Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
3. Война привела к хоз разрухе. В городах угроза голода. Народ требовал мира, хлеба, свободы. В начале 1917 г. стачечная борьба. Выступления под лозунгами: «Долой самодержавие!», «Долой войну!». Массовые забастовки, демонстрации и митинги, состоявшиеся 23 фев 1917 г. в Петрограде в связи с Международным днем работниц, положили начало революции. 24 фев в забастовке участвовало 200 тыс. чел, а 25 фев она стала всеобщей. 26 фев всеобщая полит стачка в Петрограде стала перерастать в вооруженное восстание. Восставшие захватили арсенал, телеграф, вокзалы, освободили из тюрем политических заключенных. 28 фев 1917 г. рев в Петрограде победила. Был создан Совет рабочих и солдатских депутатов, большинство в котором меньшевики и эсеры. Из кадетско-октябристских членов Гос Думы сформировано Временное правительство. Совет поддержал Временное правительство, создав при этом наблюдательный комитет за его деятельностью в интересах народа. В Минске сообщение о свержении царского правительства было получено 1 марта 1917 г. 2 марта рабочие дружины освободили политических заключенных. Были арестованы командующий фронтом, начальник штаба, комендант города. Созданная милиция взяла под охрану вокзалы, почту, телеграф. 4 марта сформированы Минский Совет рабочих депутатов и его временный исполком. 6 марта решено было создать Совет рабочих и солдатских депутатов. Представители буржуазии, помещиков, городских властей образовали 4 марта Временный комитет порядка и безопасности. Минский Совет фактически признал его в качестве городского органа власти и делегировал туда своих представителей. 6 марта в честь победы революции в Минске состоялась общегородская манифестация под красными флагами и транспарантами с призывами «Да здравствует демократическая республика!», «Да здравствует Учредительное собрание!». В ней участвовало почти все население города. На центральной площади состоялся торжественный молебен, затем — военный парад. В военных частях и подразделениях создавались комитеты. Крестьяне, восприняв большевистские призывы к захвату помещичьих земель, громили имения. В марте—апреле во всех губернских, уездных городах, промышленных центрах, на крупных железнодорожных станциях Беларуси было создано 37 Советов, в том числе один Совет крестьянских депутатов. Все они находились под влиянием меньшевиков, эсеров, бундовцев, которым принадлежало большинство депутатских мест. Советы этого периода исходили из того, что революция должна обеспечить буржуазно-конституц путь развития страны. Они признавали руководство со стороны Петроградского Совета рабочих и солдатских депутатов и выполняли его постановления. Во все губернские и уездные центры Беларуси правительство назначило своих комиссаров. Им же поручался надзор за законностью в деятельности всех учреждений и чиновников, им подчинялась милиция. Кроме полиции, жандармерии и прокуратуры, все местные государственные органы сохранялись. Таким образом, в Беларуси, как и во всей стране, установилось двоевластие.
4. Пасля Лют. рэв дзейнасць старога дзяржаўнага апарату была паралізавана. Па ініцыятыве гар дум, земстваў, палітычна актыўных груп на Месцах сталі узнікаць самадзейныя органы кіравання. іх часцей называлі камітэтамі грамадскай бяспекі.У Мінску пачатак стварэнню новай сістэмы кіравання быу пакладзены увечары 3 сакавіка на нарадзе прадстаўнікоў ад розных арганізацый і груп насельнтцтвава горада. Нарада выбрала старшыню губернскай земскай упрвы Б.Самойленку цывільным камендантам горада і вызначыла схему стварэння гарадскога прадстаўнічага органа. Для замены раззброенай паліцыі вырашана сфарміраваць часовую міліцыю, начальнікам прызначаны М.Фрунзе. 7 сакавіка 1917 г. сход грамадскасці пад старшынствам дэпутата Дзярж. думы М.Шчэпкіна ўтварыу ў якасці калегіяльнага органа кіравання горадам Камітэт грамадскай бяспекі. У яго увайшлі прадстаўнікі гарадской ўправы, фарміруемага савета рабочых дэпутатаў, нацыянальных груп (рускіх, беларусаў, палякаў, яўрэяў) і г.д.У Віцебску план арганізацыі новай улады быу выпрацаваны на нарадах мясцовых грамадскіх актывістаў 3-4 сакавіка. У ноч на 5 сакавіка ў кіраванне ўступіў Гарадскі грамадскі камітэт, у якім былі прадстаулены гарадская дума, земства, кааператывы, культурныя і дабрачынныя арганізацыі, асобныя групы насельніцтва - усяго 48 арганізацый і ўстаноў. Ініцыятыва рэарганізаваць мясцовае кіраванне ў Магілёве зыходзіла ад гарадской думы, якая правяла выбары ў "Выканаўчы камітэт па ахове грамадскай бяспекі. Яго першы сход адбыўся 8 сакавіка. Часовы урад разглядаў камітэты як зародак дэмакратычнага самакіравання. Але, з'яўляючыся па спосабу утварэння грамадскімі арганізацыямі, камітэты афіцыйна не атрымалі ўсёй паўнаты уладных паўнамоцтваў. Іх роля паступова звялася да грамадскай падтрымкі мясцовага урадавага апарату, галоўнымі фігурамі ў якім сталі губернскія і павятовыя камісары. Пастановай Часовага ўрада ад 4 сакавіка 1917 г. пасады губернатараў і павятовых спраўнікаў былі скасаваны, а іх ф-цыі перадаваліся урадавым камісарам, чые абавязкі часова ўскладаліся на старшынь земскіх упраў. 19 сакавіка 1917 г. Час. урад скасаваў пасаду земскіх начальнікаў; іх адмін. функцыі перадаваліся павятовым камісарам, судовыя -часовым суддзям. У той жа дзень была прынята пастанова урада аб арганіз. замест валасных праўленняў часовых органаў кіравання ў валас-цях - валасных камітэтаў.
5. Саветы акумулявалі ў сабе мнагакратна узмоцненую вайной і рэвалюцыяй цягу працоўнага люду да сацыяльнай справядлівасці, з'яўляліся формай яго далучэння да палітыкі. Ініцыятарамі пры стварэнні саветаў сталі эсеры і сацыял-дэмакраты розных адценняў. Першы савет у Мінску. Тут ў першы тыдзень сакавіка адбыліся выбары дэпутатаў ад прадпрыемстваў горада і часцей гарнізона. Выканаўчы камітэт Мінскага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў узначаліў Б. Позерн. Савет выступіў у падтрымку Час.урада пры умове ажыццяўлення ім дэмакрат. пераўтварэнняў. На працягу першага тыдня сакавіка аформіўся савет рабочых і салд. дэпутатаў у Гомеле.У Віцебску утварэнне арганізацыі рабочых і салдат узяў пад сваю апеку Петраградскі савет. 8 сакавіка адбыўся ўстаноўчы сход савета рабочых дэпутатаў, да сярэдзіны сакавіка закончыліся выбары у савет салдацкіх дэпутатаў. У Магілёве 6 сакавіка узнік часовы Камітэт салдац. дэпут.. Аб утварэнні аб'яднанага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў было абвешчана 22 сакавіка. Саветы рабочых і салдацкіх дэлутатау узнік таксама ў Бабруйску, Барысаве, Оршы, Полацку, Слуцку, Рагачове, Лепелі, Рэчыцы, і інш. На працягу сак.-чэрв. 1917 г. саветы раб.х дэпут. арганізаваліся ў 57 населеных пунктах, саветы салдацкіх дэпутатаў або салдакія секцыі - у 59 насел. пунктах Беларусі. У чэрвені 1917 г. у Петраградзе адбыўся I Усерасійскі з'езд саветаў рабочых і салд. дэпутатаў 3 Бел. у з'ездзе удзельніч. дэлегаты ад Мінск., Віцебск., Бабруйск., Гомельск., Аршанск. саветаў, ад арміі Зах. фронту. Пераважная большасць дэлегатаў з'езда належала да эсэра-меншавіцкага блока. На з'ездзе быу выбраны Усерасійскі Цэнтр. Выкан. Камітэт (УЦБК) саветау раб. і салд. дэп. на чале з М.Чхеідзе. Арганіз. саветау сялянск. дэпут. адбывалася ў ходзе падрыхтоўкі і правядзення сялянск. з'ездаў. З'езды утваралі пастаянна дзеючыя органы - выканаўчыя камітэты сялянскіх дэпутатаў Усяго з сакав.-да ліп. 1917 г. у Беларусі узнікла каля 150 саветаў розных назваў. Абсалютную перавагу ў іх мелі меншавікі, бундауцы, эсэры. Саветы сталі ўмешвацца у канфлікты паміж рабочымі і прадпрымальнікамі, дамагаліся увядзення 8-гадз.рабочага дня, зніж. беспрацоўя.
6. Заметно становится и политическое движение среди трудящихся масс. Создавались профсоюзы, после революции, которых было 126, в которых преобладало влияние меньшевиков и бундовцев. В мае-июне 1917 года было организовано 60 забастовок. Крестьянское движение в Беларуси обострилось в мае-июне 1917 года. Съезд крестьянских депутатов частично Виленской и Минской губерниях высказались за продолжение военных действий. Делегаты предлагали ввести уравнительное пользование землей, ее социализацию. В то время крестьяне массово рубили леса, захватывали землю, грабили помещиков. Результатом чего Временное правительство летом 1917 года пошло на создание губернских, уездных, волостных и земских комитетов, которые должны были разработать положения, касались аграрного вопроса. Сложное положение было и на Западном фронте, где под влиянием большевиков усилилось недовольство войной. В 1917 году,18 июня началось наступление Российской армии на Юго-Западный фронт, что привело их к поражению. В стране развернулся большой политических кризис, результатом которого стал расстрел 4 июля в Петрограде пятисоттысячной демонстрации. Двоевластие после этого окончилось, вся власть сконцентрировалась в Временном правительстве. События, которые происходили в июле 1917 года усилили процесс вовлечения трудящихся масс революцию. Стачки происходили массово и во всех городах и местечках Беларуси. В конце августа 1917 года Временное правительство, с целью подавления восстания, организовало мятеж, руководителем которого стал Л.Г. Корнилов (так называемый Корниловский мятеж). Результатом мятежа Временное правительство видело подавление революции и установление диктатуры. Рабочие, воинские части и большевики высказались против мятежа. Борьбу против мятежа организовали большевики, которые в соответствии с решением 6 съезда добились не только прекращения мятежа, но и начала большевизации Советов.
7. 1-ю сусветную вайну на акуп. немцамі тэрыторыі дзейнічала створаная членамі БСГ Беларуская сацыял-дэмакратычная работніцкая група. На неакуп. тэрыторыі БСГ аднавіла сваю дзейнасць у Петраградзе ў пачатку сакавіка 1917 г. на сходзе 30 былых членаў гэтай партыі, што апынуліся там як бежанцы. Яе паліт. курс у новай гіста. сітуацыі адлюстроўваў інтарэсы і настроі сярэдніх слаёў нас-ва, якія былі зацікаўлены ў ажыццяўленні дэмакрат. пераўтварэнняў. 25 сакавіка 1917 г. пачала работу канферэнцыя БСГ у Мінску, на якой члены партыі выступіла ў падтрымку Часовага ўрада, выставіла патрабаванне аўтаноміі Беларусі ў складзе федэратыўнай Расійскай рэспублікі, выказалася за агульнанародную ўласнасць на зямлю, 8-гадзінны рабочы дзень. Была прынята рэзалюцыя аб аднаўленні дзейнасці партыі на Баларусі. 26 сакавіка канференцыя аб'явіла сябе З'ездам нацыянальных партый і арганізацый. У выніку працы з'езда ў Мінску з'явіўся палітычны цэнтр у форме Беларускага нацыянальнага камітэта (БНК), які адводзіў сабе ролю часовага агульнакраёвага органа ўлады, прызванага забяспяч. абвяшчэнне Беларусі як аўтаномнай дзяржаўна-паліт. адзінкі ў складзе Расійскай федэратыўнай дэмакрат. рэспублікі. БСГ атрымала 10 месцаў у камітэце.Грамада пашырала свой уплыў сярод інтэлігенцыі, сялян, гараджан, бежанцаў, ваеннаслужачых, рабочых; яе арганізацыі ўзніклі ў Мінску, Бабруйску, Слуцку, Віцебску, Гомелі, Петраградзе, Маскве і іншых. Да сярэдзіны 1917 БСГ налічвала каля 5000 членаў і спачуваючых, у маі — чэрвені 1917 выдавала газету «Грамада», мела прадстаўнікоў у Саветах рабочых і салдацкіх дэпутатаў і гарадскіх думаў Мінска, Петраграда, Бабруйска. У чэрвені 1917 г. канферэнцыя БСГ выбрала часовы ЦК, у які ўвайшлі П. А. Бадунова, А. Л. Бурбіс, Я. Я. Варонка, К. С. Дуж-Душэўскі, З. Х. Жылуновіч, У. М. Ігнатоўскі, Я. Колас, А. А. Смоліч. БСГ займала кіруючае становішча ў Цэнтр. радзе бел. арганізацый, Вялікай беларускай радзе, актыўна ўдзельніч. ў скліканні Усебел. з'езда 1917 г. У кастрычніку 1917 БСГ налічвала каля 10 000 членаў. Аднак у ёй нарасталі ўнутраныя супярэчнасці паміж прыхільн. рэфармісцкага шляху і тымі, хто быў гатовы перайсці на леварадыкальныя пазіцыі, блізкія да бальшавісцкіх. У верасні 1917 г. частка левага крыла БСГ вылучалася і ўтварыла аранізацыю бальшавіцкага кірунку — Беларускую сацыял-дэмакратычную рабочую партыю. У пачатку 1918 г. адбыўся раскол БСГ. Прыхільнікі стварэння самастойнай бел. дзяржавы прынялі ўдзел у абвяшчэнні БНР. Петраградская і Маскоўская арганізацыі сталі на шлях утварэння бел. дзяржаўнасці на савецкай аснове. Да лета 1918 г. БСГ распалася на Беларускую сацыял-дэмакрат.партыю, Бел. партыю сацыялістаў-рэвалюцыянераў і Бел. партыю сацыялістаў-федэралістаў. Выхадцы з левага крыла БСГ удзельнічалі ў рабоце Бел. нац. камісарыята, некаторыя ўступілі ў беларускія секцыі РКП(б).
8. 25-27 сакавіка 1917 г. па ініцыятыве Мінскага камітэта дапамогі ахвярам вайны, БПНС і БСГ адбыўся з'езд беларускіх нацыянальнах арганізацый, на якім прысутнічала каля 150 чалавек. Старшыня сходу – Кастравіцкі, таварышы Метлін і Алексюк, сакратары Заяц і Тарашкевіч. Было пастаўлена патрабаванне — дабівацца аўтаноміі Беларусі ў складзе федэратыўнай Расійскай рэспублікі,таксама вызначыць мэты аўтаномнай рэспублікі. З'езд абраў Беларускі нацыянальны камітэт (БНК) на чале з Раманам Скірмунтам, які адводзіў сабе ролю часовага агульнакраёвага органа ўлады, прызванага забяспечыць абвяшчэнне Беларусі як аўтаномнай дзяржаўна-палітычнай адзінкі ў складзе Расійскай федэратыўнай дэмакратычнай рэспублікі. 10 з 18 яго членаў з'яўляліся прыхільнікамі БСГ. Кіруючую палітыку камітэта вызначалі Скірмут, Аляксюк, Гадлеўскіт. Прызнаючы палітыку Часовага ўрада, з'езд даручыў БНК правесці выбары ў Беларускую краёвую раду, распрацаваць мясцовую канстытуцыю, прыступіць да склікання сялянскага і настаўніцкага з'ездаў, стварэння кааператываў, заснавання беларускамоўных школ, заняцца справай падручнікаў і наладзіць беларускамоўныя курсы для настаўнікаў. Часовы ўрад пагадзіўся падтрымліваць пастаянныя кантакты з Беларускім нацыянальным камітэтам. Не ўдалося вырашыць аграрнае пытанне на карысць беларускага сялянства, і пасля гэтага БНК пачаў страчваць свой аўтарытэт сярод сялянскага насельніцтва (Скірмунт меў рэпутацыю цвёрдага прыхільніка памешчыцкага землеўлад). У маі 1917 года на сесіі БНК разгарнулася вострая палеміка паміж ліберальным крылом і дэмакратычным напрамкам БСГ, прадстаўнікі якога дабіваліся дэмакратызацыі Камітэта, настойвалі на спалучэнні ў яго дзейнасці палітычнай і нацыянальна-культурнай працы з праграмай сацыяльна-эканамічных пераўтварэнняў. Аднак буйныя землеўласнікі Раман Скірмунт, Эдвард Вайніловіч, Магдалена Радзівіл, Даніла Друцкі-Любецкі блакіравалі прыняцце новых пастаноў. Вырашэнне аграрнага пытання для Беларусі, якога так чакалі сяляне, было адкладзена да кампетэнцыі Устаноўчага сходу Расіі. Рознагалоссі паміж рознымі ўдзельнікамі БНК, недастатковая выніковасць практычнай дзейнасці гэтай арганізацыі, вымушаная праходзіць у рэчышчы афіцыйнай палітыкі Часавога ўрада, няўдачы БНК у аб’яднанні палітычных сіл краю вакол ідэі аўтаноміі Беларусі, недаацэнка сацыяльнага аспекта праблемы прывялі да незадаволенасці ў беларускіх арганізацыях як на месцах, так і ў цэнтры.
9. 8 - 10 ліпеня 1917 г. у Мінску адбыўся II з'езд беларускіх нацыянальных арганізацый. Ён не прыняў сур’ёзных рашэнняў па важнейшых сацыяльных і палітычных пытаннях. Пацвердзіў імкненне і ў далейшым дабівацца аўтаноміі Беларусі. Цэнтральнай тэмай стала дыскусія паміж Беларускай партыяй народных сацыялістаў (БПНС) і Беларускай сацыялістычнай грамадой (БСГ) па пытанню выбараў новага прадстаўнічага органа беларускіх арганізацый. Перамогу атрымала БСГ. Замест Беларускага нацыянальнага камітэту быў утвораны Выканаўчы камітэт Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый, у якой пераважалі прадстаўнікі БСГ, на чале с Я.Лёсікам, членамі выканкама былі З.Жылуновіч, А.Смоліч, І.Мамонька, З.Сабалеўскі, У.Фальскі. Арганізацыя па сваіх поглядах і складзе аказалася больш дэмакратычнай за БНК. Гэта арганізацыя імкнулася аб'яднаць усе дэмакратычныя сілы на тэрыторыі Беларусі і за яе межамі вакол нацыянальнай ідэі. Меншавікі, эсэры, бундаўцы былі супраць палітычнай аўтаноміі Беларусі. Яны лічылі лепшым абласное самакіраванне беларускіх губерній у межах дэмакратычна-рэспубліканскай Расіі. Цэнтральны газетны орган газета „Вольная Беларусь” абуджала нацыянальную самасвядомасць беларускага народа. Рада абвясціла, што будзе дабівацца перадачы зямлі сялянам і абараняць інтарэсы рабочага класа. Аднак пад час летніх выбараў у органы мясцовага самакіравання нацыянальныя партыі не атрымалі падтрымкі, як і бальшавісцкая партыя. Гэта выклікала працяглы крызіс у нацыянальных партыях і арганізацыях. Аднак наладжваліся сувязі з бежанскімі арганізацыямі па ўсёй Расіі, беларускімі гурткамі ў арміі і на флоце. Таму ў кастрычніку 1917 года Цэнтральная рада беларускіх араганізацый была пераўтворана ў Вялікую беларускую раду, яе склад быў пашыраны, адначасова была створана Цэнтральная ваенная беларуская рада (кіраваў І.Мамонька), галоўнай мэтай яе было фарміраванне беларускага войска.
10. Ідэя склікання Устаноўчага сходу належыла часоваму ураду. Усе грам-паліт жыцце залежыла ад Уст.схода. Нормы і формы правядення выбараў былі вызначаны Часовым урадам вясной-летам па мажэрытарнай сістэме (у білюценях стаяць назвы паліт.партый) выбары былі прамыя без абмежаванняў (з 18 год), без курый, тайнае галасаванне. 1 чал=1 голас. 1 дэпутат ад 100 тыс. чалавек. Былі папыткі мяніць норму прадстаўніцтва, 5% - парог, каб палітычная партыя магла прытындаваць. Першыя дэмакратычныя выбары у Расіі, % яўкі – 70-80%. У лістападзе 1917 г. на Беларусі адбыліся выбары ва ўстаноўчы сход, 4 выбарных акругі: 3 грамазянскія (Мін, Магіл, Віц) і Зах.фронт (салд + афіцэры). Тры групы партый: 1) Былі у свой час у Часовым урадзе прадст.ранейшых улад: кадэты, меньшав, прав.эсэры. 2) Прыйшлі да улады: бальшавікі, лев.эсэры. 3) Нацыянальныя партыі: мусульм, БУНД, БСГ. З 56 дэпутатаў ад Мінскай, Віцебскай, Магілёўскай акруг і Заходняга фронту было абрана 30 бальшавікоў, 22 эсэра, 4 прадстаўнікі іншых арганізацый. Перамога бальшавікоў была невыпадковай. Арганізацыі РСДРП(б) вялі актыўную работу па замацаванні новай улады. Яны атрымалі падтрымку на з'ездах Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў Заходняй вобласці (19-21 лістапада), III з'ездзе Саветаў сялянскіх дэпутатаў Мінскай і Віленскай губерняў (18-20 лістапада), II з'ездзе армій Заходняга фронту (20-25 лістапада). Працоўныя, насельніцтва, салдаты з задавальненнем сустрэлі дэкрэты II Усерасійскага з'езда Саветаў аб міры, зямлі і таму пайшлі за бальшавікамі.
11. У канцы кастрычніка - пачатку лістапада 1917 г. савецкая ўлада ўста- наулівалася ў іншых гарадах Беларусі. У Віцебску 28 кастрычніка 1917 г. ВРК узяў пад свой кантроль пошту, тзлеграф, чыгуначны вузел, распусціў шет рабочых і салдацкіх дэпутатаў І зргаяізаваў новыя аыбары . 30 каст- рычніка 1917 г. Гомельскі савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў узяў уладу, стварыў Ваенна-рэвалюцыйны камітат . Толькі ў Магілёве падзеі развіваліся павольна. Тут энаходзілася Стаўка вярхоўнага камандавання, многія службы і арганіэацыі, ваенныя аташэ саюзных дзяржаў. Савет рабо¬чых і салдацкіх дэпутатаў па свайму складу і зместу палітыкі, якую ён пра- водзіў, быў найбольш згодніцкім сярод саветаў Беларусі. Вакол Стаўкі кан- цэнтраваліся значныя палітычныя сілы: Усеармейскі камітэт, камісар Часо- вага ўрада; пастаянна Магілеў наведвалі лідэры буржуазных і іншых пар¬тый. Горад з'яўляўся цэнтрам агульнарасІйскай контррэвалвэцыі. Боль- шасць дэпутатаў савета выступіла супраць Кастрычніцкай рэвалюцыі. Яе падтрымалі толькі бальшавікі, сацыял-дэмакраты - інтэрнацыяналісты, прадстаўнікі ППС (левіцы). У ноч на 19 лістапада 1917 г., калі ў горад увай- шоў рэвалюцыйны атрад з Петраграда, Магілёўскі савет быў вымушаны прызнаць савецкуюўладу.утварыць ВРК, даякога перайшла ўлада. ВРКус- танавіў кантроль над Стаўкай. У першай палове лістапада 1917 г. саветы ўзялі ўладу ў Оршы, Бабруй- ску, Слуцку, Рэчыцы, Мазыры, Полацку, Барысаве, іншых гарадах і павято- вых цэнтрах Беларусі, а таксама ў 2-й, 3-й і 10-й арміях Заходняга фронту. Параўнальна лёгкая перамога Кастрычніцкай рэвалюцыі ў Беларусі была абумоўлена глыбокімі палітычным і эканамічным крызісамі, якія э'явіліся вьшікам Першай сусветнай вайны, кіравання краінай царскім і Ча¬совым урадамі. Выхад з крызіснага становішча адкрывалі дэкрэты II Усе- расінскага з'езда саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў аб міры, аб зямлі, сфарміраванне Часовага Рабоча-сялянскага ўрада - Савета Народных Камісараў. Пераважная большасць гарадскіх і павятовых саветаў Беларусі ўхваліла рашзнні савецкай улады.
13. У канцы кастрычніка - пачатку лістапада 1917 г. савецкая ўлада ўста- наулівалася ў іншых гарадах Беларусі. У Віцебску 28 кастрычніка 1917 г. ВРК узяў пад свой кантроль пошту, тзлеграф, чыгуначны вузел, распусціў савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў І зргаяізаваў новыя аыбары . 30 каст- рычніка 1917 г. Гомельскі савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў узяў уладу, стварыў Ваенна-рэвалюцыйны камітат . Толькі ў Магілёве падзеі развіваліся павольна. Тут энаходзілася Стаўка вярхоўнага камандавання, многія службы і арганіэацыі, ваенныя аташэ саюзных дзяржаў. Савет рабо¬чых і салдацкіх дэпутатаў па свайму складу і зместу палітыкі, якую ён пра- водзіў, быў найбольш згодніцкім сярод саветаў Беларусі. Вакол Стаўкі кан- цэнтраваліся значныя палітычныя сілы: Усеармейскі камітэт, камісар Часо- вага ўрада; пастаянна Магілеў наведвалі лідэры буржуазных і іншых пар¬тый. Горад з'яўляўся цэнтрам агульнарасІйскай контррэвалвэцыі. Боль- шасць дэпутатаў савета выступіла супраць Кастрычніцкай рэвалюцыі. Яе падтрымалі толькі бальшавікі, сацыял-дэмакраты - інтэрнацыяналісты, прадстаўнікі ППС (левіцы). У ноч на 19 лістапада 1917 г., калі ў горад увай- шоў рэвалюцыйны атрад з Петраграда, Магілёўскі савет быў вымушаны прызнаць савецкуюўладу.утварыць ВРК, даякога перайшла ўлада. ВРКус- танавіў кантроль над Стаўкай
12. Першае паведамленне аб падзеях у Петраградзе паступіла ў Мінск у гадзіну ночы 26 кастрычніка 1917 г. Днём 26 кастрычніка адбыл ося пася- джэнне Выканхома Мінскага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў, на якім прысутнічалі толькі бальшавікi. Выканаўчы камітэт Мінскага савета выдаў загад №1, у якім указвалася: "У Мінску ўлада перайшла ў рукі Савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў, які звярнуўся да ўсіх рэвалюцыйных арганізацый і палітычных партый края з прапановай неадкладна пачаць фарміраванне часовых органаў рэвалюцыйнай улады на месцах"2. Былі прыняты меры па ахове рэвалюцыйнага парадку ў горадзе, э гарадской турмы вызвалены палітычныя зняволеныя - рабочыя, с.алдаты, сяляне, з ліку якіх быў сфарміраваны Першы рэвалюцыйны полк імя Мінскага савета. У горадзе была ўстаноўлена цэнзура над перыядычным друкам, накіраваны камісары на чыгуначны вакзал, пошту і тэлеграф, арганізавана ахова важных устаноў. 27 кастрычніка 1917 г. Мінскі і Абласны саветы стварылі Ваенна-рэвалюцыйньг камітэт Зах фронту, які ўзначаліў барацьбу супраць анты- савецкіх арганізацый. Утвораны штабам Заходняга фронту, Франтавьш камітэтам і кіраўніцтвам партый эсэраў, меншавікоў, бундаўцаў Камітэт вы- ратавання рэвалюцьіі пад старшынствам меншавіка Т.Калатухіна прад'явіў Мінскаму савету ультыматум і патрабаваў перадаць яму ўсю ўладу. Савет не меў дастатковых узброеных сіл у горадзе і таму вымушаны быў пайсці на тахтычны кампраміс. Ён лерадаў Камітэту выратаваннярэвалюцыі ўладу на Заходнім фронце, а Камітэт абавязваўся не накіроўваць контррэвалюцый- ныя войскі на Петраград і Маскву. У склад камітэта ад савета ўвайшлі І.Алібегаў і Я.Перно. Аднак абставіны ў горадзе за два-тры дні прыкметна змяніліся. 30 кастрычніка 1917 г. гарадскі сход праўленняў і камітэтаў прафсаюзаў прыняў пастанову падтрымаць уладу саветаў. У той жа дзень II з'езд Грэнадэёрскага корпуса 2-й арміі заявіў аб гатоўнасці корпуса абараняць рэвалюцыю. Савецкую ўладу падтрымалі дывіэійны камітэт пры штабе Заха фронту, з'езд камітэтаў 10-й арміі, каыітэты шэрагу карпусоў і дывізій. 1 лістапада 1917 г. з 2-й арміі ў Мінск прыбыў бліндзіраваны цягнік, які ўзяў пад ахову Мінскі савет і горад. Уладу саветаў падтрымаў II з'езд 2-й арміі. Улічваючы новыя абставіны, ВРК прыняў пастанову аб роспуску Камітэта вьіратавання рзвалюцыі, узяў усю ўлзду ў свае рукі, прызначыў часова выконваючьгм абавязкі камандуючага Зах фронтам падпалкоўніка В.Каменцічыкава. Увечары 2 лістапада 1917 г. у гарадскім тэатры адбыўся сход Мінскага са¬вета рабочых і салдацкіх дэпутатаў разам з прадстаўнікамі вайсковых і фаб- рычна-заводскіх камітэтаў. Сход абмеркаваў даклад А.Мяснікова аб задачах, якія патрэбна было ажыццявіць савецкай уладзе. Заклік лідэраў іншых пар¬тый да прадстаўнікоў гэтых партый пакінуць сход не быў падтрыманы імі. Усе яны засталіся на сходзе, не падпарадкаваўшыся сваім кіраўнікам.
14. У сяр. лістапада 1917 сав. улада усталявалася амаль на ўсей тэрыторыі Беларусі, адбыліся з’езды рабочых дэпутатаў, сялянскіх дэпутатаў, салдацкіх дэпутатаў. Былі прыняты рэзалюцыі аб устяляванні Савецкай улады, абраны выканаўчыя органы ўлады. 26 лістапада ў адпаведнасці з рашэннямі з'ездаў выканкамы Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў Заходняй і вобласці, сялянскіх дэпутатаў Мінскай і Віленскай губерняў, Заходняга фронту Утварылі абласны выканаўчы камітэт заходняй вобласці і фронта – Аблвыканкамзах – вышэйшы орган савецкай улады на Беларусі на чале з М.Рагазінскім. Абласны камітэт сфарміраваў Савет народных камісараў вобласці і фронту (старшыня К.Ландар), які ўзначаліў палітычную і гаспадарчую дзейнасць Саветаў (увядзенне на прадпрыемствах рабочага кантролю, канфіскацыя памешчыцкіх зямель і г.д.). У склад Аблвыканкамзаха ўвайшлі ў асноўным прадстаўнікі партыі бальшавікоў. Прычым у сваёй большасці яны былі людзьмі прыезджымі, а не беларусамі. Таму, што датычыцца нацыянальнага самавызначэння, то Аблвыканкамзах не зрабіў ніякіх рэальных крокаў на шляху стварэння беларускай дзяржаўнасці. Беларускія нацыянальныя партыі і групоўкі, якія не прынялі уладу Саветаў, выступілі пад лозунгам поўнага нацыянальнага самавызначэння Беларусі. Выканкам Вялікай беларускай рады пачаў падрыхтоўку назначанага на 5 снежня Усебеларускага з'езда, мэтай якога было стварэнне прызнанай Савецкай уладай дэмакратычнай краёвай улады. Паралельна ў гэтым кірунку працаваў Беларускі абласны камітэт (БАК), які быў сфарміраваны ў лістападзе 1917 г. пры Усерасійскім Савеце сялянскіх дэпутатаў. Дэпутаты-беларусы, якія прысутнічалі на I Усерасійскім з'ездзе сялянскіх дэпутатаў, стаялі на пазіцыях эсэраў. Пры падтрымцы Наркамата па справах нацыянальнасцяў Расійскай Федэрацыі БАК выступіў з прапановай правядзення 15 снежня з'езда прадстаўнікоў земстваў, Саветаў сялянскіх дэпутатаў, беларускіх палітычных і грамадскіх арганізацый, арміі, настаўніцкага саюза, кааператыўных і культурна-асветніцкіх устаноў.
15. Усебеларускі з'езд або Першы Усебеларускі кангрэс — першы ў гісторыі прадстаўнічы форум беларускага народу. Быў скліканы Вялікай Беларускай Радай. Пачаўся з 5 снежня 1917 года ў Мінску. З'езд сабраў шматлікіх беларускіх палітычных дзеячаў ад усіх населеных беларусамі губерняў.На І Усебеларускім з’езде прысутнічала 1872 дэлегаты, з якіх 1167 з правам рашаючага голаса. На ім былі прадстаўлены практычна ўсе слаі беларускага насельніцтва. З грамадскіх і палітычных груповак на з’езде выявіліся наступныя: земляцтвы (беспартыйныя) – магілёўскае, мінскае, віцебскае, смаленскае, віленскае, гродзенскае (г.з. ад усіх беларускіх губерняў); фракцыі сацыялістычных партый: эсэраў правых і левых, сацыял-дэмакратаў бальшавікоў, меншавікоў і інтэрнацыялістаў, беларускай сацыялістычнай грамады і іншых беларускіх палітычных партый; прадстаўнікі дзяржаўных і грамадскіх арганізацый, такіх як: земства, гарадскія самакіраванні, зямельныя камітэты, прафсаюзы, настаўніцкія аб’яднанні, вайсковыя беларускія рады, бежанскія камітэты. Запрашаліся таксама і прадстаўнікі розных Саветаў. Па саслоўнай прыкмеце з’езд быў пераважна сялянскім. З'езд абвясціў права беларускага народу на самавызначэнне і прыняцце дэмакратычнай формы ўраду. Падчас паседжання назіралася розніца ў палітычных поглядах паміж дэлегатамі ад БСГ і т.зв. "абласнікамі", якія прадстаўлялі галоўным чынам рэгіёны Усходняй Беларусі. Калі першыя казалі пра пэўную форму аўтаноміі альбо незалежнасць краіны, то другія бачылі будучыню Беларусі ў складзе дэмакратычнай Расіі. Была абрана Рада Кангрэсу, у склад якой увайшоў 71 прадстаўнік розных палітычных партый, а таксама Выканаўчы камітэт Рады Кангрэсу. Пасля доўгіх дыскусій у ноч з 17 па 18 снежня 1917 года быў прыняты першы пункт агульнай рэзалюцыі: "Першы Усебеларускі З’езд пастанаўляе: неадкладна ўтварыць з свайго складу орган краёвай улады ў асобе Усебеларускага Савета сялянскіх, салдацкіх, рабочых дэпутатаў, які часова становіцца на чале кіравання краем". Бальшавікі пільна сачылі за ўсім, што адбываецца на з'ездзе, да часу не перашкаджалі яму. Аднак як толькі дэлегаты пераадолелі разыходжанні і здолелі прыняць першы пункт рэзалюцыі і гэтым паставілі па-за законам мясцовую бальшавіцкую ўладу, 17 снежня 1917 будынак, у якім праходзіў кангрэс быў акружаны бальшавіцкімі атрадамі, а дэлегаты былі разагнаныя. Рада Кангрэсу і яе Выканаўчы камітэт працягвалі дзейнасць у падполлі.
17. 22 лістапада 1917 г. адной з першых была ліквідавана старая судовая сістэма. У Беларусі шырокае распаўсюджанне атрымалі рэвалюцыйныя трыбуналы, у задачу якіх уваходзіла барацьба з контррэвалюцыйнымі злачынствамі, сабатажам, спекуляцыяй і г.д. У 1917 г. у Беларусі нехапала хлеба ў памеры каля 1 млн. пудоў. У той жа час не была вырашана праблема з уладкаваннем бежанцаў з раёнаў ваенных дзеянняў. У гэтых умовах новая ўлада праводзіла мерапрыемствы, накіраваныя на паляпшэнне агульнай сітуацыі ў краіне. Браліся пад кантроль фінансы. Дэкрэтам Усерасійскага ЦВК ад 14 снежня 1917 г. былі нацыяналізаваны ўсе прыватныя банкі і створаны адзіны Дзяржаўны банк з аддзяленнямі-канторамі на месцах. Уводзіўся рабочы кантроль на прадпрыемствах з мэтай барацьбы з сабатажам чыноўнікаў, прадпрымальнікаў і банкіраў. Нацыяналізацыя прамысловасці. На першым этапе былі нацыяналізаваны чыгуначныя майстэрні па рамонце паравозаў і вагонаў, усе чыгуначныя дарогі. На другім этапе – лесапільныя заводы, млыны і іншыя аб’екты, што цікавілі ваеннае ведамства. У сацыяльнай палітыке быў уведзены 8-гадзінны рабочы дзень, забаранялася праца малалетніх, для падлеткаў працоўны дзень скарачаўся да 4-6 гадзін. Стваралася інспекцыя працы. Яна рэгулявала звышурочныя работы. З снежня 1918 г. быў уведзены штотыднёвы адпачынак, святочныя дні, аплачвоемы адпачынак. Былі створаны інспекцыі аховы працы, органы нагляду за тэхнікай бяспекі. Прымаліся спробы вырашыць жыллёвае пытанне, палепшыць медыцынскае абслугоўванне. У рэчышчы гэтай палітыкі была адменена права ўласнасці на гарадскую нерухомасць, яна перадавалася да мясцовых Саветаў. Праводзілася перасяленне рабочых у кватэры буржуазіі (з’явіліся камунальныя кватэры). Санітарныя інспекцыі на фабрыках і заводах, праведзена нацыяналізацыя прыватных медыцынскіх устаноў, адменена плата за лячэнне, адкрыты акушэрска-гінекалагічныя бальніцы. Прымаліся спробы ліквідаваць беспрацоўе. Дзеля гэтага ствараліся біржы працы; уводзілася сацыяльнае страхаванне за кошт дзяржавы на выпадак беспрацоўя; ажыццяўлялася падтрымка прадпрымальнікаў пры ўмове стварэння імі новых працоўных месцаў.
18. Вясной 1918 г. савецкі ўрад прыняў шэраг надзвычайных мер у галіне эканомікі, што атрымалі назву палітыкі “ваеннага камунізму”. Асноўныя яе прынцыпы – гэта правядзенне харчовай развёрсткі; увядзенне манаполіі хлебнага гандлю; нацыяналізацыя ўсёй прамысловасці; жорсткае размеркаванне харчовых і прамысловых тавараў; усеагульная працоўная павіннасць. У рэчышчы новай палітыкі была праведзена ліквідацыя прыватнага гандлю, была адзяржаўлена кааперацыя, спрабавалі арганізаваць прамы прадуктаабмен паміж горадам і вёскай. Харчовая развёрстка – заключалася ў фактычнай канфіскацыі лішкаў хлеба для пакрыцця выдаткаў на армію і ўтрыманне рабочых. Хлеб браўся за папяровыя грошы ці даўгавыя распіскі. Праводзілася яна сіламі рабочых атрадаў і камітэтаў беднаты, што мелі неабмежаваныя паўнамоцтвы. Вынік – сяляне ўтойвалі запасы, адмаўляліся засяваць больш зямлі, чым неабходна для пражытку сваёй сям’і (скарачэнне пасяўных плошчаў), месцамі было арганізавана ўзброенае супраціўленне прадатрадам. У пераўладкаванні вёскі новая ўлада вялікую ролю надавала стварэнню саўгасаў. Мэтай іх стварэння была спроба спрасціць працэдуру рэквізіцыі хлеба. Ствараліся саўгасы на падставе «Палажэння аб сацыяльным землеўладкаванні і мерах пераходу да сацыялістычнага земляробства» (прынята ў лютым 1919 г.). Згодна з гэтым дакументам, з нацыяналізаваных панскіх маёнткаў выдзяляліся маёнткі з высокай культурай гаспадарання, размешчаныя блізка да буйных цэнтраў – у іх ствараліся саўгасы. Астатнія маёнткі прызначаліся для стварэння калектыўных гаспадарак іншых тыпаў. Тых, хто адмаўляўся падпарадкавацца, хаваў збожжа, аказваў супраціўленне, па ўмовах ваеннага часу чакаў расстрэл. У выніку гэтай палітыкі за два гады была зруйнавана гаспадарка былой Расійскай імперыі. Пагаршэнне становішча насельніцтва выклікала сац напружанасць у грамадстве і прыводзіла да антыбальшавіцкіх выступленняў сялян і салдат.
19. Савецкі ўрад вырашыў пачаць сепаратыўныя перамовы з Германіяй і Аўстра – Венгрыяй. 2 снежня 1917 г. было падпісана пагадненне аб перамір’і, а 9 снежня ў Брэст – Літоўску пачаліся мірныя перагаворы. Германская дэлегацыя адмовілася заключыць дэмакратычны мір і 10 лютага 1918 г. выставіла ўльтыматыўныя патрабаванні, згодна з якімі анексіравалася значная частка тэрыторыі Савецкай Расіі, у тым ліку большая частка Беларусі. Выкарыстаўшы адмову кіраўніка савецкай дэлегацыі Л.троцкага падпісаць мірны дагавор, германскае камандаванне 18 лютага 1918 г. пачало наступленне на Заходнім фронце. У пачатку сакавіка іх наступленне было спынена войскамі Чырвонай Арміі. 21 лютага СНК РСФСР прыняў дэкрыт – адозву “Айчына ў небяспецы!”. 23 лютага 1918 г. галоўнакамандуючы Заходнім фронтам А.Мяснікоў выдаў загад аб стварэнні партызанскіх атрадаў па ўсёй лініі фронту. Германскія войскі захапілі больш за 2/3 тэрыторыі Беларусі. Фронт устанавіўся па лініі Полацк – Орша – Магілёў – Гомель. 3 сакавіка 1918 г. быў падпісаны мірны дагавор з Германіяй у Брэст – Літоўску (Брэсцкі мір). Адбылася акупацыя гэтай тэрыторыі германскімі войскамі. Тут была ўстаноўлена ўлада германскай ваеннай адміністрацыі. Яна скасавала дэкрэты Савецкай улады, дазволіла дзейнасць нацыянальна-дэмакратычных партый. Былі адноўлены органы мясцовага самакіравання – гарадскія думы і земствы. Акупанты перадалі фабрыкі і заводы іх былым уладальнікам. У выніку ўзрасла працягласць рабочага дня і зменшылася заработная плата. У вёсцы была адноўлена прыватная ўласнасць на зямлю. Памешчыкам вярталіся іх былыя зямельныя ўладанні. Некаторыя з памешчыкаў, вярнуўшыся ў свае маёнткі, пачалі спаганяць з сялян выплату за сабранае да акупацыі сена, высечаны лес. У практыку ўвайшлі рэквізіцыі — прымусовае адчужэнне маёмасці, прадуктаў харчавання, кармоў на патрэбы нямецкай арміі. Палітыка акупантаў адразу ж сутыкнулася з супраціўленнем насельніцтва. Найбольшую актыўнасць праяўлялі сяляне. Барацьбой супраць акупантаў кіравалі бальшавікі. У гэтую барацьбу ўключыліся беларускія эсэры і іншыя партыі. Бальшавікі дзейнічалі галоўным чынам ва ўсходніх раёнах Беларусі. Яны выконвалі загад галоўнакамандуючага Заходнім фронтам А.Ф.Мяснікова аб стварэнні партызанскіх атрадаў у прыфрантавой паласе з мэтай аблегчыць становішча чырвоных войскаў. Беларускія эсэры таксама сталі на шлях арганізацыі сялянскіх дружын і партызанскіх атрадаў, асабліва ў Гродзенскай і Мінскай губернях. У Рудабельскай воласці Бабруйскага павета ў перыяд германскай акупацыі захоўвалася Савецкая ўлада. Гэтая мясцовасць лічылася партызанскай зонай і атрымала ў гісторыі назву «Рудабельская рэспубліка». 27 жніўня 1918 г. кайзераўскі ўрад вымушаны быў падпісаць з урадам РСФСР Дадатковы дагавор, па якому германскія войскі пакінулі частку тэрыторыі Беларусі да Беразіны.
16. У савецкай улады былі як прыхільнікі, так і ворагі. Першым узброенным выступленнем супраць савецкай улады на тэрыторыі Беларусі быў мяцеж Доўбар – Мусніцкага. Ён камандаваў 1-ым польскім корпусам у складзе расійскай арміі. 90% корпуса – палякі. Восенню 1917 года корпус змяшчаўся на ўсход ад лініі фронту. Корпус быў вельмі мабільны і боездольны. Падчас усталявання савецкай улады Доўбар – Мусніцкі заявіў, што ён будзе нейтральным да новай улады, якая паспрабавала ўсталяваць свій кантроль над корпусам. Хутка корпус выявіў сваю лаяльнасць да савецкай улады. 12 студзеня 1918 года - пачатак мяцежа корпуса. Былі разагнаны Саветы, корпус фактычна выступіў за ахову інтарэсаў памешчыцкіх землеўладальнікаў, былі адменены ўсе пастановы савецкай улады. Фактычна, у тых месцах, дзе знаходзіліся часткі корпуса, улада перайшла да ўлад корпуса. Мяцеж – першая спроба аднавіць польскае панаванне на Беларусі. На барацьбу з корпусам савецкае камандаванне накіравала частку рэвалюцыйных салдат з фронту, Чырвоную гвардыю. Сялянства фактычнапачало партызанскую барацьбу на тэрыторыях, занятых корпусам. Савецкая ўлада паспяхова вяла барацьбу. Такім чынам, у пачатку 1918 года беларускае насельніцтва фактычна абрала савецкую ўладу. Пачатак нямецкага наступу (18-19 лютага 1918 года) не даў савецкай ўладзе закончыць разгром корпуса. Часткі корпуса былі інтэрніраваны. Мяцеж быў прапольскім.
20. Імкненне да незалежнасці ўзмацнілася пасля падпісання 3 сакавіка ў Брэст-Літоўску мірнай дамовы, па якім заходнія беларускія землі перадаваліся Нямеччыны, паўднёвыя адыходзілі Ўкраіне, а ўсходнія да канца вайны заставаліся пад акупацыяй. 9 сакавіка 1918 г. Выканкам Усебеларускага з'езду прыняў другую Статутную грамату , у якой Беларусь у межах рассялення і колькаснай перавагі беларускага народа аб'яўлялася Народнай Рэспублікай (БНР). Выканкам быў пераназваны ў Раду БНР, прэзідыум якой узначальваў І. Серaда. Яна аб'яўлялася заканадаўчым органам да склікання Ўстаноўчага сойма. Народны Сакратарыят , прызначаны Радай, стаў выканаўчым органам. 23 сакавіка 1918 г. кайзер Вільгельм II выдаў дэкларацыю пра незалежнасць Літоўскай дзяржавы і гэтым замацаваў далучэнне часткі Заходняй Беларусі (Віленшчыны, Гарадзеншчыны і Беласточчыны) да Літвы. У гэты ж дзень, па прапанове лідараў Віленскай беларускай Рады, якія ўвайшлі ў склад Рады БНР, стала абмяркоўвацца неабходнасць абвяшчэння незалежнасці Беларусі. 25 сакавіка 1918 г. Радая БНР прыняла трэцюю Статутную грамату , у якой Беларуская Народная Рэспубліка аб'яўлялася незалежнай у складзе Магілёўскай, Менскай, а таксама беларускіх частак Гарадзенскай, Віленскай, Віцебскай, Смаленскай, Чарнігаўскай і сумежных губерняў. Абвясціўшы незалежнасць Беларусі, Рада БНР імкнулася атрымаць яе прызнанне з боку Нямеччыны. 25 красавіка 1918 г. кайзеру Вільгельму II была накіравана падзячная тэлеграма з разлікам на афіцыйнае прызнанне БНР. Аднак афіцыйны Берлін разглядаў Беларусь як частка Савецкай Расіі і без Савецкага ўрада адмовіўся прызнаць ізноў створаную дзяржаву. Тэлеграма кайзеру выклікала палітычны крызіс, які прывёў да расколу БСГ і Радыя БНР. БСГ раскалолася на тры часткі: Беларускую партыю сацыялістаў-рэвалюцыянераў, Беларускую сацыял-дэмакратычную партыю (БСДП) і Беларускую партыю сацыялістаў-федэралістаў. З Сакратарыята Рады выйшлі сацыял-дэмакрат А. Смоліч, сацыялісты-рэвалюцыянеры Т. Грыб і Л. Заяц. З уключэннем у склад Рады 10 чальцоў кансерватыўна-клерыкальнага Беларускага народнага прадстаўніцтва на чале з абшарнікам Р. Скірмунтам у дзейнасці Рады стала панавальным ліберальна-кансерватыўны кірунак. Такі курс знаходзіў падтрымку нямецкіх акупацыйных улад. Радзе БНР і Народнаму Сакратарыяту было дадзена абяцанне на стварэнне органаў мясцовага самакіравання. Яны атрымалі магчымасць разгарнуць сваю дзейнасць на міжнароднай арэне, прыступіць да стварэння нацыянальнай школы, устаноў культуры. Аднак германскія ўлады не дазволілі БНР сфармаваць свае ўзброеныя сілы, паліцыю, судовую і фінансавую сістэмы. Гэта кажа пра тое, што БНР не было дзяржавай у поўным сэнсе гэтага слова. Гэта быў зародак дзяржавы. Пасля сыходу германскіх войскаў з тэрыторыі Беларусі частка чальцоў Рады БНР засталася ў Менску, іншая выехала ў Гародню і Вільня, дзе працягвала працу па стварэнні Беларускай дзяржаўнасці. Радая БНР не вырашыла праблему стварэння беларускай дзяржавы, але прымусіла бальшавіцкі ўрад перагледзець сваю палітыку ў стаўленні беларусаў як нацыі.
21. 21 лютага 1918 года была прынята I Устаўная грамата пад назвай “Да народаў Беларусі”. 2 высновы: абвяшчэнне неабходнасці склікання Устаноўчага сходу, які вызначыць лёс Беларусі, а да яго склікання стварыць Нароны сакратарыят – часовая ўлада да склікання Усебеларускага устаноўчага сходу. У зацверджанай радай 2-й Устаўной грамаце Беларусь абвяшчалася На¬роднай Рэспублікай. Выканаўчы камітэт быў перайменаваны ў Раду БНР, аб- раны прэзідыум Рады на чале з I. Серадой. На тэрыторыі рэспублікі былі аб- вешчаны сваооды слова, друку, сходаў, забастовак, сумлення, недатыкаль- насцьасобы і жылля, права на аўтаномію, раўнапраўе моў усіх нацыянальнас- цей Беларусі. Пацвярджалася права прыватнай уласнасці на зямлю, якая бяс- платна перадавалася тым, хто яе апрацоўваў. Лясы, воды, нетры зямлі абвяш- чалісяўласнасцюБНР. Паўсюднаўстанаўліваўся8-гадзінныпрацоўныдзень. Згодна з 3-й Устаўной граматай, якая была выдадзена 25 сакавіка 1918 г., БНР абвяшчалася "незалежнай і вольнай дзяржавай". У яе склад былі ўключаны Магілёўская, Мінская, Віцебская губерні, а таксама беларускія часткі Гродзенскай, Віленскай, Смаленскай, Чарнігаўскай і сумежных губерняў.
22. Беларускія нацыянальныя сілы гуртаваліся вакол Беларускай сацы- ялістычнай грамады, урада БНР і Беларускага нацыянальнага камісарыята. Так, дзеячамі БНР у 1918 г., у час акупацыі германскімі войскамі заходняй часткі Беларусі, было адкрыта 89 беларускіх школ, настаўніцкія курсы ў Вільні і настаўніцкая семінарыя ў Свіслачы. Выдаваліся газеты "Гоман", "Беларус", часопіс "Варта" і інш. Быў заснаваны шэраг выдавецтваў, бюро для падрыхтоўкі падручнікаў, Беларускае навуковае таварыства ў Вільні, беларуская бібліятэка і кнігарня, курсы беларусазнаўства, музычная школа, каталіцкая духоўная семінарыя, тэатральныя групы, шэраг культурна-асветных арганізацый, якія ладзілі для жыхароў гарадоў, мястэчак і вёсак беларускія спектаклі, канцэрты і інш. Пасля абвяшчэння БНР Народны са¬кратарыят прыняў пастанову аб дзяржаўным статусе беларускай мовы.
24. На працягу ўсяго 1918 года ішла барацьба сярод беларускіх прыхільнікаў савецкай улады наконт мэтазгоднасці стварэння беларускай савецкай дзяржаўнасці. Са студзеня 1918 года вызначыліся 2 арганізацыі, якія паставілі пытанні лёсу беларускага народа пасля спынення нямецкай акупацыі. Ідэю стварэння беларускай савецкай рэспублікі была выдвінута Белнацкамам пра наркамаце па справах РСФСР начале з Чарвяковым. .). Ён заахвочваў савецкія ўлады да вырашэння пытання беларускай дзяржаўнасці на савецкай аснове, праводзіў актыўную дзейнасць сярод бежанцаў-беларусаў па развіццю беларускай адукацыі і культуры. Белнацкам працаваў у цеснай сувязі з Беларускімі секцыямі РКП(б), якія ствараліся ў асяроддзі беларускіх бежанцаў з восені 1918 года і так сама былі арыентаваныя на стварэнне сацыялістычнай беларускай дзяржавы. Супраць стварэння асобнай, нават сацыялістычнай Беларусі выступіў Аблвыкамзах пры падтрымцы заходняга камітэта РКП/б/ (А.Мяснікоў, К.Ландар), які ўвогуле не лічыў беларусаў асобным народам і не бачыў патрэбы ў вырашэнні нацыянальнага пытання. На канферэнцыі Беларускіх секцый РКП(б) у Маскве 21-23 снежня 1918 года было выбрана Цэнтральнае бюро беларускіх камуністычных арганізацый (Дз.Жылуновіч) і было прынята рашэнне аб неабходнасці сварэння БССР, бо беларуская тэрыторыя цалкам ужо кантралявалася Чырвонай арміяй. 23 снежня адбылася сустрэчы кіраўнікоў Бюро з У.Леніным, які падтрымаў ідэю аб стварэнні БССР. 25 і 27 снежня на экстрэнных паседжаннях Белнацкама і Цэнтральнага бюро беларускіх камуністычных арганізацый рыхтаваўся Маніфест аб беларускім урадзе(Часовы рабоча-сялянскі ўрад) і распрацоўвалася структура ўрада БССР.
25. Падзеі, звязаныя з Усебеларускім кангрэсам, сведчылі пра сур’ёзнасць беларускага пытання. У студзені 1918 г. у Петраградзе як аддзел Народнага камісарыята па справах нацыянальнасцяў быў створаны Беларускі нацыянальны камісарыят (Белнацкам) (старшыня − А.Чарвякоў, сакратар − З.Жылуновіч). Белнацкам выступаў за ператварэнне Заходняй вобласці, якая была створана на тэрыторыі Беларусі ў выніку рэвалюцыйных падзей 1917 г., у бел аўтаномію ў складзе РСФСР. Дзейнасць Белнацкама выклікала незадаволенасць Аблвыканкамзаха, які адхіліў усялякія спробы стварэння беларускай дзяржаўнасці і перайменаваў Заходнюю вобласць у Заходнюю камуну. Толькі абвяшчэнне БНР і прэтэнзіі на беларускія тэрыторыі з боку адноўленай пасля Першай сусветнай вайны Польшчы прымусілі ўрад Савецкай Расіі пайсці на ўтварэнне беларускай сацыялістычнай дзяржавы. Рашэнне аб стварэнні Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі было аформлена на VІ Паўночна-Заходняй абласной канферэнцыі бальшавікоў, якая праходзіла ў Смаленску 30–31 снежня 1918 г. і была перайменавана ў І з’езд камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларусі. 1 студзеня 1919 г. быў утвораны Часовы рабоча-сялянскі ўрад рэспублікі, які ўзначаліў З.Жылуновіч. У гэты ж дзень урад прыняў Маніфест аб абвяшчэнні БССР. У дакуменце дэклараваліся сацыяльныя правы працоўных у новай краіне, але адсутнічалі дэмакрат правы і свабоды, паколькі яны не адпавядалі інтарэсам дыктатуры пралетарыяту. Але пасутнасці ўрад БССР не меў ніякіх паўнамоцтваў, а ўсе асноўныя пытанні, якія тычыліся беларускага народа, вырашаліся ў Маскве. Так, былі зачынены ўсе беларускія навучальныя ўстановы, якія былі створаны ў час нямецкай акупацыі, было адмоўлена ў вылучэнні сродкаў на выданне камуністычнай газеты на беларускай мове. Больш за тое, 16 студзеня 1919 г. ЦК РКП(б), рыхтуючыся да падзелу сфераў уплыву з Польшчай, прыняў рашэнне аб вывадзе са складу БССР Смаленскай, Віцебскай і Магілёўскай губерняў і далучэнні іх да Расіі, а Гродзенскай і Мінскай губерням прапаноўвалася аб’яднацца з Літвой і ўтварыць адзіную дзяржаву.
26. 2-3 лютага 1919 года ў Мінску адбыўся I з’езд Саветаў Беларусі. На ім быў абраны Цэнтральны выканаўчы камітэт (ЦВК) – галоўны орган улады на Беларусі, пераважна з прадстаўнікоў Аблвыкамзаха. Была прынята першая Канстытуцыя БССР, герб і флаг. Была ўстаноўлена федэратыўная сувязь з РСФСР і аб’яўлена аб стварэнні ЛітБелССР. 27 лютага 1919 г. на аб’яднаным пасяджэнні ЦВК ССРБ і ЛССР было створана сумеснае кіраўніцтва гэтым буферным дзяржаўным утварэннем паміж Савецкай Расіяй і “імперыялістычнымі краінамі”, у першую чаргу – буржуазнай Польшчай. Урад ЛітБел займаўся пытаннямі аднаўлення прамысловасці і падтрымкі ўстаноў культуры. На гэтую дзейнасць ён атрымаў значныя грашовыя крэдыты з Масквы. Аднак перадаць сялянам канфіскаваную ў памешчыкаў зямлю, як гэта прадугледжваў Дэкрэт аб зямлі, адмовіўся. Быў узяты курс на стварэнне ў былых памешчыцкіх маёнтках саўгасаў і калектыўных гаспадарак – камун. Палітыка “ваеннага камунізму” – харчразвёрстка, масавая прымусовая мабілізацыя насельніцтва ў Чырвоную Армію, “чырвоны” тэрор выклікалі значны рост антысавецкіх выступленняў, асабліва сярод сялян, у 1919 годзе. Самым значным антысавецкім выступленнем быў мяцеж армейскіх частак у Гомелі і Рэчыцы, якім кіраваў эсэр М.Стракапытаў (24-29 сакавіка 1919 года). Ростам антысавецкіх настрояў скарысталіся ў Польшчы. Яшчэ ў 1918 годзе ў заходніх рэгіёнах Беларусі пасля адыходу нямецкіх войск стварыліся прапольскія атрады “мясцовай самаабароны”. У 1919 годзе ім на дапамогу прыйшла рэгулярная польская армія, якая выконвала памкненні польскага ўрада стварыць Польшчу ў межах 1772 года.
27. Для барацьбы з савецкай уладай вядучыя краіны Еўропы і ЗША пайшлі на палітычны саюз з А.Калчаком (кіраўніком белага руху ў Расіі, і выказаліся толькі за магчымасць аўтаномій народаў у складзе Расіі. З другога боку, Юзаф Пілсудскі, кіраўнік адноўленай польскай дзярж, чарговы раз агучыў ідэю польскага нац-вызваленчага руху ХІХ ст. ― аднаўлення Рэчы Паспалітай у межах 1772 г. У адозве «Да насельніцтва былога ВКЛ» Ю.Пілсудскі запэўніваў, што «польскае войска нясе ўсім вольнасць і свабоду». Насельніцтва Беларусі, якое ў большасці было незадаволенае палітыкай «ваеннага камунізму», мабіліз у Чырвоную Армію і рэквізіцыямі з пэўным энтузіязмам успрыняло абяцанні Ю.Пілсудскага. Наступленне польскай арміі пачалося ў лютым 1919 г. і мела вельмі імклівы характар: ў верасні польскае войска апынулася на лініі Дзвінск − Полацк −Барысаў − Любань. На захопленай тэрыторыі быў усталяваны польскі акупацыйны рэжым: ліквідаваны органы мясцовага кіравання, аднаўлялi памешчыцкае землеўладанне, праводзіліся рэквізіцыі, а многія дзеячы бел нац руху апынуліся ў турмах. Масавы рух супраціву (ўзначалілi эсэры). Супраціўленне арганізоўвалі таксама і бальшавікі. 14 мая 1920 г. пад камандаваннем М.Тухачэўскага контрнаступленне. Пасля вызвалення Мінска 31 ліпеня 1920 г. адбылося другое абвяшчэнне Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь (ССРБ). Войска М.Тухачэўскага было спынена пад Варшавай і вымушана было адступаць.Адначасова на беларускіх землях актывізаваўся антысавецкі ўзброены рух. Ва ўмовах польскага контрнаступлення і ўзмацнення антысавецкага руху на тэрыторыі Беларусі ўвосень 1920 г. савецкі ўрад пайшоў на мірныя перагаворы з Польшчай. 18 сакавіка 1921 г. у Рызе мірны дагавор(да Польскай дзяржавы адыходзіла тэрыторыя Зах Бел, савецка-польская мяжа праходзіла ў 30 км ад Мінска. У складзе абвешчанай ССРБ засталіся толькі 6 паветаў былой Мінскай губерні, у якіх пражывала 1,5 млн. чалавек. На перамовы ў Рызе, дзе вырашалася тэр пытанне Бел, бел дэлегацыю нават не запрасілі. Усх Бел засталася ў складзе РСФСР.
28. На занятай тэрыторыі Беларусі польскія ўлады ліквідавалі органы савецкага мясцовага кіравання, аднаўлялі памешчыцкае землеўладанне, усталёўвалі свае парадкі. Палітычныя к праціўнікі польскай улады падвяргаліся жорсткім рэпрэсіям. У культурным жыцці праводзілася палітыка паланізацыі. Зачыняліся беларускія школы і ўстановы культуры. Многія дзеячы беларускага нацыянальнага руху, шэраг настаўнікаў беларускіх школ былі арыштаваны і адпраўлены ў польскія турмы. 3 дзяржаўных устаноў, фабрык і заводаў звальняліся «непажаданыя» асобы. Супраціўленне польскім інтэрвентам арганізоўвалі бальшавікі. Яны заняліся стварэннем партызанскіх атрадаў ва ўсходніх і падрыхтоўчай работай у заходніх раёнах Беларусі. У канцы жніўня 1919 г. ЦК КП(б)ЛіБ утварыў спецыяльны палітычны орган – Бюро па нелегальнай рабоце, якое займалася фарміраваннем партызанскіх атрадаў. На шлях супрацоўніцтва з Камуністычнай партыяй (бальшавікоў) Літвы і Беларусі стала Беларуская камуністычная арганізацыя (БКА) на чале з У. М. Ігнатоўскім. Яна адкалолася ад партыі беларускіх эсэраў і мела на мэце адраджэнне Савецкай улады ў Беларусі. Усе партызанскія атрады ў раёне Мінска дзейнічалі пад кіраўніцтвам БКА. У гады польскай акупацыі захоўвалася Савецкая ўлада ў «Рудабельскай рэспубліцы». Але ў студзені 1920 г. польскія войскі спалілі вёску Рудабелка. У час барацьбы з польскай інтэрвенцыяй славутым стала імя дзеда Талаша. У 1919 г. ва ўзросце 75 гадоў Васіль Ісакавіч Талаш (1844—1946) арганізаваў і ўзначаліў партызанскі атрад колькасцю каля 300 чалавек. Атрад дзейнічаў на тэрыторыі Беларускага Палесся. Гэтыя падзеі стапі сюжэтам для аповесці Я. Коласа «Дрыгва». У гады Вялікай Айчыннай вайны В.I.Талаш прымаў удзел у барацьбе з нямецка-фашысцкімі захопнікамі. У супраціўленне акупантам уключылася партыя беларускіх эсэраў (БПС-Р). У снежні 1919 г. паміж бальшавікамі і беларускімі эсэрамі было заключана пагадненне аб стварэнні адзінага фронту барацьбы. Сувязным звяном паміж імі стала БКА на чале з У.Ігнатоўскім. А ў сакавіку 1920 г. быў распрацаваны сумесны план узброенага паўстання і створаны Беларускі паўстанцкі камітэт (БПК). 28 студзеня 1920 г. у вёсцы Гатава адбыўся першы, а 5 красавіка ў вёсцы Міханавічы другі з'езды партызан, на якіх была распрацавана тактыка барацьбы супраць ворага.