Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
1.Прадмет, значэнне і мэты курса «Гісторыя Беларусі». Крыніцы па гісторыі Беларусі.
Слово «история» греческого происхождения-«сведения о прошлом».Т.о. История-наука о прошлом. Историю человечества принято делить на мировую(всеобщую) и историю отдельных стран и народов. В курсе «История Белоруси в контексте мировой цивилизации» изучается прошлое и современность бел. народа.В истории Белоруси выявлено много «белых пятен»-БНР, ВКЛ, создание БССР и т.д.Наша задача- дать объективный анализ историческим фактам. История Белоруси насчитывает ни одно тысячалетие, она представляет собой важную составную часть слав., европ. и мир.цивилизаций. Бел народ в общ-культ. развитии сыграл значительную роль в мире.У него всегда существовала своя промышленность, гос-венность, культура и т.д.Прошлое бел народа-его неотъемлимое богатство, обязательный фактор нац отличительности, способствующий росту нац самосознания.
К периодизации истории человечества сущ ряд подходов.Первая попытка периодизации сделана др греками. Свою периодизацию сделали Дарвин и Морган:1)дикость, 2)варварство, 3)цивилизация.Формационная концепция (на ее основе сост. учебники СССР):1) первобытно-общ строй, 2)феодализм, 3)капитализм, 4)эпоха социализма, 5)эпоха коммунизма. Форм концепция неточна т.к. трудно объяснить необх переходных периодов.
Мы будем пользоваться цивилизационной периодизацией. Цивилизация(лат.-гражданский, гос-венный)-совокупность мат. и дух. ценностей общества.Под цивилизацией мы будем понимать устойчивый тип соц организации одного или неск обществ когда они связаны примерно одинаковыми полит,экономич,правов и т.д. традициями, кот могут передаваться от одного этносу к другому. Поэтому история того или иного общества имеет общечеловеч ценности.
Источники по истории Белорусии состоят из 6 основных групп: 1)археологические,2)этнографические,3)лингвистические,4)устные,5)письменные,6)кино-фото-фотодокументы.
2.Асноўныя падыходы да вывучэння гісторыі. Перыядызацыя гісторыі Беларусі.
Цивилизационная концепция:
I период.Др об-во(100-40тыс лет до н.э.-сер I тыс.н.э.)
а) каменный век(40 тыс до н э -3 тыс лет до н э) б) бронзовый век(2 тыс до н э-нач I тыс до н э)
в)железный век(нач I тыс до н э-сер I тыс.н.э.)
II период.Средневековье(конV-XV вв н э)
а)нач перехода к классовому общ-ву и возникн гос-ва на Бел(VI-пер пол XIII)
б)развитие феодальной системы (сер XIII-XV)
III период.Новое время (XVI-начXX в)
а)оформление феод системы и назревание ее кризиса(XVI-кон XVIIIв)
б)генезис и укрепление капитализма(конXVIII-1917)
IV период.Новейшее время (1918-наши дни) !!!!!История каждого народа излагается в форме статей, монографий посвященных обычно узким темам. Подготовка обобщающих трудов велась на протяжении всего XX века.Работа над обобщ трудом по ист Бел проведена в нач XX века Вацлавом Ластовским. В 1910г он издал «Короткую историю Белорусии»-пер популярная книга в кот отражен взгляд белоруса на прошлое Родины.Продолжил его дело Всеволод Игнатовский кот на протяжении с 1919 по 1926 выпустил 4-е издания «Кароткi нарыс гiсторыi Беларусi». Также «История Белорусии» М.Довнара-Запольского(сер 20-х но издана лишь в 1994).
В 1954-58 Институт истории академии наук БССР издал «Историю БССР» в 2-х томах В ней достижения предшественников не учитывались, оценка событиям давалась в соответствии с официалбными взглядами.Конец 80-х-90-х – в связи с большимиобщ-полит изменениями в общ-ве создались условия для написания обобщ труда по истории Бел:
«Энциклопедия истории БССР», «История БССР»-6 томов и др.
3.Першапачатковае засяленне беларускіх зямель. Даіндаеўрапейскі перыяд этнічнай гісторыі Беларусі (каменны век).
Человек выделился из животного мира ок 3 млн лет назад (Африка). На территории современной Белоруссии первые люди появились – 100-40 тыс лет до н.э. Каменный век(100-40 тыс до н э -3 тыс лет до н э): 1) палеолит (100-40 тыс до н э- 10 тыс лет до н.э.), 2) мезолит (10-5 тыс до н.э.), 3) неолит (4-3 тыс лет до н.э.).Каменный век:
*палеолит-первое проникновение человека- климат очень холодный, население-неандертальцы (каменное оружие, примитивная речь, огонь, прямохождение). Осваивали наш край по берегам рек. В эпоху позднего палеолита- кроманьонцы (кремниевые орудия труда, жилища из костей и шкур, зачатки искусства, религии) .
На нашей территории 2 самые древние стоянки: Юревичи (останки 20 мамонтов, кремн. орудия, костры) и Бердыш (Чечерский район- орудия труда ок 600). В это время существует уже родовое общество. Осн промышл. коллективом была раннеродовая община. Сущ родовая собственность на охотничьи участки и т.д.Только орудия в личной собственности. Существовал матриархат. Территория покрылась ледником, потепление, повторное заселение.
* мезолит- полное заселение терр. Б., ок 120 стоянок известно, важное открытие лук и стрелы, приручение животных, рыбалка, характерна родовая организация (у всех одинак орудия труда, одежда, жилище). В свою очередь община объединялась в племена.
*неолит- климат теплее, 27-36 тыс чел, глиняная посуда, появляется ткачество. Распространенные формы хоз-вования: земледелие и животноводство-росла независимость от природы. Т.о. начался постепенный переход от присвоения к произв-ву.
Появлялись кремниевые шахты, в некот поселениях материнский род приобел постоянные формы.
4.Індаеўрапейскі перыяд этнічнай гісторыі Беларусі (бронзавы і жалезны вякі). Балты і славяне на тэрыторыі Беларусі.
Бронзовый век(2 тыс до н э-нач I тыс до н э); Железный век(нач I тыс до н э-сер I тыс.н.э.).
Бронзовый век: первые изделия из самородной меди(6500 до нэ- не на терр Б).Через 3000 лет- бронза. В 1800-1500-металлургич центры в Закавказье и Скандинавии. У нас в основном каменные орудия, плоскодонная посуда, ткачество, металлургия, воинские захваты- зарождение имущественного нер-ва, патриархат. Сущ товарообмен. 2-3 тыс лет до н.э. демограф взрыв в Европе. Балты пришли на нашу территорию из среднего подднепровья и во 2-ом тыс до н.э. смешались с местным населением и расселились в нашем крае.
Железный век: В 7-6 в до н.э. в нашем крае начинают добывать жэелезо из бурых железняков (выплавляют в печах- домницах), развивалась подсечная система земледелия (просо, бобы, пшеница). В 4-5 в н.э. на нашу терр пришли славяне со своей протородины (реки Эльба, Висла, Неман). Со своей протородины часть славян шла на юг , другая на восток (дошла до Днепра и в 6-7 в тут сформировалась новая ветвь славян- белорусы, русские, украинцы)- восточные славяне. 3 этапа заселения:
1) Великое переселение,
2) Славянизация балтов ,
3) Славяне- основное население нашего края. Ассимиляция славянами нашей территории шла путем войны и имела большое значение для исторической судьбы Б.
Этнас (ад грэч. ethnos – племя, народ) – устойлівая супольнасць людзей, якая склалася гістарычна на пэўнай тэрыторыі, мае агульную мову, культуру, побыт, псіхалагічныя рысы і самасвядомасць.Індаеўрапейскі перыяд этнічнай гісторыі Беларусі пачаўся ў бронзавым веку з часу рассялення на яе тэрыторыі індаеўрапейскіх плямён. У выніку славяна-балцкага ўзаемадзеяння ўзніклі крывічы, дрыгавічы, радзімічы – не непасрэдныя продкі беларусаў, а этнічныя супольнасці на тэрыторыі сучаснай Беларусі ў IX – першай палове XII ст.
8.Прыняцце і распаўсюджане хрысціянства. Культура беларускіх зямель у IX-XIII стст.
Проникновение христианства на земли восточных славян началось в 9 веке. Крещение Руси соответствовало интересам господствующего класса и укрепление княжеской власти. В начале христианство затронуло только Княжеско-боярскую верхушку. На Беларуси христианство укреплялось без насилия на протяжении нескольких столетий. Некоторое время было 2 веры. Основание Полоцкой епархии (992г). Языческие пережитки существовали очень долго и не изжиты до сих пор.
Принятие христианства явилось прогрессивным явлением для Беларуси. Новая религия содействовала объединению наших земель, укреплению государственности, способствовала расширению письменности, каменной архитектуры, храмов и монастырей, книг, иконописей и тд.
Монастыри стали первыми культурными центрами, в которых были собраны библиотеки, основаны школы, писались летописи и книги. Именно из деятелей церкви в это период вышли наши первые образованные люди. Отрицательные черты: в полном вычеркивании языческого прошлого славян (жестокая борьба против языческих обычаев, обрядов, уничтожение языческой культуры и тд).5.Язычніцкія вераванні старажытных продкаў беларусаў.
Для ранняй стадыі абшчынна-родавага грамадства характэрны быў татэмізм — сукупнасць уяўленняў, звычаяў і абрадаў, заснаваных на веры ў звышнатуральную роднасць паміж групай людзей (родам) і так званым «татэмам» — пэўным відам жывёл, раслін і інш. Людзі верылі, што яны непарыўна звязаны са сваім татэмам. Татэмізм пазней адлюстраваўся ў некаторых міфах, казках, абрадах беларусаў, напрыклад у абрадзе пераапранання ў «казу», «мядзведзя» ў час калядавання.
Анімізм (ад лацінскага слова «анімус»—душа, дух) — вера ў існаванне душ і духаў — фантастычных істот, якія надзелены свядомасцю, воляй і іншымі ўласцівасцямі чалавека і дзейнічаюць у жывой і нежывой прыродзе. Анімістычныя ўяўленні складалі частку вераванняў першабытных людзей. Найбольш пашыранымі ўяўленнямі анімізму былі духі прыроды (палявік, лясун, вадзянік), хатнія духі (дамавік), злыя духі, чорт і інш.
Фетышызм — культ неадушаўлёных прадметаў — фетышаў (камянёў, амулетаў), надзеленых, звышнатуральнымі ўласцівасцямі.
Магія — вера ў здольнасць чалавека асобым чынам уздзейнічаць на людзей, жывёл, расліны і іншыя з’явы прыроды.
На больш позняй стадыі развіцця узнікла язычніцтва – вера у мноства багоў, кожны з якіх кіруе з’явай прыроды або якім-небудзь відам гаспадарчай дзейнасці чалавека. Узнікае пантэон гэта значыць сукупнасць славянскіх багоў.
«Язычніцтва» (паганства) – гэта ўмоўны тэрмін, які абазначае старадаўнія вераванні і культы, што існавалі да ўзнікнення трох сусветных рэлігій (будызму, хрысціянства, ісламу). Назва паходзіць ад царкоўнаславянскага слова «языцы», пад якім, згодна Новаму запавету Бібліі, разумеліся народы, проціпастаўленыя першахрысціянскім абшчынам. Тэрмін «паганства» паходзіць ад лацінскага «паганус» (язычнік).
Ва ўсходніх славян існавалі наступныя багі: Род – адзін з галоўных багоў – стваральнік готага света, Пярун бог грому і маланкі. Яго культ выводзіцца з часоў індаеўрапейскай супольнасці бронзавага веку. Сварог быў богам неба, а бог сонечнага святла Дажбог з'яўляўся яго сынам. Хорс лічыўся богам Сонца, Стрыбог кіраваў вятрамі, якія наганялі дажджавыя хмары, Мокаш – жаночае бажаство ўрадлівасці і хатняга ачага, Волас (Вялес) – бог жывёлагадоўлі, Лада – багіня вясны, кахання.
Такім чынам, для ўсходніх славян-язычнікаў было характэрна мнагабожжа. Яны абагаўлялі навакольную прыроду, ушаноўвалі агонь, сонца, месяц, зоркі, гром і г. д.
7.Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у IX – XIII стст.
Формирование феодального уклада. Частная собственность на землю и неполная на крестьян. Великий князь – верховный собственник земли. Феодал наделял землёй крестьян, которые попадали к нему в зависимость. Повинности: дань, оброк продуктами, денежный оброк, барщина. Отделение ремесла и торговли от земледелия.Город: укреплённый дединец (князья и феодалы) и торговый пасад (горожане). Более 40 видов ремесла. Путь «из варяг в греки» - развитая торговля. Законодат власть принадлеж. вечу – общему собр. взрослых жителей волости (избирало князя, объявляло войну...) Половское и Туровское княжества. Форм-е Киевской Руси, чтобы не платить дань варягам и хазарам. В 882 Олег – поход на Киев, сделал его столицей Киевской Руси. Раннефеодальная монархия. Олег. Игорь. Ольга. Святослав, его сын Ярополк. Убил брата Олега, брат Владимир сбежал к варягам, через 2 года вернулся и начал пртив него борьбу. Чтобы заручиться поддержкой Полоцка послал сватов к Рогнеде, дочке Рогвалода. Та отказала. Напал на Полоцк, убил Рогволода и 2 его сыновей, Рогнеду взял силой. Разбил Ярополка и в 980 стал великим киевским князем. После попытки Рогнеды его убить, сослал её вместе со старшим сыном в полоцкую землю, где тот возобновил династию (до 1001). Потом – его сыновья Всеслав (1001-1003) и Брачислав (103-1044).При Ярославе мудром началась феод. раздроб-ть.После смерти Брачислава, полоцкий князь – его сын Всеслав (1044-1101).Сначала был владу с киевскими князьями, потом напал на Псков (отбито), а в 1066 захватил Новгород, разграбил, взял в плен. Киевский князь Изяслав Ярослав-ч взял Минск (1067), потом – битва на Немиге киевских князей и Всеслава. После Всеслав был взят в плен Изяславом, но во время восстания был освоб-н и провозглашён великим киевск. князем., но сбежал в Полоцк через год, когда вернулся Изяслав. Оттуда его выгнал сын Изяслава Святополк. В 1071 Всеслав вернул себе Полоцк. Племянник Изяслава Вл. Мономах неск. раз врывался в Полоцкие земли, разрушая их.В конце 11в обособились от Киева и др. бел. земли. Туровскому, граничащему с Киевским было тяжелее всего. Вышло из подчинения только во 2-й п. 12в. и распалось на ряд уделов и княжествРаспалась и Полоцкая земля после смерти Всеслава. Полоцк. и Витебское княж-ва попали в завис-ть Смоленского. Турово-Пинское, как и Чёрная Русь (гродно, новогр., волковыск) – под влиянием галицко-волынских князей.
33.Рэвалюцыйныя падзеі 1905-1907 гг. на тэрыторыі Беларусі.
Рэвалюцыя 1905-1907 гг. На Беларусі.У пачатку ХХ ст. у Расii склалася рэвалюцыйная сiтуацыя. Эканамiчны крызiс 1900–1903 гг. i руска-японская вайна 1904–1905 гг. садзейнiчалi абвастрэнню ўсiх супярэчнасцей. Рэвалюцыйны выбух у Расii стаў непазбежным.У палiтычнай барацьбе вылучаюцца тры лагеры: урадавы, лiберальна-буржуазны i дэмакратычны. Кожны з iх меў свае мэты i задачы. Урадавы лагер iмкнулся захаваць самадзяржаўе i не дапусцiць карэнных змен у дзяржаўна-палiтычным ладзе Расii. Лiбералы марылi аб палiтычных свабодах, жадалi лiквiдаваць перажыткi феадалізму. Агульнай мэтай дэмакратау было знiшчэнне ўсiх рэшткаў феадалізму, у тым лiку i памешчыцкага землеўладання, звяржэнне самадзяржаўя i ўсталяванне дэмакратычнай рэспублiкi.9 студзеня 1905 г. у Пецярбургу было растраляна мiрнае шэсце рабочых, якiя накiроўвалiся да цара з просьбай палепшыць становiшча народа. Гэтая падзея выклiкала магутную хвалю пратэсту.У лютым – сакавiку колькасць палiтычных выступленняў рэзка зменшылася, але адбылося значнае павелічэнне эканамiчных забастовак.Вясною 1905 г., як следства ўздзеяння рабочага руху, на Беларусi разгарнуўся масавы рэвалюцыйны рух сялянства.Восенню 1905 г. шматлiкiя агульнагарадскiя стачкi злiлiся ва Усерасiйскую палiтычную стачку. Ва ўсёй Расii баставала звыш двух мiльёнаў чалавек.18 кастрычнiка ў Мiнску на плошчы адбыўся мiтынг, у якiм удзельнiчалi каля 20 тыс. чалавек. Каб разагнаць мiтынгуючых, губернатар Курлаў загадаў прымянiць зброю.У снежнi 1905 г. палiтычная барацьба пралетарыяту Расii працягвалася. У Маскве яна перарасла ва ўзброенае паўстанне. Забастоўка ахапiла большасць чыгуначных вузлоў Беларусi. У апошнія месяцы 1905 г. зноў узрос сялянскi рух.Аднак збiць рэвалюцыйную хвалю ўладам ўсё ж такi ўдалося. У пэўнай ступенi гэтаму спрыяў Манiфест 17 кастрычнiка.Пасля снежаньскiх падзей 1905 г. рэвалюцыйны рух паступова iдзе на спад.
6.Зараджэнне дзяржаўнасці ва ўсходніх славян. Кіеўская Русь. Полацкае і Тураўскае княствы – першыя раннефеадальныя дзяржаўныя ўтварэнні на тэрыторыі Беларусі.
В 9-13 вв на нашей территории сложилтсь условия для зарождения гос-венности:
-внутренние (разделение труда,возникновение городов,имущественное расслоение, существование классов,необх поддержания порядка внутри страны),-внешние(необх защиты терр от внешнего врага).
Первым гос образованием является Полоцкое княжество.Полоцкая земля находилась на терр сев Белорусии в землях кривичей,включала в себя современную Вит обл., север Минской.На сев-зап владения полоцких князей доходили до Рижского залива.Удобное расположение на водных путях способствовало культ. и экономич.развитию княжества. Впервые столица княжества-город Полоцк упоминается в 862г в «Повести временных лет».В это время Киев и Новгород соперничали друг с другом за объединение вост-слав земель.В этом соперничестве Полоцку отводилась важная роль.В конце 10 в в Полоцке правил князь Рагвалод.Сын Рагнеды и Владимира-Изяслав унаследовал престол.Его сын Брячеслав Изяславович продолжил расширение терр княжества.Следующий князь-Всеслав Чародей.При его правлении княжество достигло пика развития.После смерти Чародея Полоцкое княжество было поделено между 6-ю его сыновьями(раздробленность).В XII в появляются Мин,Вит,Друцкое княжества и др.В 1119 г Мономах захватил Минск,пленил князя Глеба,где он умер.В 1129г киевский князь Мстислав захватил за непослушание 3-х князей Всеславичей и вывез в Византию,где они служили в визант войске.В 1132г они вернулись. Ссылка способствовала налаживанию связей с Византией. В 12в-ослабление князя, усиление вече.Феод раздробленность ослабила княжество.На границе 13-14в Полоцкое княжество вошло в состав ВКЛ.Т.о.Полоцк на протяжении неск веков был столицей крупного княжества.
Турово-Пинское княжество образовалось в границах расселения дрыговичей в бассейне реки Припять.Столица-Туров.Местная династия исчезла во времена князя Владимира.В 988г. Владимир выделил Туров сыну Святополку,кот начал борьбу за его независимость.Он женился на дочке польского короля Балислава Храброго,вместе с ней в Туров привозит католического епископа чем вызывает гнев отца.Предпосылки по которым Туровское княжество могло существовать самостоятельно:1)расположение на торговом пути из Киева в Польшу 2)через Туров проход. одно из ответвлений пути из варяг в греки 3)очень урожайные пахотные земли.После смерти князя Владимира Святополк становится киевским князем но Туров оставляет за собой.После междуусобной войны Ярослав Мудрый захватил престол и отдает Туров своему сыну-Изяславу.Позднее тот становится Киевским князем но Туров оставляет себе. По действующему праву получения наследства туровские князья наследовали киевский престол. В 1113-1125г город с землей перешел к роду князей Мономаховичей.Они держали княжество в качестве дополнения к своим основным владениям.Из летописи известно что в середине 12 в на Туровском престоле уже находился князь Юрий Ярославович.Благодаря ему Туров вышел из подчинения Киева и в нем обосновалась самостоятельная княжеская династия.Во второй половине 12в Туровская земля делится на удельные княжества (Туровское,Пинское,Клецкое,Слуцкое и др.) в каждом из кот правили сыновья Юрия Ярославовича.В конце 13-начале14 веков Туровская земля была включена в состав ВКЛ.
В это время на территори Белорусии существовали Гродненская,Брестская,Новогрудская и др. земли(княжества).В своем развитии они не достигли таких высот но сыграли значительную роль.Процесс образования одного из крупнейших государств Восточной Европы эпохи Средневековья - Великого княжества Литовского, Русского, Жемойтского и других земель - был сложным и длительным по времени. Окончательно территориальные границы Великого княжества установились во второй половине XIV в. Они простирались от Балтийского до Черного морей с севера на юг, от Брестчины до Смоленщины с запада на восток.
9.Утварэнне Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага: асноўныя падыходы і канцэпцыі. Роля беларускіх зямель ў станаўленні беларуска-літоўская дзяржавы.
Исторические реалии XIII - XIV вв. подталкивали к балто-славянскому политическому объединению населения как тех, так и других земель. Именно их единство позволило сохранить на то время в значительной степени этническую чистоту, а вполне допустимо, и само существование этносов, населявших этот регион, в условиях противостояния агрессорам с северо-запада (крестоносцы) и юго-востока (монголо-татары).
В такой ситуации ряд земель повели этнично-объединительную деятельность.
Первым князем - претендентом на роль создателя Литовской державы был литовский князь Миндовг. Летописная Литва располагалась на современных восточнолитовских и северозападных белорусских землях. Во второй половине 40-х гг. XIII в. Миндовг стал князем в Новогрудке, где, согласно Густынской летописи, принял в 1246 г. православную веру. С помощью силы Миндовг в конце 40-х - начале 50-х гг. XIII в. отвоевывает для себя Литву, объединяя ее с Новогрудком. Осознавая, что этот шаг вызовет отрицательную реакцию со стороны галицко-волынских князей, Миндовг вступает в союз с Ливонским орденом, по дипломатическим соображениям принимает католичество и коронуется в Новогрудке. Этим актом весь тогдашний католический мир признал правомочность и независимость Великого княжества Литовского, уравнял его с другими европейскими странами.
Крестоносцы оказались ненадежными союзниками, и мощь галицко-волынского войска трижды обрушивалась на Новогрудские земли. Неудачи Миндовга привели к замене его на новогрудском княжеском троне сыном Войшелком. В это время из Жемойтии исходит вторая попытка объединения балтовосточнославянских земель, которую предпринял жмудский князь Тройнята. В 1263 г. людьми Тройняты был убит Миндовг. Войшалк укрылся в Пинске.
Полоцк и князь Товтивилл, племянник Миндовга, тоже намеревался воспользоваться ситуацией и присоединить к своему княжеству соседние балтские и «русские» земли. Чтобы устранить конкурента, жмудский князь планировал убить Товтивилла, но в 1264 г. Тройняту убили слуги Миндовга. Великим князем стал Войшалк (1264 - 1267 гг.), который завоевал и присоединил к своим владениям балтские земли Нальшаны и Деволтву, а также объединил Новогрудскую, Пинскую, Полоцкую и Витебскую земли.
Таким образом, новогрудский князь Войшалк создал ядро державы. Вхождение балтских и восточнославянских земель в его состав в большинстве случаев было добровольным и осуществлялось через брачные союзы или через заключение договоров. Основой Великого княжества Литовского, Русского, Жемойтского стали соседние балтские и восточнославянские (сегодняшние литовские и белорусские) земли. Эта держава была политерриториальной и полиэтничной. Синтез двух начал был естественным, ибо в политическом объединении было заинтересовано население обеих земель. Феодальные княжества-державы, существовавшие на территории Беларуси еще в X - XII вв. привносили свой опыт государственности, экономики и культуры в новое государство, превращая его в Великое Княжество
10.Дзяржаўны і грамадскі лад Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага. Статуты ВКЛ.
З самога пачаткі ВКЛ складалася як абмежаваная феадальная манархія на чале якой стаяў князь або "гаспадар". Князь валодаў шырокімі паўнамоцтвамі, камандаваў узброенымі сіламі, выдаваў законы, кіраваў палітыкай, аб'яўляў войны і т.д. У 15-16-х стагоддзях улада князя абмяжоўвалі сойм і радая. Сойм- саслоўна- прадстаўніцкі орган, які вырас з мясцовага веча. Спачатку на сойм запрашалася ўся шляхта, але каб пазбегнуць цяжкасцяў са зборамі сойм перарабілі ў прадставіць. орган. З 1512г на сойм прыязджала па 2 дэлегата ад кожнага павета. Сойм праходзіў не толькі ў Вільню але і ў Брэсце, Менску, Гародня. Сойм выбіраў князя, аб'яўляў войны, вызначаў падаткі і т.д. Радая- дзейнічаў пры князю ў якасці дарадчага органа. У склад паноў-радыя ўваходзілі найбуйныя феадалы, якія займалі вышэйшыя дзярж пасады, а таксама вышэйшыя чыны царквы. Са часам значэнне радыя ў дзярж-ве ўзрасло і яна замест дарадчага зрабілася дзярж-венным органам.(князь не мог вырашаць пытанні внеш палітыкі, выдаваць законы, распараджацца фінансамі і т.д.).
Вышэйшыя службовыя пасады ў ВКЛ:
Маршалакземский кіраваў на паседжаннях, соймах і радах, аб'яўляў рашэнні князя і радыя, кіраваў прыёмам замежных амбасадараў, рэгуляваў пропуск да князя просьбітаў.
Гетман(вышэйшы)-камандаваў вайскоўцамі сіламі дзярж-у.
Канцлер- кіраваў працай дзярж канцылярыі,пад яго пачаткам знаходзілася "метрыка ВКЛ"- дзярж архіў ВКЛ, захавальнік вялікай дзярж-веннага друку.
Подскарбий земскі -сачыў за ўсімі дзярж-веннымі выдаткамі.
У тэрытарыяльна-адміністрацыйным дачыненні ВКЛ дзялілася на ваяводствы, паветы, воласці. Упершыню ваяводствы ўведзеныя ў 1413г- Віленскае і Трокскае. Да 1569г- 8 ваяводстваў і 22 павета.
Ваяводствы.Ваявода-кіраўнік адміністрацыі ў ваяводстве, прызначаўся князем і радай, як правіла пажыццёва з ліку буйных феадалаў. Ён адказваў за падтрыманне парадку, збор даніны, арганізацыю ўзброеных сіл. Найблізкія памагатыя: каштэлян- узброеныя сілы і апалчэнне, ключник- збіраў даніну, гараднічы- кашталян замка.
Паветы.Стараста- з'яўляўся кіраўніком адміністрацыі ў павете прызначаўся князем або радай з ліку буйных феадалаў. Паўнамоцтвы гэтак жа як і ў ваяводы але на ўзроўні павета. Саслоўна- прадстаўніцкімі органамі ў ваяводствах і паветах былі ваяводскія і паветовые сеймики. Воласць. Ахоплівала як правіла 10-13 сельскіх селішчаў. Інтарэсы дзярж-у ў ёй уяўляў цівун, які выбіраўся з шляхты. Ён збіраў падаткі і перасылаў іх у цэнтр. Судовыя органы ў дзярж-ве былі двух разрадаў:1) агульныя суды для ўсяго насельніцтва, 2) саслоўныя суды (толькі для шляхты і духавенствы).
Самым вышэйшым судовым органам быў вялікакняжацкі суд і суд паноў радыя. Законы па якіх існавала ВКЛ- статуты ВКЛ (1529-аўтар Лёваў Сапега;1566;1588). Па дакладнасці апрацоўкі законаў яны не мелі сабе роўных у Еўропе. Да таго ж былі напісаныя на беларускай мове.
11.Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у складзе Вялікага княства Літоўскага ў другой палове XIII – першай палове XVI стст. Аграрная рэформа Жыгімонта II Аўгуста (валочная памера).
У 13-пёр пол 16 у на терр Беларусі працягваецца фармаванне феадальных адносін. З/х працай займаецца вялікая частка насельніцтва. Гл. заняткі людзей: земляробства, жывёлагадоўля, рамяство, паляванне, рыбалоўства. З/х было натуральным. Сельскі двор звалі -дым, што пазначала сям'ю і яе ўласнасць. Значную ролю ў сельскім жыцці гуляла суполка. Яна арганізоўвала сялянскае землекарыстанне і выплату феадальнай рэнты. Кіравалі суполкай старцы і десятские, якія выбіраліся самой суполкай. За карыстанне зямлёй сяляне выплачвалі шэраг павіннасцяў. Сяляне дзяліліся ў залежнасці ад павіннасці на тяглых, аблогавых, агароднікаў і слугаў; па ступені феадальнай залежнасці на ворных, непахотных і чэлядзь. Галоўным уладальнікам зямлі ў ВКЛ з'яўляўся князь. Землі дзяліліся на дзярж-венныя і дзелі. У 16 стагоддзі 1/3 насельніцтва пражывала на дзярж-венных землях(усход ВКЛ), на захадзе- дзелі землі. Дробныя землеўласнікі як правіла служылі ў князя .Іх сталі зваць шляхтай, а буйныя землеўласнікі-паны, магнаты. Некаторыя з іх былі князямі, іншыя атрымоўвалі зямлю за ваенную дзярж службу.Аграрная рэформа 1557г
Рост гарадоў, гандлю, рамёстваў у 15 ст выклікаў уздым попыту на збожжа і інш. з/х прадукты. У сярэдзіне 16в каб павялічыць прыбыткі з дзярж-венных земляў Вялікі князь Жыгімонт 2 Аўгуст праводзіць рэформу "валочная памера". Сутнасць: павялічыць прыбытак казны шляхам дакладнага ўліку сялянскіх земляў і абкласці сялян павіннасцю пропорц. кол-ву занятых імі земляў. Адзінка абкладання-валока=21,36 га. Уся зямля ў маёнтках дзялілася на валачы. Лепшыя з іх адводзіліся пад княжае хоз-ва. Іншыя раздаваліся сялянам(валока або яе частка так каб сапраўды ўсталяваць павіннасць). Услед за дзярж землямі была праведзеная рэформа феод земляў. Да канца 16-крысоў 17в-рэформа завершаная. У выніку да гэтага часу канчаткова аформілася прыгоннае права.Развіццё рамяства і гандлю.
У 13-17в у ВКЛ пачынаецца бурнае развіццё рамяства. Наиб значныя рамяство- апрацоўка металу(балотная руда).Самыя распаўсюджаныя выгляды рамёстваў: ювелірнае, апрацоўка дрэва, ганчарнае, выраб шкур, піваварства. У другі пол 16в >100 рамёстваў, у пёр пол 17в-200.Для абароны сваіх інтарэсаў рамеснікі аб'ядноўваліся ў цэха(объед рамеснікаў адной або неск. сумежных спецыяльнасцяў). Рамеснікам кот не ўступалі ў цэха забаранялася займацца рамяством і іх выраба былі горш. Цэх складаўся з 60-70 чал. і дзяліўся на майстра/челядники/вучні. Жыццё- у адпаведнасці з традыцыямі кот захоўваліся ў скрыне- статут, граматы, эмблема. Падчас вайны цэха- баявыя атрады для абароны горада.Гандаль.
Купцы стваралі свае аб'яднанні- братэрствы або гільдыі. Наладжвалася сталы гандаль у гарадах: 1-2 разу ў тыдзень гандаль, 1-3 разу ў год кірмаша. Развівалася і замежны гандаль: экспарт-збожжа, сала, воск, лес, шкуры, меха, попел, лён; імпарт- жалеза, медзь, волава, драг. металы, віна, дарагая тканіна, соль. Усяго ў шэры 17в у ВКЛ было 757 гарадоў і мястэчкаў з іх 467 на нашай терр. Большасць з іх прыналежыла князю, астатнія- дзелі. У некаторых гарадах :частка горада прыналежыла магнату, частка- князю.80% насельніцтва гарадоў ВКЛ -беларусы, затым літоўцы і палякі. У стагоддзі з'яўляюцца габрэі і татары. Па меры росту гарадоў, расло імкненне атрымаць незалежную ад павета або воласці сістэму кіравання. Такая сістэма самакіравання рэгламентавалася ў то час нормамі магдэбургскага права. Сутнасць- вызваленне гараджан ад подсудности і ўлады князя, службоўцаў, намеснікаў, феадалаў, стараст, ваявод. Першым такое права атрымаў нямецкі горад Магдэбург у 13 стагоддзі. У ВКЛ- Брэст(1390), Гародня(1391), Слуцк, Менск(14-?99).
12.Асноўныя напрамкі ўнутранай і знешняй палітыкі Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага ў другой палове XIII – першай палове XVI стст.
Асаблiвасцю утварэння Беларуска-Лiтоускай з'яуляецца перавага палiтычных прычын над эканамiчнымi- неабходнасць барацьбы са знешняй небяспекай ( з захаду ад нямецкiх рыцарскiх ордэнау i з усходу ад Залатой Арды).
Князь Мiндоуг у 1252 годзе каранавауся i прыняу тытул у сваей рэзiдэнцыi у Наваградку. Пачынаючы з Мiндоуга ВКЛ праводзiць актыуную знешнюю палiтыку. У 1262 годзе Мiндоуг з Аляксандрам Неускiм прыняу удзел у паходзе супраць крыжакоу. Крыжакам тады не удалося пранiкнуць у землi сярэдняга цячэння Заходняй Дзвiны. У 1213 годзе Мiндоуг загiнуу у вынiку змовы варожых яму лiтоускiх князей. Вялiкiм князем абвяшчае сябе жэмайцкi князь Трайнат. Ен распаусюдзiу сваю уладу на Гарадню i амаль на усю Чорную Русь.У канцы XIII ст.вялiкiм князем стау Вiцень.Пасля смерцi Вiценя трон заняу яго брат Гедымiн. Палiтыка Гедымiна была накiравана на далейшае унутранае i знешняе умацаванне ВКЛ i пашырэнне яго тэрыторыi. У перыяд з XIII да пачатку XIV ст. у склад ВКЛ актыуна уключаюцца новыя терыторыi: Полацкае i Вiцебскае, Менскага княствы ,Турауская зямля .Пад час княжання Альгерда Гедымiнавiча улада лiтоускiх князеу была пашырана на Берасцейскую i Гародзенскую зямлю. Таксама быу далучаны Гомель, Мсцiслаускае княства. Альгерд праводзiу актыуную Усходнюю палiтыку.Разам з тым ён паспяхова змагауся з крыжакамi. У 1348 годзе на рацэ Стрэва палкамi зБярэсця,Вiцебска,Полацка,Смаленска былi разгромлены крыжакi. Пасля смерцi Альгерда вялiкiм князем стау яго сын Ягайла (1377 г.). У гады княжэння Ягайлы узмацнiуся нацiск крыжакоу .У вынiку- заключэнне у 1385 годзе у замку Крэва вунii ВКЛ i Польшчы. Ягайла быу абраны польскiм каралём. З 1392 па 1430 гады князем стау Вiтаут .Пры Вiтауце ВКЛ дасягнула найбольшай магутнасцi i памерау. Уключэнне у склад ВКЛ паудневай Падолii дало выхад у Чорнае мора. Унiя з Польшчай, нягледзячы на складаныя ўнутраныя вынiкi, умацавала мiжнародныя пазiцыi княства. Галоўным ворагам, з якiм ВКЛ даводзiлася весцi напружаную барацьбу, былi Тэўтонскi i Лiвонскi ордэны. У 1409 г. пачалася «вялiкая вайна» з Тэўтонскiм ордэнам. Вырашальны ўдар быў нанесены крыжакам у бiтве пад Грунвальдам (1410), i нямецкая агрэсiя была спынена.У XIV-XV стст. працягвалiся набегi татар на тэрыторыю ВКЛ. Значнай падзеяй у барацьбе з iмi быў разгром Альгердам мангола-татар на р.Сiнiя Воды. У 1455 г. атрады мангола-татар былi разбiты войскамi кiеўскага князя Сямена Алелькавiча. На гэтым набегi Арды на тэрыторыю ВКЛ практычна спынiлiся. З другой паловы XV ст. у знешняй палiтыцы ВКЛ паўстае пытанне ўзаемаадносiн з мацнеючым суседам на поўднi - Крымскiм ханствам. Першапачаткова адносiны былi добрыя, але калi ханам стаў Менглi-Гiрэй, ён па дамоўленасцi з Масквой пайшоў вайной на Кiеўскiя землi, узяў Кiеў. У 1527 г. лiтоўскiмi, беларускiмi i ўкраiнскiмi атрадамi было нанесена паражэнне крымскiм татарам пад Каневам на Ўкраiне. З гэтага моманту яны ўжо не пагражалi ВКЛ. З канца XV ст. абвастрылiся адносiны памiж ВКЛ i Рускай дзяржавай. Прычыны - завяршэнне палiтычнага аб`яднання Паўночна-Усходняй Русi пад уладай Масквы. Беларускiя феадалы iмкнулiся да пераходу пад уладу Масквы. Такiм чынам, знешняя палiтыка ВКЛ была складанай i супярэчлiвай, прыярытэты ў ей мянялiся. У XIV-XV стст у канцы XV-XVI стст. - галоўным напрамкам знешнепалiтычнай дзейнасцi ВКЛ сталi адносiны з маскоўскай дзяржавай. Страта 1/4 тэрыторыi ВКЛ у гэтай барацьбе сведчыла пра значнае аслабленне ВКЛ i неабходнасцi больш цеснага саюзу з Польшай.
13.Вытокі беларускага этнасу. Канцэпцыі паходжання назвы «Белая Русь». Культура беларускіх зямель ў другой палове XIII – першай палове XVI стст.
В науке существуют разные версии происхождения термина «Белорусь».Одни исследователи связывают происхождение термина с климатическими, географическими и этнографическими особенностями:
-светлая кожа, русые волосы, светлые глаз
-носили белые льняные одежды-много березовых рощ и лесов
-в период феодализма было холоднее-обилие снегов
Другие ученые связывают происхождение термина с внешнеполитическими факторами («белая»-свободная от татаро-монгол).Этой концепции противоречит тот факт, что название «белая русь» получило наибольшее распространение на нашей территории в то период ,когда восточно-славянские земли были уже независимыми от монголо-татар.Сам термин «Белая Русь» появился в XII веке и относился в то время к Владимиро-Суздальскому княжеству.В XV веке термин «Белая Русь» употреблялся для обозначения Московской руси.В конце XV-середине XVI в. в литературных источниках (в основном в летописях)прослеживалось представление о «Белой Руси» как отдельной белоруской, белоруско-украинской или белоруско-русской территории.Впервые в официальном документе-грамоте короля Яна Собесского от 1675г. употребился термин «Белорусия»,«Белорусская православная епархия» для Могилевской, Мстиславской и Оршанской епархий.Сначала белорусской называлась только Могилевская православная епархия. Постепенно этим термином стали называть все земли на которые распространялась власть Могилевского епископа. После присоединения в 1772г. северо-восточных земель Белоруси и России это название приобрело новое административно-географическое значение: им стали называть две новые, присоединившиеся губернии- Полоцкую и Могилевскую, которые в 1796г. были объеденены в одну Белорусскую губернию с центром в городе Витебске.Постепенно на протяжении XIX века термин «Белая Русь» распространился на Минскую, Гродненскую и Виленскую губернии.
З утварэннем Вялiкага княства Лiтоускага склалiся спрыяльныя умовы для фармiравання тэрыторыi беларусау.Ядро - Наваградская зямля. Адзiная вярхоуная улада (к. XIII) - рост сувязей памiж асобнымi бел. землямi. Рассяленне беларусау: прыродныя умовы. Клiмат, рэльеф глебы - уплыу на заняткi i побыт. Важная рыса у фармiр-нi народнасцi - складанне старабел. мовы. Паступова у мове бел. зямель - агульныя рысы. XIV-XVI спецыфічныя рысы беларускай гаворкі. Фарміравалася гутарковая мова як сродак зносін. Запазычанні з польскай, балцкай і некаторых заходнееўр. моў: спецыфічная афарбоўка. Фальклор. Вобразы жывельнага свету. Вусныя апавяданнi пра дрэвы,кветкi i дэманiчных iстот: русалак,лесавiкоу,дамавiкоу... Эканамічнай асновай этнаўтваральных працэсаў з''явіліся далейшае развіццё с/г (замена двухполля і інш.архаічных форм папарнай зерневай сістэмай трохполля), удасканаленне рамяства, пашырэнне гандлю на тэрыторыі ад Прыпяці да Заходняй Дзвіны і ад Нёмана да Дняпра. Сац. фактары. Далейшае развіццё феадальных адносін, паступовае ўсталяванне прыгоннага права - кансалідацыя насельніцтва Беларусі ў сац. групы з агульнымі п''равамі і абавязкамі для кожнай з іх: шляхецкае саслоўе - вядучая роля ў дзяржаўным кіраванні, духавенства, прыгонныя сяляне і мяшчане - жыхары гарадоў і мястэчак. Усталяванне больш шырокіх сувязей у межах кожнага саслоўя і паміж імі. Так сацыяльныя ўмовы ўплывалі на ўтварэнне беларускай народнасці.
17.Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у складзе Рэчы Паспалітай.
Напярэдадні Люблінскай уніі на Беларусі пражывала 1 800 тыс. жыхароў, якія па свайму сацыяльна-эканамічнаму становішчу адносіліся да трох саслоўяў: шляхты, сялян, мяшчан. Шляхецкае саслоўе дзялілася на групоўкі. Найбольш буйнымі былі магнаты. Яны складалі сенатарскае саслоўе і валодалі ў большасцю сялянскіх гаспадарак.Самай шматлікай была група дробнай шляхты, але ў яе руках былі толькі 28% сялянскіх гаспадарак.У сярэдзіне XVI ст. шляхта, як ваенна-служылае саслоўе, пачынае разлагацца знутры: шукала багацця праз рамяство і гандаль. У 1633 г. сейм абвясціў, што не толькі шляхціч, але і яго нашчадкі назаўсёды будуць пазбаўлены шляхецкіх правоў за гандаль ці шынкарства.Самым шматлікім саслоўем феадальнага грамадства былі сяляне. Аграрная перабудова гаспадаркі была вызначана каралём у 1557 г. Незалежна ад мясцовых асаблівасцей рэформы, яе вынікі ўсюды былі аднолькавыя: заснаванне фальварачнай гаспадаркі, канчатковае запрыгоньванне сялян, павелічэнне сялянскіх павіннасцей, рост даходаў дзяржаўнага скарбу і шляхты.У выніку рэформы адбыліся змены ў прававым становішчы сялян. Пасля рэформы сяляне дзеляцца на наступныя катэгорыі: цяглыя, асадныя, сяляне-слугі.У выніку аграрнай рэформы адбыліся амаль што рэвалюцыйныя змены:1) Была разбурана сялянская абшчына ў Цэнтральнай і Заходняй Беларусі, дзе пачало ўкараняцца падворнае землекарыстанне;2) змяніліся катэгорыі сялян, іх прававое і эканамічнае становішча;3) сялянская гаспадарка пачала ўцягвацца ў рыначныя адносіны;З другой паловы XVII ст. пачынаецца эканамічны заняпад Беларусі. Ён быў выкліканы ўзмацненнем феадальнага прыгнёту, разбурэннем гаспадаркі, як у выніку антыфеадальнай, нацыянальна-вызваленчай барацьбы, так і знешніх войнаў. Аднаўляць разбураную гаспадарку пачалі з раздачы зямлі сялянам і перавод іх на грашовы і натуральны аброк.З аднаўленнем гаспадаркі вяртаецца паншчына і павялічваюцца павіннасці.Яшчэ адным саслоўем былі мяшчане – жыхары гарадоў. Саслоўе мяшчан павялічвалася за кошт вольных сялян, уцекачоў і прыгонных.Да першай паловы XVIII ст. магдэбургскае права мелі ўсе буйныя гарады.Саслоўе мяшчан складалася з заможных вярхоў, сярэдняга пласта і беднаты.Асновай эканамічнага жыцця гарадоў былі рамёствы і гандаль.У той час пачынаюць стварацца ўласныя карпарацыі рамеснікаў – цэхі.Пашыраўся гандаль як унутраны, так і знешні. Найбольш трывалыя сувязі былі з Расіяй, Польшчай, Левабярэжнай Украінай, Рыгай, з краінамі Заходняй Еўропы.У 1784 г. было завершана будаўніцтва канала Агінскага, які злучаў Нёман з Прыпяццю. У 1781 г. пачалося будаўніцтва Днепра-Бугскага канала.Такім чынам, сельская і гарадская гаспадарка Беларусі да сярэдзіны XVIII ст. была ў асноўным адноўлена.14.Царкоўна-рэлігійныя адносіны ў Вялікім княстве Літоўскім, Рускім і Жамойцкім і Рэчы Паспалітай. Рэфармацыя і Контррэфармацыя. Берасцейская царкоўная унія (1596 г.).
XYI-XYII стагодзе - характарызуюцца значнымi зрухамi амаль ва усiх га¬лiнах духоунага жыцця Беларусi. На гэты перыяд прыпадае росквiт рэнесанса¬вай культуры у Беларусi i ва усiм Княстве, узнiкненне кiрылiчнага, а паз¬ней лацiна-польскага кнiгадруку, распаусюджваннi рэфармацыйных iдэй i ру¬хау, пранiкненне свецкiх гуманiстычных i асветнiцкiх павевау у культуру. Важную ролю у развiццi беларускай i усходнеславянскай культуры адыграла кнiгадрукаванне заснаванае асветнiкам ,гуманiстам i рэфарматарам Францыскам Скарынам (каля 1490-каля 1551 гг). У канцы другога - пачатку трэццяга дзе¬сяцiгоддзя XYI ст. Фр. Скарына займауся iнтэнсiунай лiтаратурна-пiсьменнi- цкай i выдавецкай дзейнасцю у Празе, Вiльнi. Скарына пераклау, адрэдагавау пракаменцiравау,падрыхтавау да друку i выдау 23 кнiгi Старога запавету:Бiб лiя, Псалтыр i г.д. Выданнi Скарыны прапаведавалi гуманiстычныя iдэi,жыццё ёвую актыунасць на карысць грамадства, сумленныя маральныя прынцыпы,павагу да духоунай i гiстарычнай спадчыны рознычх народау.Гуманiстычна-асветнiцкiя традыцii Скарыны працягвау i развiвау Сымон Будны (каля 1530-1593), адзiн з заснавальнiкау i супрацоунiкау Нясвiжскай друкарнi, аутар першых друкаваных на беларускай мове творау: "Катэхiзiса", 1562, "Аб апрауданнi грэшнага чалавека перад Богам", 1562, "Новы запавет", 1574 г. Будны крытыкавау кананiчную хрысцiянскую дагматыку, царкоуныя тра¬дыцыi. Ен станоуча ацэньвау культуру еурапейскага Адраджэння, выступау за развiццё пiсменнасцi i кнiгадрукавання на роднай мове, культурныя сувязi, адмоуна ставiуся да цэнзуры.
Паплечнiкамi Буднага па сацыяльных i рэлiгiйных поглядах быу не багаты беларускi шляхцiч,гуманiст, кнiгавыдавец, пiсменнiк i перакладчык - Васiль Цяпiнскi (г.н.невядомы - 1599г.).У маентку Цяпiна ен заснавай друкарню на царкоунаславянскай i беларускай мовах Евангелле (1570-я г.)Прадмова да кнi гi - лепшы узор беларускай гуманiстычна-асветнiцкай патрыятычнай публiцыс¬тыкi.У гэты час жылi i тварылi Мiкола Гусоускi (1470-1533) "Песня пра зуб¬ра",Ян Вiслiцкi (1485-1520) "Пруская вайна", Леу Сапега, Мялецi Сматрыцкi, Афанасiй Фiлiповiч,Iван Фёдарау,Петр Мсцiславец,Андрэй Рымша i мн.др.
Даунiя гiстарычныя традыцыi мела на Беларусi манументальная архiтэктура Уражвалi велiчнасцю i прыгажосцю палацава-замкавыя пабудовы у Мiры,Геранё¬нах,Смаляках,Нясвiжы.
У выяуленчым мастацтве прыцягвалi адыгрываць вялiкую ролю iканапiс,драу ляная скульптура.Але усе больш распаусюджваецца партрэтны жывапiс, кнiжная мiнiяцюра,гравюры.Тады ж з'яуляюцца першыя свецкiя хоры,капэлы. Утвараюцца пры навучальных установах тэатры.Наiбольш старажытнай хрысцiянскай царквой на Беларусi была праваслауная.На чале праваслаунай царквы стаяу кiеускi, а потым маскоускi мiтрапалiт.Праваслауе адыгрывалi значную ролю у грамадскiм жыццi Беларусi.Яна звязвала беларускiя тэрыторыi з iншымi усходне славянскi мi.Каталiцызм на Беларусi пачау распаусюджвацца з сярэдзiны XIII ст.,асаб¬лiва пашырыу свой уплау пасля Крэускай вунii ( 1385г.) Каталiцызм у канцы XIY ст. быу прыняты кiруючымi коламi ВКЛ.У першай палове XYI ст. Рэфармацыя ахапiла большасць краiн Еуропы.Рэфар мацыя на Беларусi з'яулялася састауной часткай еурапейскай.Асноунымi рэфар мацыйнымi плынямi на Беларусi i Лiтве з'яуляюцца: кальвiнiзм, лютэранства, антытрынiтарызм.Асноунай сацыяльнай апорай рэфармацыi з'ячулялася шляхта i частка магнатау (Радзiвiлы,Сапегi,Хадкевiчы,Кiшкi). Гараджане i сяляне за¬хавалi сваю прыхiльнасць да праваслауя.У царкеуным жыццi ВКЛ,Польшчы,а па¬зней Рэчы Паспалiтай пэунае месца адводзiцца унiяцкай царкве. Берасцейскi сабор 1596 г. абвясцiу аб стварэннi унiяцкай царквы. Яна прызнавала верха¬венства рымскага папы i захоувала абрадавасць праваслаунай.Розныя колы Рэ¬чы Паспалiтай аднеслiся адмоуна да царкоунай вунii,асаблiва на першым эта¬пе.Гэтаму сведкай "Вiцебскi бунт",пад час якога быу забiты унiяцкi архiепi скап Iясафат Кунцэвiч.
43.Правядзенне індустрыялізацыі і калектывізацыі ў БССР.
Масавая калектывізацыя выклікала супраціўленне кулацтва. У гэтых умовах партыя перайшла ад палітыкі абмежавання і выцяснення кулацтва да палітыкі ліквідацыі кулацтва.Разгарнулася кампанія па суцэльнай калектывізацыі і ліквідацыі кулацтва як класа, прымусу і раскулачвання серадняка, закрыцця цэркваў, рынкаў.Раскулачваць пачалі не толькі кулакоў, але і сераднякоў, якія не хацелі ўступаць у калгасы.Метады, якімі ажыццяўлялася калектывізацыя вёскі, абагуленне сялянскіх гаспадарак, прывялі да таго, што вясной 1932 г. замест суцэльнай калектывізацыі адбыўся чарговы масавы выхад сялян з калгасаў.У выніку дапушчаных памылак у эканамічнай палітыцы ў 1932–1933 гг. краіну ахапіў масавы голад, які забраў жыцці многіх людзей.Да канца 30-х гадоў калектывізацыя ў Беларусі была звершана, кулацтва як клас ліквідавана.Сельская гаспадарка фінансавалася па рэшткавым прынцыпе. Іншая справа – 70–80-я гады, калі дзяржава атрымала магчымасць фінансаваць аграрны сектар эканомікі на ўзроўні сучасных патрабаванняў. Сельская гаспадарка Беларусі ў гэтыя гады па вытворчасці прадукцыі на душу насельніцтва стала ў шэраг з сельскай гаспадаркай развітых дзяржаў свету.
15.Люблінская унія і ўтварэнне Рэчы Паспалітай. Умовы аб’яднання ВКЛ і Польшчы.
ВКЛ во второй половине 18в. оказалась в очень тяжелом положении. Началась Ливонская война. И войско Ивана Грозного захватили ряд городов Беларуси. Со стороны Польши велась активная католическая пропаганда. Польские магнаты терроризировали наше население приграничный земель, делали набеги, грабили. При этом поляки оказывались безнаказанными, так как польское правительство поддерживало своих, заявляя, набеги прекратятся как только земли будут присоединены к Польше. Жигимонт 2 Август (ВКЛ) стоял на стороне поляков. В этой ситуации поляки обещали, что как только ВКЛ будет присоединено к Польше вся наша православная знать получит те же пава, что и католики. Население ВКЛ не хотело ликвидации самостоятельности государства. Наши феодалы вели переговоры с Польшей только про более тесный союз государств, но при условии равноправия. 1563 г. – виленский сейм утвердил специальные инструкции для переговоров с поляками, в которой делегатам поручалось охранять интересы ВКЛ. По этой инструкции допускалось существование единого правителя и созыв совместных сеймов для решения общих дел. Но при этом в каждом государстве должны быть самостоятельный органы власти, отдельные вооруженные силы, казна и законодательство. Идею унии с Польшей на условиях равноправия поддержало большинство княжества. Они видели возможность укрепить свое положение внутри своей страны и получить помощь от России.
Расхождения были только в условиях унии. В декабре 1568 г. Жигимонт Август издает грамоту, в кот. клянется охранять права и интересы ВКЛ, и не принуждать представителей ВКЛ к унии. Уговоры а также надежда получить помощь в войне скланяли представителей княжества приехать в Люблин на переговоры (так как дела на Ливонской войне были очень тяжелые).
10 января 1569 г. начались заседания люблинского сейма. С первых часов сейма поляки заявили , что желают полной ликвидации княжества и подготовили документ, с требованием подписать его без всякого обсуждения. Представители ВКЛ не сдавались, особенно сопротивлялись М. Радзивил, Я. Хадкевич и Я. Волович. Наши делегаты не подчинились решению сейма. И первого марта они покинули Люблин, а в след на ними уехали все делегаты представляющие наше государство. Чтобы привести к послушанию наших делегатов, Жигимонт Август пошел на предательство интересов ВКЛ: 5го марта был издан незаконный акт об отлучении польской земли от ВКЛ. 26 мая к Польше подключается Подолье и Клевщина. Эти акты были незаконными так как в соответствии со статутом ВКЛ от 1566 года Великий князь не имел право уменьшать территорию гос-ва без согласия рады и сейма. После потери значительной территории ВКЛ не могло дольше самостоятельно вести войну и вынуждено было подписать унию на условиях продиктованных поляками. 1 июля 1569 г. было утверждено решение люблинского сейма Привилей-договор. Согласно условиям унии:
*ВКЛ и королевство Польское объединяются в одно гос-во – в Речь Поспалитую
*РП должна иметь единого короля, он выбирался на общем сейме и короны польской, и ВКЛ.
*рада и сейм должны быть общими для Польши и ВКЛ
*отдельных сеймов для ВКЛ король собирать не должен.
*все законы, действовавшие ранее в обоих гос-вах оставались в силе.
*для обоих гос-в предусматривалась общая внешняя политика и единая денежная система.
Эта уния превратила династическую унию между Польшей и ВКЛ в государственную. Для ВКЛ после унии ничего не изменилось. ВКЛ не перестало существовать, сохранило свою территорию (но без Украины), ВКл имело свою административную систему, органы власти, гос. язык. В концепцию нового гос-ва РП входили вопросы совместной международной политики и совместной обороны. Объединение ВКЛ и Польши повлияло на ход ливонской войны. В 1582 г. между Россией и РП был заключен мирный договор сроком на 10 лет.
16.Дзяржаўны лад Рэчы Паспалітай. Становішча Вялікага княства Літоўскага ў палітычнай сістэме Рэчы Паспалітай.
РП уяўляла сабою конфедерационное шматнацыянальная дзяржава. Вышэйшымі органамі дзярж-у былі каралі і сойм.
Кароль: вольна выбіраўся соймам. Правы, абавязкі караля вызначаліся агульным дзярж. законам - генриховскими артыкуламі. Кожны зноўку абіраны кароль абавязаны быў іх падпісваць.
Генриховские артыкулы:
1,улада караля была абмежаваная. Кароль абавязаны быў збіраць сойм адзін раз у два года на 6 тыдняў.
2,не склікаць агульнае апалчэнне без згоды сойма.
3, кароль абавязаны быў мець пры сабе рада з 16 сенатараў-рэзідэнтаў
4,кароль не меў правы ўводзіць падаткі без згоды сойма.
5,калі кароль дзейнічаў насуперак сваім абавязальніцтвам, то шляхта мела права не падпарадкавацца каралю і выступіць супраць яго.
Соймы: - звычайныя якія склікаліся каралём
*экстраныя, кот. склікаліся кіраўніком каталіцкай царквы ў выніку смерці караля і яго адрачэння ад пасаду.
У кампетэнцыю сойма ўваходзілі наступныя пытанні:скліканне апалчэння, аб'ява вайны, зняволенне свету,усталяванне падаткаў.
Экстраныя соймы збіраліся для абірання караля:конвукационный сойм. на ім вызначалася час і месца выбару караля, выбарчы сойм, на ім праводзіліся выбару і складаўся дамова з каралём, каранацыйны сойм, на ім праходзіла ўрачыстае каранаванне і прынясенне прысягі каралём.
Такім чынам кароль у РП не валодаў ні заканадаўчай, ні выканаўчай, ні судовай уладай. У сойме РП складалася 3 саслоўі: кароль, сенатар, пасольская хата.У сенат уваходзілі ўсе біскупы, архібіскупы і ваяводы, а таксама некаторыя іншыя службовыя чыны Польшчы і ВКЛ (150 сенатараў). Пасольская хата складалася з абіраных прадстаўнікоў шляхты ад павета. Збіраліся соймы адзін раз у паўгода ў Варшаве, а з 1673 года - кожны трэці сойм праходзіў у Гародню. Для прыняцця рашэння на сойме патрабавалася яго аднагалосная ўхвала. Кожны дэпутат сойма меў права забараніць любое рашэнне сойма (валодаў правам вольнага вета). Либерум вета - было выклікана паслабленнем цэнтральнай улады і дазваляла нават аднаму дэлегату сарваць сойм. Справа даходзіла да таго, што з 55 соймаў, кот. склікаліся з 1652 года па 1764 год 42 сойма былі сарваныя правам вета. Для кантролю за паступленнем і выдаткоўваннем грашовых сродкаў ВКЛ па рашэнні сойма ствараўся асобны ад Польшчы фінансавы трыбунал, які складаўся з прадстаўнікоў ВКЛ.
У ВКЛ у гэты перыяд таксама існавала поўнае безуладдзе. Магнаты Радивилы і сапегі стала загадай войны, шляхта прыгнятала мяшчан і сялян, каталікі- некаталікоў, десиденты не мелі дапамогі ад дзярж-у, звярталіся да замежнай дапамогі. Асабліва абвастрылася сітуацыя калі памёр апошні з абіраных каралёў РП. Разгарнулася барацьба за трон.
18.Знешняя і ўнутраная палітыка Рэчы Паспалітай у другой палове ХVІ - першай палове ХVІІІ стст. Основные вехи внутриполитического развития Речи Посполитой в конце XVI - первой половине XVII вв.
Смерть Стефана Батория в 1586 г. ввергла Речь Посполитую в очередной политический кризис. Главными претендентами на престол были Сигизмунд III Ваза, представитель шведской королевской династии, эрцгерцог Максимилиан Габсбург. За каждым стояла своя шляхетская группировка и оба были выбраны на польский престол. В ходе военных столкновений победила партия сторонников Сигизмунда III Вазы во главе с Яном Замойским, канцлером и в прошлом лидером движения экзекуционистов. Парадокс последующей политической истории времени Сигизмунда III состоит однако в том, что лагерь экзекуционистов, который прежде главной целью считал укрепление государства через укрепление королевской власти, теперь выступил против попыток Сигизмунда расширить полномочия короля. Ян Замойский, бывший “трибун шляхетского народа”, стал во главе тех политиков, кто стремился предотвратить движение в сторону абсолютизма. В 1606 году на этой почве в Речи Посполитой вспыхнула гражданская война: значительная часть шляхты образовала антикоролевскую конфедерацию (рокош) в ответ на предложения Сигизмунда III ввести в сеймовой практике принцип голосования большинством вместо liberum veto, увеличить армию и пополнить казну. Рокошане потребовали детронизации Сигизмунда III. Регалисты создали свою собственную конфедерацию и в конце концов к 1609 году победили в войне против рокошан. Но реформы были тем не менее сорваны.
Оставшаяся часть правления Сигизмунда III прошла без больших внутренних потрясений. Институты сеймовой демократии функционировали относительно исправно, а события начала века сделали невозможным утверждение абсолютизма в Польше. Главной проблемой внутренней политики становились отношения с украинскими казаками, которые добивались отмены Брестской церковной унии и распространения на казачество шляхетских привилегий.
Правление преемника Сигизмунда III короля Владислава прошло под знаком тех же противоречий. Очередные попытки усилить королевскую власть окончились ничем. На Украине было жестоко подавлено крестьянско-казацкое восстание 1637-38 гг. и на 10 лет воцарился обманчивый покой.
^ Внешняя политика Речи Посполитой в конце XVI - первой половине XVII вв.
В конце XVI века, после победы в Ливонской войне, внешнеполитические позиции Речи Посполитой казались очень прочными. Она была одной из европейских держав, соперничавшей с Габсбургами за лидерство в Восточной Европе. Однако на протяжение первой половины XVII в. положение дел стало меняться. Польско-шведская война 1600-1605 гг. несмотря на военные успехи Сигизмунда III, стремившегося овладеть шведским престолом, окончилась безрезультатно. Начавшаяся в 1609 году открытая военная интервенция в России привела к присоединению Смоленска и Черниговских земель (?) к Речи Посполитой, не не усилила ее политического влияния. В 1611 году польский сейм передал наследственные права на Восточную Пруссию Бранденбургу, и в 1618 г. две территории объединились под властью Гогенцоллернов, снова поставив Польшу перед той же угрозой, с какой она боролась в годы Грюнвальдской битвы. В 1620 г. польская армия потерпела тяжелое поражение от турок под Цецорой, а последующая победа под Хотином в 1621 г. была обеспечена участие в битве Запорожского войска, что породило череду социально-политических конфликтов в украинско-белорусских землях. Новая война с Швецией была безрезультатной. В 1632 -1634 в успешной войне с Россией Речь Посполитая отстояла права на Смоленк.
19. Палітычны крызіс Рэчы Паспалітай, спробы рэформ у другой палове XVIII ст. Падзелы Рэчы Паспалітай і далучэнне беларускіх зямель да Расійскай імперыі.
На фоне эканамiчнага развiцця еурапейскiх краiн у XYII-XYIII ст.Рэч Паспалiтая выглядала застылай у летаргiчным сне.Узровень канца XYI ст.застауся вышэйшай адзнакай гаспадарчай i ваеннай магутнасцi краiны.Каб рушыць паперад - патрэбны рэформы у грамадстве:палiтычныя,ваенныя,эканамiчныя.Неабходнасць была i у канцынтрацыi улады у руках манарха-дыктатара.Шляхта ж нежадала паступiцца сваiм усеуладзем,якое перарастала у разгул анархii.Вольны Сойм "дзякуючы" "лiберум вета" стау недзеяздольным.
Такое становiшча у Рэчы Паспалiтай старанна апекавалi суседзi:Прусiя,Аустрыя i Расiя.Iм было выгадна мець суседам слабую краiну. Але з 60-х гадоу XYIII ст. у Польшчы "РП" пачала праводзiцца iнтэнсiуная рэфармацыйная дзейнасць.Дзякуючы рэформан Тызенгауза на пауночным захадзе Беларусi з'явiлася значная колькасць мануфактур,скасоуваецца шэраг прывiлей шляхты,арганiзуец ца i працуе "адукацыйная камiсiя". У 1764 г. было уведзена абмежаванне на ужытак права "лiберум вета",але ужо гэтыя рэформы прывялi да незадаволенас цi з боку магнатау якiя iмкнулiся як i раней панаваць у краiне. Грамадства аказалася расколатым на варожыя групоукi,якiя шукалi падтрымкi у больш моцных суседзяу:Расii,Аустрыi,Прусii.З дапамогай апошнiх пачалi стварацца канфедэрацыi "узброенныея арганiзацыi": у 1767 г.у Слуцку i Тарунi ( Расiя i Прусiя).У адказ на гэта была створана канфедэрацыя у Бары ( Украiна 1768г
Пачалiся межусобныя войны.Расiя для абароны праваслауных увяла 40 тыс.войска,якое i разбiла барскiх канфедэратау у 1771 годзе.Пасля гэтых падзей адбываецца у 1772 годзе першы падзел Рэчы Паспалiтай.Да Расii адыйшла Усходняя частка Беларусi з гарадамi Полацк, Вiцебск, Ворша, Магiлеу, Рагачоу,Гомель
Але нават гэта трагiчная падзея не астанавiла варагуючыя магнацкiя групоукi.Выратаваць Рэч Паспалiтую магла толькi цэнтралiзацыя.Такая спроба была зроблена 3 мая 1791 года, падчас прыняцця канстытуцыi Рэчы Паспалiтай першай у Еуропе. Канстатуцыя 3 мая заклала асновы вываду Рэчы Паспалiтай з палiтычнагу крызiсу i ставiла яе на шлях буржуазнага развiцця. Але час рэфармавання быу упушчаны.Ды гэтыя мерапрыемствы выклiкалi незадаволенасць у Расii Аустрыi i Прусii.У сярэдзiне мая 1792 года Расiя накiравала у Польшчу 100 тыч. войска.Пад час баявых дзеянняу войскi Рэчы Паспалiтай панеслi паражэнне Опсай, Мiрам, Зельвай, Бярэсцем.Рэч Паспалiтая капiтулiравала, канстытуцыя 1791 года была адменена.А у студзенi 1793 года Прусiя, Аустрыя i Расiя ажыццявiлi другi падзел Рэчы Паспалiтай.Да Расii адыйшлi землi Беларусi па лiнii Друя-Пiнск.Стала зразумела,што ад канчатковага падзелу Рэчы
20.Культура беларускіх зямель у складзе Рэчы Паспалітай у другой палове XVI – XVIII стст.
Развитие Бел. культуры в 16-18в. проходило в неблагоприятных условиях находясь в составе РП, Бел. переживала с ней кризис он ощущался во всех сферах жизни.
Сейм 1668 под угрозой изгнания из страны запретил жителям переходить из каталич.в др.религии. Ко 2-ой половине 18ст. отнгосится распространение идей просвящения.Просвещение –это антифеодальная буржуазная идиология периода становления капитолистических отношений. Идеи просвящения нашли отражения в философии, лит-ре, искус-е. Самые известные мыслители Бел. Были : Милентий Смотриций- обществ-о-политический и церковный деятель писатель Обобщением его научного и педогогического труда стала книга «Грамматика М. Смотрицкого».
Афанасий Филиппович – бел. писатель публицист церковный деятель .Самое знаменитое его произ-е «Диариум».
Казимир Лыщинский мыслитель атеист и педагог. Написал труд на латыне «О несуществовании бога» первый употребил термин атеист.
Георгий Конисский –архиепископ философ и писатель, написал около 80 произ-ий.
Бел.лит-ра 16-18 в . становится все более светской и демократии.Самые известные произведение того периода – политические сатиры. 1.«Речь Мелешки»авторство и время написания неизвестно.Автор высмеивает Бел. шляхту, кот-я перинимает обычаи, гонится за всем неземным.2. «Письмо к Обуховичу» появление было вызвано Смоленско-русским командованием. Смолениским горнизоном командовал Казимир Обухович, ходили слухи что он был подкуплен русскими эта сатира высмеивает продажность и взяточничество Обуховича. В 16-18 в. Произошли изменения в поэзии , произошло зарождение светской лирики , особенно любовной . Наиболее известный представитель поэзии Семион Полоцкий –бел. и руск. писатель и просветитель , церковный деятель. Напечатал 2 сборника стихов «Ветроград многоцветный и Рифмологион Произошли изменения в школьном деле . На бел. открывались православные братсие школы . Они являлись как центрами образования так и центрами книгопечатания. Одной из отличительных особенностей этого периода то что образование было в руках монашеских орденов наибольшее кол-во школ принадлежали ордену изуитов . Первое такое заведение открылось в Вильне далее оно было переименовано в изуитскую академию. Во второй пол. 18в. Известный деятель образования Польши С. Катарский начал школьное дало (реформа Катарского: в 1773 году создана образовательная комиссия, которая осуществляла общее руководство реформой, вводились новые предметы и мн. др.) По этой реформе Ягелонский университет в Кракове и главная школа ВКЛ- высшая ступень новой системы образования. Среднюю ступень образования сост. окружные школы, они имели светское направление, изложение религии в них запрещалось. В кач. низшей системы образования по реформе предусматривалась открытие проф.училищ, что осталось лишь на бумаге.21.Этапы і змест палітыкі расійскага ўрада на тэрыторыі Беларусі ў канцы XVIII – першай палове XIX стст.
В результате 3-ех разделов РП. к России были присоеденены Бел. земли. На протяжении болього периода времени царизм осуществил здесь ряд мер В 1796г. Была проведена террит.-административная реформа котор. Предусматривала деление на Губегрни и паветы , в результате были образованы 3 губерни: Беларусская губерня с Витебском , Минская с Минском, Литовская с Литвой. Указом от 23 октября 1772г. Население приводилось к присяге, люди котор. Отказывались должны были покинуть тер. Рос. Империи им довалось 3 месяца для продажи для продажи своей недвижимости . Большинство дворян чтобы не потерять владения присягали Екатерине . На присоединенных бел. землях была ликвидирована власть крупных феодалов. Они были лишены права иметь свои войска и крепости. Были изданы указы о упорядочении жизни еврейсеого народа на наш. тер. Им запрещалось жить в сельск. местн. И заниматься с\х.. В 1801г. Была проведена еще одна админ.- тер. Реформа . В результате на Бел. образов. 6 губернь: Могилевская, Витебская , Смоленская , Виленская , Минская и Гродненская.С целью создания опоры для своей власти на нашей терр.царизмом вводили у нас русское землепользование.Состояние бел.крест.после присоединения ухудшилось.Они были переведены на общий тип налогообложения кот. существ. по всей имп.ерии , но денежная рента и гос-ые налоги на бел. до 1811г. собирались серебряной монетой . На Бел. была введена рекрутская повинность. Рекрутами были мужчины от 19 до 35 лет. В 1812г.брали по 8 рекрутов. На бел. прекращались действия Магдебурского прав. Основной задачей царизма на бел. землях была политика Русификации. После подавление восстание 1820-1821 гг. был закрыт Виленский универс. , а в 1863 -1864 – закрыт горе- горецский сельскохоз. Институт. В 1840 г. была отмененено действие статута и запрещено употребление в официальном документе название Литва и Беларусь, вместо них- северо-зап. Край . Проводниками руссификац. Политики били русские учителя : священники и чиновники Большой воед бел-ой нации нанесла политика нац-го раздела бел в соответствии с верой: если православный- русский, католик- поляк. 22.Грамадска-палітычны рух на тэрыторыі Беларусі ў канцы XVIII – першай палове XIX стст. Шляхецкае паўстанне 1830-1831 гг. і яго вынікі.
Ліквідацыя дзярж-венности РП і ВКЛ , падзеі вайны аказалі вялікі ўплыў на развіццё общ думкі Б. 18-19в- перыяд зараджэння белы.-нац. освоб. рухі - гэтая грамадская плынь за вызваленне белы нрода з-пад каланіяльнага прыгнёту за нац. возраждение Б. У гісторыі беларускага нац. рухі можна вылучыць два этапу: 1. 1794 -1863 рух здзяйснялася ў асноўных рамках польскага нац. освоб. працэсу.2. 1863 -1918 г. рух у гэты перыяд усведамляла белы. інтарэсы і возраждение белы. дзярж-ти соц-ой базай нац. освоб. рухі была дробная шляхта духавенство . Яны марылі аб незалежнасці ад Польшчы, ВКЛ .У 1817г. па ініцыятыве студэнтаў Віленскага универс. Адама Міцкевіча, Яна Чачоты было арганізаванае "таварыства филаматов" (аматары навук).Пазней ад гэтага таварыства аддзялілася таварыства філарэтаў (аматары дабрачыннасці). Праіснавалі нядоўга і былі расчыненыя.У ноячбре 1830 г. вваршаве пачынаецца шляхецкое паўстанне( штуршок - жаданне Нік 1 задушыць Бельгійскую рэвалюцыю), кот ахапіла ўсю Польшчу. Сущ два лагеры кансерватыўны і дэмакратычны .На Белы. і Літве паўстанне не мела вялікага размаху Ў Вільні быў створаны цэнтр.камітэт.кот. у наступстве апынуўся малодействительным.Паўстанне на Бы і Літве пачалося ў сакавіку 1831, у кот былі ўцягнутыя шляхта, мяшчане, сяляне і духавенства.Пікам паўстання стала бітва за Вільню 19 ліпеня 1831.Паўстанцы патрывалі паразу і адступілі. Да канца жніўня паўстанне на Белы.было амаль цалкам падушанае.8 верасня 1831 рускае войска ўступіла ў Варшаву і аўтаномія Польшчы скасаваная. У кастрычніку 1831 царскім урадам быў праведзены разбор шляхтыэкто не меў гэтых дакументаў перакладаліся ў однодворцев. Для ўмацавання русск элемента ў боку перасяляліся выхадцы з Расіі. Параза паўстання рэпрэсіі аказалі вялікі ўплыў на далейшы ход общ.-крысоў.рух на Белы. Рух усё больш рэвалюцыянізавалася. Значыць ролю ў руху прыналежыць дэмакратычнаму тов-ву. Такім чынам 1-ая крысоў.19в. з'явілася перыядам белы.нац.-освобод.рухі.Дзейнасць чальцоў нац.-освобод. Рухі была накіраваная супраць асіміляцыі белы. народа як у колонизацииэтак і русіфікаванні. Пасля паўстання 1830 на Белы. зарадзілася революц демократич рух- сочитание асветніцтва і революц барацьбы.
28,Развіццё сельскай гаспадаркі і прамысловасці на тэрыторыі Беларусі ў другой палове XIX ст.
Отмена крепостного права создала условия для более быстрого развития капиталистических отношений в Беларуси. Этому содействовал ряд обстоятельств: развитие промышленности, системы капиталистического кредита, рост железнодорожного строительства и городов, концентрация войск на территории Беларуси.
Всё это создавало условия для развития торгового земледелия и рыночных отношений.
Развитие торгового земледелия, его специализация по отдельным отраслям (молочное животноводство, производство льна) расширили обмен между земледелием и промышленностью. Это содействовало внутреннему рынку и привело в конце 19 века к появлению крупных высокотоварных капиталистических форм в помещичьих хозяйствах, работающих исключительно на рынок.
Усилился процесс расслоения крестьянства. Росла сельская буржуазия, увеличивалось малоимущее крестьянство.
Обязанности крестьян были разносторонние. Самой тяжелой формой была сдача панами крестьян по контракту подрядчикам на строительные и земельные работы на длительный период. Малоземельные крестьяне нанимались к помещикам или зажиточным крестьянам. К концу 19 века в деревне беднота - 60%, середняки - 30%, сельская буржуазия - 10%.
Широкое железнодорожное и промышленное строительство способствовало ускоренному развитию производственных отраслей. 2/3 фабрик и заводов Беларуси и почти половина рабочих были сконцентрированы в деревне. Это было обусловлено специализацией белорусской промышленности на обработке местного сельскохозяйственного, лесного и минерального сырья.
Росту городов способствовало развитие промышленности, усовершенствование транспортной системы (шоссейные дороги, речное судоходство).
Развитие промышленности и торговли способствовало формированию различных слоев населения: буржуазии (предпринимателей), обездоленного крестьянства и пролетариата. Городской пролетариат пополнялся за счет обедневших ремесленников, торговцев, мещан.23.Вайна 1812 года і Беларусь.
12 чэрвеня 1812 года 600-тысячная армiя Напалеона без аб"яулення вай ны уступiла у межы Расiйскай iмперыi, на землi Беларусi i Лiтвы.16 чэрве¬ня была занята Вiльня, 24 чэрвеня - Мiнск. Апалячаная беларуская шляхта сустракала французскiя войскi як вызвалiцеляу ад рускiх захопнiкау.
Войску Напалеона у межах Лiтвы i Беларусi супрацьстаялi дзве рускiя армii: Першая (127 тыс.) - камандуючы Барклай дэ Толлi (штаб у Вiльнi);
Другая (45 тыс.) - камандуючы генерал Баграцiён (штаб у Ваукавыску).Пры такiх суадносiнах сiл, разрозненныя рускiя армii не маглi даць генераль¬ную бiтву Напалеону. Галоунай задачай рускiх армiй на першым этапе вайны (чэрвень-жнiвень 1812 года) было аб"яднанне 1 i 2 рускiх армiй i пазбег¬нуць разгрома паасобку. Руская армiя адступала,ведучы абаронныя баi. Наi- больш значнымi бiтвамi на беларускай тэрыторыi былi:каля мястэчка Мiр(27- 28 чэрвеня ),каля мястэчка Раманава (2 лiпеня),каля вёскi Салтанаука ( 11 лiпеня), каля мястэчка Астроуна ( 13 лiпеня 1812 года ). К пачатку жнiуня амаль уся тэрыторыя Беларусi была захоплена войскамi Напалеона. Адносiны насельнiцтва Беларусi да ваюючых бакоу былi не адназначнымi. Для сялян i гараджан i руская,i французская улада былi прышлымi,прыгнятальнiцкiмi,чу¬жымi. I французы, i рускiя прымушалi працаваць на пана,плацiць велiзарныя падаткi,а падчас вайны забiралi апошняе.Але руская улада давала магчымасцьбеларускаму селянiну жыць у мiрных умовах.Французы прынеслi вайну.Гэта i абумовiла стварэнне партызанскiх атрадау на Беларусi.Для барацьбы з пар¬тызанамi i забеспячэння армii фуражом Напалеон аставiу на Беларусi 100-ты сячнае войска. Камандзiрамi партызанскiх атрадау на Беларусi у большасцi былi мясцовыя жыхары: Маркау Максiм, Мiронава Фядора, Цiмафееу Iван Тара¬савiч, Тарас-селянiн. Шляхта i магнаты Беларусi вiталi прыход французау i паступалi на лужбу у напалеонаускую армiю. ны вiталi акупацыйны рэжым з надзеяй на ад-науленне ВКЛ у межах Рэчы Паспалiтай. Сацыяльная палiтыка Напалеона цал¬кам задавальняла iх, паколькi французскi iмператар захоувау прыгоннiцкiя парадкi i прывiлеi шляхты.Ён абяцау магнатам Беларусi аднауленне iх раней шай дзяржавы. У пачатку кастрычнiка 1812 г.пачалося адступленне войск На¬палеона з Масквы.Французы адступалi у напрамку Ушачы-Лепель-Чашнiкi.26 ка стрычнiка рускае войска уступiла у Вiцебск,4 лiстапада вызвалiлi Мiнск,9- Барысау, а 12 лiстапада Магiлёу. 14-15 лiстапада каля вескi Студзенкi, на поунач ад Барысава,адбылася самая значная бiтва завяршальнага этапа гэтай вайны.Тут загiнула каля 20 тыс. французау. Праз Бяразiну пераправiлася не больш 60 тыс войск.24 лiстапда у Смаргонi Напалеон пакiнуу армiю i ад'е¬хау у Парыж.8 снежня руская армiz без бою заняла Гародню.Да Немана дайшло каля 30 тыс.французау,што было катастрофай для Напалеона.24.Гаспадарка беларускіх зямель у канцы XVIII – першай палове XIX стст. Эканамічныя рэформы 1830-1840-х гг.
Со второй половины 18 ст. оживилась во всех сферах экономика Беларуси.
Первая причина - это демографическое положение, связанное с быстрым ростом населения. В 1791 году в Белоруссии насчитывалось свыше 3,6 млн. жителей. Результат - возрасла деятельность сельского хозяйства и промышленности.
Вторая причина - это повышение спроса на сельскохозяйственную продукцию, как в Беларуси, так и за её пределами. Внешний торг значительно оживился в связи с тем, что во второй половине 18 века резко выросли цены на зерновые культуры на зарубежном рынке.
Третья причина - внутриполитические изменения Речи Поспалитой. Укрепилась заинтересованность в развитии рынка, улучшении общих условий развития экономики страны. Магнаты и феодалы стремились к урегулированию внутреннего государственного строя. Под их влиянием в 60-70 года 18 века были проведены хозяйственно-административные реформы, которые укрепили центральный аппарат государственной власти: были созданы административные органы в сфере управления, основан специальный государственный орган по управлению финансами, осуществлению судебных функций по финансовым делам. В 1775 году были изданы законы, которые позволяли белорусским мещанам приобретать феодальные недвижимости, а шляхте заниматься предпринимательской деятельностью и торговлей.
Четвертая причина - меры со стороны государства по развитию торговли. Во второй половине 18 века прокладываются Пинско-Слонимский и Пинско-Волынский тракты. Проводятся работы по очистке и регулировке рек, строительстве речных портов, дорог и мостов.
^ Реформы в Речи Поспалитой:
1764-1766 годы - начался 1 этап реформ. Были отменены многочисленные торговые сборы. Их заменили единым “Генеральным налогом”. Проходит ревизия королевских поместий, что дает средства для увеличения армии. Попытка реформ вызвала недовольство магнатов и соседних государств. Реформаторы добились избрания королем и великим князем Станислава Августа Понятовского.
Второй этап реформ - 18 апреля 1791 года Сейм принял закон “О Вольных городах королевских”, которые получили свободное развитие. Было введено налогооблажение духовенства и шляхты.
Третий этап - 3 мая 1791 года Великий Сейм принял первую в Европе Конституцию (вторая в мире после США):
Отменены права выбора короля шляхтой;
Ввелась наследственная монархия;
исполнительная власть передавалась королю и правительству, подчиненному Сейму;
Крестьяне взяты “под опеку государства”.
Проведение экономических реформ было прервано из-за протеста магнатов, из-за недовольства соседей России и Пруссии.
25.Культура беларускіх губерняў у складзе Расійскай імперыі ў канцы XVIII – пачатку XX стст.
После войн 17 века резко усилилась полонизация и окатоличивание восточных земель Речи Поспалитой. Белорусский язык постепенно вытеснялся из официального употребления. Усилились притеснения православных и протестантов, запрет перехода из католичества в другие вероисповедания.
Интеллектуальная жизнь во второй половине 17-начале 18 века отошла назад.
Ведущим художественным направлением во второй половине 17-середине 18 века - был барокко. Оно нашло отражение в архитектуре и изобразительном исскустве.
В 16 веке большую роль в культурной жизни сыграл театр. Одним из первых на Беларуси театров является батлейка - народный кукольный театр.
С конца 17 века школьное образование перешло из-под контроля церкви и перешло под опеку государства.
Во второй половине 18 века наступает период идей Просвящения, на которое большое влияние оказала французская философия.
В 18 веке появился крепостной театр, труппа которого состояла исключительно из зависимых крестьян. Во второй половине 18 века появляются собственные театры в Слониме, Гродне. Для подготовки артистов оперы и балета создаются балетные школы.
Однако развитие просветительной мысли в Беларуси было обусловлено потребностями местной жизни - развитием экономики и общественно-политической ситуацией.
Литература Беларуси развивалась под влиянием европейского барокко. Наиболее известные были Семеон Полоцкий, Андрей Белобоцкий. На становление белорусской литературы влияло устное народное творчество.
Продолжается подъем иконописи, книжной графики, мастерство местных резчиков оружейников, золотых и серебрянных мастеров.
Большую роль в оформлении церковных и светских интерьеров, одежды магнатов, шляхты и их быта сыграли не только ценные металлы, но и другие виды декоративно-прикладного исскуства: керамика, стекло, шкура, соломка, ткани, вышивка, аппликация.
Широкое распространение в 17-18 веках получил кафель.
В интерьерах магнатских и шляхтичских дворцов конца 18 века особое внимание уделялось мебели, коврам, люстрам, зеркалам.
Не смотря на неблагоприятные условия, 17-18 века стали периодом значительного развития культуры, белорусское барокко выполнило историческую роль культурной связи между Западом и Востоком Европы.
26.Адмена прыгоннага права ў Расійскай імперыі. Асаблівасці правядзення аграрнай рэформы 1861 г. на беларускіх землях.
Крымская вайна 1853 – 1856. Крымская вайна гэта адна са шматлікіх войнаў Расіі з Турцыяй, але іменна гэта вайна паказала тэхналагічную адсталасць Расійскай Імперыі ва ўсіх адносінах таму, што на баку Турцыі змагаліся Англія і Францыя. Англія на дапамогу Турцыі адправіла свой флот, Францыя сухапутную армію. Рас рэформы і прыцягнуць іх на бок паўстання. Каб сяляне не далучыліся да паўстання 2 лістапада 1863 г. царскім урадам быў абнародаваны ўказ які абавязваў памешчыкаў на 20 % знізіць выкупныя плацяжы і тэрмінова заключыць з сялянамі выкупныя здзелкі, такім чынам ліквідавалася часова-абавязанае становішча сялян. Беззямельных сялян памешчыкі абавязаны былі надзяліць 3-ма дзесяцінамі зямлі. У Віленскай Гродзенскай і Мінскай губернях памешчыкі абавязаны былі вярнуць адрэзкі. Такім чынам, паўстанне 1863 – 1864 гг. у Беларусі было падаўлена.
У цэлым, нягледзячы на вельмі несправядлівыя ўмовы правядзення рэформы, сяляне атрымалі асабістую волю і грамадства, нарэшце, скончыла з феадальным рабствам. Адмена прыгоннага права патрабавала шматлікіх іншых рэформаў грамадства, і яны былі праведзены.27. Буржуазныя рэформы 1860 – 1870-х гг.у Расійскай імперыі. Асаблівасці іх правядзення ў беларускіх губернях.
Ваенная рэформа. У 1862 была распачата ваенная рэформа, ў гэтым годзе быў значна скарочаны тэрмін ваеннай службы з 20 год да 8. У 1874 была ўведзена ўсеагульная воінская павіннасць для ўсяго мужчынскага насельніцтва РІ. У сухапутных войсках мужчыны абавязаны былі служыць 6 год на флоце 7. Трэба адзначыць, што тыя хто меў вышэйшую адукацыю абавязаны былі служыць толькі 6 месяцаў, тыя хто меў сярэднюю адукацыю абавязваліся служыць 1,5 года, тыя хто скончыў гарадское 4-х класнае вучылішча служыў 3 гады, і тыя хто меў пачатковую адукацыю (1-класнае або 2-класнае народнае вучылішча ці царкоўна прыхадскую школу) служылі 4 г. Такім чынам, ваенная рэформа падштурхвала мужчынскае насельніцтва да набыцця адукацыі. Акрамя таго ў 1874 годзе армію пераўзброілі. Адыйшлі ў гісторыю крамнёвыя стрэльбы 18 стагоддзя, а салдаты атрымалі вінтоўкі сістэмы Бердана, якія зараджаліся сучаснымі металічнымі патронамі.
Адукацыйная рэформа. Пачалася ў 1864 г. У гэтым годзе была дазволена паступаць у сярэднія навучальныя ўстановы і ВНУ прадстаўнікам усіх саслоўяў у тым ліку і сялянскім дзецям. Адзіны фактар, які абмяжоўваў колькасць паступаючых была высокая плата за навучанне.
Судовая рэформа. 1864 у Расіі і 1872 ў Беларусі. Суд станавіўся роўны для ўсіх саслоўяў, незалежны ад улады, галосны (на ім маглі прысутнічаць рэпарцёры), падсуднаму абавязкова дапамагаў адвакат. Калі ў падсуднага не было грошай каб наняць адваката – адвакат наймаўся за дзяржаўны кошт. Пры разглядзе спраў аб асоба-цяжкіх злачынствах, справу слухалі прысяжныя засядацелі. Прысяжныя засядацелі, гэта дванаццаць чалавек якіх назначаў суддзя, яны пасля заслухвання справы галасавалі, вінаваты падсудны ці не. Калі прагаласуюць за вінаватасць падсуднага, то суддзя прызначаў меру пакарання ў адпаведнасці з заканадаўствам. Суды прысяжных часцей апраўдвалі падсудных, чым гэта было да рэформы. На пост прысяжных абіраліся людзі, якія адпавядаюць 3 патрабаванням: яны павінны быць багатымі, бо багатага цяжэй падкупіць; не судзімыя раней і, такія, якія самі не падвяргаліся злачынствам за якія судзяць. Прысяжныя працавалі ў судзе пэўны тэрмін а затым абіралі новых.
Земская рэформа. 1864 у адбылася ў Расіі і 1911 ў Беларусі, ды і то толькі у Віцебскай і Магілёўскай губернях. Ствараліся земствы ў губернях і паветах. Земства гэта адміністратыўны орган, які выбіраўся жыхарамі паветаў і губерняў шляхам галасавання. У земстве засядалі выбарныя прадстаўнікі ўсіх салоўяў. Яны вырашалі пытанні мясцовай гаспадаркі, адукацыі, аховы здароўя і т. п. Уладу земстваў моцна абмяжоўваў губернатар і павятовыя іспраўнікі, тым не менш, ад земстваў таксама шмат што залежыла. Можна сказаць, губернатар сачыў за дзейнасцю земстваў і земствы сачылі за дзейнасцю губернатара і такім чынам, ні адзін з бакоў не мог безкантрольна злоўжываць сваёй ўладай.
Рэформа гарадскога самакіравання. У Расіі 1870 г. у Беларусі 1875. г. У гарадах абіралася гарадская дума, якую ўзначальваў выбарны гарадскі галава. Гарадская дума гэта орган улады накшталт земства, толькі дзейнічаў ён у межах аднаго горада.
Цэнзурная рэформа. Адбылася ў 1865 г. Цэнзуры не падвяргаліся тоўстыя кнігі. Каб не трапіць у цэнзуру.38.Утварэнне ССРБ і Літоўска-Беларускай ССР.
Пасля вызвалення Б. ад ням.акупантаў і аднаўлення савецкай улады зноў паўстала пытанне аб утварэнні бел. нац. дзяржаўнасці. Існавала некалькі пазіцый: 1) Кіраўніцтва Паўночна-Заходняга абкома РКП(б): Б. павінна быць тэрытарыяльнай адміністрацыйна-гаспадарчай адзінкай РСФСР. 2) Бел. нац.камісарыят (Белнацкам): стварэнне Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Р. Рэзалюцыя аб утварэнні беларускага савецкага ўрада.Пленум ЦК РКП(б) прыняў пастанову аб утварэнні БССР. 1 студзеня 1919 г. Часовы ўрад Беларусі абнародаваў маніфест у сувязі з утварэннем БССР. 1-ы усебел. з'езд Саветау, Мiнск, 2-3 лютага 1919. Па прапанове Свярдлова з'езд прыняу рашэнне аб аб'яднаннi БССР з Лiтоускай ССР. З'езд прыняу канстытуцыю БССР,аналагiчную канст. РСФСР 1918. Па ёй вышэйшым органам улады БССР абвяшчауся Усебел. з'езд Саветау.Узначалiу Вялiкi Прэзыдыум - Мяснiкоу.Аб'яднанне Лiтвы i Беларусi у ЛiтБел адбылося 27 лютага 1919 года. Старшыней новай дзяржавы са сталiцай у Вiльнi стау Цыхоускi,. ЛiтБел праiснавау да наступлення палякау у 1919 г
29.Паўстанне1863-1864 гг. на тэрыторыі Беларусі: прычыны, ход, вынікі.
З часоў падзелу Рэчы Паспалітай польскі патрыятычны рух не даваў спакою расійскім уладам. Польскі патрыятычны лагер падзяліўся на дэмакратаў, якія выступалі за паўстанне, і лібералаў – прыхільнікаў мірных сродкаў барацьбы.Тыя, хто быў за паўстанне, атрымалi назву “чырвоныя”. Яны падзялялiся на правых i левых. Першыя рабiлi стаўку на шляхту i асцерагалiся шырокага сялянскага руху.Яны прадугледжвалi надзяленне сялян зямлёй за кошт яе частковай канфiскацыi ў памешчыкаў пры абавязковай грашовай кампенсацыi. Левыя разлiчвалi на сялянскую рэвалюцыю.Працiўнiкаў паўстання называлi “белымi”. Гэта былі пераважна памешчыкi, сярэдняя буржуазiя, частка iнтэлiгенцыi.Гэтыя палiтычныя плынi сфарміраваліся і iснавалi не толькi ў Польшчы, але i на тэрыторыi Беларусi i Лiтвы.Восенню 1861 г. у Варшаве з разнастайных рэвалюцыйных груповак быў арганiзаваны паўстанцкi гарадскi камiтэт.“Левых” ў Беларусi ўзначальваў Канстанцiн Калiноўскi (1838–1864). Ён паходзiў з сям’i збяднелага шляхцiца Гродзенскай губернi, скончыў Пецярбургскi ўнiверсiтэт. Вярнуўшыся ў 1861 г. на радзiму, К. Каліноўскі стварыў у Гродне нелегальную рэвалюцыйную арганiзацыю з разначыннай iнтэлiгенцыi. Выдаў 7 нумароў падпольнай рэвалюцыйнай газеты на беларускай мове “Мужыцкая праўда”.Была выкладзена праграма паўстання: Польшча абвяшчалася незалежнай краiнай з роўнымi правамi ўсiх яе грамадзян перад законам, дазвалялася дзейнасць ўнiяцкай царквы, планавалася перадаць сялянам iх зямельныя надзелы ў поўнае ўладанне, а памешчыкам выплацiць кампенсацыю з дзяржаўнай казны.У студзенi–лютым 1863 г. ў Беларусi з’явiлiся першыя паўстанцкiя атрады, якiя прыйшлi з Польшчы. Найбольш актыўна паўстанцы дзейнiчалi ў Гродзенскай губернi, дзе ваяводскiм камiсарам быў К. Калiноўскi.Паўстанне 1863–1864 гг. адбывалася ва ўмовах правядзення аграрнай рэформы ў Расii.Поспеху ў барацьбе з паўстаннем расійскiя ўлады дасягнулi не толькi дзякуючы вайсковай сiле.У чэрвенi 1863 г. ў Вiльню вярнуўся К. Калiноўскi, а ў лiпенi ён стаў старшынёй Вiленскага аддзела. Да канца лета ў руках К. Калiноўскага сканцэнтравалася ўсё кiраўнiцтва паўстанцкiмi атрадамi на тэрыторыi Лiтвы i Беларусi. Аднак выратаваць паўстанне ўжо не удалося.30.асаблівасці развіцця беларускага этнасу. Фарміраванне беларускай нацыянальнай ідэі і яе адлюстраванне ў грамадска-палытычным руху другой паловы XIX - пачатку XX стст.
Этнас (ад грэч. ethnos – племя, народ) – устойлівая супольнасць людзей, якая склалася гістарычна на пэўнай тэрыторыі, мае агульную мову, культуру, побыт, псіхалагічныя рысы і самасвядомасць.Культура Беларусi у другой палове XIX ст. Развiвалася ва умовах сцвярджэння i панавання капiталiстычных адносiн. Нягледзячы на каланiяльную палiтыку расiйскага самауладства, у гэты час пачала фармiравацца беларуская нацыянальная iнтэлiгенцыя, якая ваывучала i стварала нацыянальную культуру. Прадстаунiкi беларускай iнтэлегенцыi тэарытычна абгрунтавалi iснаванне самастойнага беларускага этнасу i абвесцiлi яго права ан роунасць з iншымi народамi. Беларуская лiтаратура гэтага часу развiвалася падспудна, пад забаронай, унеспрыяльнай атмасферы. Рэпрэсii у дачыненнi да удзельнiкау паустання 1963 г., фактычная забарона беларускага друку, жорсткi русiфiкатарскi курс прывялi да таго, што многае з творчай спадчыны выдатных беларускiх пiсьменнiкау загiнула.Асновай развiцця бел. лiт. гэтага перыяду быу паступовы рост сацыяльнай i нацыянальнай самасвядомасцi народа. Абвастрэнне сацыяльных супярэчнасцяу у краiне напярэдаднi i у перыяд рэформы 1861 г. , развiццуе капiталiзму i з’яуленне на арэне палiтычнай барацьбы пралетарыяту, уплыу передавой грамадскай думкi стварылi глебу для развiцця беларускай лiтаратуры дэмакратычнага напрамку.Вядомы прадстаунiк – К.Калiноускi,Ф Багушэвiч,Я.Лучына i А.Гурыновiч.У другой палове XIX ст. На Беларусi развiвалiся розныя формы народнага тэатра (народная драма, батлейка). Пачау фармiраваца беларускi прафесiйны тэатр. У выяленчым мастацтве другой паловы XIX ст. Асноунае месца займау рэалiзм. У беларускiм жывапiсе у гэты час на першы план выходзiць гаiстарычны жанр. Да гiстарычнага жанру напасрэдна прымыкау бытавы. У жывапiсе, як i у творах лiтаратуры, з’яуляецца вобраз селянiна-бедняка. Культура Беларусi у пачатку XX ст. Развiвалася у цеснай сувязi з нацыянальным рухам, культурамi суседнтх народау. У гады рэвалюцыi 1905—1907 гг. i пасля яе адбываецца уздым у многiх яе галiнах, асаблiва у лiтаратуры.Прыкметныя змены адбывалiся у развiццi асветы. Замест царкоуна-прыходскiхз школ, якiя знаходзiлiся у заняпадзе, адкрывалiся народныя вучылiшчы, а гарадскiя вучылiшчы пераутваралiся у вышэйшыя пачватковыя школы. Хутка пашыралася сетка дзяржауных i прыватных сярэднiх школ – гiмназiй i рэальных вучылiшчау. Для дарослага насельнiцтва адкрывалiся нядзельныя школы, вячэрнiя змены i курсы. Для падрыхтоукi педагогау былi адкрыты 5 настаунiцкiх семiнарый i 3 настаунiцкiя iнстытуты.На Беларусi мелiся значныя дасягненнi у вывучэннi этнаграфii, гiсторыi i культуры краю, а таксама у прыродазнаучых навуках. Пытаннямi быту i культуры Беларусi займалiся вядомыя даследчыкi Е. Раманау, М.Федароускi, М.Нiкiфораускi, А.Сержпутоускi. Гiсторыi ВКЛ прысвяцiу свае працы М.Доунар-Запольскi. В.Ластоускi выдау «Кароткую гiсторыю Беларусi».Павышэнню агульнаадукацыйнага i культурнага узроуню насельнiцтва садзейнiчалi бiблiятэкi. Адкрывалiя школьныя i грамадскмя бiблiятэкi розных ведамтсвау. Буйнейшая сярод iх была мiнская пудлiчная бiблiятэка iмя Пушкiна, створаная у 1900г.На Беларусi даволi хутка развiвауся друк. З 1901 по 1914 г. упяцi беларускiх губернях колькасць перыядычных выданняу павялiчылася з 15 да 109. Большасць газет i кнiг друкавалася на рускай мове.Вялiкi уклад у развiцце беларускай лiтаратуры унеслi Я.Купала, Я.Колас, М.Багдановыч, К.Каганец i iнш.У пачатку XX ст. Актывiзавалася культурнае жыцце на Беларусi. У гарадах праходзiлi гастролi рускiх i украiнскiх тэатральных труп. Атрымалi распаусюджанне аматарскi ятэтральныя гурткi, «беларускiя вечарынкi» -- своеасаблiвая форма мастацкай самадзейнасцi. З iх у 1910 г. узнiк нацыянальны прафесiйны тэатр – «Першая беларуская трупа» I.Буйнiцкага.У архiтэктуры Белварусi у пачатку XX ст. Iснавалi розныя стылi: неаготыка, неарускi, неараманскi i найбольш распаусюджаны – неакласiцызм.32.Грамадска-палітычнае жыццё Расійскай імперыі у канцы XIX − пачатку XX стст. і ўдзел у ім беларускага насельніцтва. Агульнарасійскія палітычныя партыі.
Канец XIX – пачатак XX ст. – час стварэння і станаўлення палітычных партый. У другой палове 90-х гг. сярод сацыял-дэмакратаў шматнацыянальных заходнiх губерняў пераважала тэндэнцыя да стварэння рабочых арганiзацый па нацыянальнай прыкмеце. У Расii ствараюцца буйныя гарадскiя i рэгiянальныя сацыял-дэмакратычныя арганiзацыi. Усё гэта выклiкала неабходнасць аб’яднання сацыял-дэмакратаў у адзiную партыю. Iнiцыятарам аб’яднальнага працэсу стаў пецярбургскi “Саюз барацьбы за вызваленне рабочага класа”. У 1898 г. у Мiнску прайшоў з’езд, якi прыняў рашэнне аб аб’яднаннi прадстаўленых на iм арганiзацый у РСДРП i выбраў ЦК партыi.Летам 1903 г. за мяжой адбыўся ІІ з’езд РСДРП. Ён прыняў праграму у якой абвяшчалася пралетарская рэвалюцыя, заваяванне дыктатуры пралетарыяту і пабудова сацыялізму. Адбыўся раскол РСДРП. Рэвалюцыйную частку расійскіх сацыял-дэмакратаў пачалі называць бальшавікамі, а прыхільнікаў рэфармісцкага накірунку – меншавікамі.У 1902 г. прыхiльнiкi iдэй народнiцтва стварылi Партыю сацыялiстаў-рэвалюцыянераў (эсэраў). Эсэры мелі на мэце звяржэнне самадзяржаўя, знiшчэнне памешчыцкага землеўладання i ўстанаўленне ў Расii федэратыўнай дэмакратычнай рэспублiкi.На рубяжы XIX–ХХ стст. з агульнадэмакратычнага руху вылучаецца беларуская нацыянальная плынь. У канцы 1902 – пачатку 1903 гг. аформiлася Беларуская рэвалюцыйная грамада (БРГ). На сваiм I з’ездзе ў 1903 г. БРГ прыняла праграму, дзе называла сябе сацыяльна-палiтычнай арганiзацыяй беларускага працоўнага народа. Тэарэтычныя погляды БРГ спалучалi iдэi рэвалюцыйнага дэмакратызму i народнiцтва. Партыя выступала за звяржэнне самадзяржаўя, знiшчэнне капiталiзму i ўсталяванне дэмакратычнага ладу, прызнавала правы народаў Расii на аўтаномiю.
31.Сацыяльна-эканамічнае становішча беларускіх губерняў ў 1900-1914 гг. Сталыпінскія рэформы.
Экономика Бел. в это время была одной из частей народного хоз-ва России и развивалось по общим с Россией эконом. законам. К началу 20 века она проходила стадию капитализма. В это время идет поцесс концентрирования производства , появл. фабрики и заводы. Строит-во новых предприятий и их техническое переоборудование были характерны для предприятий деревообрабатывающей, кирпичной, стекольной промышл-ти. Ведущая – пищевая. В промышленности Бел в это время существовали монополитич. объединения. Так, в 1905 в Минске образован комитет спичечных фабрик западного края.
Одновременно проходит процесс концентрации капиталла. Особенностью края было то, что капиталл был местным, и приимущественно еврейским.С 1900 по 1913 характерной особенностью госуд-го бюджета белоруса преобладала доходная часть над расходной. Самые крупные доходы в бюджете: 50% - железная дорога; 24% - госуд-ные вино-водочные монополии.
Широкая транспортная система, выгодное географическое положение способствовало росту внешней и внутренней торговли. В этот период вывозилось : лес, лен, скот, масло, деготь, спирт, смола. Ввозилось : машины, оборудование, уголь, соль, хлеб.
Т.о. экономическое развитие Б в нач 20 века, шло достаточно быстрыми темпами, хотя Бел продолжала оставаться аграрным районом России.
.Iнiцыятарам i галоуным выканауцам рэформы у е/с высту¬пiу П.А.Сталыпiн, якi усвядомiу неабходнасць ломкi сярэднявяковых форм уладяння зямлей з мэтай расчысцiць для капiталiстычнага развiцця.Мэты рэформы:1. разбiць адзiны агульнасялянскi фронт супраць памешчыкау;2. раскалоць веску,паскорыць працэс стварэння класа сельскай буржуазii;3. забяспечыць умовы шпаркага развiцця эканомiкi краiны.
Сродкамi вырашэння гэтых мэт,на думку Сталыпiна былi:1. разбурэнне сялянскай абшчыны;2. насаджэнне хутароу i перасяленне "лiшняга" з еурапейскай часткi Расii сялянства у Сiбiр i на Далекi Усход;3. пераход ад прускай да амерыканскай (фермерскай) мадэлi землекарыстан¬ня.
Першапачатковым,зыходным этапам рэформы,неабходным для станаулення пры ватнай сялянскай зямельнай уласнасцi з'яулялася разбурэнне сялянскай аб¬шчыны.Указ ад 9 лiстапада 1906 года дазваляу кожнауму гаспадару выйсцi з абшчыны i замацаваць у асабiстую уласнасць сваю надзельную зямлю. На рэа¬лiзацыю рэформы на Беларусi пэуны адбiтак наклау велiкадзяржауны накiру¬нак палiтыкi царызму,якi праявiуся па насаджэнню на Беларусi рускага зем¬леуладання.Толькi у Гродзенскай губернii за 1905-1912 гг. рускiя пасялен¬цы купiлi амаль 28 тыс. дзесяцiн зямлi.На Беларусi быу створаны спецыяль¬ны фонд для рускiх перасяленцау.На Беларусi,больш чым дзе,шпарка прапаган давалася у друку хутарская гаспадарка,стваралiся паказальныя хутары, якiя забяспечвалiся сартавым насеннем,пародзiстай жывелай, навейшым iнвентаром i машынамi.У Вiленскай губернii да 1913 года было арганiзавана 387 пака¬зальных гаспадарак,з зямельнай плошчай у 5,6 тыс. здесяцiн.З мэтай iнтэн¬сiфiкацыi с/г, павышэння культуры земляробства i жывелаводства, прымалiся меры па узмацненню агранамiчнай i ветэрынарнай службы. Арганiзоувывалiся пункты продажу i пракату удасканаленых с/г машын i прылад.
Вынiкi рэформы:За 10 год ажыццяулення рэформы у 5-цi заходнiх губернiях было створана 12,8 тыс.хутароу,якiя занялi плошчу каля 1,4 млн.
Сталыпiнская рэформа стымулявала спецыалiзацыю у с/г Беларусi.К 1914 г Беларусь стала адным з буйнейшых раенау вырошчвання бульбы (17,2% ад усей плошчы пад бульбай у еурапейскай Расii), узраслi пасевы льну i збожжавых культур. Напярэднi першай сусветнай вайны бедната складала каля 70%, сяляне-се¬раднякi - 10-11% усяго сялянства .Сталыпiнская аграрная рэформа iстотна паскорыла працэс сацыяльна-класавай дыферэнцыяцыi сялянства34.Першая сусветная вайна і Беларусь. Лютаўская рэвалюцыя 1917 г. на тэрыторыі Беларусі.
В августе 1915 года началась война в Беларуси. Немцы аккупировали ¼ часть Беларуси. Население подверглось массовым грабежам, поджогам, убийствам.
Война нанесла большой ущерб сельскому хозяйству Беларуси, в тяжелом положении находилась промышленность. Сокращение сельскохозяйственного и промышленного производства, разруха на транспорте, казнакрадство, спекуляции привели к острому дефициту товаров народного потребления и росту цен.
^ I Мировая война между Тройственным союзом (Германия, Австро-Венгрия и Италия) и Антантой (Англия, Франция и Россия) за колонии, рынки сбыта, источники сырья и сферы влияния началась 19 июля 1914 года и закончилась 3 марта 1918 года.
Тяготы войны и разруха хозяйства вызывали недовольство в обществе. С 23 по 27 февраля 1917 года прошли массовые выступления рабочих, которые переросли в забастовку, к которой присоединились солдаты Петроградского гарнизона, император Николай II отрекся от престола. 27 февраля в Петрограде был создан Совет рабочих и солдатских депутатов. Одновременно в Госдуме выдвигается Временное правительство. Так возникло двоевластие.
Известие о победе революции достигло и Беларуси. 6 марта 1917 года был избран Минский Совет рабочих и солдатских депутатов на совместном заседании исполкома и солдат -депутатов.
Одновременно действовал и Временный Общественный комитет порядка. Местные власти подчинялись директивам Временного Правительства.
Правительственная программа развития страны выглядела следующим образом: продолжение войны, собрание Установочного собрания для обозначения дальнейшей судьбы Российского государства и решения аграрного вопроса, установление политики в отношении к рабочим, крестьянам и солдатам.
Временному правительству досталось тяжелое экономическое положение: железнодорожный транспорт был парализован, рабочие требовали введения 8-ми часового рабочего дня, повышение заработной платы, государственного социального страхования.
Мероприятия временного правительства не имели последовательности и проблем не решали:
1.Проводилась мобилизация промышленности на нужды обороны, но промышленная буржуазия выступила против вмешательства государства в сферу деятельности и распределения экономических ресурсов.
2.Проводилась политика регулирования цен, спекуляцией и инфляцией, которая не имела успех. 25 марта 1917 года была введена государственная монополия по производству хлебной продукции. Повысились цены на 60-70%, что со временем привело к голоду.
35.Абвастрэнне сацыяльна-эканамічнага і палітычнага крызісу ў Расіі восенню 1917 г. Кастрычніцкая рэвалюцыя 1917 г. і ўсталяванне савецкай улады ў Беларусі
Вясной 1917 года яшчэ больш пагоршылася сацыяльна-эканамiчнае становiшча краiны.У народзе узраслi антыурадавыя настроi.Гэта спрыяла бальшавiкам ажыццяуляць курс шостага з'езда РСДРП(б) на узброенае паустанне. Яны пачалi праводзiць сваiх прадстаунiкоу у Саветы i дабiлiся у гэтым поспеху. Але у Беларусi бальшавiкi мелi большасць толькi у Мiнскiм i Гомельскiм Саветах.Што тычыцца сялянскiх саветау,то iх абсалютная большасць знаходзiлася пад уплывм эсэрау i БСГ.Бальшавiцкая арганiзацыя на Беларусi на 95% складалася з салдат. Гэта давала магчымасць бальшавiкам разгарнуць падрыхтоуку узброеных фармiраванняу (Чырвонай гвардыi) для захопу улады.25 кастрычнiка 1917 года рабочыя, салдаты пад кiраунiцтвам ЦК РСДРП (б) зверглi Часовы урад.26 кастрычнiка Другi Усерасiйскi з'езд Саветау абвясцiу савецкую уладу у цэнтры i на месцах,прыняу Дыкрэт аб мiры i Дыкрэт аб зямлi.Быу утвораны Часовы рабоча-сялянскi урад(СНК) на чале з У.I.Ленiным. Апоуднi 25 кастрычнiка бальшавiкi Мiнска атрымалi паведамленне аб перамозе узброенага паустання у Петраградзе.Мiнскi Савет абвясцiу сябе уладай.Па яго указаннi з турмы былi вызвалены салдаты арыштаваныя за антыурадавыя выступленнi.З iх быу арганiзаваны Першы рэвалюцыйны,iмя Мiнскага Савета,полк.Пераходам улады да Саветау ажыццяулялi,створаныя бальшавiкамi,ваенна-рэвалюцыйныя камiтэты (ВРК),якiя абапiралiся на салдацкiя масы.ВРК Заходняй вобласцi i фронту узначалiлi бальшавiкi Кнорын,Ландар,Мяснiкоу. Процiдзеянне бальшавiкам у Мiнску аказау Камiтэт выратавання, на чале з меньшавiком Калатухiным. Камiтэт увеу у Мiнск Кауказкую дфвiзiю i прад'явiу Мiнскаму Савету ультыматум з патрабаваннем перадачы яму усей улады у горадзе i на Заходнiм фронце.Мiнскi Савет вымушаны быу пайсцi на часовы кампрамiс з Камiтэтам выратавання. Неузабаве да бальшавiкоу Мiнска падаспела дапамога (браняпоезд)i суадносiны змянiлiся на карысць бальшавiкоу. Уладу у Мiнску i на Заходнiм фронце зноу узяу у свае рукi ВРК Заходняй вобласцi i фронту.Ён распусцiу Камiтэт выратавання а Калатухiна арыштавалi.Пры дапамозе ВРК бальшавiкi распусцiлi Саветы у якiх не мелi пераважанай большасцi i правялi iх перавыбары,чым забяспечылi устанауленне сваей дыктатуры.Такi характар насiла змена улады у Вiцебску i ГомелiЗ некаторымi асаблiвасцямi так адбылося i у Магiлеве. Савецкi урад аб'явiу генерала Духонiна звергнутым з пасады Глаукаверха рускай армii.Стаука была лiквiдавана,а улада перайшла у рукi ВРК.Вярхойным глауна камандуючым быу прызначаны прапршчык - Крыленка.Забяспечыушы сабе большасць у Саветах бальшавiкi у лiстападзе 1917 года склiкалi з'езды,што адбылiся у Мiнску. Гэта былi iз'езд Саветау рабочых i сялянскiх дэпутатау Заходняй вобласцi,Трэцi з'езд Саветау сялянскiх дэпутатау Мiнскай i Вiленскай губерняу i Другi з'езд армii Заходняга фронту. Яны прынялi рэзалюцыi,у якiх вiталi устанауленне Савецкай улады i выказалi ёй поуную падтрымку.26 лiстапада трыма з'ездамi быу утвораны Выканаучы Камiтэт Заходняй вобласцi i фронту - Аблвыканкоамзах. Яго старшыней стау бальшавiк Рагозiнскi.Старшыней Савета народных камiсарау Беларусi – Ландэр У лютым 1918 года бальшавiкi амаль завяршылi арганiзацыю Савецкай улады у губернях, паветах i воласцях. Саветы сталi адзiнымi паунапраунымi органамiулады,што праводзiлi палiтыу партыi-бальшавiцкай.Пачалі праводзіцца рэвалюцыйныя пераўтварэнні і ў вёсцы. Першым крокам у гэтым напрамку былі канфіскацыя ўсёй зямлі.У канцы кастрычніка 1917 г. былі ажыццёўлены меры, накіраваныя на паляпшэнне становішча працоўных Беларусі. Была прынята пастанова аб устанаўленні 8-гадзіннага рабочага дня.Такім чынам, перамога Кастрычніцкай рэвалюцыі і ўстанаўленне савецкай улады паклалі пачатак рэвалюцыйным пераўтварэнням ва ўсіх сферах грамадскага жыцця беларускага народа.39.Вайна Польшчы і Савецкай Расіі. Другое абвяшчэнне БССР. Рыжскі мір
. 1918 адрадзiлася Польская дзяржава. Пiлсудскi аб'явiу аб аднауленнi РП у межах 1772.У снежнi 1918 польскi урад стау на шлях ажыццяулення памерау далучыць землi Украiны, Б. i Лiтвы да Польшчы. 21 снежня у Гродна Рада БНР стварыла Савет Дзярж. абароны (узначалiлi В.Ластоускi i генерал В.Кандратовiч). Сiлы былi няроуныя. Было вырашана далучыцьь Гродзеншчыну да Лiт. рэспублiкi на правах аутаномii. Лiт. рэспублiка у той час была прызнана шэрагам дзяржау у тым лiку i краiнамi Антанты. З мэтай адстойвання iнтарэсау бел. народа i кiравання бел. землямi пры Лiт. урадзе было створана Мiнiстэрства бел. спрау, узначалiу I.Варонка.Да п.1919 палякi захапiлi значн. частку Гродзенскай губернii, працягвалi наступленне у трох напрамках: 1)Вiльня-Лiда-Маладзечна, 2)Баранавiчы-Мiнск, 3)Кобрын-Пiнск. Захапiлi Брэст, Ваукавыск, Слонiм, Скiдаль, Шчучын, Пiнск, Баранавiчы. Бальшавiцкая улада не змагла арганiзаваць значнага супрацiулення.Вялiкiя сiлы Чырвонай Армii у гэты перыяд канцэнтравалiся на Усходнiм фронце,якi бальшавiцкi урад лiчыу галоуным. Вясной 1919 польскiя войскi захапiлi Лiду i Вiльню. Урад ЛiтБел пераехау у Мiнск.У мэтах канцэнтрацыi сiл i узмацнення абароны 1 чэрвеня 1919г. у Маскве было прынята рашэнне аб перадачы паунамоцтвау бальшавiцкiх урадау Украiны, ЛiтБел i Латвii ураду РСФСР. Лiт.-бел. армiя перайменавана у 16 армiю. Польскае наступленне працягвалася. Пагроза навiсла над Гомелем. I толькi на лiнii р.Бярэзiны фронт стабiлiзавауся да вясны 1920.У сакавiку 1920 палякi - новае наступленне. Пры дапамозе Антанты яны захапiлi Мазыр, Калiнкавiчы, Рэчыцу.25 красавiка палякi сумесна з пятлюрауцамi разгарнулi наступленне на працягу усяго польска-савецкага фронту ад р.ПРыпяць да р.Днестр.Дзякуючы перакiдванню войск з Усходняга фронту, Чырвоная Армiя 14 мая
1920г. здолела перайсцi у контрнаступленне. Але з-за недахопу сiл наступленне не дала вынiкау. Новае наступленне Чырвонай Армii распачалося у лiпенi 1920, было старанна падрыхтавана i дало плён. 7 лiпеня быу вызвалены Мiнск, 1 жнiуня - Брэст. Пад нацiскам А.Чарвякова,З.Жылуновiча, Д.Чарнушэвiча ЦК КП(б)Б прызнау неабходным выступiць з дэкларацыяй аб прызнаннi самавызначэння бел. народа. 31 лiпеня 1920. у Мiнску прынята Дэкларацыя незалеж-цi БССР у межах адной (Мiнскай) губернii. Гэта было не столькi аднауленне беларускай дзяржавы, колькi супакойванне народных мас. Супраць гэтага акта выступiлi беларускiя эсеры, якiя жадалi бачыць Беларусь сапрауды цэласнай i незалежнай дзяржавай. Рыжскі мірны дагавор Расіі i Украiны з Польшчай (18 марта 1921): Зах. Б. i Зах. Укр. – Польшчы. Польское админ.-тер. деление: воеводства, поветы, гмины. 45.Заходняя Беларусь у складзе Польшчы (1921-1939 гг.) Уз’яднанне Заходняй Беларусі і БССР.
Польское админ.-тер. деление: воеводства, поветы, гмины. Упадок промыш-ти. Вывоз леса из Б. Рабочие в антисанитар-х условиях. 1919, 20 – аграрная реф-ма Польши: слишком высокие цены на землю, безземельные, многочисл-е налоги. Поляки грубо нарушали договор: свободное развитие нац. меньшинств. Белорусы не принимались на гос. службу, письма на бел. языке не отправляли. Преслед-сь бел. печать. Полонизация, запрет бел. языка. Рев.-нац. движение, партизанское, кот. после рижского мир. дог-ра стало сильнее. Поляки разгромили эсеровское подполье. Оставшиеся оружия не сложили. Усиленные репрессии, полицейский террор. Забастовки рабочих 1923.Во главе рев. движения – коммунисты. Подпольные ком. ячейки. Бел. Рев. Орг-я – влияние среди крестьян и интелегенции: за конфиск. помещичьих земеле и воссоединение Б. Эффект=е средство мобилизации трудящ-ся на рев-ю – подпольная ком. печать. Комсомолские орг-и. КПЗБ возглавила партиз. движ-е. Боев. опер-и партизаны часто проводили под именем Мухи-Михальского. Наводило страх на помещиков, полицию. Рев.-демокр. борьба. Компартия, Бел. Крестьянск.-Рабоч. Грамада, Тов-во Бел. Школы. Кампания за амнистию полит.заключенных 1926: митинги и демонстрации. Полиция разгоняла съезды. 1927: БКРГ – вне закона. Борьба. ТБШ – масс. компания за школы на родном языке. 1929-33 – жёсткий эконом. кризис. Нищета, голод. Спад пром-ти в Польше. Безработица. Забастовки =всех пром. предприятий. Борьба крестьян, стремление к единству с раб. классом. КБЗБ - тактика единого фронта 36-37: масс. полит. акции. Борьба за жизнь Притыцкого, стрелявшего в суде в провокатора (+рабочие Фр., Чехосл.,США,Англии). Смертн. приг. заменили пожизненным. Испания, мятеж Франко – бел. выступили в поддержку. Движение солидарности с исп. народом. Рев. борьба продолж. и после роспуска компартии. Освобождение трудящихся наступило в сент 1939
36.Праблема беларускай дзяржаўнасці ў грамадска-палітычным руху Беларусі. Першы Усебеларускі з’езд (снежань 1917 г.) і яго рашэнні.
Першы Усебеларускi з'езд адбыуся 5-7 снежня 1917 г. у Мiнску. На iм прысутнiчала 1872 дэлегаты, якiя былi абраны ад усiх 5-цi губерняу Беларусi. Па прадстаунiцтву i складу гэта быу у поунай меры паунамоцны з'езд якi меу права вырашаць пытаннi аб стварэннi краевай улады.На з'ездзе была абрана Рада i фактычна аб'яулены па-за законам Аблвыканкомзах. Бальшавiкi з дапамогай зброi разагналi з'езд (17 снежня).Трэцi Усерасiйскi з'езд Саветау адобрыу дзеяннi Беларускiх бальшавiкоу. 18 снежня 1917 года тайна у дэпо Лiбава - Роменскай чыгункi адбылося паседжанне Прызiдыума Усебеларускага з'езда. Быу абраны выканаучы камiтэт ( 17 чалавек ) начале з Тамашом Грыбам.Ва умовах развалу фронта бальшавiкi не здолелi арганiзаваць абарону Беларусi.У ноч на 19 лютага 1918 года бальшавiкi уцяклi з Мiнска.Уладуу свае рукi узяу Выканкам Усебеларускага з'езду.21 лютага 1918 года Выканкам звярнууся да народа Беларусi з першай Устауной граматай у якой абвясцiу сябе часовай уладай на тэрыторыi Беларусi i абявязауся склiкаць Усебеларускi Устаноучы з'езд. 9 сакавіка 1918 г. адбылося пашыранае пасяджэнне выканкома Савета Усебеларускага з’езда. На пасяджэнні была прынята 2-я Устаўная грамата да народа Беларусі. У гэтым дакуменце Беларусь абвяшчалася Народнай Рэспублікай.Аднак ў граматах не былі дастаткова выразна акрэслены сацыяльна-палітычныя задачы.Таму выпрацоўваецца агульная тактыка ў нацыянальным пытанні.25 сакавіка 1918 г. на сесіі Рады была прынята Устаўная грамата. Грамата павінна была завяршыць працэс самавызначэння і канчаткова канстытуіраваць утварэнне беларускай нацыянальнай дзяржаўнасці. Галоўным у грамаце было абвяшчэнне незалежнасці Беларусі.Найбольшую самастойнасць Рада БНР атрымала ў галіне культуры і адукацыі.Народны сакратарыят БНР атрымаў ад нямецкага камандавання некаторыя правы і ў галіне міжнароднай палітыкі.Вось у такіх складаных умовах Рада БНР на закрытым пасяджэнні прыняла тэкст тэлеграмы германіі, у якой выказвалася падзяка за вызваленне Беларусі ад бальшавіцкага прыгнёту і анархіі.Пасылка Радай тэлеграмы выклікала востры палітычны кразіс у самой Радзе, яе пакінулі эсэры, меншавікі, яўрэйскія сацыялісты.Крызіс прывёў да расколу БСГ.Пасля вайны на вызваленай тэрыторыі Беларусі была адноўлена савецкая ўлада. Ствараліся яе органы: ваенныя саветы, рэвалюцыйныя камітэты, выканкомы Саветаў.Такім чынам, абвяшчэнне БНР з’явілася першай спробай рэалізацыі на практыцы беларускай ідэі, што ўзнікла яшчэ на пачатку ХІХ ст., сукупнасці ўсіх трох яе асноватворных элементаў – нацыянальнай свядомасці, нацыянальна-культурнага адраджэння і нацыянальнай дзяржаўнасці.Аднак гэта быў першы крок барацьбы за беларускую дзяржаўнасць. Незалежнасць і свабода, аб’яўленыя 25 сакавіка 1918 г., так і засталіся жаданнем і надзеяй.Рада БНР даволi паспяхова займалася культурна-асветнiцкай дзейнасцю.Бый атрыманы дазвол на выданне 14 беларуса-моуных газет i часопiсау.Адкрыта было больш за 160 беларускiх Быу адкрыты педiнстытут,створана бюро па напiсанню падручнiкау, а для iх выдання - таварыства "Асвета". У эканамiчнай вобласцi была арганiзавана Беларуская гандлевая палата i распрацавана праграма ажыццяулення фiнансава-грашолвай сiстэмы.Пасля лiстападаускай 1918 года рэвалюцыi у Германii Са-вецкi урад дэнансавау Брэсцкi мiрны дагавор i рушыу Чырвоную Армiю на Захад. Не маючы уласных войск,Рада БНР не змагла аказаць супрацiуленне.Многiя члены Рады БНР вумушаны былi пакiнуць Мiнск.Такiм чынам,у вынiку неспрыяльных знешне-палiтычных i унутраных умоу няудала завяршылася першая спроба арганiзацыi беларускай дзяржаунасцi.Але дзейнасць Рада БНР зрабiла значны уплыу на рост нацыянальнай самасвядомасцi беларусау.Гэта прымусiла бальшавiцкi урад пайсцi на стварэнне Беларускай Савецкай Рэспублiкi.37.Абвяшчэнне і дзейнасць Беларускай Народнай Рэспублікі ва ўмовах нямецкай акупацыі (сакавік-снежань 1918 г.).
1-шы Усебеларускi з'езд а- 5-7 снежня 1917 у Мiнску, 1872 дэлегаты ад усiх 5-цi губерняу Беларусi, меу права вырашаць пытаннi аб стварэннi краевай улады.Была абрана Рада i фактычна аб'яулены па-за законам Аблвыканкомзах. Бальшавiкi з дапамогай зброi разагналi з'езд (17 снежня).Трэцi Усерасiйскi з''езд Саветау адобрыу дзеяннi бел.бальшавiкоу. 18 снежня 1917 тайна у дэпо Лiбава - Роменскай чыгункi адбылося паседжанне Прызiдыума Усебел. з''езда. Абраны выканаучы камiтэт ( 17 чал.) начале з Тамашом Грыбам.Ва умовах развалу фронта бальшавiкi не здолелi арганiзаваць абарону Б.У ноч на 19 лютага 1918 года бальшавiкi уцяклi з Мiнска.Уладу у свае рукi узяу Выканкам Усебеларускага з'езду.21 лютага 1918 года Выканкам звярнууся да народа Б.з 1-шай Устауной граматай: абвясцiу сябе часовай уладай i абявязауся склiкаць Усебеларускi Устаноучы з''езд. 9 сакавіка 1918 - пашыранае пасяджэнне выканкома Савета Усебеларускага з’езда: 2-я Устаўная грамата: Б. абвяшчалася Нар. Рэспублікай.Аднак не былі дастаткова акрэслены сац.-паліт. задачы. 25 сакавіка 1918 Рада, Устаўная грамата, павінна была завяршыць працэс самавызначэння і канстытуіраваць утварэнне бел. нац. дзяржаўнасці. Абвяшчэнне незалежнасці Беларусі.Найбольшую самастойнасць Рада БНР атрымала ў галіне культуры і адукацыі.Народны сакратарыят БНР атрымаў ад ням. камандавання некаторыя правы і ў галіне міжнароднай палітыкі. Рада БНР на закрытым пасяджэнні - тэлеграма Германіі, падзяка за вызваленне ад бальшавіцк. прыгнёту і анархіі: Раду пакінулі эсэры, меншавікі, яўрэйскія сацыялісты.Крызіс прывёў да расколу БСГ.Пасля вайны на вызваленай тэрыторыі Беларусі была адноўлена савецкая ўлада. Ствараліся яе органы: ваенныя саветы, рэвалюцыйныя камітэты, выканкомы Саветаў.Абвяшчэнне БНР – 1-шая спроба рэалізацыі бел. ідэі – нац.свядомасці, нац.-культ. адраджэння і нац. дзяржаўнасці.Аднак гэта быў першы крок барацьбы за бела. дзяржаўнасць. Незалежнасць і свабода, аб’яўленыя 1918 так і засталіся жаданнем.Рада БНР паспяхова займалася культ.-асветн. дзейнасцю.Дазвол на выданне 14 бел.-моуных газет i часопiсау.Адкрыты педiнстытут, бюро па напiсанню падручнiкау, таварыства "Асвета".У эканамiчнай вобласцi была арганiзавана Бел. гандлевая.Пасля лiстападаускай 1918 года рэвалюцыi у Германii Савецкi урад дэнансавау Брэсцкi мiрны дагавор i рушыу Чырвоную Армiю на Захад. Не маючы уласных войск,Рада БНР не змагла аказаць супрацiуленне.Многiя члены Рады БНР вумушаны былi пакiнуць Мiнск.Няудала завяршылася 1-ая спроба арганiзацыi бел. дзяржаунасцi.Рада БНР зрабiла значны уплыу на рост нац.самасвядомасцi42.Палітыка беларусізацыі, яе асноўныя напрамкі, ход і вынікі. Культура БССР у 1920-1930-х гг.
У міжваенны перыяд (20–30-я) грамадска-паліт. жыццё на Б. было поўным супярэчнасцей, цесна звязаным з сац.-эканамічнымі працэсамі.Барацьба двух тэндэнцый. Адна - дэмакратызацыя, другая – працяг палітыкі ваен. камунізму. Пачатак палітыкі беларусізацыі – 1924. З 1923 да сяр. 1924. працэс беларусізацыі прайшоў 1-ую фазу, на працягу якой вялася ў асноўным яе падрыхтоўка. Беларусізацыя дзярж. устаноў, грамадскіх арганізацый, якая мела на мэце вывучэнне супрацоўнікамі бел.мовы і перавод на яе справаводства.Вырашалася задача актыўнага вылучэння на кіруюч. пасады прадстаўнікоў карэннага (не толькі бел.) насельніцтва. Значных поспехаў дасягнулі бел.літ., нац. бел. тэатр, музыка, жывапіс.Нягледзячы на супярэчнасці, цяжкасці і недахопы, палітыка беларусізацыі з’явілася практычнай спробай ва ўмовах савецкай улады ажыццявіць бел. нац. адраджэнне. Паспяхова праходзiла беларусiзацыя навучальных устаноу. Да 1928 80% школ пераведзена на бел. мову. Бел.мову неслi у масы бел. пiсьменнiкi У.Дубоука, М.Чарот, К.Чорны i iнш. Мастацкiя творы 20-х гадоу сведчаць аб зменах,якiя адбывалiся у грамадстве. Паэма Я.Коласа "Новая зямля" дала цэласнае уяуленне аб спадзяваннях беларус- кага сялянства, яго духоуным патэнцыяле. Развiваецца краязнауства. На сярэдзiну 20-х гадоу у БССР дзейнiчала 240 краязнау-чых арганiзацый. У ходзе беларусiзацыi развiвалася новая галiна у навуцы - беларусазнауства. Плённа працавалi на нiве бел. адраджэння паэт, празаiк Цiшка Гартны; пiсьменнiк М.Гарэцкi; гiсторыкi В.Ластоускi,У.Iгнатоускi, У.Пiчэта; жывапiсец i графiк М.Фiлiповiч; стваральнiк першага беларускага кiнафiльма "Лясная быль" Ю.Тарыч; аутар першай п'есы на бел.мове "Машэка" Е.Мiровiч; кампазiтар, аутар Дзярж. гiмна БССР Н.Сакалоускi... Да 1928 беларусiзацыя дасягнула значных поспехау. Яна аблегчыла барацьбу з непiсьменнасцю, садзейнiчала ажыццяуленню асветнiцкай работы, стварыла пе-радумовы для разгортвання нацыянальна-культурнага будаунiцтва у БССР.
40.“Новая эканамічная палітыка” і асаблівасці яе правядзення ў Беларусі.
Разбурэнні, беспрацоўе, неабдуманае ўсеагульнае адзяржаўленне сродкаў вытворчасці, харчразвёрстка выклікалі незадаволенасць народа, асабліва сялянства.Прычынай цяжкага эканамічнага і палітычнага крызісу на рубяжы 1920–1921 гг. было разбалансаванне палітычных і эканамічных інтарэсаў.З’явілася новая эканамічная палітыка, распрацаваная У. Леніным і прынятая Х з’ездам РКП(б) у сакавіку 1921 г. Сродкамi яе рэалiзацыi вызначалiся: х а р ч п а д а т а к, к а а п е р а ц ы я, с в а б о д н а е п р а д п р ы й м а л ь н i ц т в а i с в а б о д н ы р ы н а к.Сутнасць нэпа зводзілася да максімальнага пад’ёму вытворчых сіл і паляпшэння становішча рабочых і сялян дзеля захавання савецкай улады.Галоўнай мэтай нэпа стала замена харчразвёрсткі харчовым падаткам.Дазвалялася здаваць зямлю ў арэнду і выкарыстоўваць наёмную працу пры ўмове, што члены сям’і наймальніка таксама працуюць.У гады нэпа ажыццяўляліся тры віды гандлю: прыватны, кааператыўны і дзяржаўны. Дзяржбанк ў канцы 1922 г. выпусціў новыя грашовыя знакі – чырвонцы.Былі адменены ўсе абмежаванні на сумы ўкладаў, якія маглі захоўваць грамадзяне і арганізацыі ў ашчадных банках.Дзяржава стала падтрымліваць дробныя і сярэднія прыватныя і кааператыўныя прадпрыемствы.Дазвалялася арэнда прамысловых прадпрыемстваў іншаземнымі фірмамі ў форме канцэсій.Радыкальныя змены адбыліся ў кіраванні дзяржаўнай прамысловасцю.Узнаўлялася грашовая аплата працы.Заняпаўшая ў гады вайны і рэвалюцыйных пераўтварэнняў эканоміка Беларусі з пераходам да нэпа пачала адраджацца.Аднак поспехі першых гадоў нэпа прынеслі і вялікія эканамічныя праблемы. Яны былі выкліканы крызісам збыту, які ўзнік у выніку няправільнай цэнавай палітыкі дзяржавы, вялікай розніцы паміж коштам прамысловых і сельскагаспадарчых тавараў.Разыходжанне ў цэнах прывяло да таго, што селянін за прададзеную прадукцыю мог набыць прамтавараў у параўнанні з даваенным часам у 7 разоў менш.Крызіс збыту абвастрыў фінансавую праблему.У ходзе пераадолення крызісу прымаліся меры па зніжэнні сабекошту прамысловай прадукцыі, цэн на тавары, скарачэнні накладных расходаў, удасканальвалася дзейнасць кіруючага апарату і інш.У выніку павысілася рэнтабельнасць прадпрыемстваў, узніклі ўмовы для зніжэння цэн на прамысловыя тавары.Хуткаму аднаўленню прамысловай вытворчасці садзейнічала не толькі новая эканамічная палітыка, але і творчая ініцыятыва рабочых, укараненне прагрэсіўных метадаў працы.Правядзенне ў жыццё новай эканамічнай палітыкі дазволіла ў кароткі тэрмін аднавіць прамысловасць, стабілізаваць эканоміку.Доля прыватніка ў валавой прамысловай прадукцыі зменшылася.У тых умовах выцясненне прыватніка было адной з памылак у справе кіраўніцтва эканомікай краіны. У 1927г. аб'ём валавай прадукцыi iндустрыi БССР перавысiу даваенны уз ровень. На долю дзяржаунай прамысловасцi прыходзiлася амаль 3/4 усёй прамысловай прадукцыi. Палепшылiся у параунаннi з даваеннымi, умовы працы i быту, павысiуся жыццёвы узровень. Паднялася вытворчая i грамадска-палiтычная актыунасць рабочых.41.Удзел БССР ў стварэнні СССР. Нацыянальна-дзяржаўнае будаўніцтва ў Беларускай ССР у 20-х гг. XX ст.
В межвоенный период (20-30-е годы) общественно-политическая жизнь в Беларуси, как и в Советской стране в целом, было полным противоречий, тесно связанным с социально-экономическими процессами, которые происходили в эти годы белорусском обществе в первой половине 20-х годов возможно определить существование и борьбу двух тенденций. Одна из них была направлена на определенную демократизацию в политических отношениях, другая - на продолжение политики военного камунизму.З 'появилась белорусский партия социалистов-революционеров (эсеров или БПС-Р). Отличие позиции белорусских эсеров от позиции КП (б) Б заключалась в вопросах, связанных с характером власти и суверэнитэтам.З этого момента началось открытое противостояние двух политических партий, которое закончилось не в пользу БПС-Р. В 1921 г. карательные органы арестовали 860 активных ее членов.В конце 1922 ускорился процесс объединения советских республик, в котором активное участие принимала БССР. На I Всесоюзном съезде Советов 30 декабря 1922 г. 25 представителей БССР вместе с делегациями РСФСР, УССР и ЗСФСР подписали декларацию и договор о создании СССР.Создание СССР позволило объединить усилия исторически связанных между собой народов, способствовать их быстрому экономическому, социальному и культурному развиццю. В начале 30-х годов в белорусском советском обществе были все черты тоталитарного политического режима .в 30-е годы окончательно сформировались политические институты белорусского общества, его тоталитарный политический рэжым.Начало белорусизации - июню 1924 т. е. середины 1923 году и до середины 1924 процесс белорусизации прошел первую фазу, в течение которой велась в основном ее политическая и идеологическая подготовка..Официально территориальная реформа проведена в 1926-1929 гг.Адным из направлений национальной политики с ' являлась белорусизация государственных учреждений, общественных организаций, которая имела целью изучение сотрудниками белорусского языка и перевод на нее справаводства. в ходе белорусизации решалась задача более активного выдвижения на руководящие посты представителей коренного (не только белорусского) населения.Политика белорусизации затронула и армию. В 1923-1925 гг. проводилась военная реформа. Важным направлением белорусизации являлась национально-культурное будавництва. Значительных успехов в годы проведения политики белорусизации достигли белорусский литература, национальный белорусский театр, музыка, жывапис. политика белорусизации появилась практической попыткой в условиях советской власти осуществить белорусское национальное возрождение.Успешно проходила беларусiзацыя учебных заведений. К 1928г. 80% школ было переведено на белорусский язык обучения. Белорусский язык несли в массы белорусские писатели У.Дубоука, М.Чарот, К.Чорны i др.. Художественные произведения 20-х годов свидетельствуют об изменениях, которые происходили в обществе. На середину 20-х годов в БССР действовало 240 краязнау-венных организаций В ходе беларусiзацыi развивалась новая отрасль в науке - беларусазнауства. В 20-е годы партийные органы пытаются играть ведущую роль в проведеннi беларусiзацыi, начинают тянуть науку под свой контроль, разрушать ее национальные формы. Это особенно проявилось в отношении iнбелкульта, который потерял свое первоначальное назначэнне
К 1928г. беларусiзацыя достигла значительных успехов. Она облегчила борьбу с безграмотность, способствовало претворению просветительской работы, создала пе-предпосылки для развертывания национально-культурного строительства в БССР46.Міжнародныя адносіны напярэдадні і на пачатку Другой сусветнай вайны. Нападзенне нацыстскай Германіі на СССР і абарончыя баі на тэрыторыі Беларусі
Пагроза вайны з боку Германii. Напярэдаднi вайны Савецкi Саюз рабiў ўсе магчымае, каб папярэдзiць яе ўзнiкненне. Ен веў перамовы з Англiяй, Францыяй, Чэхаславакiяй, iншымi дзяржавамi аб магчымых мерах бяспекi. Нажаль, Заходнiя краiны далi згоду на далучэнне часткi тэрыторыi Чэхаславакii да Германii, iмкнулiся скiраваць агрэсiю фашысцкай Германii супраць СССР. Ва ўмовах небяспекi савецкi бок адгукнуўся на прапановы Германii i 23 жнiўня 1939 г. быў падпiсаны савецкi-германскi дагавор аб ненападзеннi тэрмiнам на 10 гадоў (Пакт Молатава-Рыбентропа) i сакрэтны пратакол да яго аб сферы iнтарэсаў абодвух бакоў, якi прадугледжвау лiквiдацыю Польшчы. 1-га верасня Герм. Напала на Польшчу, а 3 верасня Англiя i Францыя аб`явiлi вайну Германii. Фашысцкiя войскi захоплiвалi Польшчу. Паўстала пагроза зняволення Зах. Б, якая трапiла пад уладу Польшчы па Рыжскаму дагавору 1921. 17 верасня Чырв. Армiя перайшла гранiцу, а 25 верасня вызвалiла Зах. Б.(4 млн. жыхароў). 28 лiстапада 1939 памiж Германiяй i СССР - Дагавор аб дружбе i гранiцы. 28-30 лiстапада 1939 Народны Сход Зах. Б. прыняў дэкларацыю аб устанаўленнi савецкай улады на ўсей вызваленай тэрыторыi i выказаўся за ўваходжанне ў склад БССР. Законы аб уключэннi Зах.Б. ў склад СССР i ўз`яднаннi з БССР.
44.Фарміраванне савецкай грамадска-палітычнай сістэмы ў БССР у канцы 20-х – 30-я гг. XX ст. Палітычныя рэпрэсіі ў БССР.
Общественно-политическая система БССР в 20-30-е годы В межвоенный период (20 - 30 гг) общественно-политическая жизнь в республики, как и во всей Советской стране в целом, была полна противоречий, тесно связанных с социально-экономическими прорцессами, которые происходили в те годы. Строился социализм как понимали его руководители государства в 20-ые гг : 1) тотальное обобществление; 2) ликвидация собственника вообще; 3) создание глубоко идеализированного общества. Эту мысль чётко выразил секретарь ЦК ВКП(б) В.Молотов. На практике постепенно утанавливалась атмосфера всеобщей подозрительности, произвольное толкование законов, повсеместно выживались "враги", поощрялось доносительство. Происходила методическая и массированная обработка общества, направленная на то. Чтобы воспитать послушных исполнителей, укоренить мысль о безгрешности и безошибочности высшего руководства страны. В обществе были созданы условия, когда грубо игнорировались права человека.В условиях НЭПа (до конца 20-ых годов) в республике наблюдался общественно-политический подъём: 1) повсеместно отмечался яркий оптимизм в успехе социалистического строительства; 2) рассширилась компетенция Советов как органов власти, активно вовлекались трудящиеся в работу местных Советов; 3) проводилась административно-территориальная реформа; 4) в 1927 г. принята новая Конституция БССР, провозгласившая курс на демократизацию; 5) процесс образования СССР; 6) политическая амнистия 1923 года. В целом в середине 20-ых годов в общественно-политической жизни существовали и боролись две тенденции - курс на демократизацию в условиях НЭПа и продолжение курса политики военного коммунизма, тенденция монополизации КПБ всей политической жизни.С победой сталинской линии в ВКП(б) в общественно-политической жизни республики:
1) усилилась директивная система управления;
2) возросла роль партийно-государственного аппарата;
3) система законов подгонялась под линию партии;
4) страна стала жить в условиях силовых методов решения политических задач, начинается период массовых репрессий;
5) руководители, имевшие свою точку зрения, порой несоответствующей офицальной политики, прежде всего люди образованные и честные, преследовались и сурово карались.
Грубые нарушения прав человека объяснялись сталинской теорией об обострении классовой борьбы по мере движения к социализму. Это положение вождя стало теоритической базой массовых необоснованных репрессий. В Беларуси как и в целом по СССР эти деформации в политической жизни прикрывались видимостью демократии, обращением к массам.
Следует отметить три устоя, на которых сформировался сталинизм:
1) абсолютизация и догматизация марксизма;
2) создание разветвлённого административного аппарата (тотальная бюрократия);
3) абсолютизация насилия.
В Беларуси политические репрессии начались уже в конце 20-ых годов. По обвинению в так называемом национал-демократизме начинается процесс уничтожения национальной творческой интеллигенции. Потом очередь дошла до всех участников в белорусском национальном движении. Шёл постоянный процесс поиска "врагов"и "вредителей". В БССР до войны было уничтожено примерно 250 тысяч человек [2, 305]. Столько же сослано в Сибирь, Казахстан, Среднюю Азию. Страна жила в атмосфере страха и подозрительности. В 30-ые годы в стране сложилась система, которая называется "административно-командная" ( разновидность тоталитаризма). Для неё характерны: 1) единая официальная идеология; 2) единая массовая партия; 3) монополия партии на государственный аппарат и информацию; 4) полицейский контроль перерастает в террор против личности47.Акупацыйны рэжым нацыстаў на тэрыторыі Беларусі
1940 Германiя пачала падрыхтоўку да вайны супраць СССР. У снежнi 1940 зацверджан план <Барбароса> - маланкавай вайны, разгрому СССР за 3-4 месяцы. У маi 1941 быў зацверджаны план <Ост> - праграма знiшчэння i каланiзацыi народаў СССР. 22 чэрвеня 1941 на досвiтку гiтлераускiя войскi варвалiся у межы СССР.Вораг нанёс удары па аэрадромах, чыгуначных вузлах, гарадах Часцi Чырв. Армii неслi вялiкiя страты. Удар групы армiй "Цэнтр", якая наступала праз тэрыторыю Б.на Маскву прынялi на сябе абаронцы Брэсцкай крэпасцi.Гераiчна змагалiся савецкiя лётчыкi. У першыя днi вайны лётчыкi знiшчылi больш 100 варожых самалётау. Нягледзячы на гераiзм савецкiх воiнау, фашысты прарвалi абарону у Б. Пачалася мабiлiзацыя у Чырв. Армiю, якая з баямi адступала на Усход. У пачатку лiпеня 1941 арганiзуецца лiнiя абароны на Заходняй Дзвiне i Дняпры. Сюды перакiнуты 37 дывiзiй, каб не дапусцiць прарыву працiунiка на Маскву. На некалькi дзен затрымалi фашыстау на рацэ Бярэзiне у раёне Бабруйска.Савецкiя воiны вымушаны былi аставiць Магiлёу i Гомель. Паражэнне савецкiх войск: непадрыхтаванасць да абароны войск Зах. фронту. Страты фронта склалi 400 тыс. чалавек з агульнай колькасцi 750 тыс. Акупiравана уся Б. Але не дазволiлi працiунiку рэалiзаваць план "маланкавай вайны" i далi магчымасць Чырвонай Армii правесцi абарончыя мерапрыемствы на маскоускiм кiрунку. Б. пад акупацыяй з чэрвеня 1941 да ліпеня 1944. Акупацыйны рэжым у Б. – сістэма мер, накіраваных на ліквідацыю савецкага грамадска-дзяржаўнага ладу, рабаванне нац. багаццяў і рэсурсаў, зняволенне і знішчэнне бел. народа.У адпаведнасці з планам “Барбароса” акупанты знішчылі дзяржаўнасць бел. народа і тэр-ю цэласнасць рэспублікі.Фашысты зацвердзілі бела-чырвона-белы сцяг і герб “Пагоня” – сімвалы эмігранцкага ўрада БНР, які супрацоўнічаў з немцамі.Пры стварэнні фашысцкай акупацыйнай адміністрацыі і паліцэйскіх фарміраванняў немцы выкарыстоўвалі бел. нацыяналістаў.Уся паўната ўлады належала фашысцкай ваеннай і цывільнай акупацыйнай адміністрацыі.Генеральны план “Ост” вызначаў праграму каланізацыі захопленых тэрыторый, германізацыі, высялення і знішчэння народаў Усходняй Еўропы.Шмат лагераў смерці, гета.Канцлагеры, турмы.Палітыка каланізацыі і генацыду: гвалтоўны вываз людзей на катаржныя работы ў Германію.За гады акупацыі Б. ў Германію было вывезена амаль усе тэхнічнае абсталяванне.Рабочыя працавалі ў прымусовым парадку, праз абавязковую рэгістрацыю на біржах працы. Працоўны дзень доўжыўся 10–12 гадзін. Імкнучыся духоўна заняволіць народ, гітлераўцы разрабавалі ўсе навучальныя установы, Бел.дзярж.гіст. музей, Дзярж. карцінную галерэю, знішчылі тысячы помнікаў старажытнасці.Каб раскалоць адзінства беларускага народа, знайсці ў яго апору, гітлераўцы спрабавалі ствараць нацыяналістычныя арганізацыі.
51.Грамадска-палітычнае жыццё ў БССР ва ўмовах “адлігі”. Спробы рэфармавання эканомікі ў другой палове 50-х – першай палове 60-х гг. XX ст.
Смерть Сталина (1953 год) имела переломное значение для всех сфер жизни советского гражданства.
В сентябре 1953 года первым секретарем КПСС и руководителем государства был избран М.Хрущев. Начался период относительной демократизации. Расширились права Советов - в августе 1955 года Совет Министров БССР передал Советам права на использование финансовых средств на строительство, социально-культурную и бытовую сферы.
Были приняты меры по ликвидации недостатков в сельском хозяйстве. Обновился принцип материальной заинтересованности, изменена система налогооблажения, возросли закупочные цены, колхозники получили пенсии, строились дороги, осуществлялась электрофикация деревень, открывались школы, больницы, клубы. Велось освоение целинных земель, куда ехала молодежь со всех республик.
На ХХ съезде КПСС в 1956 году Хрущев выступил с докладом о культе личности Сталина, где приводилось много фактов о злодеяниях Сталина по организации расправ над партийными и советскими работниками, командирами Красной Армии, интелегенцией. После съезда в Беларуси началась реабилитация жертв репрессий.
Во второй половине 1950-х годов расширились права республик. В республиканское подчинение были переданы некоторые крупные промышленные предприятия, а с марта 1957 года республики получили право самостоятельно слаживать систему внутреннего административно-территориального раздела. Были приняты гражданские, криминальные, процессуальные кодексы республики.
В 1961 году на 22 съезде партии была принята новая программа партии, согласно которой партийное руководство официально получило право административного контроля.
В октябре 1964 года М.С.Хрущев был освобожден от занимаемой должности, управлять партией и страной был поставлен Л.И.Брежнев.48.Развіццё партызанскага руху і падполля ў Беларусі у гады Вялікай Айчыннай вайны
Борьба белорусского народа против фашистов на территории Беларуси и за её границами проявилась в составе Красной Армии на фронтах, в партизанском движении, деятельности подпольщиков, массовом сопротивлении белорусского народа оккупантам, участие белорусов в движении сопротивления фашизму в странах Центральной и Западной Европы.
Во второй половине 1941 года было создано Минское городское подполье, члены которого осуществили первые крупные диверсии на железной дороге. Диверсии прошли в Бресте, Гродно, Мозыре, Витебске и др. городах. Но в 1942 году Минское подполье было разгромлено: руководители подполья С.Заяц, И.Козинец, Г.Семенов были арестованы, было расстреляно около 300 человек.
Но подполье быстро возобновило свою деятельность. В 1943 году в рядах подполья насчитывалось около 9 тыс. человек. Было проведено 1500 диверсий. На железной дороге в Осиповичах была осуществлена одна из крупнейших диверсий Второй мировой войны. Ф.Крылович с помощью магнитной мины взорвал 4 эшелона с горючим, несколько эшелонов с техникой и новейшими танками «Тигр». На железной дороге в Орше действовала подпольная группа под руководством К.Заслонова.
В сельской местности во время оккупации проявились две формы сопротивления - это невыполнение приказов и прямая вооруженная борьба (партизанка). В состав партизанских отрядов входили как местные жители, так и солдаты Красной Армии.
Первый белорусский партизанский отряд батьки Миная взаимодействовал с Красной Армией. Комиссаром одного из отрядов был П.Машеров.
В ответ на активную партизанскую деятельность, гитлеровцы провели в июле-августе 1941 года первую крупную антипартизанскую операцию «Припятские болота», во время проведения которой было уничтожено около 14 тыс. мирных жителей.49. Освобождение Б от захватчиков. Окончание 2 мировой войны.
Ее итоги.Пасля перамогi у Курскай бiтве, Чырвоная Армiя пачала наступленне ад Неве-ля да Чорнага мора. Восенню 1943г. яна уступiла на тэрыторыю Беларусi, 23 ве-расня быу вызвалены першы раённы цэнтр БССР - г.Камарын. За восень-зiму былi вызвалены 36 раёнау i 2 абласных цэнтра - Гомель i Мазыр. Важнае значэнне у гэтым мела фарсiраванне Дняпра у раёне Львова.. Вялiкую дапамогу наступаючым часцям Чырвонай Армii аказалi падпольшчыкi i партызаны. У 1944г. пачауся завяршальны этап Вялiкай Айчыннай вайны - поунае выгнанне ворагау з савецкай зямлi, вызваленне народау Еуропы. Значную ролю у рашэннi задач на гэтым этапе адыграла Беларуская наступальная аперацыя (кодавая назва "Баграцiён"). Гiтлераускае камандаванне надавала вялiкае значэнне утрыманню Беларусi, бо яна была важным плацдармам, якi прыкрывау усходне-прусскi i вар-шауска-берлiнскi стратэгiчныя напрамкi. Былi падрыхтаваны абарончыя рубяжы на рэках Днепр, Бярэзiна, Свiслач, Нёман i iнш. Рад гарадоу аб'яулены крэпасцямi (Мiнск, Вiцебск, Орша, Магiлёу i iнш.),якiя не належалi здачы. У Беларусi бы-ла моцная групiроука нямецкiх войск У красавiку-маi генштаб Чырвонай Армii распрацавау план аперацыi "Баграцi-ён".Яго ажыццяулялi войскi наступных франтоу: 1-ы Беларускi (камандуючы гене-рал армii К.К.Ракасоускi), 2-i Беларускi (генерал-палкоунiк Г.Ф.Захарау), 3-i Беларускi (генерал-лейтэнант I.Д.Чарняхоускi), 1-ы Прыбалтыйскi (генерал ар-мii I.Х.Баграмян) пры падтрымцы Дняпроускай флатылii, авiяцыi далёкага дзеяння i ПВА. Удзельнiчалi у аперацыi партызанскiя злучэннi.Савецкiя войскi пераузышлi ворага Задума Вярхоунага Глаунакамандавання была наступнай – франты адначасова пе-раходзяць у наступленне на Вiцебскiм, Багушэускiм, Аршанскiм i Бабруйскiм напрамках,разбураюць фронт абароны ворага, акружаюць i знiшчаюць яго групоукi у раёне Вiцебска i Бабруйска i выходзяць на Мiнск з мэтай знiшчэння i акружэння асноуных сiл групы армiй "Цэнтр" на усходзе Мiнска. Вясной праводзiуся рад мерапрыемствау па падрыхтоуцы да наступлення. Наступленне пачалося 23 чэрвеня 1944г. Спачатку быу нанесены бомбавы удар авiяцыяй, потым праведзена артылерыйская падрыхтоука..Ужо на 3-цi дзень была акружа- на Вiцебская групiроука працiунiка i вызвалены Вiцебск.Да канца чэрвеня 1944г. былi вызвалены Орша, Магiлёу, Бабруйск. Развярнулiся баi за Мiнск. Гiтлерауцы добра умацавалi горад (былi перакiнуты дадатковыя войскi, збудавана драуляная сцяна, за якой размяшчалiся танкi i гарматы). Аднак i гэта не астанавiла савецкiх воiнау..У ба-ях за Мiнск вызначылiся многiя савецкiя воiны. Першым уварвауся у горад танк Д.Г.Фролiкава. У баях на вулiцах Мiнска вызначыуся камандзiр танкавага узвода М.Колычау. Iм, а таксама А.С.Бурдзейнаму,было прысвоена званне "Ганаровы грамадзянiн г.Мiнска". Мiнск быу вызвалены 3 лiпеня. У раёне Мiнска была акружана 100 тыс. групоука ворага. 7 дзен спрабавалi вырвацца фашысты з "Мiнскага катла". 70 тыс. гiтлерауцау было забiта, 35 тыс. узята у палон. У ходзе далейшага наступлення савецкiя войскi 28 лiпеня вызвалiлi г.Брэст. Фашысты былi выгнаны з беларускай зямлi. Вялiкая Айчынная вайна i фашысцкая акупацыя прынелсi беларускаму народу вялiзарныя бедствы: загiнула больш за 2 млн. 200 тыс. чалавек, толькi прамыя страты склалi 75 млрд. р., былi разбураны гарады, вескi, прамысловыя прадпрыемствы. Аднаўленне эканомiкi пачыналася адразу пасля вызвалення – у канцы 1943—1944 год
50.міжнародныя адносіны пасля Другой сусветнай вайны. БССР на міжнароднай арэне. Аднаўленне і развіццё народнай гаспадаркі БССР у 1944-1954 гг.
Пасля другой сусветнай вайны ЗША сталі прэтэндаваць на ролю звышдзяржавы. Яны сканцэнтравалі ў сваіх руках 70 % сусветнага залатога запасу і выраблялі 60% сусветнай прамысловай прадукцыі. Валавы нацыянальны прадукт ЗША за гады ІІ сусветнай вайны ўзрос ў 2 разы а людскія страты складалі ўсяго 1% ад страт СССР. Пасля выпрабавання ядзернай зброі ЗША пачалі дзейнічаць з пазіцыі сілы.СССР, хаця і быў моцна аслаблены пасля вайны, але значна павысіў міжнародны аўтарытэт як пераможца нацызма. Ён узмацніў свае пазіцыі за кошт шэрагу прасавецкіх (сацыялістычных) краін. Савецкі Саюз меў на той час самую магутную ў свеце армію. Такім чынам амаль адразу пасаля вайны паміж СССР і ЗША пачалась барацьба за сусветнае лідэрства. Еўрапейскія краіны – сацеліты СССР аб’ядналіся ў СЭУ Савет эканамічнай узаемадапамогі, а ў 1955 у ваенны блок “Варшаўскі дагавор”. “Варшаўскаму дагавору” супрацьстаялі капіталістычныя краіны на чале ЗША, у 1949 з’явіўся ваенны блок НАТО. Пачалося ваеннае ідэалагічнае і палітычнае супрацьстаянне халодная вайна.Пачатак халоднай вайне паклала прамова Чэрчыля ў 1946 у Фултане (ЗША) дзе ён адкрыта абвінаваціў СССР у захопе еўрапейскіх краін і стварэнні жалезнага занавесу. У 1948 г. гэтыя 18 краін ўтварылі ЕЭС (Еўрапейскае эканамічнае супрацоўніцтва) і знялі мытныя бар’еры. У 1949 ў Лондане створаны Савет Еўропы.З дапамогай СССР пачалося крушэнне каланіяльнай сістэмы. Першымі атрымалі незалежнасць Інданэзія, Індыя, В’етнам, і некаторыя краіны Афрыкі. Да пачатку 1960 х гг. на шлях незалежнасці сталі 40 дзяржаў з насельніцтвам 1,5 міліярды чалавек.Такім чынам у пасляваенныя гады ў свеце назіраліся наступныя асноўныя тэндэнцыі:1. Былі ўтвораны 2 звышдзяржавы, што спаборнічалі паміж сабой.2. Свет быў перабудаваны як тэрытарыяльна так і палітычна.3. Супрацстаялі сацыялістычная і капіталістычная сістэмы.4.Зявілась эканамічная інтэграцыя краін. 5. Была разбурана каланіяльная сістэма.
Пасля другой сусветнай вайны змяніўся міжнародны статус БССР. Згодна прынятаму ў 1943 г. пагадненню рэспубліка атрымала права непасрэдна ўступаць у дыпламатычныя зносіны з іншымі дзяржавамі. 27 красавіка 1946 г. Беларусь ў ліку іншых краін стала занавацельніцай ААН, што дало выхад БССР на міжнародную арэну.Гэта давала наступныя магчымасці:1. Выступаць з міжнароднымі ініцыятывамі 2. Удзельнічаць ў міжнародных арганізацыях.3. Падпісываць канвенцыі4. Атрымліваць гуманітарную дапамогу.
У БССР выйшлі 500 твораў замежных пісьменнікаў.Дзякуючы членству ў ААН былі наладжаны сувязі ў галіне адукацыі. З 1960 гг. у БНТУ пачалі вучыцца замежныя студэнты. Усяго па рэспубліцы ў 1960- 1980 гг. навучалісь 10000 студэнтаў.
Аднаўленне і развіццё народнай гаспадаркі БССР у 1944-1955 гг. Вялiкая Айчынная вайна прывяла да велiзарных матэрыяльных i людскiх страт.. Былiпабудаваны рад прадпрыемствау лёгкай прамысловасцi, праведзена рэканструкцыя iльнозаводау, абутковых прадпрыемствау.Пачатак 50-х гадоу характэрызуецца разгортваннем навукова-тэхнiчнай рэвалюцыi. Да сярэдзiны 50-х гадоу Беларусь дасягнула новых поспехау. Пабудавана 150 прадпрыемствау. У вынiку павышэння тэхнiчнага узроуню , павысiлася прадукцыйнасць працы. З сярэдзiны 50-х гадоу пашыраецца капiтальнае будаунiцтва, вытворчасць набывае характар навукова-iндустрыяльнага тыпу. Навука становiцца удзельнiкам механiзаванай i аутаматызаванай вытворчасцi.Вялікая Айчынная вайна і фашысцкая акупацыя прынеслі беларускаму народу велізарныя бедствы. Аднаўленне эканомікі пачыналася адразу пасля вызвалення.Галоўнымі напрамкамі прамысловага развіцця пасляваеннай Беларусі з’явіўся паскораны рост машынабудавання, металаапрацоўкі, электраэнергетыкі, паліўнай прамысловасці, будаўнічых матэрыялаў.Пасляваеннае машынабудаванне характарызуецца не толькі адраджэннем старых, але і стварэннем шэрагу новых яе галін.Машынабудаванне і металаапрацоўка пераўтварыліся ў вядучую галіну эканомікі рэспублікі.У ходзе пасляваеннага аднаўлення і развіцця прамысловасці рэспубліка павінна была рашыць вялікую задачу падрыхтоўкі кадраў для вытворчасці. 52.Сацыяльна-эканамічнае і палітычнае развіццё БССР у другой палове 60-х – першай палове 80-х гг. XX ст
Нягледзячы на высокія паказчыкі росту прамысловай вытворчасці, з першай паловы 70-х гадоў паралельна існавалі і ўзмацняліся негатыўныя з’явы – адставанне тэмпаў паскарэння навукова-тэхнічнага прагрэсу і ўкаранення ў вытворчасць дасягненняў навукі і тэхнікі.Павелічэнне дзяржаўных асігнаванняў на патрэбы сельскай гаспадаркі, а таксама выкарыстанне ўласных сродкаў дазволілі калгасам і саўгасам ажыццявіць шырокую праграму будаўніцтва вытворчых памяшканняў.Эканоміка Беларусі была часткай агульнагаспадарчага комплексу СССР.Вынікам развіцця эканомікі БССР да сярэдзіны 80-х гадоў з’явілася стварэнне буйнога тэрытарыяльна-галіновага прамысловага комплексу.Мы бачым, што ўвесь пасляваенны перыяд, у тым ліку і ў 70-я – першай палове 80-х гг., у рэспубліцы вялося інтэнсіўнае капітальнае будаўніцтва, нарошчваліся вытворчыя магутнасці.Аднак нельга не лічыцца з тым фактам, што ў эканамічным развіцці краіны і нашай рэспублікі ў першай палове 80-х гг. сталі відавочнымі негатыўныя з’явы. Гэта перш-наперш зніжэнне тэмпаў эканамічнага росту. Не ўдалося забяспечыць у поўнай меры выхад народнай гаспадаркі БССР, як і СССР у цэлым, на якасна новы навукова-тэхнічны і арганізацыйна-эканамічны ўзровень. Рэспубліка не дабілася рашучага зруху ў інтэнсіфікацыі вытворчасці. Не адбылося значнага паляпшэння якасці вырабленай прадукцыі. Значна ўскладнілася экалагічная сітуацыя ў выніку бурнага індустрыяльнага развіцця і недаацэнкі прыродаахоўных мер, недахопаў у ахове здароўя і г.д. Усё гэта выклікала сур’ёзную заклапочанасць у грамадстве. Мацней і мацней раздаваліся галасы аб неабходнасці перамен.З другой паловы 70-х гадоў канцэпцыя пабудовы камунізму атрымала працяг у канцэпцыі развітога сацыялістычнага грамадства.З сярэдзіны 50-х гадоў неаднаразова рабіліся спробы павялічыць ролю Саветаў у кіраванні дзяржавай і грамадствам.Аднак рэальная ўлада знаходзілася ў руках партыйных камітэтаў. І наогул ўсё грамадска-палітычнае жыццё было строга рэгламентавана і цэнтралізавана.Кіруючай сілай беларускага грамадства з’яўлялася Кампартыя Беларусі. Яе колькасць павялічылася з 48,2 тыс. камуністаў у 1946 г. да 688 тыс. у 1985 г.Важную ролю ў палітычнай структуры і жыцці грамадства ігралі грамадскія арганізацыі – гэта перш-наперш прафсаюзы.Усплеск грамадскай актыўнасці быў звязаны з абмеркаваннем і прыняццем Канстытуцыі СССР 1977 г. і Канстытуцыі БССР 1978 г. Іх вартасцю была арыентаванасць на абарону сацыяльных гарантый людзей..
53.Развіццё беларускай культуры і мастацтва ў пасляваенны час (1945-1985 гг.)
За годы второй мировой войны была уничтожена практически вся материально-техническая база учреждений науки и культуры, не пришли с войны многие образованные и профессионально подготовленные люди. В таких условиях сразу после освобождения началось культурное возрождение БССР.
В образовании прошло несколько реформ: удалось возобновить довоенную сеть общеобразовательных школ, шло увеличение количества средних школ; был завершен переход к всеобщему семилетнему обучению.
В 1944-1945 годах работали 22 высших учебных заведения.
Быстро возродилась академическая наука, фундаментом которой стала возобновившая свою работу в 1944 году академия наук БССР.
В конце 1950 годов в Беларуси действовали 77 научных учреждений.
В системе академии наук БССР открываются институты физики и математики, генетики, тепло и массообмена.
В 1941 году был открыт Белорусский государственный университет, в 1922 году - институт белорусской культуры.
Также развивалась литература. В качестве ведущего жанра прозы устанавливается роман. Главной остается тема прошлой войны, но писатели большое внимание уделяли раскрытию внутреннего мира человека в экстремальных условиях.
Были известны: Янка Купала, Якуб Колас, З.Бядулы, К.Черный, Кондрат Крапива, Янка Мавр и др; развивалась драматургия. Большой урон национальной культуре нанесли репрессии и Великая Отечественная Война. Тема войны нашла отражение в творчестве писателей, художников в произведениях «Альпийская баллада», «Журавлиный крик» В.Быкова; «Война под крышами» А.Адамовича; «Возьму твою боль» Ивана Шемякина.
Многие произведения были экранизированы и завоевали признание зрителя - «Альпийская баллада», «Бацька».
В память героической борьбе белорусского народа и понесенных жертвах сделаны мемориальные комплексы «Хатынь», «Брестская крепость-герой», «Прорыв».
Большие достижения были и в музыкальной культуре: Всесоюзную славу приобрели ансамбли «Песняры», «Сябры», «Харошки», «Верасы». С большим успехом проходит в Витебске «Славянский базар», на который съезжаются музыканты со всей Европы.
В Гомеле проходит хореографический фестиваль «Сожский карагод».
С большим успехом выступают наши детские ансамбли и молодые исполнители песен на Евровидении.54.Палітыка перабудовы. Спробы мадэрнізацыі савецкай грамадска-палітычнай і эканамічнай сістэмы ў другой палове 1980-х гг.
Супярэчнасць жыцця у сярэдзiне 80-ых гадоу асаблiва востра праявiлася у эканомiцы.Адзiная сiстэма уласнасцi,цэнтралiзаванае кiраунiцтва,улада партнаменклатуры прывялi да поунага адмаулення уласцiвых эканомiцы законау яе развiцця.
Палітыка перабудовы, яе сутнасць і вынікі. У сярэдзіне 80-х гг. Савецкі Саюз апынуўся ў складаным становішчы. Запавольваліся тэмпы сацыяльна-эканамічнага развіцця, не заўсёды дасягненні навукі і тэхнікі ўкараняліся ў вытворчасць, нізкай была якасць многіх відаў прадукцыі, не хапала высака-якасных тавараў на рынку, па некаторых паказчыках прыпы-ніўся рост жыццёвага ўзроўню народа. Патрабавалася рэфар-маванне палітыка-эканамічнай сістэмы, якая ў аснове сваёй сфарміравалася ў СССР у 20-30-я гг.
У другой палове 80-х гг. быў удакладнены палітычны курс і вызначана палітыка перабудовы, абнаўлення ўсіх сфер жыцця савецкага грамадства. Ініцыятарам гэтай па-літыкі з'яўляўся генеральны сакратар ЦК КПСС М. С. Гарбачоў.
У ходзе ажыццяўлення палітыкі перабудовы значна пашырылася самастойнасць прадпрыемстваў і аб'яднанняў у выніку іх пераходу на поўны гаспадарчы разлік і самафінансаванне. Павысілася роля працоўных калектываў. Развівалася самакіраванне. Укараняліся прагрэсіўныя формы арганізацыі працы - арэндныя калектывы, гаспадарчыя разліковыя брыгады. Дэмакратычнай станавілася выбарчая сістэма, развівалі-ся галоснасць і плюралізм думкі, фарміравалася шматпартый-ная сістэма. Болын магчымасцей стала для ажыццяўлення дэмакратычных правоў і свабод грамадзян, для творчай дзей-насці
Аднак жыццё паказала, што ў КПСС - КПБ адсутнічала канкрэтная, навукова абгрунтаваная праграма абнаўлення са-вецкага грамадства. Не былі дакладна вызначаны канчатковыя вынікі, на дасягненне якіх накіроўваліся намаганні партыі і народа. У грамадстве з'явіліся капіталістычныя тэндэнцыі, узбагачэнне любымі сродкамі, некампетэнтнасць і безадказнасць. Гублялася кіраўніцтва краінай. Бачачы гэтыя негатыўныя з'явы, частка народа стала абвінавачваць КПСС-КПБ, усіх тых, па чыёй ініцыятыве пачалася перабудова. Сацыялістчныя ідэалы ў вачах мільёнаў абясцэньваліся, аўтарытэт КПСС - КПБ катастрафічна падаў.Палітычны крызіс працягваўся.55.Абвастрэнне ўнутраных супярэчнасцей у СССР. Абвяшчэнне суверэнітэту савецкіх рэспублік. Прыняцце Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце БССР 27 ліпеня 1990 г.
27 июля 1990 года Верховный Совет БССР принял Декларацию о государственном суверинетете БССР и этот день стал Днем Независимости Республики Беларусь.
В октябре 1990 года Верховный Совет БССР утвердил программу перехода к рыночным отношениям в БССР, которая была разработана Советом Министров БССР.
Основными принципами белорусской правительственной программы были гарантирование свободы предпринимательства, свобода экономического выбора.
Была разработана государственная программа по стабилизации экономики и социальной защите населения, был создан Республиканский фонд стабилизации экономики, реформировалась денежно-кредитная система. Населению было разрешено выкупать в собственность квартиры, дачи, гаражи.
Стал вопрос о дальнейшей судьбе СССР. Он был вынесен на всенародный референдум. Большинство граждан высказались за обновленный Союз. Началась разработка нового союзного договора. Однако консерваторы были против этого Союза. Они изолировалиМ.С.Горбачева на даче 18 августа 1991 года и создали государственный комитет по чрезвычайному положению (ГКЧП). Вице-Президент Г.Янаев вступил на должность президента СССР. Сопротивление путчистам возглавил Б.Ельцин и руководство Российской республики. Деятельность коммунистов была приостановлена, она фактически поддержала путчистов. Заговорщики были арестованы.
Августовские события означали конец перестройки. Падение КПСС означало распад СССР.
В резиденции Вискуш в Беловежской пуще 8 декабря 1991 года руководители Беларуси, Украины и России (С.Шушкевич, Б.Ельцин и Л.Кравчук) подписали соглашение о создании Содружества независимых стран (СНГ).
После этого республики известили одна за другой о выходе из СССР.
Верховный Совет БССР принял 25 августа 1991 года пакет решений о независимости, политической и экономической самостоятельности республики.
Важным событием было принятие 15 апреля 1994 года Новой Конституции. 10 июля 1994 года первым Президентом Республики Беларусь был избран А.Г.Лукашенко.
Сегодня Беларусь как самостоятельное государство признана всеми крупнейшими странами в мире. Она активно сотрудничает в ООН и других организациях. Беларусь стала соавтором с другими странами документов по проблемам разоружения.
56.Распад СССР і новыя суадносіны сіл на сусветнай арэне. Утварэнне Садружнасці Незалежных Дзяржаў.
Палітычны крызіс працягваўся. 8 снежня 1991 г. у Бела-вежскай пушчы (у Віскулях Камянецкага раёна Брэсцкай воб-ласці) кіраўнікі Расіі, Беларусі і Украіны Б. Ельцын, С. Шушке-віч і Л. Краўчук, ігнаруючы волю сваіх народаў, якая была выказана на агульнасаюзным рэферэндуме 17 сакавіка 1991 г., дэнансавалі дагавор 1922 г. аб утварэнні СССР і тым самым разбурылі вялікую і магутную дзяржаву. Гэты дзяржаўны пера-варот быў здзейснены са згоды прэзідэнта СССР М. Гарбачова. На руінах СССР утварылася аморфная, нежыццяздольная Са-дружнасць Незалежных Дзяржаў.
Абвяшчэнне незалежнасці Беларусі. Яшчэ да распаду СССР 27 ліпеня 1990 г. сесія Вярхоўнага Савета БССР прыняла Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР. Было абвешчана вяршэпства на тэрыторыі рэспублікі Кансты-туцыі БССР і яе законаў. Гэтмм быў пакладзены пачатак шляху да дзяржаўнага суверэнітэту.
Дзяржаўны пераварот у Маскве ў жніўні 1991 г. узмацніў цэнтрабежныя тэндэнцыі. Нечарговая сесія Вярхоўнага Савета БССР у жніўні гэтага года прыняла пастанову аб забеспячэнні палітычнай і эканамічнай самастойнасці Беларускай ССР У гісторыі Беларусі пачаўся новы этап - этап незалежнай дзяржавы.
Адбылася замена назвы рэспублікі і дзяржаўнай сімволікі. Беларускую Савецкую Сацыяліс-тычную Рэспубліку надалей на:шнаці, «РэспублІка Беларусь», а ў скарочаных і састаўных назвах - «Беларусь». Дзяржаўнымі сімваламі Рэспублікі Беларусь гтнлі бсла-чырвона-белы сцяг і герб «Пагоня».
Пасля абвяшчэння незалежнагці Інмінрусі ІІачалася работа па фарміраванню органаў дзяржаўмага кіракаммя. Былі створа-ны Узброеныя Сілы. АрганізавамІ,І мытпая глужба, новая бан-каўская сістэма, камітэты па кіранаішю д.Іяржаўнай маёмасцю і па знешніх эканамічных суннзнхРэспубліка Беларусь - прэзідэнцкая рэгпубліка. 15 сакаві-ка 1994 г. была прынята Канстытуцыя (Асноўны Закон) Рэспуб-лікі Беларусь. Ёю наша дзяржана абвяіпчалася ІІрэзідэнцкай рэспублікай.
Першым Прэзідэнтам РэсІІублікі Беларусь быў выбраны А. Р. Лукашэнка.
57.Заканадаўча-прававое афармленне дзяржаўнага суверынітэту Рэспублікі Беларусь у першай палове 90-х гг. XX ст. Прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь. Першыя прэзідэнцкія выбары.
58.Сацыяльна-эканамічнае і палітычнае развіццё Рэспублікі Беларусь на сучасным этапе.
59.Знешняя палітыка Рэспублікі Беларусь. Інтэграцыйныя працэсы. Стварэнне Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі.
60.Культура Беларусі на сучасным этапе.