Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
Блог-1
1.Қаржы мендежментінің экономикалық мәні
ҚМ - корпорация ж/е ұжымдардың ақша қаражаты айналымдарын ұйымдастыру,қаржы ресурстарының құрылуы, бөлінуі, пайдалануымен бай/ты басқару мәселелерін жүзеге асыру ж/е оған әзірлік әдісі мен принциптерінің жүйесі б.т. Қазіргі кезде ҚМ корпорация қаржысын басқарудың барлық бағыттарын қарастырады.Соңғы жылдары дербес білім салаларына қатысты,яғни қаржылық талдау,инвестициялық менеджмент,тәуекел менеджменті,банкроттық қауіптілігі жағдайында корпорацияларды дағдарысқа қарсы басқаруда ҚМ-ң бірқатар проблемалары етек ала бастады. Елімізде тиімді ҚМ тәжірибесі нарықтық эк-ға өту жағдайында көптеген объективті эк-қ қиыншылықтармен бетпе-бет келе отырып,нормативті қаржылық базаның кемелденбеуінен,эк-қ дағдарыс шарттарында мамандар дайындығының жеткіліксіз деңгейде болуы себебінен әлі де тек құрылу,қалыптасу сатысында ғана. ҚМ мақсаты – қазіргі кезде ж/е болашақта корпорация иелерінің әл-ауқатын барынша көбейту. Бұл мақсат корпорацияның нарықтық құнын барынша көбейтуді қамтамасыз ету барысында көрінеді.
ҚМ міндеті – фирма кірісінің қалыпты деңгейін сақтай отырып қарапайым акциялар б/ша дивидендтің барынша көбейтілуін қадағалау, яғни фирманың оңтайлы қызмет етуін анықтау.
Институционалдық тұрғыдан ҚМ басқару органы б.т. Ұйымдық-құқықтық көзқарастан ҚМ кәсіпкерлік түрі ретінде қарастырылады. Функционалдық тұрғыдан ҚМ экономикалық басқару жүйесі ж/е қаржылық механизмнің бөлігі б.т. Экономикалық тұрғыдан ҚМ басқару жүйесі ретінде капитал мен қаржылық ресурстар қозғалысына оларды қолдану тиімділігін арттыру мақсатындағы басқарушы әсерді жүзеге асыру үрдісін білдіреді.
2.Қаржы менеджментін ұйымдастырудың негізгі қағидалары
ҚМ өз алдына кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржы ресурстарын қалыптастыру, бөлу және пайдалану, сонымен қатар олардың ақша құралдарының айналымымен байланысты басқару шешімдерін жетілдіру және тарату әдістері мен қағидаларының біртұтас жүйесін білдіреді. Олардың ішіндегі негізгілері келесілер:
1.Кәсіпорынды басқарудың жалпы жүйесімен интеграциялануы (бірігуі). Кәсіпорын қызметінде қабылданған басқару шешімі тікелей немесе жанама түрде ақша ағымының қалыптасуына және қаржы қызметінің нәтижесіне әсер етеді. 2. Басқару шешімдерінің қалыптасуының кешенді сипаты. Бұл қағида бірінші қағидамен сабақтас. Демек,ҚМ к/о-ң қаржылық іскерлігінің жалпы нәтижелілігіне өз үлесін қосатын, бір-біріне тәуелді басқару шешімдерінің зерттемесін қамтамасыз ететін кешенді басқару жүйесі ретінде қарастырылуы тиіс. 3.Басқарудың жоғары серпінділігі. Әрқашанда алдыңғы кезеңде құрастырылған және таратылған қаржы ресурстарын қалыптастыру, пайдалану және ақша айналымын оптимизациялау саласында құралған тиімді басқару шешімдері әрқашанда к/о қызметінің келесі сатыларында қайта қолданыла бермеуі мүмкін. Бұл өндірістің ішкі, әсіресе сыртқы факторларының өзгеруімен байланысты. 4.Жеке басқару шешімдерін өңдеуге көпнұсқалық әдістеме. Әрбір басқару шешімдеріне қаржы ресурстарын қалыптастыру және қолдану аумағында дайындау және ақша айналымы оптимизациясы әрқашанда әрекеттің баламалы мүмкіндігін ескеруі керек. 5.Кәсіпорынның даму мақсаттарын стратегиялық бағдарлау. Ағымдағы мерзімде қаржы қызметі аясында басқару шешімдерінің жобалары қандай да бір тиімді болмасын, егер олар к/о-ң негізгі мақсатымен, яғни к/о-ң алдағы кезеңдегі дамуының стратегиялық бағыттарымен қарсы келіп, ішкі қаржы көздері есебінде меншікті қаржы ресурстарының үлкен көлемінің қалыптасуының экономикалық базасын бұзып, қарама-қайшылыққа түссе ондай жобалардың қабылданбауы қажет.
3.Қаржы менеджментінің негізгі мақсаттары
ҚМ негізгі мақсаты-ағымдағы ж/е болашақ кезеңде кәсіпорынның меншік иелері-ң әл-ауқатын максималдауды қамт.ету. Кәсіпорынның нарықтық құнын максималдауды қамтамасыз етуде олар иелері-ң түпкі қарж-қ мүдделерін жүзеге асырады. Аталған мінездеме «ең негізгі мақсат-пайданы молайту» деген жалпы таралған оймен қарама-қайшылыққа түседі.К/о-ң нарықтық құны әрқашан да пайда жоғарылаған сайын өсе бермейді.Егер,мысалы,алынған жоғары пайда ағымдағы тұтыну мақсатына жұмсалып,нәтижесінде кәсіпорын өзінің дамуына қажет меншікті қарж-қ ресурс-ң негізінен қалыптасу көзінен айрылып қалса,ал дамыған кәсіпорын өзінің бәсекелестік қабілетін жоғалтады,бұл оның нарық-қ құны-ң н/се нарықтағы акция құны-ң төмендеуіне әкеледі.Бұған қоса қарж-қ тәуекелдің жоғары деңгейінде ж/е алдағы кезеңдегі банкроттылық қаупі жағдайында к/о жоғары пайдаға жете алады,алайда бұл да к/о-ң нарық-қ құны-ң төмендеуіне негізделеді.Сондықтан нарық шарттарында пайданы молайту қарж-қ менеджмент-ң басты,бірақ негізгі емес міндет-ң бірі б.т.
4.Қаржы менеджментінің негізгі міндеттері
ҚМ өзінің негізгі мақсатын тарату үдерісінде келесі міндет-ді шешуге бағытталған:1.Алдағы кезеңде к/о дамуына қатысты міндет-ге сәйкес қарж-қ ресурс-р көлемі-ң жеткілікті қалыптасуын қамт ету.Бұл мақсат к/о-ң алдағы кезеңдегі қаржы ресурс-ғы жалпы қажеттілік-ін анықтау жолымен тартылған меншікті қаржы ресурс-ын сыртқы құралу көздер есебінен барынша көбейту,меншікті қаржы көздерін қалыптастыру-ң ішкі құралу көздер есебінен мақсаттылығын анықтау,қарыз қаржы құрал-ын тартуды басқару,қаржы капиталы-ң құралу көздері құралымын оптимизациялау сияқты істерді ж.а.2.К/о қызм-ң негізгі бағытындағы қаржы ресурс-ң қалыптасқан көлемін тиімді пайд-ды қамт ету.Қаржы ресурс-ң қалыптасқан көлемін тиімді пайдалану процесі кезінде к/о дамуы-ң стратегия-қ мақсаты мен салынған қаражат-р қайтарылымы-ң мүмкін болатын деңгейін ескеру к/к.3.Ақша айналымын оптимизациялау.Бұл тапсырма к/о ақша қараж-ң айналым шеңбері процесіндегі ақша ағынын тиісті басқару арқ,әр жеке кезең-гі ақша қараж-ң түсімі мен жұмсалу көлемін синхронды қамт ету арқ,олар-ң айналым актив-ң қажетті өтімділігін қолдау арқ ж.а.4.Қарж-қ тәуекел-ң қарастырылып отырған деңгейінде к/о табысы-ң максималдығын қамт ету.Бұл тапсырма к/о актив-ін тиімді басқару олар-ң құрамы мен көлемін оптимизациялау арқ ж.а.5.Пайда-ң қарастырылып отырған деңгейінде қарж-қ тәуекелділік деңгейін минималдауды қамт ету.Бұл тапсырма жеке опер-ға,сонымен бірге қаржы қызм-не толықтай тән қаржы тәуекелділігін тиімді басқару жолымен ж.а.6.К/о-ң даму үдерісіндегі тұрақты қарж-қ теңсіздігін қамт ету.Мұндай теңсіздік к/о дамуы-ң барлық сатылар-ғы төлем қабілеттілігі мен қаржы тұрақтылығы-ң жоғары деңгейімен көрсетіледі ж/е капитал мен актив-ң оптималды құрылымы-ң қалыптасуымен,әр түрлі қаржы көздері есебінде қалыптасқан қарж-қ ресурс-р көлемі-ң тиімді пропорциясы мен инвест-қ қажеттілік-ді қаржыландыру-ң жеткілікті деңгейімен қамт етіледі.ҚМ-ң аталмыш тапсырмалары бір-бірімен тығыз б/ты.Сонд да ҚМ процесінде жеке тапсырмалар мақсатқа жету үшін өзара оптимизацияланады.
5.Қаржы менеджментінің басқару объектілері
ҚМ басқару жүйесі ретінде іштей 2 жүйеден тұрады:басқарылатын жүйе(басқару объектісі) ж/е басқарушы жүйе(басқару субъектісі)..Басқару объектісінің функциялары: ақша айналымының ұйымдастырылуы, қаржылық құралдар және инвестициялық жабдықтармен жабдықтау, қаржылық жұмыстарды ұйымдастыру және т.б. ҚМ басқару объект/ң жіктелуі:1. Меншік формасы бойынша:Кәсіпорын мемлекеттік меншік формасы,ерекшелігі-жарғылық капитал құрамына НҚ жоғ үлесі мен құрал-жабд-ң ескірген қаржы ресурс-ын жаңадан қалыптастыруда мемл қолауға сүйену;Кәсіпорын мемлекеттік емес меншік формасы:жоғары дәрежеде өтпелі эк-ка шарт-да шар/қ әрекет-ге негізделген,бірақ оларды мемл қарж-қ қолдау 0-ге жақын.2. Қызметтің ұйымдық - құқықтық формасы бойынша:Жеке кәсіпорын. Бұл шетел тәжіоибесінде бұқаралық болып табылғанмен біздің елімізде әлі кеңінен таралған жоқ. Серіктестік кәсіпорын. Бұл жауапкершілігі шектеулі қоғам формасы ретінде елімізде кеңінен таралған.Корпоративтік кәсіпорын. Акционерлік қоғамның ашық және жабық формасы бойынша құрылады (кейде шетел капиталының қатысуымен). Ерекшелігі, сыртқы көздерден қаржы ресурстарын қалыптастыруда кең мүмкіндіктің болуы 3. Салалық белгілері бойынша. Саланың әсер ететін классификаторына сәйкес бөлінеді. Қаржылық әрекет саланың ерекшелігіне байланысты көрсетіледі.4. Меншік капиталының мөлшері бойынша:кіші,орташа,үлкен,ірі к/о деп бөлінеді.Жіктеме-ң сандық критерийлері түрлі фактор-р серпінді өзгеріске тез ұшырағыш болады ж/е құралу көзден 2шісіне беріліп отырады. 5. Нарықтағы монополиялық жағдайы бойынша:табиғи монополистер;өз нарық сегментінде өнімдерді тарату үлесі бойынша монополистер;бәсекелесуші к/о.ҚМ негізгі ерекшелігі монопольді баға белгілеу механизмін қолдану негізіндегі шығын-р есебінен меншікті қаржы ресурс-ын қалыптастыру-і әлеуетті мүмкіндігінде құрылады. 6. Кәсіпорынның өмірлік цикл стадиясы бойынша (туылуы,балалық шағы,жастық шағы,ерте ержету,қартаю).Ерекешелігі-инвест-қ қажеттілік-ң түрлі деңгейінде ж/е қарыз капиталын тарту мүмкіндігінде.
6.Қаржы менеджментінің басқарушы субъектілері
Қаржылық менеджмент басқару жүйесі сияқты белгілі бір басқару субъектілерінің болуымен ерекшеленеді. Қаржылық менеджменттің қазіргі практикасы осындай субъектілердің 3 түрін ажыратады:Кәсіпорын иесі – біршама қаржылық қызметімен кіші кәсіпорындарда, қаржылық басқарудың функцияларын атқарады. Мұнда жалдамалы жұмысшыны тартудың еш қажеттілігі жоқ.Кең профильді қаржылық менеджер – кәсіпорын қаржылық басқаруының барлық функцияларын орындайтын жалдамалы қызметші – маман болып табылады.Функцияоналды қаржылық менеджер – тар мамандалған жұмысшы, кәсіпорынның қаржылық қызметінің бір саласында басқарудың арнайы қаржы іс-әрекет басқару функциясын жүзеге асыратын жалдамалы қызметкер – маман. Қазіргі шетелдік және отандық практика функционалды қаржылық менеджерлердің мамандандырудың келесі формаларын ұсынады:кәсіпорын инвестициясын басқару менеджері («инвестициялық менеджер»);кәсіпорын ақша ағымын басқару менеджері («кэш - менеджер»);кәсіпорын қаржылық тәуекелдерін басқару менеджері («риск - менеджер»);кәсіпорынды дағдарысқа қарсы қаржылық басқару бойынша менеджер («дағдарысқа қарсы менеджер»). Басқару субъектілерінің функциялары қаржылық жұмыста және шаруашылық процесте адамдардың қарым-қатынасына әрекет жасауға бағытталған жалпы қызмет түрі. Бұл функциялар яғни нақты басқару қызмет түрі жинақтардан, табыстардан, ақпаратты сақтаудан, шешімдерді қабылдаудантұрады. Қаржылық менеджментке мынадай функциялар тән: жоспарлау, болжау, ұйымдастыру, реттеу, үйлестіру, ынталандыру, бақылау.
7.Қаржы менеджментінің атқаратын функциялары
ҚМ негізгі қызметтерін 2 топқа бөледі:1.ҚМ функциялары басқару жүйесі ретінде.Оған кіреді:1.К/о-ң қарж-қ стратегиясын жасау.Осы функ-ны ж.а. барысында мақсат жүйелері ж/е ұзақ мерзімді кезеңге қарж-қ қызм-ң мақсаттылық көрсеткіштері қалыптасады.2.К/о қарж-қ қызм-ң барлық тұрғылары б/ша басқару шешім-ін ж.а-мен ж/е қабылдаумен қамт ететін ұйымдық құрылым-ң б/уы.Бұл функ-ны ж.а. барысында қарж-қ қызм-ге бағытталған к/о-ң функционалды ауыспалы шарт-на осы ұйымдық құрылым-ң тұрақты бейімделуін қамт ету к/к.3.Басқару шешім-ң баламалы нұсқасы-ң негізделуін қамт ететін тиімді ақп-қ жүйе-ін қалыптастыру.Бұл ф-ны ж.а. барысында ҚМ-ң көлемі мен мазмұны анықталады;осы қажеттілік-ді қанағаттандыратын ақп-ң ішкі ж/е сыртқы құралу көздері қалыптасады.4.К/о-ң қарж-қ қызм-ң түрлі тұрғыдан талдауы-ң ж.а-уы.Бұл ф-ны ж.а. барысында жеке қарж-қ опер-ң жедел ж/е тереңдетілген талдауы;к/о-ң жеке бөлімше-ң қарж-қ қызм-ң нәтиже-рі;к/о-ң бүтін ж/е бөлшектелген жеке бағыт-ры б/ша қарж-қ қызм-ң жинақталған нәтиже-не талдау жүргізіледі.5.К/о-ң негізгі бағыт-ры б/ша қаржы қызм-н жоспарлауды ж.а-у тарату ф-сымен-стратегия-қ жоспар зерттемесі,сонымен қатар қарж-қ қызм-ң негізгі бағыт-ры б/ша ағымдағы жоспар ж/е оперативті бюджет жүйесі,к/о-ң түрлі құрылымдағы бөлімше-рі мен бүтіндей к/о б/ша жетілдіру бір-бірімен тығыз б/ты.6.Қарж-қ қызм-ң басқару шешім-н қабылдауда нақтылы ынталандыру жүйесін жасау.Бұл ф-ны атқару кезінде басшылар,құрылымдық бөлімше,т.б. б/ша мадақтау мен жауапкершілігін белгілеу қарастырылады.7.Қарж-қ қызм нысанында қабылданған басқару шешім-н іске асыру үшін тиімді бақылауды ж.а.Бұл ф-ны ж.а-у к/о-да ішкі бақылау жүйесі-ң құрылуымен,жеке қызм ж/е қаржы менеджер-ң бақылау міндеттері б/ша бөлінуімен,т.б. б/ты.2ші топтағы қызмет:1.Активтерді басқаруда– кәсіпорын операциялық қызметті көлеміне байланысты активтердің жеке түрлеріне қажеттілікті анықтау.2.Капиталды басқару қызметін жүзеге асыруда кәсіпорын активтерін қаржыландыру үшін капиталға деген жалпы қажеттілік анықталады.3.Инвестицияларды басқару қызметтері: кәсіпорын инв-қ қызметінің маңызды бағыттарынқалыптастыру; жеке нақты инв-қ бағдарламалар мен қ-қ инв-р қорын қалыптастыру; инв-ды қ-дың ең тиімді түрін таңдау.4.Ақшалай ағымды басқару қызметтері – кәсіпорын иелігіндегі ақшалай ағындарын қалыптастыру, уақытша бос ақшалай активтерді тиімді пайд-ну
8.Қаржы менеджментінің құрамы және құрылымы
Кәсіпорын қ-қ қызметін басқару басқару процесі анықталған белгілі механизмде бағаланады. Қаржылық менеджмент механизмі құрамына бір-бірімен байл/н 5 элем.кіреді:қаржылық әдістер,қаржылық тұтқалар, құқықты-нормативті ж/е ақпараттық қамтамасыз ету.ҚМ-ң құрылымына кіретін элементтер:1)К/о қаржы іс-әрекетін мем/к норм/к құқықтық реттеу :А) Нормативтік қамсыздандыру:Нұсқаулар;Нормалар;Басқа нормативті құжаттандыру.Б) құқықтық қамсыздандыру:Заңдар;президенттің қаулылары;үкімет қаулылары;Заңды тұлғаның жарлығы.2)к/о-ң қаржылық іс-әрекеттің жеке аспектілердің реттеудің ішкі құрылымы.Қаржылық тұтқалар:пайда,табыс,қарж-қ санкция,баға,дисконт,инвестиция,валюта-қ бағам. 3)К/о-ң қаржылық іс-әрекет реттеудің нарықтық механизмі-бұл механизм ең алдымен қаржы нарық сферасында оның жеке түрлері мен белгілі бір сегмент аясында қалыптасады. 4)нақты әдіс пен тәсілдер жүйесі-қаржылық іс-әрекет бақылау, жоспарлау,анализ жасау процесінде әдіс-тәсілдер/ң кеңейтілген жүйесі қолданылады.Негізгі әдістері: Жоспарлу;Болжау;Инвестициялау;Несиелеу;Салық салу;Есептеу жүйесі;Сақтандыру;Трансферттік операциялар;Жалгерлік;Лизинг;факторинг.
9. Қаржылық менеджменттің базалық тұжырымдамалары.
ҚМ қаржы теориясында дамыған бірқатар байланысқан тұжырымдамаларға тірек етеді:1.Ақша ағыны тұжырымдамасы мыналарды жобалайды:ақша ағынын,оның ұзақтығы мен түрлерін ұқсастыру;оның эелемент-ін анықтайтын фактор-р бағаларын;лек элементтерімен салыстырып қарауға уақыт-ң кез келген сәтінде рұқсат ететін дисконттау коэф-н таңдауды;берілген ағынмен ж/е оның есептеу әдісімен б/ты тәуекел бағасын белгілейді.2.Уақытшы құндылық тұжырымдамасы-ресурс-ң объективті әсер ететін сипаттамасы б.т.Мәні мынада:бүгінгі қолданыстағы ақша бірлігі мен келесі уақыт-да алынуға күтілетін ақша бірлігі тең бірдей құнды емес.Оның себебі:инфляция,күткен соманы ала алмау тәуекелі,ақша айналымы.3.Тәуекел мен кіріс арасындағы ымырашылдық тұжырымдамасы бизнесте кез келген пайда алу тәуекелімен түйіндес болады,бұл 2өзара б/ты сипаттама-р арасы тікелей пропорционалды.Талап етілетін н/се күтілетін табыс салынған капиталға қайтарым жоғары б/са,бұл табысты ала алмау мүмкіндігімен б/ты тәуекел деңгейі сондайлық жоғары б/ды.4.Капитал құны тұжырымдамасының мәні:сол н/се басқа көз-де қызм көрсету компанияны жалғыз айналып өтпейді.Капитал құны берілген көз-ді қолдау б/ша шығын-ды жабуға қажетті ж/е шығынға ұшырауға жол бермейтін пайда-ң ең аз деңгейін көрсетеді.5.Нарық-ң тиімділігі тұжырымдамасы.Б.қ-ды сату ж/е сатып алу б/ша мәміле-р көлемі қаншалықты ағымдағы бағаға ішкі құн сәйкес б/са,соған б/ты б/ды.6.Ассиметриялық ақпарат тұжырымдамасы капитал нарығы-ң тиімділігі тұж-мен тығыз б/ты.Мәні:жеке тұлға-ң кейбір категория-ры нарық мүше-не бірдей шамада беріле бермейтін ақп-ға ие бола алады(менеджер,жеке компания иелері).7.Агенттік қатынастар тұж. нарық қатынастары шарт-ң бизнесті ұйымдастыру формасын күрделендіру шегінде өзекті б.т.Мәні:компания ие-ң ж/е басқару персонал-ң мүдде-рі әрқашан сәйкес келе бермейді,әсіресе бұл баламалы талдау шешімдерімен б/ты,1шісі жылдам п.б-тын табыспен қамт етіледі,2шісі-болашаққа есептелген.8.Альтернативтік н/се мүмкіндігін жоғалтқан шығын тұж. капиталды мүмкіндікті салу бағасы нұсқасында,өндірістік қуат-ды қолдануда,сатып алушы-ды несиелендіру саясаты нұсқасын таңдауда маңызды рөл атқарады.9.Шар/қ субъект-ң функ-н уақытша шектеусіздік тұж.Мәні:кез келген елде жыл сайын түрлі компания-ң жеткілікті көлемі құрылады н/се бір уақытта жойылады;бұл жағд-да сөз қандай да бір нақты к/о жөнінде емес,фирмалар арасында өзара бәсекелестік құру жолымен эк-ны дамыту идеологиясы жөнінде б/ды.
10.Қаржы менеджментінің әдістері ж/е оны басқару.
Қаржы менеджментін басқаруының әдiстерi әр түрлi. Олардың негiзгiлері мыналар: Болжау;Жоспарлау;салық салу;сақтандыру;өзiн-өзі қаржыландыру;несие беру;есеп айырысу жүйесі;қаржы көмегiнiң жүйесі;қаржы санкцияларының жүйесі;амортизациялық төлем жүйесi;ынталандыру жүйесі;баға белгiлеу принциптері;траст операциялары;кепiлдiк операциялары;трансферт операциялары;факторинг,жалдау;лизинг. Қаржы басқаруының арнайы қабылдаулары келтiрiлген әдiстердiң құрама элементi болып табылады: Қарыздар;заемдер;пайыздық ставка;дивидендтер;валюта бағам;акциз;дисконт,т. Қаржы басқару жүйесінiң техникалық қамтамасыз ету оның дербес және тiптi маңызды элементi болып табылады. Мемлекеттiк қаражаттарды реттеудiң жанама әдiстерiне жатады:
капитал нарығының дамуына жәрдемдесу. Мемлекеттiк қаражаттарды реттеудің жанама әдiстермен қатар шаруашылық субъектілердің қаржылық қызметiне әкiмшiлiк әсер ететін тікелей әдiстердi пайдаланады:
11.Қарж-қ менеджер-ң рөлі және міндеттері
Қаржы менеджерi - бұл кәсiпорындағы, мекемедегі, ұйымдағы қаржы қызметiнiң жетекшiсi (немесе жауапты орындаушы). Қаржы менеджерi кәсiпорынның экономикалық стратегиясын iске асыру мақсатында шешiм қабылдайды. Қаржы менеджерiнiң негiзгi функциялары: аналитикалық - бақылаулық; қаржылық жоспарлау; басқарушылық шешiмдердi қабылдау. Ол қаржылық қызметiнде басқару шешiмін қабылдайды:ақша қаражаттарын қолдану және құрастыруға қатысты,қаржы нарығында,салық өндіру жерінде, жинақ және т.б.
Қаржы менеджерiнiң қызметтiк мiндетiне негiзiнен мыналар кiредi:
Бұл функциялардың iске асырылуы қаржы менеджерлерiне келесi талаптарды анықтайды:
12.Қаржылық менеджменттің негізгі базалық көрсеткіштері:
қосылған құн;инвестицияны жүзеге асырудың брутто нәтижесі;инвестицияны жүзеге асырудың нетто нәтижесі (салық пен пайыздық төлемдерді төлегенге дейінгі пайда);активтердің экономикалық рентабельділігі;Дюпон формуласы;Меншікті капиталдың рентабельділігі;Активтердің рентабельділігі.Қосылған құн = өндірілген (сатылған) өнімнің құны + дайын өнім мен аяқталмаған өндірістің өсуі - тұтынылған материалдардың құны - өзге ұйымдарға көрсетілген қызметтің құны. ҚҚ шамасы кәсіпорын қызметінің ауқымын және оның ұлттық байлықты құруға салған салымын көрсетеді. Инвестициялық капиталдың рентабельділігі =қосылған құн-ҚҚС-еңбекақы және оған байланысты төлемдер шығыны (әлеуметтік салық, зейнетақы аударымы, жеке табыс салығы) - корпоративтік салықтан басқа да салықтар=инвсетицияны жүзеге асырудың брутто нәтижесі (ИЖБН). ИЖБН – кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің аралық нәтижесі болып табылады.Ол амортизацияны, қарыз құралы бойынша қаржылық шығындарды және корпоративтік табыс салығын шегергенге дейінгі пайда. Оны шамасы барлық шығындарды өтеуге құралдардың жеткілікті екендігін көрсетеді.Инвестицияны жүзеге асырудың брутто нәтижесі негізгі құрлдарды қалпына келтіру шығындарын айтамыз.Инвестицияны жүзеге асырудың нетто нәтижесі (ИЖНН) несие үшін пайыз бен корпоративтік салықты төлегенге дейінгі пайданы көрсететін экономикалық тиімділік. Салық салғанға дейінгі қарапайым қызметтен түскен табыс ИЖНН мен өнімнің өзіндік құнына енетін несие үшін пайыздың қосындысына тең.
Активтердің экономикалық рентабельділігі келесі формуламен анықталады:
Рент=ИЖНН/актив*100=(баланстық пайда+өзіндік құнға енетін несие бойынша пайыз)/актив
Немесе Рент=ИЖНН/актив*айналым/айналым*100= ИЖНН/айналым*100*айналым/актив=коммерциялық маржа*100*трасформациялау коэффициенті
Коммерциялық маржа – бұл сатудың экономикалық рентабельділігін айтамыз, ол әрбір 100тг қаншалықты нәтиже беретінін көрсетеді.Трасформациялау коэффициенті – 1 тг активтің қанша теңге айналым жасайтынын көрсетеді.Дюпон формуласы. Қаржы менеджментінде кәсіпорын активтерінің тиімді пайдаланылуын талдау үшін дюпонның интегралдық жүйесі қолданылады. Оның мәні активтер рентабельділігінің көрсеткішін бір жүйедегі өзара байланысты бірнеше жеке қаржылық коэффициенттерге бөлу болып табылады.Активтер рентабельділігі=өнімді стау рентабельділігін*активтердің айналымына.Акционерлік капитал рентабельділігі=таза табыс/айналым*айналым/ актив*100*актив/акционерлік капитал.Бұл формула активтердің рентабельділігіне қандай фактордың әсер еткенін анықтайды.
акционерлік таза табыс
капиталдың = -------------------------------- =
рентабелділігі акционерлік капитал
ТТ айналым актив
= ---------- х --------------- х ----------
АК актив АК
Акционерлік капиталдың өзгеруіне келесі факторлар әсер етеді: 1 тг айналымнан таза табыстың өзгеруі; активтерді неғұрлым тиімді пайдалану; АК ұтымды пайдалану;
13.Қаржылық менеджментінің математикалық есептеу негіздері-ол к/о-дағы қаржылық талдауды, ақшаның уақытша құн тұжырымдамасын,қаржылық операциялардағы инфляцияны есептеу үлгісін ж/е аннуиететтің болашақтағы ж/е ағымдағы құнын қамтиды. Мұндағы
1) қаржылық талдау – тиімді дамуды қамтамасыз етуге ж/е оның нарықтық құнын көтеру мақсатында к/о-ның қаржы-шашуашылық қызметінің негізгі нәтижелерін ж/е қаржылық жағдайын зерттеу процесі. Негізгі объект/і:ресурс,ақшадай құралдар ағымы, к/о қаржы жағдайы.
2)Ақшаның уақытша құндылығы-бұл ақша қаражатының объективті сипаттамасы. Оның мәні – бүгінгі күні қолда бар ақша ж/е болашақта алынатын ақша бір құндылы емес. Ақшаның болашақ құны –ол қазіргі кезде инвестицияланған ақша қаражатының болашақ құны,ал ағымдағы құн-болашақ ақша ағынының дисконтталған құны. Яғни : FV=PV(1+n*r) жай пайызда,курделі пайызда FV=PV(1+r)n
3.қаржылық операциялардағы инфляцияны есептеу үлгісі.Инфляция ел ішінде жалпы бағаның көтерілуі мен ұлттық валютаның құнсыздануын сипаттайды.Инфляция түрлі жағдайда салдар әкеледі. Инфляция деңгейінің салыстырмалы көрсеткіші – инф қарқыны(α) б.т. α=∆S/S
Sα=S+∆S=S(1+α), мұндағы ∆S инф.дейінгі сатып алу қабілеттілігі сомасынан инф.кейінгі сома айырмасы
4. Аннуитет-бұл қайта-қайта төленетін ақшалай сома (рентта,табыс). Мерзімді ан/т есептеудің 2 жолы бар: 1) ану/т элементі бірдей уақыт интервалы арқ орын алатын бір бағыттағы ақша ағымы б.т. 2)қосымша шектеуді енгізу
Егер ақша түсімдері ұзақ уақыт бойы жалғастырса ануиетет мерзімсіз болады
14. Қаржылық менеджментін ақпаратпен жабдықтау жүйесі-бұл кәсіпорын/ң ақпараттық жүйесі кәсіпорынның қаржылық қызметінің басқару шешімдерінің тиімділігін дайындап ж/е жоспарлау үшін қажетті,сәйкес ақпараттық көрсеткіштерді таңдауға бағытталған үздіксіз үрдісті сипат/ды. Қарж/қ ақпарат қолданушылары: Ішкі қолд/р (к/о басқарушысы,қаржы менеджері,к/о меншіктері т.б.) ж/е сыртқы қолд/р (к/о кредиторлары,потенциалды инвесторлар,операциондық қызмет б/ша к/о контрагенттері, салық органдары, аудиторлық фирмалар,қор биржалары т.б.). Қаржылық менеджментті ақпараттық қамтамасыз ету көрсеткіштер жүйесі 3 топқа бөлінеді: 1) к/о б/ша қаржылық қызмет нәтижесін сипаттайтын көрсеткіштер;
2) к/оның жеке құрылымдық бөлімдер қызмет/ң қаржылық нәтижелерін сипат/н көрсеткіштер;
3)к/о/ң қаржылық дамуымен байланысты нормативті – жоспарлық көрсеткіштер. Осы жүйе б/ша ақпаратқа қойылатын талаптар: мағыналылығы,толықтығы, нақтылығы, мерзімділігі,түсініктілігі,релеванттілігі,салыстырмалылығы, тиімділігі. Қаржы менеджментінің ақпараттық жүйесі барлық аспектілер б/ша талдауды жүзеге асырады. Қарж/қ менеджментінің ақпарат жүйесі қажетті ақпаратпен тек к/о-ның өз меншік иелері мен басқару персоналын ғана емес,сонымен қатар сыртқы қолданушылардың кең ортасының қызығушылығын қанағаттандырады.
15.Қаржылық инвестицияның маңызы және түрлері.
Капиталды тиісті объектіде жұмсауға б/ты инв/ң нақты ж/е қаржылық сынды 2 түрі бар:Нақты инвестиция дегеніміз – шаруашылық субьектісіндегі белгілі бір материалдық, өндірістік қорлардың, яғни активтердің (жер, жабдық, құрылыс) өсуіне, дамуына жұмсалыну үшін салынатын салымдар болып табылады.Қаржылық инвестициялар — мемлекеттің, қаржылық компаниялардың, инвестициялық қорлардың, сақтандыру компанияларының басқа да кәсіпорындардың бағалы қағаздарын сатып алуға жұмсалатын салымдар. Мыс:Қандай да бір кәсіпкер құрылысты салу үшін қаржы керек етеді. Мұндай жағдайда құрылыс нақты инвестицияның объектісі болып табылады. Кәсіпкер бұл құрылысты қаржыландыру үшін өзінің акцияларын шығарып, басқа біреулерге сатуы мүмкін. Сөйтіп бұл мысалда кәсіпкердің құрылысқа салған салымы нақты инвестиция, ал қатысушының акцияны сатып алуға жұмсаған шығыны қаржылық инвестиция болып саналады.Қаржылық инвестиция 2-ге бөлінеді:
2) Қоржындық қаржылық инв/я-бағалы қағаздарды сатып алушылар олардың әр түрін сатып алуда табыстылық деңгейін көтеру ж/е тәуекелді төмендету маақсатында қоржынды қалыптастырады.Қоржынның құрамына компаниялардың акциялары,облигациялары,депозиттік сертификаттар,кепілдік куәліктері ж/е инв/қ құқықтар жатқызылады. Қаржылық инвестициялар иелену мерзіміне қарай мынадай категорияларға жіктеледі: а) қысқа мерзімдік – иелену мерзімі бір жылға дейін; ә) ұзақ мерзімдік – иелену мерзімі бір жылдан артық.
16. Инвестицияның объектілері және субъектілері
Инвестиция (латынша інвестіре – киіндіру) – табыс алу, меншікті капиталын молайту, елдің материалдық байлығы мен бейматериалдық сипаттағы қоғамдық құндылықтарын еселей түсу үшін шаруашылық жүргізуші субъектілер салатын инвестициялық қаражат.
Инвестициялық қызметтің субъектілері болып инвесторлар, мердігерлер, инвестистициялық қызметтің объектілерін пайдаланушылар, сонымен қатар жабдықтаушылар, заңды тұлғалар және инвестициялық қызметтің басқа қатысушылары табылады.
Инвестициялық қызметтің объектілері болып мыналар табылады:
мүліктік құқық және интеллектуалдық меншікке құқық.
17.Инвестициялық процесті басқару саясаты. Инвестициялық саясат дегеніміз – халық шаруашылығының әр түрлі салаларында пайда табу мақсатымен ұзақ мерзімді капитал жұмсау саясаты. Күрделі қаржыны тиімді пайдаланудың , оларды шешуші бағыттарға шоғырландырудың , қоғамдық өндірісте тепе- теңдікті қамтамасыз етудің жолдарын көрсететін шаруашылық шешімдерінің жиынтығы. Егер инвестициялық саясат дұрыс шешілсе, әрбір шығындалған теңгеге келетін ұлттық табыстың мөлшері өседі, өнім молаяды. Мемлекеттік инвестицияларды басқару 4 жеке кезеңде жүзеге асырылуы қажет:
18.Фирманың инвестициялық портфелінің стратегиясы. Стратегия – ұйымның перспективалық даму бағыттарын, сонымен бірге қоршаған орта өзгерісі жағдайында оның жұмыс жасауының әдістері мен тәсілдерін анықтайтын басқарушылық шешім жүйесі.Инвестициялық портфель деп-шетел компаниясына бақылау орнатуға мүмкіндік бермейтін,акциялар,облигациялар және капитал салымдарының басқадай түрлерін айтамыз.Инвестициялық портфель-ірі корпорация,орталық және жеке меншік банктер шығаратын қарыз облигацияларын,шетел капиталын тарту арқылы қаржыландарудың маңызды көзі. Инвестициялық мақсаты таңдалған стратегияға сәйкес клиент портфелінің максимальды табысты болуын қамтамасыз ету болып табылады:Спекулятивті;Фундаментальды;Тұрақты.
Спекулятивті стратегия қаражатын қысқа мерзімге инвестициялауға дайын және жоғары пайда тапқысы келетін инвесторларға арналған. Мұндай портфельдің табыстылығының жоғары болуымен қатар тәуекелдері-де айтарлықтай жоғары болып келеді;
Фундаментальды стратегия қаражатын ұзақ мерзімге: балаларының болашағына, қартайған шағында пайдалану үшін, т.б. мақсаттарға инвестициялауды көздейтіндерге арналған. Мұндай портфельдің табыстылығы орташа, алайда ұзақ мерзімді инвестициялардың арқасында болашақта қаржылық тиімділікке қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Жоғары тәуекелдерді қабылдауға дайын емес, алайда инвестициялардың тұрақты өсімін алуға ниеттенген инвесторларға портфельде облигациялардың жоғары үлесі бар балансталған стратегия ұсынылады.
Инвестициялардың түрлері:.Венчурлық -үлкен тәуекелге байланысты жаңа саладағы қызмет көрсетудегі жаңа акциялар формасында шығарылатын инвестициялар болып табылады.Тікелей инвестициялау-шаруашылық субьектілерінің табыстар түсіруіне және осы субьектіні басқаруға қатысу құқығын алу мақсатындағы жалған капиталға жұмсалуы болып табылады.Портфельдік инвестициялар-портфельді қалыптастыруға байланысты және құнды қағаздарды сатып алу сияқты басқа да активтер болып есептелінеді.Аннуитеттік-тұрақты аралық уақыт арқылы салымшыға елеулі табыс әкелетін,сақтандыру және зейнетақы қорларына жұмсалатын қаржыларды көрсетеді.Еліміздің инвестициялық портфелі ірі салымдарды қаржыландыру үшін жағдайлар жасауға,тауар өндіру және қызмет етуді жоғары тиімділікпен нарық қатынастары субьектілерінің сұраныстарына сәйкес ұлғайтуға бағытталуы тиіс.Қаз-н экономикасын тұрақтандыру және дамытудың маңызды жолдарының бірі-инвестициялық портфельдің қызметін ұлғайту,ең алдымен еліміздің ішкі резервтерін жұмылдыру және көбірек тиімді пайдалану болып табылады.
19.Инвестициялық жобаларды бағалау әдістері екеу:
Дисконттау-ақшаның уақытша құнын есептеуге негізделген әдіс. Мұнда пайыздық қойылым түсінігі қолданылады.Оның көлеміне инфляция, тәуекел ж/е ақшаны пайдаланудың альтернативті мүмкіншілігі әсер етеді ж/е оны мынадай теңдікпен көрсетуге болады: r=IR+MRR*RI
IR-инфляция қарқыны;MRR-минималды нақты табыс нормасы;RI-инв/қ тәуекел дәрежесін есепке алатын коэф.
Жобаның таза ағымдылық құны NPV - і дисконтталған ақша ағымының элементтерінің жиынтығы арқылы табылады:
NPV=∑CFt/(1+r)n
CF-t уақытындағы күтілген ақша ағындарының түсуі; n- жобаны жалпы іске асырудың жалпы кезеңі; r- дисконт.
NPV›0 болса, онда жобаны қабылдауға болады. NPV‹0 болса, онда жобаны қабылдау тиімсіз. NPV=0 болса,онда жоба түсім де, шығын да әкелмейді.
Ақшаның уақытқа байланысты құнын есепке алмаған жағдайдағы жобаның тиімділігінің көрсеткіштері
PP = IC / Pk,
Мұндағы PP – өзін өзі ақтау мерзімі IC – бір реттік инвестиция; Pk – таза ақша ағымының жылдық элементі.
20.Қарыз қаражаттарын тартудың қажеттілігі және ролі
Көптеген корпорациялар өз қызметін меншік қаражаттарымен қатар,қарыз құралдарымен де қаржыландырады.Ең алдымен, қарыз қаражаттары меншік көздерінің өсу қарқыны корпорацияның өсу қарқынынан артта қалған жағдайда корпорацияның ағымдағы қажеттіліктерін қаржыландыру үшін, өндірісті жаңғырту, өнімнің жаңа түрлерін игеру, нарықтағы өз үлесін кеңейту, басқа бизнес түрлерін иелену ж/е т.б. үшін қажет. Инфляция мен меншік айналым қаражаттарының жетіспеушілігі көптеген корпорацияларды айналым капиталын қаржыландыру үшін қарыз капиталдарын тартуға мәжбүрлейді.
Қарыз капиталы-корпорацияға табыс әкелетін қарыз қаражаттарының жиынтығы. Қарыз капиталының мөлшері мен құрылымын анықтау қаржылық менеджменттің көптеген мәселелерін шешудегі қажетті кезең болып табылады,олардың ішіндегі кең таралғандары келесідей:
Меншік иелерінен бастап, мемлекеттік ұйымдарға дейінгі қызығушылық танытқан әртүрлі жақтар осы мәселелердің әрқайсысын қоюы мүмкін, сондықтан қаржылық қаржыландырудың түрлерін өздерінің қызығушылықтарына қарай есепке алады.
Қарыз капиталы түсінігінің неғұрлым жалпылама мағынасы корпорацияның қаржылық жағдайын бағалағанда ж/е қаржылық тәуекелдің жалпы деңгейін сипаттағанда кездеседі. Бұл бағыт инвесторлардың корпорацияның барлық борыштарын өтеу мүмкіндігін тез әрі қарапайым бағалауға деген қызығушылықтарынан пайда болған. Қарыз құралдары үлесінің көбеюі корпорацияға салынған салымдардың тәуекелін ұлғайтады.
Блог-2
1.Қарыз қаражаттарының құнын бағалау әдістері
Негізі,капитал құны дегеніміз бұл белгілі бір қаржылық құралдың толық табыстылығы. Нақты өмірде тартылған қаражат үшін кәсіпорынның төлейтін құны инвестордан алатын табыс көлемімен сәйкес келмеуі мүмкін.
Бір жағынан, капиталды сатып алушының ресурстарды тартуына байланысты осы ресурстардың құнын өсіретін косымша шығындары туындауы мүмкін (эмиссиялық шығын, брокерлік комиссия, т.б.).
Екінші жағынан, инвестроларға төленетін табыстың эмитент шығындары кей жағдайда салық салынатын табыс сомасынан шығарылып тасталады.Сол себепті, кәсіпорынның нақты капитал құны инвесторға төленетін табыстылық деңгейінен төмен болуы мүмкін.Осы факторлардың қарыз қаражаттарыныың құнын есептегенде қалай әсер ететіндігін қарастырайық.
Ұзақ мерзімді қарыз қаражаттарын тарту үшін кәсіпорын айналысқа облигация шығарады. Бұндай капиталдың құны кәсіпорын үшін өз міндеттемелерін орналастыру бойынша қосымша эмитенттік шығындарды қосқандағы облигацияның толық табыстылығы болып табылады. Басқа сөзбен айтқанда, қарыз қаражаттарының құнын анықтау процедурасы облигацияның толық табыстылығын есептеу әдісіне ұқсас болып келеді. Ерекшелігі қосымша эмитенттің шығындарды есептеу қажеттілігінде болып табылады. Қарыз қаражаттарының құнын есептеудің тағы да бір ерекшелігі эмитент-кәсіпорын облигация бойынша төленетін табыс сомасын өз өнімінің (қызметінің) өзіндік құнына жатқызуы мүмкін, сол арқылы табысқа салынатын салық базасын төмендету ақрылы.Осылайша пайда болатын «салық қалқаны» әсері эмитент үшін капитал құнын төмендетеді. Берілген әсердің сандық көлемін есептеу үшін облигацияның толық табыстылығын (1-t)-ға көбейтеді, бұл жерде t- табысқа салынатын салық ставкасы.
Осылайша, қарыз қаражатының құнын анықтау екі кезеңнен тұрады: алдымен облигацияның толық табыстылығы анықталады ( эмиссия бойынша шығындардың есебімен).
2.Қарыз қаражаттарын тарту саясаты,оны басқару.
Қарыз капиталы-ң үлесі-қарыз капитал көлемі-ң жалпы капитал көлеміне арасалмақты айтамыз.Ол фирманың қарызға алынған мүлігін көрсетеді.Қарыз алудағы фирма-ң саясаты 3шартпен қарастырылады:1.Қарыз қараж-н тарта отырып,к/о иелері ірі фирма-ң жұмысын бақылауға мүмкіншілік алады;2.Қауіпсіздік деңгейін сақтау үшін несие беруші-р табыс алу көз-ң өзгеру құрылымына бақылау жасайды.Егер к/о-ң өзіндік қараж-ң үлесі қаражат көзі-ң құрамында аз б/са,онда фирма-ң тәуекел қызметі несие беруші-ге б/ты.3.Егер фирма инвест-қ жобалардың тиімділігін қамт етсе,қаржыландыру қарыз алу арқ жасалса,онда меншік қараж-ң табыстылығы өседі.Капитал құрылымын қалыптастыруда к/о-ң мүмкіншілігі меншік қараж-ң табыстылығымен б/ты.Меншік қараж-ң табыстылығы жоғары болған кезде,өз қараж-н қайта бөлуге к/о-ды дамыту үшін мүмкіншілік бар.Осылайша,меншік қараж-ң табыстылығының сыртқы көзі-қарыз алу ж/е б.қ-ды шығару;ішкі көзі-пайданы қайта бөлу арқ ж.а-ды.
3.Қаржы менеджментінің негізгі қаржылық коэффициенттері:
1.Өтімділік коэфф-і қысқа мерзімді міндеттемелерін есеп беру мерзімінде өтеу қабілеттілігін анықтауға мүмкіндік береді. ҚМ үшін олардың ішінде ең маңыздылары мыналар: Жалпы өтімділік коэфф-і =айналым қаражаттары/қысқа мерзімді міндеттемелер ол кәсіпорынның қысқа мерзімді міндеттемелерін өтеу үшін қажет қаражаттардың жеткіліктілігін сипаттайды.Ағымдағы өтімділік коэффициентінің жеке көрсеткіші ретінде жедел өтімділік коэфф-і қолд-ды. Жедел өтімділік коэффициентімен қатар ақшалай қаражаттар көрсеткіші бойынша өтімділікті бағалау қолданылады. Бұл көрсеткіш абсолютті өтімділік коэф-і д а және тек ақшалай қаражаттардың қысқа мерзімді міндеттемелерге қатынас ретінде есептелінеді. 2. Іскерлік белсенділік коэффициенті. Кәсіпкерлік белсенділік коэффициенттері кәсіпорынның өзінің қаражаттарын қаншалықты тиімді пайдаланатынын көрсетеді. Әдетте бұл топқа әр түрлі айналмалы көрсеткіштері жатады.3.Рентабельділік (пайдалылық) коэффициенті кәсіпорынның қызметі қаншалықты пайдалы екендігін сипаттайды. Бұл коэффициенттер алынған пайданың шығындарға қатынасы арқылы анықталады. Қаржылық менеджментте рентабельділіктің келесідей көрсеткіштері қолданылады.Кәсіпорынның барлық активтерінің рентабельділік коэффициенті = таза пайда/ кәсіпорын активтерінің орта жылдық құны Өткізу рентабельділігі коэффициенті пайда/ өткізілген өнім көлемі.Меншікті капитал рентабельділігі коэффициенті меншік иелерімен инвестицияланған каепиталды пайдалану тиімділігін анықтауға және оны басқа бағалы қағаздарға салымдардан мүмкін болатын табыспен салыстыруға мүмкіндік береді.4.Капитал құрылымының көрсеткіштері компанияға ұзақ мерзімді салымдар жасаған кредиторлар мен инвесторлардың мүдделерінің қорғану деңгейін, яғни кәсіпорынның ұзақ мерзімді борышын өтеу қабілетін сипаттайды. Меншік коэф-і компания капиталындағы меншікті капитал үлесін көрсетеді, сәйкесінше меншік иелері мен кредиторлар мүдделерінің қатынасын сипаттайды. Қаржылық тәуелділік коэф-і фирманың сыртқы қарыздарға тәуелділігін сипаттайды. Ол жоғары болған сайын, компанияның займдар көлемі де жоғары болады, нәтижесінде бұл кәсіпорын банкроттығына әкелуі мүмкін .5. Кәсіпорынның нарықтық белсенділік коэффициенті компанияның акцияларының құнын және табыстылығын сипаттайды. Негізгі көрсеткіштерге келесілер жатады: бір акцияға табыс; акцияның нарықтық құны мен бір акцияға табыс арасындағы қатынас; бір акцияның баланстық құны; акцияның нарықтық құны мен оның баланстық құны арасындағы қатынас; бір акция табыстылығы және төленген дивиденттер үлесі.
4. Кәсіпорындардың ағымдағы шығындары: түрлері мен сипаттамасы Ағымдағы шығындар- ағымдағы есептік кезеңде тауарларды өндіру мен өткізу процесінде жұмсалған шығындар.. Ағымдағы шығындар нақты өнімнің өзіндік құнына жатқызылу тәсіліне байланысты: 1)Тікелей ш бұл өнімнің, жұмыстың, қызметтің нақты түріне экономикалық негізделген тәсілмен тікелей жатқызуға болатын шығындар.
2)Жанама ш бұл өнімнің, жұмыстың, қызметтің нақты түрімен тікелей байланысы жоқ және әдетте шығындардың бірнеше объектілеріне жұмсалатын шығындар болып табылады. Шығарылған өнімнің көлеміне байланысты: 1)Тұрақты шығындар өндіріс көлеміне байланысы жоқ. Тұрақты ш өнім бірлігін есептеу кезінде өндіріс көлемінің кері тәуелділігіне қарай ауысады: өндіріс көлемін ұлғайту кезінде олар төмендетіледі, өндіріс көлемінің құлдырауы кезінде олар өседі. Олар: аморт аударымдар, басқарушы персонал еңбекақылары, жылыту жәнежарық шығындары, жалдау төлемдері, әкімшілік-шар-қ қажеттілікке шығындар. 2)Өзгермелі шығындар :
Экономикалық мазмұнына байланысты: материалдық, еңбекті төлеу, амортизация және басқа да болады. Материалдық шығындарға материалдарға, шикізатқа, жартылай фабрикаттарға, суға, жанармайға, электр энергиясына жұмсалған шығындар жатады. Еңбек шығыны еңбекке ақы төлеуге жұмсалған шығыннан құралады, ол нақты өнімге жатқызылуы мүмкін. Өз құрамының біртектілігі бойынша бір элементті: 1)Бірэлементті шығындар шығындардың бір элементінен тұрады: мысалы өндірістік тағайындаудың негізгі құралдарының амортизациясы, негізгі өндіріс қызметкерлерінің еңбекақысы. Бұл шығындар олардың мақсаттық тағайындалуына, орны мен пайда болу уақытына қарамастан компонеттерге бөлінбейді.
2)Кешенді шығындар көп элементті шығындарды білдіреді: мысалы негізгі құралдарға қызметкөрсету және жөндеу. Бұл шығындардың құрамына негізгі құралдарға қызмет көрсету және жөндеумен айналысатын қызметкерлердің еңбекақылары, әлеуметтік мұқтаждықтарға бөлінетін шығындар, материалдық шығындр, жөндеу және басқа шараларға арналған қажетті жабдықтардың амортизациясы.
5.Пайданы молайту және оны негізгі көрсеткіштерін анықтау.
Ұлттық экономиканың кез -келген саласында пайда табу, яғни, оны ең жоғары шегіне жеткізу - өндірістің тікелей мақсаты. Әрбір кәсіпорынның жиынтық көрсеткіші пайда түсімі болып табылады.
Пайда дегеніміз нарық экономикасының маңызды категориясы ,тауар өткізуден және қызмет көрсетуден алынған ақшалай кіріс пен оны өндіруге және сатуға жұмсалған шығындардың айырмасы.
Пайда нормасы - шаруашылық қызметі тиімділігінің бір белгісі. Пайда нормасының өзгерісі нәтижесінде қоғамдық өндірістің өсу қарқынын анықтайды. Осы көрсеткіштің өзгеру тенденциясын экономиканың әр қилы саласының даму сипаты тәуелді. Пайда нормасының төмендеуіне қарсы әрекет ететін факторлар:жалдамалы еңбекті қанауды күшейту жатады;жалақының жұмыс күші құнынан төмен ауытқуы, капиталдың органикалық құрлымының өсуі, өнеркәсіп резерв армиясының құрылуына әкеледі. Кәсіпорынның пайдасын арттыру жолдарының мақсаты- шығынның белгілі бір мөлшерін мейлінше тиімді ету.Кәсіпорынның қызметінің экономикалық тиімділігін молайтудың басты шарты-еңбек өнімділігін барынша арттыру және өзіндік құнды азайту. Кәсіпорынның пайда табу кепілдігі маркетинг бойынша тиімді жұмыс негізінде сату көлемін арттыру, сонымен қатар, өнімнің сапасын жоғарлату және өнім бірлігіне шаққанда шығындарды азайту болып табылады. Пайда табу үшін қоғамға керекті тауарлар мен қызметтерді өндіру керек, сапалы өнім бәсекелестікте жеңетін қызмет болуы керек.Пайда табу үшін төрт тәсілді қолдану керек: баға тағайындау;шығындарды жасақтау;өнім көлемін анықтау;өнімнің ассортиментін көбейту.Кәсіпорынның пайдасын арттыруға берілетін ұсыныстар:еңбек өнімділігін өсіру; прогрессивті техника мен жаңа технологияны өндіріске енгізу;өндірістік шығындарды азайту; нарық бағасының қолайлы ауытқуы. Пайданың негізгі көрсеткіштеріне мыналар жатады:Маржиналды пайда – сатудан түскен түсім, өнімнен н/е көрсетілген қызметтен түскен түсімнен айнымалы шығындарды шегергенге тең. Жалпы пайда - сатудан түскен түсім, өнімнен н/е көсрсетілг.қызметтен түскен түсімнен сатудан түскен өнім н/е көсрсетілг.қызметтің өзіндік құнын азайтқанға тең. Сатудан түскен пайда – жалпы пайдадан коммерциялық және басқару шығындарын азайтқанға тең.Салық салынатын пайда.Таза пайда – салық салынғаннан кейінгі пайда
6.Дивидендтік саясат,негізгі теориялары
Дивиденд-акционерлер арасында акция санына қарай бөлінетін таза пайданың бір бөлігі. Дивиденд белгілі кезеңдерде төленеді, ол ұлттық заңдарменен реттеліп отырады «Дивидендтік саясат» акционерлік қоғамда пайданы үлестірумен байланысты ж/е ол пайданы басқару саясатының құрамды бөлігі мен капиталданатын бөлігінің арасын оптималдау арқылы кәсіпорынның нарықтық құнын молайтсаясаты б.т..Дивидендтік саясатты жасаудың негізгі мақсаты меншік иелерінің ағымдағы пайданы пайдалану және оның болашақта өсуі мен кәсіпорынның нарықтық құнының барынша өсуі және оның стратегиялық дамуын қамтамасыз ету үшін қажетті үйлесімді орнату. Негізгі теориялары:1)Тұрақты дивидендтер теориясы(Модильяни-Миллер). Капитал құрлымының заманауи теориясы өз бастауын 1958 ж ең атақты еңбек - Модильяни мен Миллердің кітабынан алған. Олардың ойынша: таңдалған дивиденттік саясат не к-ң нарықтық құнына не меншік иесіне не болашақтағы тұрмыс жағдайына еш әсерін тигізбейді. Өйткені бұл көрс үйлес-н пайдағаемес, қалыпт-н соңғы көрс-ке б-ты.ММ теориясының негізінде айтарлықтай қатаң бірқатар алғышарттар жатыр:-Барлық инвесторлардың нарықтағы әрекеттері бірдей және олар бір топтағы активтерге қатысты бірдей күтімге ие.-Модель идеалды капитал нарығы жағдайын қарастырады.-Модельдегі қарыз құны тұрақты және тәуекелсіз пайыз қойылымына тең.-Модельдегі барлық фирмалардың өсімі нолге теңгерілген, яғни олардың жылдық табыстары тұрақты және шексіз деп алынған. Фирмалардың барлық табыстары дивидент ретінде төленеді.-Модельде салық мүлдем ескерілмейді.2) «Қолдағы байлық» теорясы. Автолары-Гордон, Литнер. Олардың ойынша: ағымдағы табыс-ң бір бөлігі сипатына қарай тәуекелдіктен тазартылған әр уақытта болашақта бөлінген табыстан ратық болады. Осы теорияға с/с пайданы капитализациялаумен салыстырғанда див-к төлемді көбйту дұрысырақ. Бірақ та бұл теоря-ң қарсыластары көптеген жағдайда дивидент түрінде алынған табыстар бәрібір акцияға қайта инвистицияланады деп айтқан. Осы аталған теооряиның қарсыластары біршама Д.С акцияларынынң игілігіне әсер етеді. Бұл тер-ң мақсаты- инвестор болашақта див-ді барынша көп алуды қалайды.3)Салықтық әсер теориясы.(Литценбергер,Рамасвани)Капитал өсімі-ң пайдасына қарағанда,див-р жоғ салық мөлшерлемесімен алынады.Сәйкесінше,инвестор-р тиімді акция-р б/ша алынатын табысқа б/ты див-р б/ша жоғ ставканы талап етуі к/к.Сондықтан да фирма құнды шарықтату үшін аз див төлеуі к/к.
7.Дивидендтік саясатты анықтаушы факторлар:див-к төлем-ді анықтайтын ф;инвест-қ мүмкіндік-ды анықтайтын ф;капитал-ң баламалы көз-ін анықт ф;қажетті пайдалылық мөлшерлемесіне әсер ететін див-к саясатты анықтау ф. 1.Див-к төлем-ді анықт ф:-облигация шығару б/ша эмиссиялық алаңда қарастырылған ереже-р,өйткені фирма акция б/ша див-ті төлеместен бұрын обл-я б/ша міндеттеме-ін төлеу к/к;-таратылған пайда мөлшерінен див-р аспау к/к,бірақ фирманы жойғанда ол мүмкін жағдай;-қолма-қол ақша-мен қамт еткенде,қолма-қол ақша-ң тапшылығы кезінде банк див мөлшерін шектеуі мүмкін.2.Инвест-қ мүмкіндік-ді анықт ф:-инвест-қ жоба-ң мүмкін тиімділігі;-див-к саясат-ң иілгіштігін қамт ету үшін жоба-ды жылдамдату н/се баяулату мүмкіндіктері.3.Капитал-ң баламалы көз-н анықт ф:-жаңа акция-ды сату б/ша шығын-р;-бақылау.Қосымша инвест-ды тарту үшін жаңа акция-ды шығару фирманы бақылау-ң мүкіндігін жоғалтуға әкеледі.-капитал құрылымы-ң иілгіштігі.4.Қжетті пайдалылық мөлшерлемесіне әсер ететін див-к саясатты анықт ф:-салық-р ставкасы,яғни див-к саясатты таңдауға салық-қ заң әсер етеді;-акционер-ң қызығушылығы,егер акционер-ге див-к саясат ұнамаса,онда ол өз капиталын басқа фирма-р акциясына салады;-акционер-мен фирма опер-ң мүмкін тәуекел дәрежесін бағалауда салы салуда таңдауы бар;-нарықтағы фирма акция-ң бағасы.
8. Дивиденттік төлем түрлері, олардың сипаттамасы
Дивиденд - акционерлер арасында акция санына қарай бөлінетін таза пайданың бір бөлігі. Дивиденд белгілі кезеңдерде төленеді, ол ұлттық заңдарменен реттеліп отырады.
Дивиденд кәсіпорынның бір жылдық таза кірісінен төленеді. Артықшылығы бар акциялар б/ша дивидендтер кәсіпорынның арнайы қор есебінен төленеді. Дивидендтің аралық төлемі, мөлшері мен төлеуі туралы шешімді кәсіпорынның басшылар кеңесі қабылдайды. Әлем тәжірибесінде дивидендті төлеудің әр түрлі нұсқаулары дайындалған. Олар келесілер:
9.Кәсіпорынның пайдасын бөлу әдістері
Пайда– тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді сатудан түскен табыстың осы тауарларды өндіру мен сатуға немесе қызмет көрсетуге жұмсалған шығыннан асып түсуі. Пайда – кәсіпорын мен кәсіпкерлердің шаруашылық қызметі қаржылық нәтижелерінің аса маңызды көрсеткіштерінің бірі. Ол шаруашылық қызметтің өнімін сатудан түскен ақшалай түсім мен өндіріс факторларының осы қызметке ақшалай жұмсалған шығындарының сомасы.
Пайданы бөлу тәсілі кәсіпорындардың ұйымдық-құқықтық нысандарына қарай ажыратылады. Мысалы, акционерлік қоғамның Пайдасын пайдалану жалпы жиналыстың айрықша құзырында. Акционерлік қоғамның нақ осы жалпы жиналысы есепті қаржы жылындағы Пайданы бөлу тәртібін бекітеді, жай акциялар бойынша дивидендтер төлеу туралы шешім қабылдайды, қоғамның бір жай акциясына шаққанда жыл қорытындысы бойынша төленетін дивидендтің мөлшерін бекітеді.
Таза пайда – болашақта кәсіпорын дамуының ж/е кәсіпорын иесі кірістерінің қайнар көзі б.т. салық төленгеннен кейінгі пайда. Кәсіпорын табыстарынан салықтық кодекске сәйкес бюджетке төлемдер жүргізіледі. Пайдаға салынатын салық – салық салынуға жататын жиынтық пайда (табыс) бөлігінің сомасы. Салық салудың объектісі заңдылық жайларына сәйкес азайтылған н/е көбейтілген кәсіпорынның жиынтық пайдасы б.т.
Таза пайданы бөлу келесі схема б/ша жүреді:
Таза пайда = Резервтік қор+қорлану қоры + тұтыну қоры
Серіктестіктің таза пайдасын бөлу келесі схемада көрсетілген:
Таза пайда = Резервтік қор + Қорлану қоры + Тұтыгу қоры + Құрылтайшылар арасында бөлінетін пайда
Қорлану ж/е тұтыну қорлары - арнайы тағайындау қорлары. Олар құрылтайшылар құжаттарымен көзделсе ғана құрылады.
10-11.Кәсіпорынның қаржылық тәуекелі – иеленушілер мен менеджерлерінің қабылдаған альтернативті қаржылық шешімнің нәтижесі. Бұл шешім іске асыру шарттарының анықталмағандықтан экономикалық зиян шегуі мүмкіндігінде қалаған қаржылық қызметінің нәтижесіе жетуге бағытталған. Кәсіпорынның қаржылық тәуекелі оны өткізудің анықталмаған жағдайының күшіне экономикалық зиян келтіру ықтималдылығында қаржылық қызметтің қажетті мақсатты нәтижесіне жетуге бағытталған меншік иесі мен менеджерлердің альтернативті қаржылық шешімдерді таңдау нәтижесін шешу б.т. кәсіпорынның қаржылық тәуекелі келесі негізгі белгілерімен жіктеледі:
Қаржылық тәуекелдің түрі. Осы жіктеу белгісі оларды басқару процесінде қаржылық тәуекелдерді әртараптандырудың негізгі параметрі б.т. Қазіргі кезеңде қаржылық тәуекелдің негізгі түр санына келесілер жатады: қаржылық тұрақтылықтың төмендеу тәуекелі – бұл тәуекел қауіпті дәрежесі б/ша қаржылық тәуекел құрамында жүргізуші ролді ойнайды. Инвестициялық тәуекел-кәсіпорынның инвестициялық қызметін орындау процесінде қаржылық жоғалтудың пайда болу мүмкіндігін сипаттайды. Инфляциялық тәуекел – капиталдың нақты құнының ж/е инфляция жағдайында қаржылық операцияларды орындаудан күтілген табыстың құнсыздану мүмкіндігін сипаттайды. Пайыздық тәуекел – ол қаржының нарықта пайыздық мөлшердің ойда болмаған өзгеруінен тұрады. Валюталық тәуекел – сыртқы экономикалық қызмет жүргізетін кәсіпорындарға тән. Ол осы операциялардан күтілген ақша ағымдарына кәсіпорынның сыртқы экономикалық операцияларда қолданылатын шетел валютасының айырбастауы бағаның өзгеруіне тура әсер ету нәтижесінде, алдын ала байқалған табысты алып үлгермеуімен көрінеді. Депозиттік тәуекел – депозиттік салымдардың қайтарылмауы мүмкіндігін көрсетеді. Несиелік тәуекел – ол сатып алушыға тұтынушылық н/е тауарлық несие беру кезінде кәсіпорынның қаржылық қызметінде орын алады. Салықты тәуекел , инновациялық қаржылық тәуекел, криминогендік тәуекел, т.б тәуекелдің басқа түрлері бар.
12. Кәсіпорынның айналым активтерінің маңызы
Актив дегеніміз - бұл өткен жағдайлардың нәтижесінде кәсіпорынмен ба-қыланатын және болашақта кәсіпорынға экономикалық табыс әкелетін ресурс. Активтер - бұл құндық бағасы бар кәсіпорыннын мүлкі, мүліктік, жеке мү-ліктік емес иелігі және құқығы болып табылады. Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорыннын айналым активтерінің талдаудың маңызы өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ және де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.Профессор А.Д. Шеремет "Кәсіпорынның қаржы (активтер) жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оның қалыптастыру көздерімен (меншіктік капитал және міндеттемелер, яғни пассивтер) сипатталады" деп жазған. Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технологиясымен тығыз байла-нысқан қаржылық тұрақтылығының маңызды факторларының бірі – активтер-дің тиімді құрамы мен құрылымы, сондай-ақ кәсіпорынның басқару стратегия-сын дұрыс таңдап алуы болып табылады. Ағымдағы активтерді басқару өнері - кәсіпорын шотында оның ағымдағы жедел қызметі үшін қажет болатын қаржы-ның ең төменгі сомасын ұстаудан тұрады. Қаржылық тұрақтылықтың ішкі, маңызды факторларының бірі - бұл қаржы ресурстарының,айналым актив/ң құрамы (мен құрлымы, оларды басқару стратегиясы мен такти-касының дұрыс таңдалып алынуы. Кәсіпорынның өз қаржы ресурсы, соның ішінде таза табысы қаншалықты көп болса, соншалықты ол өзін жайлы сезіне алады. Кәсіпорынның қаржылық айналым активтердің жағдайды талдауға мыналар жатады:
• кәсіпорын активтерінің құрылымдық және құрамдық динамикасын талдау; • кәсіпорын активтерінің қалыптасу көздерінің құрамдық және құрылымдық ди-намикасын талдау;
• кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерін талдау;
• баланс өтімділігін талдау;
• кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және несие қабілеттілігін талдау.
13. Қаржы тәуекелін азайту әдістері
Кәсіпорынның қаржылық тәуекелі – иеленушілер мен менеджерлерінің қабылдаған альтернативті қаржылық шешімнің нәтижесі.Қаржы тәуекелін азайту әдістері:
Әртараптандыру- өздерінің арасында тығыз байланысты түрлі салым объектілері арасында инвестицияланатын қаражаттарды орналастыруды білдіреді.
Нәтиже туралы қосымша ақпарат алу н/е таңдау. Кейде инвестор нәтижелер анықталмаған және шектелген ақпараттар жағдайында шешім қабылдайды. Әрине, егер инвесторда толық ақпарат болса, ол сапалы болжам жасап, тәуекел діңгейін төмендете алатын еді.
Шектеу (лимитирование) – шығыстар, сатулар, несиелер және тағы басқалардың шекті сомасын бекіту. Шектеу тәуекел деңгейін төмендетудің маңызды құралы болып табылады және шектеуді кәсіпорынтер қарыз беруде, овердрафт келісімшартына отырғанда; шаруашылық жүргізуші субъектілер тауарларды несиеге(несие карточкасы бойынша), жол чектері және еврочектер бойынша сату, инвесторлар капитал салымы сомасын анықтау кезінде қолданады.
Сақтандыру мәні – тәуекелден қашу үшін инвестор табыстың бөлігінен бас тартуға, яғни тәуекел деңгейін нөлге дейін төмендету үшін төлеуге дайын. Егер сақтандыру құны мүмкін болатын шығысқа тең болса, онда тәуекелге қарсы инвестор басынан кешу мүмкін кез келген қаржылық жоғалтуларды толық өтеуді қамтамасыз ететіндей сақтана алады. Қаржы тәуекелдерін сақтандыру оның деңгейін төмендету әдістерінің ең тараған түрі болып табылады.
Шетелде тәуекелді төмендетудің ең кең тараған түрі - хеджирлеу (аударғанда – жоғалтулардан қорғау) болып табылады. Яғни қарсы валюталық, коммерциялық, несиелік және басқа да талаптар мен міндеттемелерді жасау.
14.Кәсіпорынның ақшалай активтерін басқару
Ақшалай ағымды басқару қаржылық менеджердің жұмысының ең маңызды бағыттарының бірі болып табылады. Оның құрамына мыналар кіреді: ақша құралдары айналымының уақытын (қаржылық цикл), ақшалай ағымды таңдау, оны болжау, ақша құралдарының оптималды деңгейін анықтау, ақша құралдарының бюджетін құрастыру және т.б. Ақша құралдарының қозғалысының қорытындысы болып қарапайым баланстық теңдеудің ақшалай ағымына құрылымы табылады:
ДСН + ДСn + ДСК + ДСО;
ДСН - кезең басындағы ақша құралдарының қалдығы;
ДСn - кезең ішіндегі ақша құралдарының барлық ағымы;
ДСК - кезең ішіндегі ақша құралдарының барлық ағыны;
ДСО - кезең аяғындағы ақша құралдарының қалдығы.
Аналитикалық жоспарда негізгі 2 көрсеткіш қызығушылық көрсетеді: соманың ағымы мен ағынының арасындағы айырмашылық.
Минималды қажетті ақшалық активтердің мөлшерін есептеуді екі әдіспен есептеуге болады. Бірінші әдіс
Минималды қажетті ақшалық активтердің ∑ есептелуі жоспарланған ақшалық ағымына негізделеді, ағымдық шаруашылық операциялар алдағы кезеңгі мына операциялар ақшалық активтердің көлемі бойынша.
ДА min=ПР да ∕ ода
ДА min-алдағы кезеңгі ағымдағы шаруашылық қызметтер бойынша минималды қажетті ақшалық активтерге қажеттілік.
ПР да -алдағы кезеңгі ағымдағы шаруашылық қызметтер бойынша болжанатын төлемдік айналым көлемі
ода - есептік кезең уақыты бойынша ақшалық активтердің айналымы.
Екінші әдіс ДА min=ДАк+ ПР да - ода ∕ ода
ДАк-есептік кезең соңына ақша қаражаттарының қалдығы
ПР да -алдағы кезеңгі ағымдағы шаруашылық қызметтер бойынша жоспарланатын төлемдік айналым көлемі
ФРДА- есептік кезеңде ағымдық шаруашылық операциялар бойынша төлемдік айналым көлемі
ода- есептік кезеңдегі ақшалық активтердің айналымы.
Егер төлемдердің түсімінің жоспары және ақша қаражаттарының шығыны айлық аралықта ұйымдастырылуына байланысты анықтылық болса, қаржылық менеджменттің шетелдік тәжірибесінде минималды, оптималды, максималды, ақшалық активтердің орташа қалдығын анықтаудың одан да киын әдістері анықталады және қолданылады
15.Бизнес-жоспардың қажеттілігі және қаржылық тұрғылары
Бизнес-жоспар-басты көрсеткіш-ді шоғырландырған түрде бейнелейтін құжат.Ол фирма қызметінде жаңа жасалынатын жоба-ң нақты ж/е мақсатты бағытталған түріне негізделген.Сұрақтарды аумағына ж/е мәнділігіне б/ты нақты бизнес-жоспар-да қарастырылғандығын компания-ң стратегия-қ жоспары ретінде қарастыруға болады.Бизнес-жоспар жүргізілуіне сәйкес мақсатты құру тәуекелділігіне б/ты ж.а. үшін дайындалған жоспар-жоба-ң мәні,көлемі ж/е құрылымы күрделі болып келеді.Ұзақ мерзімді қарж-қ жоспарлауда:қарж-қ мақса-р ж/е фирма болашағы жинақталады;осы мақсат-ң деңгейі ағымдық фирма-ң қарж-қ жағдайына сәйкес деңгей анықталады;қойылған мақсат-ға жету б/ша сабақтастық іс-әрекет қалыптасады.Бизнес-жоспар-ң қарж-қ бөлігіндегі басты құралы-жоспарланған бизнес-ң қарж-қ стратегиясын сипаттау.Бұл тарау мына сұрақ-ға жауап беру к/к:бизнес жоспарды ж.а. үшін қанша құрал к/к?;қаржыландыру көздері ж/е динамикасы қандай?;салым-ң орнын толтыру мерзімі қандай?.Қысқа мерзімді қарж-қ жоспар сатылары:компания-ң қарж-қ жағдайын талдау;болжау мөлшерін ж/е бюджетті қалыптастыру;қаржы ресурс-да компания-ң жалпы қажеттілігін анықтау;қаржыландыру көз-ң құрылымын болжау;бақылау ж/е басқару жүйесіндегі іс-әрекетті қолдану мен жасау;жоспар жүйесіне өзгерістер енгізу барысын өңдеу.Тәжірибе тұрғысынан қаржылық жоспардың мына варианттары дайындалады:пессимистік,ықтималды б/уы;оптимистік.Бизнес-жоспар бөлімдері:инвест-қ саясат;айналымдық капиталмен басқару;қарж-қ болжаулар;есептік саясат;басқарулық бақылау жүйесі.
16.Бизнес-жоспардың негізгі бөлімдері мен сипаттамасы
Бизнес-жоспар-басты көрсеткіш-ді шоғырландырған түрде бейнелейтін құжат.Ол фирма қызметінде жаңа жасалынатын жоба-ң нақты ж/е мақсатты бағытталған түріне негізделген.Қаржылық жоспар басты құжат б.т.Бөлімдер:1.Инвест-қ саясат:-НҚды қаржыландыру саясаты;-МЕАді қарж-у саясаты;-Ұзақ мерзімді қарж-қ салымдарға сәйкес саясат.2.Айналымдық капиталмен басқару:-ақша құралдарымен ж/е эквиваленттерімен басқару;-өндірістік қорларды қарж-у;-дебиторлық қарызды басқару ж/е контрагент-р қатынасындағы саясат.3.Див-к саясат.4.Қарж-қ болжау-р:-қарж-қ шарт-ға сипаттама;-фирма табысы;-фирма шығыны;-қарж-қ болжаулық есеп беру;-ақша құрал-ң бюджеті;-капиталдағы жалпы қажеттілік;-ішкі қаржыландырудағы қажеттілік.5.Есептік саясат.6.Басқарулық бақылау жүйесі.
17.Меншікті қаржы көздерін қалыптастыру
Меншік нысандарына қатысты шаруашылық жүргізу субьектілерінің қорларын қалыптастырудың ерекшеліктері бар. Мысалы, өндірістік шаруашылық жүргізу субьектілерінің қаржы қорлары меншікті көздер есебінен құралады; мемлекеттік кәсіпорындарда бұл қаражат көздері қажетті жағдайларда бюджет және бюджеттен тыс қорлардан қаржыландырумен толықтырылады; кооперативтерде - кооперативтер мүшелерінің пай жарналары қаражатымен толықтырылады. Меншікті қаражаттардың қайнар көздеріне мыналар жатады:негізгі қызметгерден түсетін пайда, қаржылық операциялардан түсетін пайда, жарғылық қор, амортизация қоры және т.б.Несиелердің қайнар көздері: несие мен қарыздар, тұрақты пассивтер және несиелік қарыздар. Қаржы ресурстарының алғашқы қалыптасуы жарғы капиталы жасалып кәсіпорын құрылғанда басталады.
Жарғы капиталы — бұл фирманың негізгі жене айналмалы қаражаттарының қайнар көзі. Ал жарғы капиталының қайнар көзі мыналар: акционерлік капитал, құрылтайшылардың жарналары, салалық қаржы ресурстары, ұзақ мерзімді несие, бюджет қаражаттары. Несие - бұл қарыз капиталының қозғалу нысаны, ол кайтарылып беріледі және иесіне пайда әкеледі. Қарыз капиталының қайнар көздері:рантьелердің капиталы, яғни кәсіпкерлік қызметпен айналыспай процентке өмір сүретін адамдардың капиталы;көпшіліктің жинақтары; кәсіпкерлік қызмет сферасын өзгерткен адамдардың капиталы; бюджеттік қалыстар;кәсіпорындарының бос капиталы; тауарлық несие түрінде бір кәсіпорнынан екіншіге көшіп отыратын капитал;банкнота шығару нәтижесінде пайда болған капитал.Қысқа мерзімді қарыздар жалақы төлеуге, шикізат алуға немесе дайын тауарларды сату ушін, күнделікті шығындарды өтеуге қолданылады. қысқа мерзімдік несиелердің жиі қолданылатындары:коммерциялық несие — бір кәсіпорын екіншіге береді;қаржы институттарынан алынатын несие;инвесторлардан алынатын қарыз.¥зақ мерзімді заемдар — бір жылдан артық пайдаланатын қаржылар. Бұлар көбінесе қымбат жабдықтар, ғимараттар сатып алу үшін, зерттеу жұмыстарын жүргізу үшін қолданылады. Ірі корпорациялардың көбі облигация шығарудан қосымша қаражаттар табады. Облигация — бұл құнды қағаз. Ол оның иесінің белгілі көлемде ақша сомасын кәсіпорынға өткізгенін куәлайды. Осы ақша оған белгілі мерзімде қайтарылуы керек және ол оған жылына бір немесе екі рет процент алуына құқық береді. Корпорациялардың облигациясы, әдетте номиналына сәйкес сатылатын, борышқорлық қолхат болып табылады.Корпорациялардың акция шығару арқылы қаржылануы қаржыланудың ең қымбат түсетін жолы болып табылады.
18.Бюджеттеу үдерісінің сипаттамасы
Бюджеттеу-бюджетті қарастырумен б/ты үдеріс.Ал бюджет-жоспар негізінде қысқа не орта мерзімді бола отырып,соның мәлімет-рі ағымдық ж/е шұғыл басқарушылық шешім-ді қабылдау барысында қолд-ды.Өз іс-шараларын болжамдау-бұл жоспарлау,ал бюджеттеу-осы жоспарлау-ң қарж-қ сипаттамасы,жоспарланған іс-әрекет-ң қарж-қ көрсеткіштерге ауысуы деп есептеуге болады. «Бюджет-белгілі 1мерзімдегі іс-шара-р жоспары көрсеткіш-ң сандық сипаттамасы».2ші жағынан,бюджеттеу-ақп-ды алу ж/е өңдеумен б/ты басқарушылық шешім-ді қабылдауда қолд-н б/са,онда басқарушылық есеп түсінігімен б/ты б/ды.Басқарушылық есеп-ң негізгі мақсаты ретінде ұйым-ң эк-сы тур анық,шұғыл әрі қолдануға ыңғайлы ақп-ды пайдаланушыларға ұсыну б.т.Басқарушылық шешім-ді қабылдау үшін қажетті ақп-р нақты емес,жоспарлы б/уы да мүмкін.Сонд-н бюджеттеу жүйесі ретінде жоспарлы ақп-ды басқару үшін қамт етуі сөзсіз ж/е басқарушылық есеп жүйесі-ң ажырамас бөлігі б.т.Бюджеттеу жүйесі-ұйымдағы жоспарлау-ң құрамдас бөлігі.Бюджеттеу үдерісі 2бөлімнен тұрады:1.Операциондық бюджетті дайындау қамтиды:сату көлемі тур б;өндіріс б;өндірістік қорлар б;материалдарға кеткен тура шығын-ң б;қосымша өндірістік шығын-р б;еңбекақыға жұмсалатын тура шығын-ң б;пайда мен зала тур есеп.2.Қарж-қ бюджет қамтиды:инвест-қ б;кассалық б;баланстық есеп.
19.Бюджет құрудың мақсаттары мен міндеттері.
Бюджетті құрудың мақсаттары: 1) кәсіпорынды қаржыландыруға қызығушылығы бар, ұйымдарды қанағаттандыратын кәсіпорын дамуының ағымдағы қолжетімді жоспарын дайындау; 2) кәсіпорынның әр түрлі бөлімшелерін келісілген жұмыспен қамтамасыз ету(мысалы, жабдықтау бөлімі өндіріске қажетті заттарды сатып алу керек, ал өндіріс өткізу бөлімі сата алатын өнімдерді шығару керек, өткізу бөлімі өзінің тапсырыстарын өтей алатын тапсырыс берушілермен жұмыс жасауы керек); 3) кәсіпорын ресурстары оның қажеттілігін қанағаттандыра алмайтын жағдайларды анықтау-қосымша ресурстардың ағымын уақыты қамтамасыз ету мүмкіндігін иелену(мысалы, дайын өнімге қор құру, өндіріс қажеттілігін уақтылы қамтамасыз етуге қосымша материалдарды сатып алу, т.б). 4) нақтыланған нәтижелермен салыстыру үшін мәліметтерді ұсыну; 5) кәсіпорын ресурстарын тиімді жұмсау үшін артықшылықтарды орналастыру.
Осы аталған мақсаттарға қол жеткізу үшін кәсіпорын жасауы керек:
А) операциондық бюджет- сатылым көлемі, қаражаттарға деген қажеттілік;
Б) баланс болжамы- активтер, міндеттемелер, меншікті капитал;
В) ақша қаражаттарының бюджеті- тапсырыс берушілерден түсім, жеткізушілерге төлем, шығындарды төлеу, төлемдер мен несиелерді алу, дивидендтерді төлеу, т.б.
Бюджет құру міндеттері:1.жыл бойындағы кірістер мен шығыстарға бақылау жасау; 2. Бағдарламалар мен тапсырмаларды түзетудегі қажеттіліктерді анықтауға жәрдемдесу; 3. Қаражаттардың түсуі кезінде кіріс және шығыс жобалардың баптарын болжамдау: есеп берушілік пен айқындылық негіздерін қамтамасыз ету.
20.Бюджет құрамы және құрылымы
Бюджет жүйесі дегеніміз экономикалық қатынастар мен заңды нормаларға негізделген бюджеттердің барлық түрлерінің жиынтығы. Бюджет құрылысы - бұл бюджет жүйесін құрудың кағидаттары, оның буындарының өзара байланысының ұйымдық нысандары. Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық-мемлекеттік құрылымымен анықталады. Мемлекеттің федеративтік және унитарлық құрылымы болуы мүмкін. Федеративтік мемлекеттерде бюджет жүйесі үш буыннан тұрады: мемлекеттік бюджет немесе федералдық бюджет немесе мемлекеттің орталық бюджеті; федерация мүшелерінің бюджеттері (АҚШ-та штаттардың, ГФР-да жерлердің (ландтардың), Канадада - провинциялардың, Ресейде - федерация субъектілерінің бюджеттері); жергілікті бюджеттер. Унитарлың (біркелкі) мемлекеттерде екі буынды бюджет жүйесі қолданылады: орталық (республикалық) бюджет және толып жатқан жергілікті бюджеттер. Екі жағдайда да бюджеттердін оқшаулануы мен дербестігінің түрлі дэрежесі болуы мүмкін, бірақ, әдеттегідей, әлеуметтік-экономикалық үдерістерді басқаруды орталықтандыру деңгейіне байланысты төменгі бюджеттерге қатынасы жөнінен белгілі бір реттеуші рөл орталық бюджетте сакталады. Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бюджет құрылымының унитарлық типімен анықталады, өйткені Қазақстан - федералдық емес, басқарудың Президенттік-парламенттік нысаны және сайланатын Парламенті бар унитарлық мемлекет. Қазақстан Республикасында мынадай деңгейдегі бюджеттер: республикалық бюджет; облыстық бюджет; республикалық маңызы бар қала, астана бюджеті; ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджеті бекітіледі, атқарылады және дёрбес болып табылады. Қазақстан Республикасында талдамалық ақпарат ретінде пайдаланылатын және бекітуге жатпайтын мемлекеттік және шоғырландырылған бюджеттер, облыс бюджеті жасалады. Мемлекеттік бюджет өз араларында өзара өтелетін операциялар ескерілместен, республикалық және жергілікті бюджеттерді біріктіретін мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қоры болып табылады. Бюджеттік практикада «шоғырландырылған бюджет» үғымы қолданылады. Шоғырландырылған бюджет өз араларында өзара өтелетін операциялар ескерілместен, республикалық бюджетті, облыстардың, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеттерін және Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына бағытталатын түсімдерді біріктіретін мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қоры болып табылады.
Блог-3
1.Бюджеттеудің негізгі түрлері,сипаттамасы.
Бюджет-іс-әрекеттердің жоспарын құндық тұрғыдан сандық көрінісін сипаттайтын тар мағынадағы түсінік. Бюджет үдерісі шартты түрде екі негізгі бөлімнен тұрады: операциондық және қаржылық бюджеттерді құру. Операциондың бюджеттерді дайындау келесілерді қамтиды: сату көлемі тур бюджет, өндіріс бюджеті, өндірістік қорлар бюджеті, материалдарға кеткен тура шығындар бюджеті, қосымша өндірістік шығындар бюджеті, еңбекақы жұмсалатын тура шығындар бюджеті, коммерциялық шығындар бюджеті. Қаржылық бюджет құрамына мыналар кіреді: инвестициялық бюджет, кассалық бюджет, баланстық есеп.
Сату көлемін болжау-жұмыстың қажетті дайындық сатысы. Сату көлемін болжау әртүрлі микро және макроэкономикалық, оның ішінде статистикалық мәліметтермен сипатталатын факторларды талдау мен талқылау негізінде жүзеге асырылады. сату бюджеті- бұл негізгі бюджетті қарастырудағы ең алғашқы және ең маңызды қадамдардың бірі. Сату көлемін бағалау барлық кейінгі бюджеттерге әсер етеді. Сату бюджеті болашақ кезеңде бюджеттің кірістік бөліміне енгізілетін сатудан күтілетін ақша ағымын қамтиды. Өндіріс бюджеті-бұл натуралды көрсеткіштермен сипатталатын өнімді шығару жоспары. Өндіріс бюджеті сату бюджетіне байланысты құрастырылады. Еңбекақыға жұмсалатын тура шығындар бюджеті- бұл негізгі өндірісті персоналдың еңбекақысына кететін шығындар. Негізгі өндірістік персоналдың еңбекақысы бюджетінде екі негізгі бөлімді атап көрсеткен жөн: 1) еңбекақының бекітілген бөлігі; 2) еңбекақының келісілген бөлігі.
2.Бюджеттеудің негізгі кезеңдері:1.Бизнес модельді құру ж/е оған өзгерістер енгізу.Бизнес-модельді құрастыру бюджетті жоспарлау механизмі мен оның элемент-рі арасындағы байланыс-ң математикалық сипаттамасын қамтитын ресурс-ды қалыптастыру мен жұмсау жөніндегі түрлі схема-ң құрылымы ретінде қарастыруға б/ды.2.Бюджетті құру.Бұл үдерісте ұйым-ң қызм-рі мен бөлімше-не қажет кезеңге ресурс-ды бөлу-ң болжамды бақылау көрсеткіш сандары жарияланады.Бұл құрылым-р қойылған мақсат-ға ж/е қолда бар ресурс-ға б/ты өздері-ң меншікті бюджет-н құрып,талқылау мен бекітуге ұсынады.Бюджетті құру кезеңі мына белгілермен сипатталады:жаңа ақп-ң кең көлемі;ақп-р көздері түрлі аумақ-р б/ша таратылып,тәуелсіз б/уы мүмкін;ақп-ң негізгі ағыны-ң 1бағытта қозғалуы-қызм етуші құрылым-дан менеджментке қарай.3Бюджетті бекіту.Бекіту үдерісінде жеке бап-ды қайта бөлу,реттеу ж.а.Бұл кезең-ң нәтижесі-қажетті кезеңге қабылданған ұйым-ң бюджеті.Келесі жағдай-мен сипатталады:1жерде ықшамдалынған бюджет түрлі құрылымдық ж/е сандық өзгерту-ге тап б/ды.Бұл өзгерту-р оның көрсеткіштерін қолда бар ресурс-ды оптималды бөлу жағдайына бейімдейді.4.Бақылау көрсеткіш сандарын жеткізу.Бюджет жобасын бекіткеннен кейін алғашқы бюджеттерді құрастырушы-ға барлық өзгеріс-р жайлы хабарлау к/к,яғни оларға бекітілген бақылау сан-ын жеткізіп,керек кезде алғашқы бюджет-ді түзету мүмкіндігін беру.Мәні-бюджет үзінділерін бөліп алып,оларды төмен тұрған құрылым-ға жеткізу.5.Бюджет-ң атқарылуы-бюджеттеу кезең-ң ең ұзақ мерзімдісі ж/е жауаптысы.Мұнда бюджет сыртқы жағдай-ң н/се ішкі қажеттілік-ң өзгеруіне б/ты түрлі өзгерту-ге ұшырауы мүмкін:ресурс-р бөлінеді ж/е азаяды;бюджет баптары пропорционалды түрде кемиді;бюджет арнайы алгоритмдер б/ша өзгереді ж/е т.б.6.Атқарылуына бақылау жүргізу.Берілген кезең шын мәнінде бюджетті бекіткен сәттен басталады.Ол ұақ мерзімге созылуы мүмкін.Бұл кезең-ң қорытынды-ры негізінде бюджет-ң атқарылу барысы н/се бизнес-модель ғана емес,сонымен қатар бүкіл ұйым бизнесі-ң бағыт-ры да өзгеруі мүмкін.
3.Қаржылық жоспарлардың экономикалық мәні.
Қарж-қ жоспарлау-қаржы жоспарларын әзірлеу,қаралған мерзімде оларды орындау,белгіленген мақсат-ға жету.Қарж-қ жоспарлау көмегімен белгіленетін болжам-р нақтыланады,нақтылы жол-р,көрсеткіш-р,өзара келісілген міндет-р,оларды іске асыру-ң дәйеттілігі,сондай-ақ таңдалған мақсатқа жетуге көмектесетін әдіс-р анықталады.Қарж-қ жоспарлау – өнірістік-шар/қ қызм-ң жоспарлауымен тығыз б/ты.Әкімшілік-топтық эк-да қарж-қ жоспар құру қарж-қ көрсеткіш-ң өндіріс көрсеткіш-ін механикалық қайта есептеу негізінде б/ды.Қаржылық жоспарлау объектілері болып:-барлық жүйедегі төлем негізінде өнім өткізуден (жұмысты орындаудан, қызмет көрсетуден) түскен ақша қолма – қол, қолма – қолсыз, бартер, валюта;-пайда, оны құру, бөлу және пайдалану;-арнайы мақсаттағы қорлар: тұтыну, жинақтау, жарғылық, сақтандыру оларды құру, бөлу және пайдалану;-бюджетке төленетін төлемдер көлемі және бюджет емес қорларға басқа да аударымдар. Қаржылық жоспарлаудың негізгі мақсаттары:1)өз қорлар мен құралдары арқасында кәсіпорынның өндірістік және әлеуметтік дамуын қамтамасыз ету:2)мемлекеттік реттеу жүйесінің оңтайландыру мен өндіріс көлемін ұлғайту арқылы пайданы өсіру, яғни нақты пайданы өсіру және салық салуды оңайландыру;3)кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету, өзінің міндеттемелері алдында уақытылылық төлеу мүмкіндігі.Қаржылық жоспарлау тәсілдері:а)автоматты (егер инфляция бар болса, онда мәліметтер инфляция коэффициентіне көбейтіледі);б)статистикалык (алдағы жылдардағы шығындарды қосып алдағы жылдар санына көбейту);в)нөлдік қойма (барлык позициялар жаңадан (нөлден) саналады. Бұл тәсіл накты қажеттілікті санап, оларды мүмкіндіктермен қиыстырады).
4.Қаржылық жоспарлаудың түрлері,сипаттама:
1)Болжаулы жоспарлау.Бұл түрі маңызды көрсеткіш-р,пропорция-ң өндіріс кеңейтілуі-ң анықталуы үшін колд-ды ж/е к/о мақсат-н іске асырылуы-ң басты формасы б.т.1-3жыл аралығын қамтиды.Болжаулы жоспарлау өзіне к/о-ң қарж-қ стратегиясы-ң құрастырылуын ж/е қарж-қ қызм-ң болжамдалуын қажет етеді.Болжаулы қарж-қ жоспарлау нәтижесі 3қарж-қ құжаттан тұрады:табыстар мен шығын-р тур есеп болжамы;ақша құрал-ң қозғалысы болжамы;бухгалтерлік баланс-ң болжамы.2)Ағымдық қарж-қ жоспарлау іс-ң орындалу жоспары б.т.Ол болжаулық жоспар-ң негізгі бөлігі б.т. ж/е көрсеткіш-ң нақтылығын білдіреді.Шар/қ қызм-ң ағымдық жоспары негізінен табыс-р мен шығын-р жоспары,қаржы құрал-н қозғалыс жоспары бух баланс жоспарында құрастырылады.Ағымдық қарж-қ жоспар құжат-ры 1жыл уақытқа құрастырылады.Нәтиже дәлдігі үшін жоспарлы кезеңді жарты жылдық пен тоқсан-ға бөледі.3)Жедел(оперативті)қарж-қ жоспарлау-есептік шотқа түскен нақты табыс-ң түсуіне ж/е қолма-қол қарж-қ ресурс-ң шығындауына бағалауда к/к.Жедел қарж-қ жоспар өзіне төлем күнтізбесі,кассалық жоспар ж/е несиелік жоспар құрылуын ж/е іске асырылуын біріктіреді.Күрделі ж/е әлеум-эк-қ жүйесі болып келетін нарық-қ эк-ка қарж-қ жоспарлау-ң сапалы болуын талап етеді.Өйткені кері нәтиже-р болған жағд-да к/о өзі зардап шегеді.
5.Ішкі фирмалық жоспарлаудың мәні
Қазіргі жағд-да орталықтандырылған басқару-ң құралы ретінде перспективті жоспарлау-ң дамуына көп көңіл бөлінуде.10-20жыл аралығын қамтитын бұл жоспарлау перспективаға к/о-ң бағыт алуы-ң жалпы қағида-н жасап шығару;даму-ң стратегия-қ бағыты мен бағдарлама-н;қойылған мақсат-ға жеткізуді қамт ететін маңызы іс-шара-ды ж.а-у-ң тәртібі мен мазмұнын анықтайды.Перспективті жоспарлау к/о қызм-ң х/а деңгейде кешенді мәселе-рі б/ша шешім-ді қабылдауға көмектеседі.Олар:капитал салым-ң бағыт-н,мөлшерін ж/е оларды қарж-у көз-н анықтау;техник-қ жаңашылдық пен прогрессивті технологияны енгізу;өндірісті диверсификациялау ж/е өнімді жаңарту;жаңа к/о-ды иелену жағд-да шетел инвест-н ж.а-у-ң нысандарын белгілеу;жеке бөлімше-р мен маман-р саясаты б/ша басқару-ң ұйымдастырылуын қамт ету.
Бұл жоспарлар перспективті жоспарлау шеңберіндегі мақсаттарды ж.а-у үшін қажет құралдарды таңдау жағынан нақтыланған сапалық ж/е сандық сипаттамаларды қамтиды.
6.Стратегиялық және оперативтік жоспарлаудың ерекшеліктері
Перспективті жоспарлау жүйесінде әдістеме-р мен мақсат-ға б/ты ұзақ мерзімді ж/е стратегия-қ жоспарлау деп бөлінеді.Ұзақ мерзімді жоспарлау жүйесінде экстрополяция әдісі қолд-ды.Яғни,өткен кезең-ң нәтижелерін қолданып,оптимистік мақсат-ды қою негізінде болашақ кезеңге біршама жоғ көрсеткіш-ді тарату.Стратегия-қ жоспарлау к/о болашақ кезеңде мүмкін болатын мәселе-ге кешенді ғылыми негіз беру мақсатын қояды ж/е жоспарлық кезеңге к/о дамуы-ң көрсеткіш-н есептеп шығаруды белгілейді.Жоспарды құрастырған кезде негізге мыналар алынады:К/о дамуына сәйкес әсерін тигізетін фактор-ды анықтайтын перспектива-қ бағыт-ды талдау;бәсекелестік ортада ұстаным-ды талдау.Оның мақсаты-к/о-ң өнімі түрлі нарық-да қаншалықты бәсекеге қабілетті екенін анықтау;к/о-ң түрлі қызм-рі б/ша перспектива-ды талдау мен тиімділік ж/е ресурс-мен қамт ету жағынан қызм-ң нақты түрлері б/ша артықшылықтарды анықтау негізінде стратегияны таңдау;қызм түр-н диверсификациялау бағыт-н талдау,олар-ң неғұрлым тиімді түр-н іздестіру ж/е күтілетін нәтиже-ді анықтау.Стратегияны таңдау кезінде мынаны ескерген жөн:дәстүрлі сала-да,сонымен қатар бизнес-ң жаңа түрлері,жаңа стратегия-р к/о-ң жинақталған әлеуетіне сай б/к.Ұзақ мерзімді жоспарлау жүйесінде мақсат-р к/о-ң әр маңызды бөлімшесі үшін іс-әрекет-ң бағдарлама-на,бюджет-ге,табыс жоспар-на айналады.
7.Қаржылық жоспарлау мен болжаудың әдістері
Қарж-қ жоспарлау әдістері:1.Экстрополяция(коэф-р)әдісі.Қарж-қ көрсеткіш-р олар-ң құрылу динамикасы негізінде анықталуында тұрады.Есептік кезең-ң базасы ж/е олар-ң өсу н/се төмендеу-ң тұрақты типіне б/ты түзету-рі арқ жүргізіледі.Мұндай жағд-ң кемшілік-рі:мүмкін болатын шар/қ ішіндегі резерв-ді есептемейді,пайдаланған қарж-қ ж/е материалдық ресурсқа кері әсер етеді.2.Экспортты бағалау әдісі жоғ маманданған мамандар тәжірибесін пайдалануды болжайды,яғни жоспарлау объектісі жағдайы-ң параметрлерін анықтауға арналған сарапшылар.Сонд-н қаржы балансы-ң талап-н сақтау к/о-ң,к/о бөлімше-ң,өкілеттік-н шығын-ры мен табыс-ң арасында үйлесімсіздік-ң п.б-нан сақтандыруға шар/қ субъектіні дамыту-ң қажетті қарқын-ры мен үйлесім-н анықтауға;ішкі резерв-н жұмылдыруды ескере отырып,оларды жан-жақты негіздеуге мүмкіндік береді.3.Балансытқ әдіс шығын-ң оларды жабу көздерімен сәйкестігін,барлық қарж-қ жоспар білім-ң өзара байланысын қарастырады.4.Мақсатты-бағдарламалық әдіс.Мұның негізінде нақты құрылған мақсат-р мен оған жету жол-ң құрал-ры салынған басымдылық-ң құрылуы,құрау тиімділігі-ң артуы,балама нұсқаны таңдауына қаржыландыруды тоқтату.5.Есептеу-ң көп нұсқалылығы,жақсы шешім-ді қабылдау эк-қ-матем-қ әдіс-ң кең ауқымды қолданылуын пайымдайды,ұзақ мерзімді қарж-қ болжамда ЭЕМ қолд-ды.Сонд-н қаржы балансы-ң талап-н сақтау к/о-ң,к/о бөлімше-ң,өкілеттік-ң шығындары мен табыс-ң арасында үйлесімсіздік-ң пайда болуынан сақтандыруға шар/қ субъектіні дамыту-ң қажетті қарқындары мен үйлесімдерін анықтауға;ішкі резерв-н жұмсылдыруды ескере отырып оларды жан-жақты негіздеуге мүмкіндік береді.
8.Кәсіпорындағы қайта құру,ұйымдастыру түрлері
Бірігуі – бір компанияның екінші бір компания өзіне толығымен басып алуы. Басымды компания өзінің заңды жағын сақтап қалады, тек оның активтері көбейеді. Консолидация – бірігу, мұнда екі компанияда жойылып, орнына жаңа бір компания құрылады. Бірігудің артықшылықтары мен кемш-рі бар. 1. заңи жағынан оны тіркеу оңай және көп шығынды қажет етпейді. 2. Екі компания акционерлерінің келісімі болу керек. Бірігудің екінші түрі – бақылау пакет акциясын сатып алу. Бірігудің үшінші түрі – жұтылатын компанияның активтерін сатып алу – компанияны толығымен сатып алу деген сөз. Бұл формальді түрде тіркелегн акционерлердің келісімін қажет етеді. Практикада бірігудің үш типі бар: горизонтальді – компания-инвестор ж/і саладағы компаниямен бірігу, олар бәсекелестер болады. вертикальді - әр түрлі салада ж/і компаниял-ң бірігуі. конгломераттық бірігу – мұнда екі компанияның бір-бірімен ешқандай байланысы жоқ, алайда бақылау пакетін сатып алынады.
Қайта ұйымдастырудың мынадай түрлері бар:
9.Қосылу:түрлері,себептері мен оны реттеу.
Себептер:1.Синергия.Егер А комп-сы мен В комп-сы С корпорациясын құру үшін қосылса ж/е егер С-ның капитал-қ құны А мен В-ның дербес кезіндегі құнынан асып кетсе синергия болды деп есептейді.2.Салық-қ себеп-р.Салық-р қосылу-ң бірнешеуін ынталандырады.Мыс,жоғ табысы бар,сонд-н да пайдаға салық б/ша жоғ санатқа жататын фирмаға үлкен салық-қ жеңілдік-рі бар комп-ды иелену орынды.3.Актив-ді орын басу құнынан төмен бағада сатып алу.Кей кезде фирманы оның актив-ң ауысу құны нарық-қ бағалаудан айтарлықтай жоғ болуына б/ты мүмкін б/тын иеленуге үміткер ретінде қарастырады.4.Диверсификация.Көп ретте басқарушы-р қосылу-ң себебі басқа бизнес түріне диверсификация-ң болуынан деп мәлімдейді .5.Басқарушы-ң дербес себептері.Қаржы маман-ң пікірінше,іскерлік шешім-р тек эк-қ талқылауға негізделеді,дегенмен кейбір шешім-ң эк-қ талдауға емес,басқарушы-ң дербес себептеріне негізделерін еш күмән жоқ.Қосылуды реттеу.Жалпы,60ж ортасына дейін комп-ды сатып алу жай ғана қосылу,яғни,акция-ды айырбастау жолымен өтетін.Акционер-ң даусын алу бақылауды қадағалаудағы қақтығыс-да пайд-н 1ші құрал еді. Қосылу түрлері: көлденең; тік; тектік; конгломератты.Көлденең қосылу бір фирма сол бизнес саласында өзге 1фирмамен біріксе п.б-ды,мысалы,киім-ге әшекей шығаратын фабрика өзге біреуін н/се азық-түлік бөлшек саудасымен айналысатын дүкен-р желісі келесі біреулерін иеленсе. «Burroughs» ж/е «Sperry»-дің «Unisys»-ті құру үшін қосылулары көлденең қосылуға жатады,себебі 2фирма да компьютер мен электрондық өнім-р шығарған.Тік қосылудың мысалы ретінде болат өндіруші-ң өз тасымалдаушы фирма-ң арасынан көмір не темір өндіруші біреуін иеленуінен н/се мұнай өндіруші комп-ң мұнайды шикізат ретінде пайд-н мұнай-химия өнім-н өндіретін фирма-ң бірін иеленуін қарастыруға б/ды.Тектік қосылу табиғатынан б/ты зат-р мен әрекет-ді білдіреді,сәйкесінше ол бір-бірімен б/ты к/о-ды қамтиды,бірақ бұл б/с бірегей өнім өндіруші-ң н/се өндіруші-тасмылдаушы қатынасындағы фирма-ң б/сы емес.Мысал:несиелік карточкалар б/ша жұмыс жасайтын «American Express» компаниясы-ң «Shearson Hammil» опер-р б/ша брокерлік фирмасын н/се «Philip Morris» темекі компаниясы-ң азық-түлік өндірісмен айналысатын «General Foods & Kraft» фирмасын иеленуі.Конгломератты қосылу бір-бірімен б/ты емес компания-р біріккенде п.б.,мұндай қосылу-ң түрі «Mobil Oil» мұнай компаниясы-ң «Montgomery Ward»-ты сатып алуынан көрініс табады.
«Дұшпандық» ж/е достық қосылулар.Көптеген қосылу-да 1фирма тек жай ғана басқа компанияға мелік еткісі келеді де,иелік етпекші болған компания басшыларымен баға келісімін жүргізеді.Сөйтіп фирманы сатып алады.
10.Қаржы механизмдерінің құрамы және мазмұны
ҚМ механизмі –бұл к/о-ң экон/қ ж/е әлеу/к дамуы үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында қаржы қатынастарыын ұйымдастыру нысандарының қаржы ресурстарын қалыптастырып,пайдалану әдістерінің жиынтығы.ҚМ механизмі құрамына бір-бірімен байл/н 5 элем.кіреді:қаржылық әдістер,қаржылық тұтқалар, құқықты-нормативті ж/е ақпараттық қамтамасыз ету.
ҚМ-ң құрылымына кіретін элементтер:
1)К/о қаржы іс-әрекетін мем/к норм/к құқықтық реттеу -: заңдар және басқа да нормативті актілерді қабылдаудың кәсіпорынның қаржы іс-әрекетін реттейтін, өзімен мемлекеттің ішкі қаржы саясатын іске асыру бағытының бірін көрсетеді.А) Нормативтік қамсыздандыру:Нұсқаулар, Нормалар, Басқа нормативті құжаттандыру
Б) құқықтық қамсыздандыру:
аңдар , президенттің қаулылары, үкімет қаулылары, Заңды тұлғаның жарлығы
2)к/о-ң қаржылық іс-әрекеттің жеке аспектілердің реттеудің ішкі механизмі:
Қаржылық тұтқалар:
Пайда, Табыс, Қаржылық санкция, Баға, Дисконт, Инвестиция, Валют/қ бағам
3)К/о-ң қаржылық іс-әрекет реттеудің нарықтық механизмі-бұл механизм ең алдымен қаржы нарық сферасында оның жеке түрлері мен белгілі бір сегмент аясында қалыптасады.
4)нақты әдіс пен тәсілдер жүйесі-қаржылық іс-әрекет бақылау, жоспарлау,анализ жасау процесінде әдіс-тәсілдер/ң кеңейтілген жүйесі қолданылады. Негізгі әдістері: жоспарлу, Болжау, Инвестициялау, Несиелеу, Салық салу, Есептеу жүйесі, Сақтандыру, Трансферттік операциялар, Жалгерлік, Лизинг,факторинг
11.Қаржы ресурстарының құралу көздері
Қаржы ресурстарының көздері макродеңгейде (мемлекет деңгейінде)
Микродеңгейдегі қаржы ресурстарының көздері:
тартылған қаражаттар
12.Меншікті қаржы көздерінің қалыптасуы
Меншік нысандарына қатысты шаруашылық жүргізу субьектілерінің қорларын қалыптастырудың ерекшеліктері бар. Мысалы, өндірістік шаруашылық жүргізу субьектілерінің қаржы қорлары меншікті көздер есебінен құралады; мемлекеттік кәсіпорындарда бұл қаражат көздері қажетті жағдайларда бюджет және бюджеттен тыс қорлардан қаржыландырумен толықтырылады; кооперативтерде - кооперативтер мүшелерінің пай жарналары қаражатымен толықтырылады. Меншікті қаражаттардың қайнар көздеріне мыналар жатады:негізгі қызметгерден түсетін пайда, қаржылық операциялардан түсетін пайда, жарғылық қор, амортизация қоры және т.б.Несиелердің қайнар көздері: несие мен қарыздар, тұрақты пассивтер және несиелік қарыздар. Қаржы ресурстарының алғашқы қалыптасуы жарғы капиталы жасалып кәсіпорын құрылғанда басталады.
Жарғы капиталы — бұл фирманың негізгі жене айналмалы қаражаттарының қайнар көзі. Ал жарғы капиталының қайнар көзі мыналар: акционерлік капитал, құрылтайшылардың жарналары, салалық қаржы ресурстары, ұзақ мерзімді несие, бюджет қаражаттары. Несие - бұл қарыз капиталының қозғалу нысаны, ол кайтарылып беріледі және иесіне пайда әкеледі. Қарыз капиталының қайнар көздері:рантьелердің капиталы, яғни кәсіпкерлік қызметпен айналыспай процентке өмір сүретін адамдардың капиталы;көпшіліктің жинақтары; кәсіпкерлік қызмет сферасын өзгерткен адамдардың капиталы; бюджеттік қалыстар;кәсіпорындарының бос капиталы; тауарлық несие түрінде бір кәсіпорнынан екіншіге көшіп отыратын капитал;банкнота шығару нәтижесінде пайда болған капитал.Қысқа мерзімді қарыздар жалақы төлеуге, шикізат алуға немесе дайын тауарларды сату ушін, күнделікті шығындарды өтеуге қолданылады. қысқа мерзімдік несиелердің жиі қолданылатындары:коммерциялық несие — бір кәсіпорын екіншіге береді;қаржы институттарынан алынатын несие;инвесторлардан алынатын қарыз.¥зақ мерзімді заемдар — бір жылдан артық пайдаланатын қаржылар. Бұлар көбінесе қымбат жабдықтар, ғимараттар сатып алу үшін, зерттеу жұмыстарын жүргізу үшін қолданылады. Ірі корпорациялардың көбі облигация шығарудан қосымша қаражаттар табады. Облигация — бұл құнды қағаз. Ол оның иесінің белгілі көлемде ақша сомасын кәсіпорынға өткізгенін куәлайды. Осы ақша оған белгілі мерзімде қайтарылуы керек және ол оған жылына бір немесе екі рет процент алуына құқық береді. Корпорациялардың облигациясы, әдетте номиналына сәйкес сатылатын, борышқорлық қолхат болып табылады.Корпорациялардың акция шығару арқылы қаржылануы қаржыланудың ең қымбат түсетін жолы болып табылады.
13.Меншікті қаржылардың түрлері,сипаттамасы
Меншікті каражат - кәсіпорынның шаруашылық қаражаты көздерінің бірі. Меншікті каражатқа жарғылық капитал, алып тасталған капитал, төленген (қосымша) капитал, төленбеген қосымша капитал, сақтық қор капиталы, бөлінбеген табыс (өтелмеген залал) жатады.
Жарғылық капитал— құрылатын кәсіпорынның (фирманың, ұйымның) активтеріне құрылтайшылар салған салымдардың құны, яғни оның капиталының бастапқы сомасы. Ол кәсіпорынның жарғысында айқындалады, негізінен акцияларды сатудан түскен ақша есебінен құралады. Қатысушы осы салымдар шегінде фирманың міндеттемелері бойынша жауап береді. Жарғылық капитал фирма теңгерімінде оқшау есептеледі
Төленген (қосымша) капитал-қайба бағалау кезңнде кәсіпорын құнының өсімін, эмиссиялық табысты, қайтарусыз алынған құндылықтар мен басқа да түсімдерді танытады. Оның құрамына : айналымнан тыс активтерді қосымша бағалаудан сомалары; акционерлік қоғамның эмиссиялық табыстары, бөлінбеген пайданың күрделі салымдарға бағытталған бөлігі және басқа түсімдер.
Сақтық капиталы - акционерлік қоғамдағы арнаулы ақшалай қор, ол ықтимал залалды жабу мақсатымен және облигацияларды өтеу және есепті кезеңде табысты кем алған жағдайда артықшылықты акциялар бойынша дивидендтерді төлеу үшін жыл сайынғы табыстан (пайдадан) аударылатын жарна есебінен құралады. Сақтық капиталы акционерлік қоғам мен басқа да кәсіпорындардың меншікті қаражатының бір бөлігі. Сақтық қордың шамасын акционерлердің жалпы жиналысы белгілейді, Сақтық капиталыды толықтыру және пайдалану тәртібі тиісті ұйымдардың жарғыларымен айқындалады, бірақ жарғы капиталы шамасының 12%-ынан кем болмауға тиіс және тіркеу мерзімінен бастап қалыптасу мерзімі 2 жылдан аспауға тиіс. Қор акционерлік қоғамның таза табысы есебінен құралады. Бөлінбеген табыс-меншікті капиталдың қалыптасу көздерігің маңызды көрсеткіші. Қолданыстағы заңнама ШЖС де олардың пайдалануына түскен таза пайданы оперативті моневрлеуге құқық береді.
14.Инвестиция ұғымы,оның түрлері мен мазмұны
Инвестиция (латын.investire – салым, салым жасау) –кәсіпкерлік қызметтің және нәтижелі пайда құралатын немесе әлеуметтік тиімділікке жеткізілетін қызметтің басқа да түрлерінің объектілі жұмсалған мүліктік және интелектік құндылықтардың барлық түрлері, капиталдың ел ішіндегі және шетелдік экономикаға ұзақ мерзімді жұмсалымы.
Инвестициялар нақты және қаржы инвестициялары болып бөлінеді. Нақты инвестициялар капиталдың өнеркәсіпке, ауыл шаруашылығына, құралға жұмсалымы. Қаржы инвестициялары – мемлекеттен, кәсіпорындардан, инвестициялық қорлардан бағалы қағаздар мен акцияларды сатып алуға бағытталған.
Сонымен қатар инвестициялар тікелей және жанама болып бөлінеді. ҚР-ғы «Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қорғау» Заңы бойынша тікелей инвестициялар - республиканың тәуелсіздік кепілдігіне байланысты және арнайы техникалық көмек пен грантқа арналған инвестициялардан басқа барлық инвестиция түрлері. Жанама инвестициялар - қоржындағы инвестициялар, басқаша айтқанда құнды қағаздар мен мүліктік бағалы заттар.
Инвестицияның негізгі түрлері:
Инвестор жұмыс істеу қызметіне қарай 3 түрге б/ді:
1)Мем/к инв/р-мем/т тарапынан ж/е мем/т атынан салынатын ақшалай қаражаттар.
2)Жекеменшік инв/р-жеке ж/е заңды тұлғалардың тарапынан жүрг/н салым мөлшері.
3)Аралас инв/р – мем/к ж/е жеке меншік инвесторыныңбірігуі арқылы қосылып жүрг/н салым мөлшері.
15.Қаржылық активтер,оның түрлері мен мазмұны
Активтер – бұл жеке кәсіпкер н/е мекеме өткен оқиғалар нәтижесінде бақылап отыратын, болашақта экон/қ пайда әкеледі деп күтілетін ресурстар. Активте жасалған болашақ пайда- бұл мекемеге ақша қаражатының ж/е олардың баламасының түсуіне тікелей н/е жанама ықпал ету мүмкіндігі.
Қаржылық активтерге жататындар: ақшалай құралдар, басқа кәсіпорыннан келісім құқығы б/ша алынатын ақшалай құралдар н/е өаржылық активтердің жаңа түрі, келісім құқығы б/ша тиімді жағдайда кәсіпорындар арасында қаржылық құралдар б/ша айырбас процесін жүргізу, басқа кәсіпорындардың акциялары.
Қаржылық активтерге капитал нарығының тауары болғандықтан өзіндік сипаттарға ие. Олардың негізгі түрлері:
Кез – келген қаржы нарығының қатысушысы активтің нарықтық бағасы мен инвестициялық құнының қатынасына байланысты шешім қабылдайды.
Инвестициялық құн – қаржылық активтің субьективті бағасы.
Қаржылық активтердің бағасы мен құнының айырмашылығын былай көрсетуге болады:
1. Құн-есепті көрсеткіш, ал баға прейскурантта, котировкада көруге болатын хабарланған көрсеткіш
2. Уақыттың кез-келген мәнінде баға 1 мәнді, ал құн көп мәнді
Табыстылық- активтің табысының оның бағасына қатынасымен анықталатын көрсеткіш.
Қаржылық активке тәуелділігіне байл-ты табыс ретіндегі : ағымдағы табыс ж/е капиталданған құнның өсімі жатады.
Сонымен жалпы активтің табыстылығы ағымдағы табыстылық ж/е капиталданған табыстылықтан тұрады.
Дисконттау әдісі 2 жағдайда қолданылады:
1. Мерзімді аннуитед жағ/да
2. Элементтері бірдей емес н/е түсу уақытының интервалдары бірдей емес ақша ағындарын анықтау үшін қолданылады.
Капиталдану әдісі 3 жағдайды қарастырады. Олар:
16.Ұзақ мерзімді қаржылық жоспарлау. Қаржылық жоспарлау – кәсіпорынның табыстары мен шығындарының өзара байланысын қамтамасыз ететін және қаржылық тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін қаржы бойынша іс- әрекеттерді жоспарлау. Ұзақ мерзімді қаржылық жоспарлау – осы қаржы жоспарының ұзақ кезеңге жоспарлануы. Сонымен қатар, қаржылық жоспарлау — бұл қаржы жоспарларын әзірлеу, қаралған мерзімде оларды орындау, белгіленген мақсаттарға жетуге бағытталған процесі. Жоспарлау басқарудың элементі ретінде қаржы саясаты құралдарының бірі болып табылады.Ол ірі шаруашылық өзгерістерді байсалды және елеусіз жасауға мүмкіндік туғызады. Қаржылық жоспарлау барысында келесідей есептеулер жүргізіледі:1.кәсіпорынның табыстары (пайда) мен шығыстарын жоспарлау 2.меншікті айналым қорларына қажеттіліктерді есептеу 3.ақша ағымдарын талдау және жоспарлау 4.қажетті қарды ресурстарын есептеу (ішкі және сыртқы қаржыландыру көлемі мен құрылымы, несиелік ресурстарға қажеттіліктер) 5.кәсіпорынның табыстары мен шығындарының балансын құру. Қаржы жоспары стратегиялық, ағымдық, оперативті жоспардың құраушы бөлігі болып табылады. Қаржылық жоспарлаудың объектісі шаруашылық жүргізуші субъектілері мен мемлекеттің қаржылық қызметі, ал қорытынды нәтижесі қаржы жоспарлары мен жеке мекеменің сметаларынан бастап мемлекеттің жиынтық қаржы жоспарына дейінгі қаржы жоспарларын жасау болып табылады. Әрбір жоспарда белгілі бір мерзімге белгіленген кірістер мен шығыстар, қаржы және кредит жүйелерінің буындары мен байланыстары анықталады. Қаржылық жоспарлаудың нақтылы міндеттері қаржы саясатымен айнадалады. Бұл: жоспарлы тапсырмаларды орындауға қажетті ақшаның көлемі мен олардың көздерін анықтау; кірістерді өсірудің, шығыстарды үнемдеудің резервтерін анықтау; орталықтандырылған және орталықтавндырылмаған қорлар арасында қаражаттарды бөлуде оңтайлы үйлесімдерді белгілеу және басқалары.
Қаржылық жоспарлаудың мазмұны ақшалай табыстар мен қорланымдарды жасау, бөлу және қайта бөлуді экономикалық процестермен оңтайландырудың күні бұрын анықталған мүмкіндік ретінде көрінеді және осының негізінде орталықтандырылған жөне орталықтандырылмаған ақша қорларын қалыптастыру және пайдалану. |
~ Қаржылық жоспарлау экономиканы және оның буындарын басқарудың аса маңызды функциясы болып табылады. Оны мемлекеттік билік пен басқарудың органдары, мекемелері және олардың жоғарғы құрылымдары жүзеге асырады.
Шаруашылықты жүргізудің нарықтық жағдайында қаржылық жоспарлау шаруашылық жүргізудің белгіленетін түпкілікті нәтижелеріне ықпал етуші көптеген факторлардың екі ұштылығына байланысты көбінесе болжау ретінде жүргізіледі.
17.Қысқа мерзімді қаржылық жоспарлау
Қаржылық жоспар компанияның қаржылық стратегиясын сипаттайды және оның қорытындыларын болжамды қаржылық есеп көмегімен болжайды: баланстық, кіріс және шығын туралы есебі, қорлардың қайнар көздері және оларды қолдану туралы есебі. Жоспар компанияның жағдайын бағалау үшінқаржылық мақсаты мен эталонын қалыптастырады. Әдетте ол таңдалған стратегияға негіздеме және қойылған мақсаттарға қалай жету керек туралы түсінік береді.
Жоспар-соңғы қорытынды. Дегенмен оны өңдеу процесі өзінен-өзі бағалы. Біріншіден, жоспарлау қаржылық менеджерді инвестициялық шешімдердің жиынтық тиімділігін қаржылық шешім нәтижелігімен бірге қарауға мәжбүрлейді. Екіншіден, жоспарлау қаржылық менеджерге күтілмеген жағдайлар болған кезде компанияның жетістікке жетуіне бөгет бола алатындай жағдайда стратегиямен запастануға міндеттендіреді. Қысқа мерзімді қаржылық жоспарлаудың міндеті – компанияның қызметін қаржыландыруды қамтамасыз ету және уақытша бос ақша қаражаттарын тиімді қолдану болып табылады.
Капиталға деген қажеттілік қысқа және ұзақ мерзімді қаржыландыру көздерінен қанағаттандырылуы мүмкін. Егер ұзақ мерзімді қаржыландыру капитал қажеттілігін өтей алмаса, компания қысқа мерзімді қаржыландыруға бас бұруы қажет. Егер ұзақ мерзімді қаржыландыру ресурстары капиталға деген қажеттіліктен көп болса, онда компнанияда артық ақша қаражаттары пайда болады. Ал бұл қаражат қысқа мерзімді инвестицияларға жұмсалады. Осыдан, компаниядан алынған ұзақ мерзімді қаржыландыру компанияның қысқа мерзімді займшы немесе кредитор екенін анықтайды, яғни, несиеленеді немесе инвестицияланады Қысқа мерзімді қаржыландыруды жоспарлауда келесі кезеңдер белгілейді:
кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау;
Жоспар бойынша түскен ақша қаражаттарымен есеп айырысу;
Жоспар бойынша шыққан ақша қаражаттарымен есеп айырысу;
Қосымша қаржыландыру қайнар көздеріне қажеттілігін анықтау;
Қаржыландыру қайнар көздерін таңдау;
Қаржыландыру жоспарын дайындау;
Қаржыландыру жоспарын бағалау;
Белгілі бір жағдайды үлгілеу.
18.Айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерді басқару
Айналым акт. мен қысқа мерз. міндет-ді басқарудың басты мақсаты – к/о-ға ең тиімді қараж-ы тарту мен қолдану негізінде өндірісті айналым қаражат-н қамт. ету б/к. Ол келесі мәселелерді қараст-ы: ағымдағы қарж. мұқтаждықты кері мәнге аудару; айналым қаражат-ың жылдамдығын тездету; басқару саясатының кешенді түрін таңдау.
Айн. активтері мен қысқа мерз. міндет-і басқару мынаған сүйенеді: к/о ағымдағы қаржылық мұқтаждығын және таза айналым капиталын анықтау; айналым қаражат-ң жылдамдығын арттыру жолдарын таңдау; ағым.қарж.мұқтаждықты қанағаттандыру жолдарын іздестіру; айналым капиталын басқарудағы қарж. шешімдердің критерийлерін анықтау; айналым активт-ің нег. элементтерін басқару. Басқарудың саясаттары: Агрессивті басқару ерекшеліктері: өсіруде еш шектеудің болмауы; ақша қаражат-ң болуы; дайын өнім, шикізат, материалдардың қоры; үлкен дебит. қарыз; айналым қаражат-ң айналу уақытының ұзақтығы; эконом. ретабель-к онша үлкен емес. Актив дегеніміз - бұл өткен жағдайлардың нәтижесінде кәсіпорынмен бақыланатын және болашақта кәсіпорынға экономикалық табыс әкелетін ресурс. Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорыннын айналым активтерінің талдаудың маңызы өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ және де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.
Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технологиясымен тығыз байла-нысқан қаржылық тұрақтылығының маңызды факторларының бірі – активтер-дің тиімді құрамы мен құрылымы, сондай-ақ кәсіпорынның басқару стратегия-сын дұрыс таңдап алуы болып табылады
Қаржылық тұрақтылықтың ішкі, маңызды факторларының бірі - бұл қаржы ресурстарының,айналым актив/ң құрамы (мен құрлымы, оларды басқару стратегиясы мен такти-касының дұрыс таңдалып алынуы. Кәсіпорынның өз қаржы ресурсы, соның ішінде таза табысы қаншалықты көп болса, соншалықты ол өзін жайлы сезіне алады.
Кәсіпорынның қаржылық айналым активтердің жағдайды талдауға мыналар жатады:
• кәсіпорын активтерінің құрылымдық және құрамдық динамикасын талдау; • кәсіпорын активтерінің қалыптасу көздерінің құрамдық және құрылымдық ди-намикасын талдау;
• кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерін талдау;
• баланс өтімділігін талдау;
• кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және несие қабілеттілігін талдау.
19.Шартты-өзгермелі шығындардың мәні және құрылымы
Шығындар деген, нәтижесінде өнім өндіріп өткізілетін (сатылатын) өндірістік ресурстарды пайдаланудың ақшалай көрінісі. Егерде өндіріс көлемімен оны сатудың айырмашылығы жоспарланбаса, онда шығын көлемі туралы шешім қабылдауға өткен кезендегі мәліметтерді (инфляция индексін қолдана отырып) пайдалануға, болады. Өндіріс бағдарламасы біршама өзгерсе, онда шығындарға нақтылап талдау жасалынады, олардың құрамы, құрылымы және балама варианттар қаралады, өндірілген өнімдердің көлемі, оның бағасы еңбек ақысы және басқа факторлардың олардың тиімділігіне өсерін бағалайды.Осы жағдайларға қарай қаржы менеджментінде кәсіпорынның барлық ағымдағы шағындары төмендегіше бөлінеді:- шартты-өзгермелі;
- шартты-тұрақты; - аралас. Шартты-өзгермелі шығындар - өндірілген өнімдердің көлеміне байланысты және өндіріс көлемінің өзгеруіне тікелей пропорционалды өзгереді. Өндіріс көлемінің өсуіне байланысты олар ұлғаяды және, керісінше, өндіріс көлемінің азаюына байланыстым кемиді. Өзгермелі шығының өнімдердің бірлігіне қатынасы тұрақты шамада болады. Шартты - өзгермелі шығындар өндірістік және өндірістік емес сипатта болады. Өндіріске қатысты шартты-өзгермелі шығындарға жататындар: шикізаттар және материалдарды сатып алу, технологиялық, жанармай және энергия, өндірістегі жұмысшылардың негізгі еңбекақысы және т.б. Өндіріске жатпайтын шартты-өзгермелі шығындарға жататындар: транспорт шығыны, сатуға кеткен сауда-комиссиялық жинау және басқадай шығындар, әлбетте олар сатылған өнімдерден түскен түсімнін көлеміне байланысты болады. "Шартты-өзгермелі шығындардың" атының аталуы және оларды өндіріс көлеміне қатаң байланыстыру шартты жай. Практикада түрлі жағдайлар кездеседі, кейбір баптағы өзгермелі шығындар өндіріс көлеміне қарағанда басқа қарқынмен өзгереді. Мысалы, шикізатты сатып алуда, сатып алатын партияға байланысты оның құнында ауытқу болуы мүмкін. Жұртқа мәлім, сатып алу шамасы көп болса оның бағасы соғұрлым төмен болады.
20.Шартты-тұрақты шығындардың мәні және құрамы
Шығындар деген, нәтижесінде өнім өндіріп өткізілетін (сатылатын) өндірістік ресурстарды пайдаланудың ақшалай көрінісі. Егерде өндіріс көлемімен оны сатудың айырмашылығы жоспарланбаса, онда шығын көлемі туралы шешім қабылдауға өткен кезендегі мәліметтерді (инфляция индексін қолдана отырып) пайдалануға, болады. Өндіріс бағдарламасы біршама өзгерсе, онда шығындарға нақтылап талдау жасалынады, олардың құрамы, құрылымы және балама варианттар қаралады, өндірілген өнімдердің көлемі, оның бағасы еңбек ақысы және басқа факторлардың олардың тиімділігіне өсерін бағалайды.Осы жағдайларға қарай қаржы менеджментінде кәсіпорынның барлық ағымдағы шағындары төмендегіше бөлінеді:- шартты-өзгермелі;
- шартты-тұрақты; - аралас. Шартты-тұрақты шығындар — бұл шығындар белгілі уақыт кезіңіндегі өндіріс көлемінің серпініне байланысты емес. Оларға жататындар: амортизациялық төлемдер басқару персоналдардың еңбекақысы, ғимараттарды жылыту, жарық беру шығындары, жалдам ақы, администрация-шаруашылық қажеттілікке және т.б ақша шығындары. Аралас шығындарға кейде тұрақты және сондай-ақ өзгермелі шығындар жатады. Оларға жатындар: байланыс және телеграф шығындары, жабдықтардың ағымдағы жөндеу шығындар.
1 блок
1.Қаржы менеджментінің экономикалық мәні
2.Қаржы менеджментін ұйымдастырудың негізгі қағидалары
3.Қаржы менеджментінің негізгі мақсаттары
4.Қаржы менеджментінің негізгі міндеттері
5.Қаржы менеджментінің басқару объектілері
6.Қаржы менеджментінің басқарушы объектілері
7.Қаржы менеджментінің атқаратын функциялары
8.Қаржы менеджментінің құрамы мен құрылымы
9.Қаржы менеджментінің негізгі базалық тұжырымдамалары
10.Қаржылық менеджментінің әдістері және оны басқару
11.Қаржылық менеджерлердің ролі мен міндеттері
12.Қаржылық менеджменттің негізгі базалық көрсеткіштері
13.Қаржылық менеджментінің математикалық есептеу негіздері
14.Қаржылық менеджментін ақпаратпен жабдықтау жүйесі
15.Қаржылық инвестицияның маңызы және түрлері
16.Инвестицияның объектілері және субъектілері
17.Инвестициялық процесті басқару саясаты
18.Фирманың инвестициялық портьфелінің стратегиясы
19.Инвестициялық жобаларды бағалау әдістері
20.Қарыз қаражаттарын тартудың қажеттілігі және ролі
2блок
1.Қарзы қаражаттарының құнын бағалау әдістері
2.Қарыз қаражаттарын тарту саясаты,оны басқару
3.Қаржы менеджментінің негізгі қаржылық коэфиценттері
4.Кәсіпорындардың ағымдағы шығындары:түрлері мен сипаттамасы
5.Пайданы молайту және оны негізгі көрсеткштерін анықтау
6.Дивиденттік саясат,оның негізгі теориялары
7.Дивиденттік саясатты анықтаушы негізгі факторлар
8.Дивиденттік төлем түрлері,олардың сипаттамасы
9.Кәсіпорынның пайдасын бөлу әлістері
10.Қаржы тәуекелі, мәні мен қажеттілігі
11Қаржы тәуекелі, оның түрлері мен сипатамасы
12.Кәсіпорынның айналым активтерінің маңызы
13.Қаржы тәуекелін азайту әдістері
14.Кәсіпорынның ақшалай активтерін басқару
15.Бизнес жоспардың қажеттілігі және қаржылық тұрғылары
16.Бизнес жоспардың негізгі бөлімдері мен олардың сипаттамасы
17.Меншікті қаржы көздерін қалыптастыру
18.Бюджеттеу үдерісінің сипаттамасы
19.Бюджет құрудың мақсаттары және міндеттері
20.Бюджет құрамы және құрылым
3блок
1.Бюджеттеудің негізгі түрлері,сипаттамасы
2.Бюджеттеудің негізгі кезеңдері
3.Қаржылық жоспарлардың экономикалық мәні
4.Қаржылық жоспарлаудың түрлері
5.Ішкі фирмалық жоспарлаудың мәні
6.Стратегиялық және оперативтік жоспарлаудың ерекшеліктері
7.Қаржылық жоспарлау мен болжаудың әдістері
8.Кәсіпорындағы қайта құру,ұйымдастыру түрлері
9.Қосылу:түрлері себептері мен оны реттеу
10.Қаржы механизмдерінің құрамы және мазмұны
11.Қаржы ресурстарының құралу көздері
12.Меншікті қаржы көздерінің қалыптасуы
13.Меншікті қаржылардың түрлері,сипаттамасы
14.Инвестиция ұғымы,оның түрлері мен мазмұны
15.Қаржылық активтер,оның түрлері мен мазмұны
16,Ұзақ мерзімді қаржылық жоспарлау
17.Қысқа мерзімді қаржылық жоспарлау
18.Айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерді басқару
19.Шартты өзгермелі шығындардың мәні және құрамы
20.Шартты тұрақты шығындардың мәні және құрамы
1-блок
21. Жай пайыздарды есептеу әдісі бойынша пайыздық мөлшерлеменің көлемін анықтаңыз. 3 жылға инвестиция салу нәтижесінде 7000$-ға ие болу үшін бүгінгі күнгі 5000$-ды қандай пайздық мөлшерлеме б/ша салу керек? S=P(1+in).
Шешуі: S=7000 P=5000
i====0.134 н/е 13.4%
7000=5000(1+0.134*3) t = ===0.03
22. Жай пайыздарды есептеу әдісі бойынша 9%-қ жылдық мөлшерлеме шартымен 200000 екі есе көбеюі үшін неше жыл керек?
Шешуі: S=P(1+in) S=400000
P= t = ==11
23. Егер 2000 млрд.тг 9%-қ жылдық мөлшерлемемен 10 жылға инвестицияланса, күрделі пайыздарды есептеу әдісі бойынша жинақталған сома мен пайыздардың ақшалай мөлшерін табыңыз.
S= P
Шешуі: 2000= 4 734 727 349 184.2
24. Салымшы 1жылдан соң 150 000 тг-ге ие болады, жылдық мөлшерлеме шартымен пайыздық мөлшерлеменің көлемі-10%. Инвестицияланған капитал мөлшерін, яғни ақшаның бүгінгі құнын, күрделі пайыздар б/ша таб/з.
Шешуі: P= =136 363
25. Жай пайыздарды есептеу әдісі бойынша пайыздық мөлшерлеменің ақшалай көлемін анықтаңыз. Егер 100 000 тг 2 жылға келесі пайыздық мөлшерлемелер б/ша есептелсе:
1) жылдық 10%
2) жарты жылдық 5%
3)тоқсандық 2,5%
Шешуі: I=Pni
I=100000*2*0.10=15000 I=100000*2*0.05=15000 I=100000*2*0.025=15000
26. Жылдық 11% мөлшерлеме б/ша 4 жылдан кейін 50 000 долларға ие болу үшін ақша инвестициялау қажет?(Жай пайыздар б/ша)
Шешуі: P===34 722
27. Инвестициялық салым 100 000 тг(жай пайызбен есептеу шартымен) 2 жылға салынған. Жоба б/ша 120 000 тг жинақталған сомаға ие болу қарастырылуда. Салым б/ша пайыздық мөлшерлемені анықтаңыз?
Шешуi : i == =0.1 н/е 10%
28. Инвестициялық салымдар мөлшері 130 млн доллар 10 жылға, 12 пайыздық мөлшерлеме б/ша салынған. Күрделі пайыздарды есептеу әдісі б/ша жинақталған соманы анықтаңыз.
Шешуi : S= P=130 млн=403 760 267.08475
29. Ақшаның бүгігні құнын анықтаңыз, егер жинақталған сома 100000тг 2 жылға салынса. Салым б/ша пайыздық мөлшерлеме күрделі 13%
Шешуi : S= P
P= =78 740
30. Салым б/ша пайыздық мөлшерлеме күрделі- 8%. Жеті жылдан кейін 50 000 долл-ға ие болу үшін бүгігні күні қанша ақша салу қажет?
Шешуi : S= P
P= = 50000/1,7138242687795=29174.519
2 блок
21. Егер 200 000 доллар 3 жылға инвест-н болса. Салым б-ша пайыздық мөлшерлеме-10%.Пайыздар б-ша сыйакы есептеу:
1) жылына 1 рет
2) жарты жылда 1 рет жүргізілсе.
Шешу:
=266200
=268019
=260955
22. Егер 5 жылдан соң салым мөлшері екі еселеніп 10 000 болса, қаражаттар қандай пайыздық мөлшерл салынған?
Шешу: I=P*I*T
I=S-P=5000 i=I/I*t
i=10000/10000*5=1/5=0.20=20%
23. Салым мөлшері 7 000 доллар қандай уақытта 7 700 долларға дейін өседі? Салым б-ша пайыздық мөлшерлеме-11% жылдық
Шешу: I=S-P=7700-7000=700
t=I/P*i=700/7000*0.11=1
24. Есеп шотындағы қалдықтар 3 жылдан соң 266200 теңге болады. Салым б-ша пайыздық мөлшерлеме-10% жылдық, салым б-ша сыйақылар әр тоқсан сайын есептелінеді. Бастапқы салынған қаражаттар сомасын анықтаңыз.
Шешу:
=358009
25. Көшірме жасау құралы техникалық құжаттары негізінде 600 000 көшірме жасауға немесе 20 000 сағат жұмыс жасау қабілеті бар. Құралдың бастапқы құны-80 000 тг. Жойылу құны-5000 тг. Есеп беру жылы дерек б-ша жасалған көшірмелер саны-110 000 көшірме және 1900 сағат жұмыс жасаған.
Шешу: ПС-ЛС=∑А
NA1=ПС-ЛС/сағ.саны=80000-5000/20000=3.75
NA2=ПС-ЛС/фото.саны=80000-5000/600000=0.125
∑A1=NA2*110000=0.125*110000=13750
∑A2=NA1*1900=3.75*1900=7125
26. Негізгі құралдардың бастапқы құны-300 000 тг. Жойылу құны-20 000 тг. Қызмет ету мерзімі-4 жыл. Кумулятивти саны (S) анықтап жылдар кесін-гі аморт-қ аударымдарды есептеніз.
Шешу: S=N*(N+1)/2
S=4*(4+1)/2=10 ПС-ЛС=30000-20000=280000
∑А1=280000*4/10=112000
∑А2=280000*3/10=84000
∑А3=280000*2/10=56000
∑А4=280000*1/10=28000
27.Фотосалон құрылғысынығ бастапқы құны-1 750 мың тг, жойылу құны -250 мың тг. Техникалық құжаттары негізінде 5 млн сурет басуға қабілеті бар. Бір суретке шаққандағы аморт есепте
Шешу: NA=1750000-250000/5000000=0.3
28. «мойдодыр» кір жуғыш кәсіпо кір жуатын машинасын сатып алды. Қызмет ету мерзімін 7 жыл деп белгіледі. Кумул.әдіс б-ша амот-я есептелінсе, кумул-к сан қанша болады?
Шешу: S=N*(N+1)/2=7*(7+1)/2=28
29. Кум-к әдіс б-ша амот-ы есепте, егер құрылғының бастапқы құны – 1000мың тг, жойылу құны- 200мың тг. Қызмет ету мерзімі 6 жыл.
Шешу: S=N*(N+1)/2=6*(6+1)/2=21 ПС-ЛС=1000000-200000=800000
∑A=(ПС-ЛС)*m/S
∑A1=800000*6/21=228571
∑A2=800000*5/21=190476
∑A3=800000*4/21=152381
∑A4=800000*3/21=114286
∑A5=800000*2/21=76190
∑A6=800000*1/21=38095
30. Негізгі құралдардың бастапқы құны -150мың тг, жойылу құны -50мың тг. Аморт-ң екі еселенген нормасы – 40%. Қалдықтардың кеміту әдісі б-ша аморт. сомасын есептеңіз
Шешу: ∑A1=150000*0.4=60000
OC=150000-60000=90000
∑A2=90000*0.4=36000
OC=90000-36000=54000
∑A3=54000-50000=4000
Тексеру=90000+36000+4000=1000000
3 блок
21. Шешуі: Кнз = ((А*1) + (Б*0,5)) / (А+Б)
Кнз = ((360 000*1) + (396000*0,5) / 957000 = 558000 / 957000 = 0,58
Жауабы: 0,58
22. Шешу: Кпз = (З1 *Д) + (З2 * Д-2) + (З3*Д-3)+(Зп*Д-п)) / (З*Д)
Кпз = ( 5000*9) + (15000 * 7) + ( 10000*6)+(5000*2) / (35000*10) = 220000/350000 = 0,6
Жауабы: 0,6
23. Шешу: Н = З*Д
Н = 500000 * (1+7+3+5) = 8000000 тг
Жауабы: 8 млн.
24. Шешу: Нбп = (50000*58) + (20000*58) = 2900000 + 1160000 = 4060000
Жауабы: 4060000
25. шешу: ЧОК = СК – (БОА – ДО)
ЧОК = 15000000 – (7000000 – 3000000) = 11000000
Жауабы: 11 млн.
26. Шешу: СК = ВОА – ДО
СК = 21785600 – 15000000 = 6785600
Жауабы: 6785600
27. Шешу: СобК = ОА – ДО – КО
КО = 585670 * 20%=117134
СобК = 2500000 – 585670 – 117134 = 1797196
Жауабы: 1797196
28. Шешу: СРСП = (Талдау кезеңндегі барлық несиелер бойынша барлық дерекеті қаржылық шығындар / талдау кезеңінде пайдаланылатын қарыз қаражаттарының жалпы сомасы) * 100%
СРСП = ( (7 млн.*0,21) + (3500000 *0,14) + (300000 * 0,19)) / ((7 млн.+1470000) + (3500000 + 490000) + ( 300000+57000)) *100% = (2017000 / 12817000) * 100% = 0,16
Жауабы: 0,16
29. Шешу: СРСП = (Талдау кезеңндегі барлық несиелер бойынша барлық дерекеті қаржылық шығындар / талдау кезеңінде пайдаланылатын қарыз қаражаттарының жалпы сомасы) * 100%
СРСП = (15000000 + 20000000) * 100% / 85000000 = 41,17%
30. Шешу: Дифференциал = 2/3 (Эр-СРСП)
Диф.1=2/3 (17% - ((7млн./20млн.) * 100%)) = -12%
Диф.2 = 2/3 ( 17% - ((3 млн. / 20 млн.) * 100%)) = 1,33%
Жауабы: 2-жол Тиімді
3 блок
21. Кәсіпорынның 4 тоқсандағы жалпы өнім шығаруға арналған шығындары – 957 мың тг., соның ішінде бір жолғы шығыстар өндірістік үдерістің басында – 360 мыңтг.,ал кейінгі болатын шығындары – 396 мың тг. Айналым қаражаттарының аяқталмаған өндіріс нормативін есептеуге өажетті шығындар өсімі коэф.тап
Шешуі: Кнз = ((А*1) + (Б*0,5)) / (А+Б)
Кнз = ((360 000*1) + (396000*0,5) / 957000 = 558000 / 957000 = 0,58
Жауабы: 0,58
22. өндірістік цикл ұзақтығының жеке күндерінің шығындары: З1-5000, З3 – 15000, 34 – 10000, З8 – 5000. Өндірістік цикл ұзақтағы 10 күн. Айналым қаражаттарының аяөталмаған өндіріс нормативін есептеуге қажетті шығындар өсімі коэф.тап
Шешу: Кпз = (З1 *Д) + (З2 * Д-2) + (З3*Д-3)+(Зп*Д-п)) / (З*Д)
Кпз = ( 5000*9) + (15000 * 7) + ( 10000*6)+(5000*2) / (35000*10) = 220000/350000 = 0,6
Жауабы: 0,6
23. Шикізат үшін есеп айырсу – 5күн, оның жолда жүру уақыты 7 күн. Шикізатты түсіру мен қоймалау 1 күн. Технологиялық босалқы қор 3 күн. Өнімді өндіруге қажеттібір күндік шығындар, өндірістік сметаға сәйкес 500 мың тг. Айналым қаражаттарының шикізат бойынша нормативін есептеңіз.
Шешу: Н = З*Д
Н = 500000 * (1+7+3+5) = 8000000 тг Жауабы: 8 млн.
24. кәсіпорынның арнайы киім киетін жұмысшылар саны – 58 адам. Арнайы киім комплектілері қысқы және жазғы түрі болады. Қыстық комплект – 50 мың тг тұрады, ал жаздық комплектініңқұны 20 мың тг. Айналым қаражаттарының арнайы киім бойынша нормативін есепте.
Шешу: Нбп = (50000*58) + (20000*58) = 2900000 + 1160000 = 4060000
Жауабы: 4060000
25. кәсіпорынның меншікті капиталы – 15000 мың тг. Айналысмнан тыс активтері – 7000 мың тг. Айналымнан тыс активтерді қаржыландыруға арналған ұзақ мерзімді пассивтер – 3000 мың тг. Таза айналым капиталының мөлшері қанша?
шешу: ЧОК = СК – (БОА – ДО)
ЧОК = 15000000 – (7000000 – 3000000) = 11000000
Жауабы: 11 млн.
26. компанияның ұзақ мерзімді активтерін қаржыландыруға арналғнан ұзақ мерзімді міндеттемелер- 15 000 000 тг Айналымнан тыс активтер – 21 785 600 тг. Компаниянң меншікті негізгі капитал мөлшерін анықтаңыз.
Шешу: СК = ВОА – ДО
СК = 21785600 – 15000000 = 6785600
Жауабы: 6785600
27. «Алмаз» ШЖС ұзақ мерзімді міндеттемелері – 585670тг. Айналым активтер – 2500000 тг. Айналым активтерін қаржыландыруға арналған ұзақ мерзімді міндеттемелер сомасы, ұзақ мерзімді міндеттемелердің 20 көлеін құрайды. Кәсіпорынның меншікті айналым капитал көлемін анықтаңыз.
Шешу: СобК = ОА – ДО – КО
КО = 585670 * 20%=117134
СобК = 2500000 – 585670 – 117134 = 1797196
Жауабы: 1797196
28. Талдау кезеңінде кәсіпорын бірнеше несиелік сызығына ие. Бизнесті дамытуға: 1-ші сызығы – «АБС» банкінен жылдық мөлщердеме 21 пайыз б/ша 7 000 мың тг алды; 2-ші сызығы «Евро» банкінен жылдық мөлшерлеме 14 пайыз б/ша 3500 тг алды; 3-ші сызық – «Агро» банкінен жылдық мөлшерлеме 19 пайыз б/ша 300 мың тг алды. Пайыздар б/ша орташа есептік мөлшерлемені анықта
Шешу: СРСП = (Талдау кезеңндегі барлық несиелер бойынша барлық дерекеті қаржылық шығындар / талдау кезеңінде пайдаланылатын қарыз қаражаттарының жалпы сомасы) * 100%
СРСП = ( (7 млн.*0,21) + (3500000 *0,14) + (300000 * 0,19)) / ((7 млн.+1470000) + (3500000 + 490000) + ( 300000+57000)) *100% = (2017000 / 12817000) * 100% = 0,16
Жауабы: 0,16
29. талдау кезеңінде кәсіпорын «радуга» АҚ-ның несиелері б/ша ұсталымдар «БТА» банкі б/ша 15000 млн.тг «ВСС» банкі б/ша 20000 млн.тг Талдау кезеңінде қарыздардың жалпы сомасы 85000 млн.тг Пайфыздар б/ша орташа есептік мөлшерлемені анықта
Шешу: СРСП = (Талдау кезеңндегі барлық несиелер бойынша барлық дерекеті қаржылық шығындар / талдау кезеңінде пайдаланылатын қарыз қаражаттарының жалпы сомасы) * 100%
СРСП = (15000000 + 20000000) * 100% / 85000000 = 41,17%
30.Қаржы тұтқа нәтижесінің құрамды бөлігі дифференциалдың мөлшерін есепте. Мына несие сызықтары оңтайлы ма? Егер кәсіпорынның эконоикалық рентабельділігі 17 пайыз. Несие сызықтары бойынша шығындар: 1) 7000 млн.тг 2) 3000 млн.тг Талдау кезеңінде кәсіпорынның пайдалануындағы қарыз қаражаттары 20000 млн тг Шешу: Дифференциал = 2/3 (Эр-СРСП)
Диф.1=2/3 (17% - ((7млн./20млн.) * 100%)) = -12%
Диф.2 = 2/3 ( 17% - ((3 млн. / 20 млн.) * 100%)) = 1,33%
Жауабы: 2-жол Тиімді