл ақпараттық жүйе көмегімен мәселені шешу процесінің бірінші сатысы. Менеджерлер өз іс-тәжірибесіне және ақпарат жүйесінің компьютерлік емес бөліміне сүйенеді.
Сонымен қатар баламалар ақпараттық жүйенің әрқайсысын бағалағанда анықталады. Бұл бағалау барлық ішкі немесе сыртқы шектеулерді қарастырады. Ішкі шектеулер шектеулі ресурстар формасын қабылдап, ал сыртқы – үкімет тарапынан немесе бәсекелес фирмалар сияқты әртүрлі сыртқы факторлардан болатын қысым формасын алады.
Осы элементтердің барлығы қатысқанда менеджер мәселенің шешілетіне сенімді.
Мәселе және симптом арасындағы айырмашылықты білу өте маңызды. Симптомдар – мәселеден туындаған шарттар. Кейде менеджерлер алдымен симптомды, кейіннен мәселені қарастырады. Симптомдар өзінің әрекетін ашпағандықтан, менеджерлерді кері байланысқа назар аудартады. Менеджерлер мәселенің себебін анықтау үшін симптомды терең зерттейді. Менеджерлер пайданың неліктен аз түскендігіне байланысты симптомды анықтағанда, осыған ұқсас есептерге тап болуы мүмкін. Оның төмендеуіне не себеп болды? Оның себебін табу мәселе болып табылады. Осылай біріншіден мәселенің себептеріне көңіл бөлген дұрыс.
Мәселе құрылымы
Менеджер мәселені басқаға қарағанда жақсы түсінуі керек. Қорды толықтырып отыру менеджерлердің сол мәселені жақсы білетіндігін көрсетеді. Жоғарыда айтылғандай, математикалық модель – мәселені шешудің жолы. Мұны құрылымды мәселелер деп атайды. Ол сол мәселені шешетін тұлға түсінетін өзара байланысқан элементтерден тұрады. Осындай жоғары деңгейлі түсініктілікке жеткенде мәселені математикалық формада көрсетуге болады.
Басқа жағынан менеджерге түсініксіз мәселелер болуы мүмкін, оларды құрылымсыз мәселелер деп атайды. Құрылымсыз мәселе деп оны түсіну күрделі, не кейде түсініксіз өзара байланысы немесе элементтері жоқ мәселені айтады.
Бұған өзіндік мәселелер мысал бола алады, мысалы қызметшілердің мінездерінің әртүрлілігіне байланысты бөлімнің бірігіп жұмыс істей алмауы. Құрылымды мәселелерді менеджерлер сирек анықтайды.
Шындығында ұйымда толық құрылымды және толық құрылымсыз мәселелер сирек кездеседі. Көптеген мәселелердің менеджерге элементтері немесе байланысы алдын ала таныс болып келеді. Мұндай мәселелерді жартылай құрылымды мәселелер деп атайды. Жартылай құрылымды модель – мәселені шешетін тұлғаға бірнеше ғана элементті немесе байланысы түсінікті модель. Мысалы завод салуға жерді анықтау. Мұнда жердің бағасы, салық, шикі зат бағасы жоғары дәлдікпен есептеледі де, ал жергілікті мәдениет мәселелеры анықталуы және бағалануы жағынан біраз қиындықтар туғызады.
Құрылымды мәселелерді шешуге арналған процедураларды ақпарат жүйесі менеджерсіз анықтай алады. Басқа жағынан құрылымсыз мәселені шешуге менеджер үлкен жұмыс атқарады. Жартылай құрылымды мәселелердің ортасында менеджер және ақпарат жүйесі бірлесіп мәселелерді шешеді.