Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қазақ көлік және коммуникациялар академиясы
“Экология және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі” кафедрасы
“Экология негіздері” пәнінің практикалық жұмыс жүргізуге арналған әдістемелік оқу құралы
(1-2 курс студенттері үшін)
Алматы 2005ж.
65.9(2).28
Құрасшарушылар: Цыганков С.Г., Бимагамбетова Л.Н., Асенова Ж.А.
“Экология негіздері” пәнінің практикалық жұмыс жүргізуге арналған әдістемелік оқу құралы 1-2 курс студенттеріне арналған, Алматы: ҚазККА 2005ж. – 37 бет.
Әдістемелік құралдар “Экология негізінің” практикалық жұмыстарына арналған “Өмір тіршілігінің қауіпсіздігінің” дипломдық жоба бөлімдерін ороындауда қолдангуы мүмкін, практика эрекетінің экологиялық қызметінде, кәсіпорын көлігінде инженер-техник жұмысшыларының факультеттегі мамандықтарын жоғарылату үшін.
Рецензентшілер:
ҚазККА президиумының отырысында бекітілген
Протокол №
ҚОРЫТЫНДЫ
|
КІРІСПЕ |
Сағат |
|
№1 практикалық жұмыс. КӘСІПОРЫННЫҢ АУАҒА ШЫҒАРАТЫН ЭКОЛОГИЯ ҚАУІПТІЛІГІНІҢ КАТЕГОРИЯЛАРЫН АНЫҚТАУ |
2 |
|
№2 практикалық жұмыс. АУАҒА ШЫҒАТЫН ЗИЯНДЫ ЗАТТАРДЫҢ ШЕКТІ РҰҚСАТ ЕСЕБІ |
2 |
|
№3 практикалық жұмыс. АУАҒА ШАШЫРАЙТЫН ЗИЯНДЫ ЗАТТАР ГРАФИГІ |
3 |
|
№4 практикалық жұмыс. КӘСІПОРЫННЫҢ САНИТАРЛЫ-САҚТАНУ ЗОНАСЫНЫҢ ШЕКАРАСЫН АНЫҚТАУ МЕН ЕСЕПТЕУ |
5 |
|
№5 практикалық жұмыс. АУАНЫҢ ЛАСТАНУЫ КЕЗІНДЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚОРЫТЫНДЫ ЕСЕБІНЕ ТАБИҒАТТЫ ҚОРҒАУ МЕРЕКЕСІН ЕНГІЗУ |
4 |
|
№6 практикалық жұмыс. ТЕМІР ЖОЛ КӨЛІГІНЕН ШЫҒАТЫН ЗИЯНДЫ ЗАТТАР ЕСЕБІ |
2 |
|
№7 практикалық жұмыс КӘСІПОРЫН АВТОКӨЛІГІН ШЫҒАРАТЫН ЕСЕБІ |
2 |
|
№8 практикалық жұмыс СУ ҚОЙМАСЫ КЕЗІНДЕ ТАБИҒАТТЫ ҚОРҒАУ МЕРЕКЕСІН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚОРЫТЫНДЫ ЕСЕСБІНЕ ЕНГІЗУ |
3 |
|
№9 практикалық жұмыс ҚОНЫС ТЕПКЕН ЖЕРДІҢ АКУСТИКАЛЫҚ ЛАСТАНУЫ КЕЗІНДЕ ТАБИҒАТТЫ ҚОРҒАУ МЕРЕКЕСІН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚОРЫТЫНДЫ ЕСЕБІНЕ ЕНГІЗУ |
7 |
|
Әдебиеттер тізілі |
КІРІСПЕ
Атмосфералы ауа – қоршаған ортаның ең маңызды элементтерінің бірі. Кәсіпорынның тғмір жол мен авто көлігінің атмосфера ауасындағы зиянды заттары (ЗЗ) зиян сандары әр түрлі зиянды заттарға саяды, қатты және сүйық бөлігі (аэрозол) басқа да улы заттар, осылар мен басқаларын зитянды ингредиент деп атайды.
Объекттер мен технологиялық процесстердегі белгіленетін заттарды “Белгілегіштер” деп атайды, мысалы жағатын агрегаты бар жер, іштей жанғыш двигательі, технологиялық пештер, ошақтар, кептіргіштер, пісіру қызметі т.б. Бөлгіш арқылы (ЗЗ) ауаға шығатын тесігін, зиян шығару көзі деп атайды. Мысалы: көз болып табылатындар; түтін шығатын құбыр аузы, газ шығантын патрубкілер, цех орындарындағы аэрация жарығы т.б.
Шығарғыш көздері болып табылатындар.
биік – Н >50м;
орташа биік – Н=10-50м;
төмен – Н=2-10м;
құрлықтағы – Н<2м.
Әр көз атмосфераға бір немесе бірнеше ингредиент шығарады. Зиянды
қалдықтар ауаға шашырап ішкі факторлардың қысымымен өз құрамын өзгертейді, көзден шыққан кезде ауа орталығында концентрациясы төмендейді. ЗЗ концентрациясы ауада зат миллиграмымен өлшенеді ауаның куб метрі С (мг/м3) әрпімен белгіленеді. Адамға және қоршаған ортаға ЗЗ концентрациясының дәл өзі физикалық, химиялық және т.б. тизетін әсерінің түрлерін анықтайды.
Ұытты технология процесінің түрлі өндірісінің зиянын бағалау үшін жеткізу амалдары қолданылады, адамға және қоршаған ортаға зияны тимейтін араласқан уытты қоспалар яғни өнеркәсіп объектерінде қоршаған ортада ЗЗ концентрация (биосфера) зиянсыз шегі орнатылады.
ШЗК – ол орташаланған уақытты анықтауға жататын адамның мезгілше немесе барлық өміріне зиян тигізбейтін максималды атмосферадағы ЗЗ концентрациясы. ГОСТ 12.1.005-76. Нормасындағы жұмыс зонасының ШЗК-ауасына қарағанды (“Санитарлы-гигиеналық талап ету, жұмыс зонасының ауасы”), ШЗК – атмосфера ауасы СН 245-71 нормаланады.
Әр затқа, ауа ластануына ТМО елдерінде орнатылған ШЗК-нормативі екеу: максималды бір жолғы ШЗК, тәуліктік орташа ШЗК. Максималды бір жолғы ШЗК адамда рефлекторлы реакция үшін орналасқан (иіс сезуге, тұншығуға т.б.) ауа ластануының қысқа мерзіміне (20 минутқа дейін). Тәуліктік орташа ШЗК жалпытоксикологиялық, канцерогенді және мутагенді әсерін ескеру мақсатында орналасқан.
Максималды бір жолғы ШЗК есте қалатың азғана концентрациялы ауаумен қысқа мерзім (5-10 мин) дем алған адамды бақылау кезінде орнатылады. Байқау кезінде қолданылатын максималды концентрация өндірістік ғимараттағы ауа үшін орналасқан ШЗК аспауы керек, осы зерттеуде адам үшін қауіпсіздік кепіліне қызмет етеді.
Орташа тәулік ШЗК орналастыру үшін жануарға токсикологиялық эксперимент жүргізіледі жалпы токсикологиялық, канцерогенді және мутагенді ЗЗ нақты әсерінің тигенін үйрету мақсатында. Эксперимент кезінде есте қанатын заттар мен адам қатынасының жағдайымен қалыптасуы.
№1 практикалық жұмыс.
КӘСІПОРЫННЫҢ АУАҒА ШЫҒАРАТЫН ШЫҒАРЫНДЫЛАРЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПТІЛІК КАТЕГОРИЯСЫН АНЫҚТАУ.
Тапсырманың жоғдайы бойынша көлік кәсіпорынның төңірегінде ауаға ыстық қалдықтар шығаратын бір орын бар – көмірмен жанатын жер. Көмір жанған кездегі ауаға бөлініп шығатын зиянды заттар:көмір золасы, азот оксиды, күкірт диоксиді, көміртек қышқылы.
Кәсіпорын қауіпсіздігінің категориясы (КҚҚ) формуламен есептейді:
КҚҚ= (1.1)
Қайда: Мi- қалдық массасы i–заттар, т/жыл;
ШЗКссi – орташа тәулікті ШЗК і-заттар, мг/м3;
n – ластану заттарының саны;
αі – мөлшерленбеген константа, зиянды заттар классының
қауіптілігінен тұрады (табл. 1.1)
Ереже 1.1.
αі – мағынасы СН-245-71 түрлі класс қауіптілік заты үшін.
|
Зиянды заттардың қауіптілік класы |
Мөлшерсіз константа |
|
1. Аса қауіптілер |
1,7 |
|
2. Жоғары қауіптілер |
1,3 |
|
3. Біркелкі қауіптілер |
1,0 |
|
4. Аз қауіптілер |
0,9 |
М´қатты=В·Ар·f·(1-η3), т/жыл (1.2)
Қайда В – жаққыш шығыны, т/жыл;
Ар – жаққыш қүлділігі; %: Қарағанды көмірі – 27,6;
f – жаққыш құрылымына байланысты коэффициент
(жылжитып және жылжымайтың қоршау, қалмен беру т.б.)
көмірге ұсынады f=0,0023;
η3 – аппарат тазалаған кезде табылатын коэффициент, егер аппарат жоқ болса η3=0.
Көмір жоққан кездегі бөлініп шығатын SO2 саны
Қайда Sp – жаққыштағы күкірт қорытындысы %; Қарағанды көмірі – 0,8;
η´SO2 – үлес SO2 ұшқан күлге қосылды; Қарағанды көмірі – 0,1;
η´´SO2 – үлес SO2 аппарат тазалағанда табу; СО – саны
М´СО=0,001·В··КСО·(1-), т/жыл (1.4)
КСО – саны СО, жылу бірліктеріне пайда болған, жанған кезде
бөлінетін кг/кДж, от жағатын жерден тәуелді: көмір
(жылжымайтың қоршау, қалмен лақтыру) – 1,9;
q4 – жылу жоғанту, жанғыш заттың механикалық толық
еместігінен, жаққыш құрылымына тәуелді (жылжымалы
қоршау, қолмен лақтыру) - 7%;
NO2 – саны;
Қайда В – коэффициент, NO2 қалдығының төмендеу деңгейінің
ескерілуі, техникалық шешім кезінде 0 тең деуге болады;
КNO2 - NO2-саны, 1 гДж жылуға тең кг/гДж. Жағу орнының
мықтылығына байланысты, көмір – 0,2; күші төмен жағу
орнына қабылданады.
Орташа тәулікті ШЗК зиянды заттары мен қауіптілер класы 1.2 ережесінде көрсетілген.
1.2 ережесі.
ШЗК және қауіп класы зиянды заттар бөлінгендегі жылу беретін жердің эксплуатациясы.
|
заттар |
ШЗКсс, мг/м3 |
Қауіптілер класы |
|
Көмір |
0,15 |
3 |
|
SO2 |
0,05 |
3 |
|
СО |
1 |
4 |
|
NO2 |
0,04 |
2 |
КҚК кәсіпорының үлкендігіне қарай 4 қауіпті категорияға бөледі. Кәсіпорын қысымы үшін шеқаралақ жағдай 1.3 ережесінде көрсетілген.
Кәсіпорындағы І категория 60-70% қалдықтар төмендеуінің қажеттілігі жалпы қала бойынша ШКЗ төмендеуінің мақсатына жету, ІІ категория - 30%-ке жалпы қала бойынша төмендеуі, І-ІІ категориялар табиғат қорғау тіршілігінің бақылауында болу керек. ІІІ категорияға қауіптіліктің 104 ÷103 кәсіпорыны жатады. Олардың сыбағасына 10÷15% жалпы қала қалдығы жатады. Бұл кәсіпорындарға ШЗК қалдығын қала бойынша жалпы төмендетуі үшін 10÷15% төмендейді.
IV – кәсіпорыны үшін фактикалық қалдықтарын ШЗК деугейінде нормативтер орнатуға болады.
1.3 ережесі.
КҚК мағынасымен кәсіпорындарды қауіпті категорияға шектеу жағдайы.
|
Кәсіпорынның қауіпті категориясы |
КҚК мағынасы |
|
І |
КҚК ≥ 106 |
|
ІІ |
106 > КҚК ≥ 104 |
|
ІІІ |
104 > КҚК ≥ 103 |
|
IV |
103 > КҚК |
Кәсіпорынға тапсырылған көліктің экологиялық қауіптілігін анықтау үшін, барлық зиянды заттардың жылдық жинау қажеттілігі, еп-сеп кезінде алынған, мәліметтерді пайдаланып 1.4 ережесіне кіргізу керек.
Ереже 1.1 және 1.2 санын санап 1.3 ережесінен шығып шектелген жағдайларды қорытындылау.
1.4 ережесі
|
заттар |
М´і, т/жыл |
ШЗКссі, мг/м3 |
Қауіп класы |
αі |
|
|
Көмір күлі |
|||||
|
SO2 |
|||||
|
СО |
|||||
|
NO2 |
|||||
|
КҚК |
ШЗК анықтау үшін шыққан мәліметтер 1.5 ережесіне қабылдау.
Ереже 1.5
Шығыс мәліметтер.
|
№ |
Құбыр биіктігі Н,м |
Температура, ºС |
Қалдық көзінің шығатын диаметрі D,м |
Жылу беретін жердің жұмыс істейтін уақыты t, сағ/жыл |
V1 м3/с ГВС қалдық көлемі |
Көмір шығыны Вт/тонн |
|
|
газ, Тг |
ауа, та |
||||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
|
1 |
20 |
150 |
12 |
0,4 |
4120 |
4,24 |
5000 |
|
2 |
22 |
160 |
13 |
0,35 |
4120 |
4,17 |
5100 |
|
3 |
24 |
170 |
14 |
0,45 |
3980 |
4,01 |
4500 |
|
4 |
26 |
180 |
15 |
0,32 |
3780 |
4,63 |
4700 |
|
5 |
28 |
190 |
16 |
0,41 |
3620 |
4,75 |
4000 |
|
6 |
27 |
200 |
17 |
0,39 |
3620 |
4,63 |
4200 |
|
7 |
25 |
210 |
16 |
0,37 |
4320 |
4,24 |
5500 |
|
8 |
28 |
220 |
15 |
0,35 |
4320 |
4,97 |
5700 |
|
9 |
30 |
230 |
14 |
0,33 |
4500 |
4,73 |
6000 |
|
10 |
32 |
240 |
13 |
0,36 |
4500 |
4,97 |
6100 |
|
11 |
14 |
250 |
12 |
0,25 |
5160 |
4,11 |
6500 |
|
12 |
16 |
245 |
11 |
0,26 |
5160 |
4,76 |
6700 |
|
13 |
18 |
235 |
10 |
0,27 |
8760 |
4,17 |
7000 |
|
14 |
20 |
225 |
9 |
0,28 |
8760 |
4,96 |
7100 |
|
15 |
22 |
215 |
8 |
0,29 |
8760 |
4,73 |
6800 |
|
16 |
24 |
205 |
7 |
0,30 |
8760 |
4,78 |
6900 |
|
17 |
18 |
195 |
6 |
0,31 |
5100 |
4,44 |
6300 |
|
18 |
30 |
185 |
5 |
0,32 |
5100 |
4,34 |
6400 |
|
19 |
31 |
175 |
12 |
0,33 |
4960 |
4,24 |
5800 |
|
20 |
13 |
265 |
9 |
0,34 |
4960 |
4,14 |
5900 |
|
21 |
15 |
155 |
10 |
0,35 |
4120 |
4,96 |
5300 |
|
22 |
17 |
160 |
11 |
0,36 |
4120 |
4,1 |
5400 |
|
23 |
19 |
170 |
15 |
0,37 |
3960 |
4,12 |
4800 |
|
24 |
125 |
180 |
14 |
0,38 |
3960 |
4,17 |
4900 |
|
25 |
29 |
190 |
17 |
0,39 |
3720 |
4,28 |
4700 |
№2 практикалық жұмыс
АУАҒА ШЫҒАТЫН ЗИЯНДЫ ЗАТТАРДЫҢ ШЕКТЕУЛІ РҰҚСАТ ЕСЕБІ. ШРШ.
Ғылымы-техникалық норматив болып табылады, атмосфера ластануының әр қайсысының нақты көзін орнатуында, ЗЗ қалдығынан және қала жиынтығы немесе т.б. тұрғыны бар жерлер перспективалар есебімен кәсіпорын мен ЗЗ атмосфераға шашылуы (1,5-2,5 биіктікте жер бетіне) жергілікті концентрацияы әкелмейді, тұрғын ШРК көтеріндісі, жануарлар әлеміне, яғни жағдай орындалу керек.
См+Сф< ШРКмбж
Қайда: Сф – ЗЗ ауадағы фонды концентрация, ластанудың көздерімен
қалдықтар жағдайы;
См – ЗЗ ауадағы максималды концентрация.
2.1. суретте. Зиянды заттар концентрациясы ауа қабатында, қалдық көзінің ара қашықтығынан тәуелді екендігі көрестілген.
---
2.1 сур. Жер бетіндегі ауа қабатындағы ЗЗ концентрациясын болу.
См – желдің қауіпті жылдамдығындағы зиянды заттардың максималды жергілікті концентрация; Хм – См жататын ара қашықтық.
Желдің қауіпті жылдамдығындағы зиянды заттардың максималды жергілікті концентрация, яғни шашылудың нашар жағдайы ыстық көздерді анықтау формуласы
См=, мг/м3 (2.1)
Қайда: А – коэффициенті стратификация температура (атмосфера
қабаттануы) зиянды заттардың, тік және көлденең
шашылуын анықтау, климаттың зонаға тәуелді. Қазақстан
үшін А=200.
F – зиянды заттардың тұну коэффициенті, заттың агрегаты
жағдайына тәуелді, ал қатты заттарға – олардың бытырауы:
F=1 газға ұқсас заттар үшін;
қатты үшін: тазалау сатысы 90% жоғары F=2;
тазалау сатысы 75%-тен 90%-ке дейін F=2,5;
тазалау сатысы 75%-тен төмен F=3.
M – қалдық массасы, яғни зиянды зат саны, г/сек уақыт
бірлігіне құбырдан шығуы.
Максималды-секунды қалдықтар, жылдың қалдықтар арқылы анықталады. №1 практикалық жұмыста алынған М´
М=, г/с (2.2)
t-жылу беретін жердің жұмыс уақыты сағ/жыл (1.5 ережесі);
V1 – газды-ауалы қоспа көлемі уақыт бірлігіне шығатын көзі болып табылады м3/с (1.5 ережесі);
n – жергілікті рельеф коэффициенті, 1 шақырымға егер биікті құлауы 50м кенм болмаса, онда n 1-ге тең;
H – құбыр биіктігі, м (1.5 ережесі);
D – құбыр аузының диаметрі, м (1.5 ережесі);
ΔT- сыртқы ауа мен газх температуроасының түрлігілі;
ΔT=ТГ –Та ºС (2.3)
ТГ жәгне Та - сыртқы ауа мен ºС газ қалдывқтарының температурасына сәйкес (1.5 ережесі);
m, n – мөлшерленбеген коэффициенттер, көзден газ-ауа қоспасының шығу жағдайын ескеру.
m= , (2.4)
f–қалдық параметр, f= , (2.5)
D – ГВС қалдық көзінің аузының диаметрі, м (1.5 ереже)
- көзден шығатын газ-ауа қоспасының жылдамдығы;
=V , м/с (2.6)
Vm қалдық параметрімен анықталатын n коэффициент мағынасы ыстық қалдықтар үшін
Vm= 0,65 , (2.7)
n =3 егер Vm ≤ 0,3
n = 3- егер 0,3< Vm ≤2 (2.8)
n = 1 егер Vm >27
Зиянды заттардан максималды концентрация алу мағынасы, 2.1 формуласымен табылған ШРК-ның максималды түрлілігімен салыстыру кезек, жылу жағдайына тапсырылған параметрлер См+Сф<ШРК сәйкестігіне қорытынды жасау.
2.1 ережесінде максималды түрлі және фонды ШРК көрсетілген.
2.1 ережесі.
Максималды түрлі және фонды ШРК.
|
заттар |
Қатты зат (күл, көмір) |
СО |
SO2 |
NOx |
|
ШРК, мг/м3 |
0,5 |
3,0 |
0,5 |
0,085 |
|
Сф, мг/м3 |
0,2 |
1,5 |
0,1 |
0,03 |
См+Сф< ШРКмр жағдайында орындалмайды, ШРШ-ны санау кажет, ШРШ берген жағдайдың тәртібімен, қалдық мықтылығына теңеседі.
ШРШ = , г/с (2.9)
ШРШ т/жыл мағынасын ауыстыру үшін мынаны қолдану керек.
ШРШ=0,036tШРШ (2.10)
Мәліметтер есебі 2.2 ережесінде көрсетілген.
2.2 ережесі.
ШРШ нормативі.
|
Көз |
заттар |
Пайда болған жағдайлар |
ШРШ |
||
|
М´, т/жыл |
М, г/с |
Т/жыл |
Г/с |
||
|
Жылу беретін жер |
Көмір күлі |
||||
|
SO2 |
|||||
|
СО |
|||||
|
NO2 |
3.1 сур. S1 коэффициенттін анықтаулы графигі.
Атмосферадағы зиянда заттардың шашылу есебі.
|
См, мг/м3 |
Хм, м |
Х, м |
Х/Хм |
S1 |
Сх, мг/м3 |
Сф, мг/м3 |
Сх+Сф, мг/м3 |
№4 практикалық жұмыс.
КӘСІПОРЫННЫҢ САНИТАРЛЫ-САҚТАНУ ЗОНАСЫНЫҢ ШЕКА-РАСЫН АНЫҚТАУ МЕН ЕСЕПТЕУ.
Барлық өндірістік кәсіпорындар үшін, СН 245-71 ССЗ орнатылады, зиянды заттар шығаратын қауіпті кластары мен саны көлемінен тәуелді.
СН 245-71 сәйкес келесі нормативті көлемдермен (L0) барлық жұмыс істейтін өндірістер 5 класстарға бөлінеді: 1 класс – 1000м; 2 класс – 500м; 3 класс – 300м; 4 класс – 100м;5 класс – 50м.
Теміржол және авто көлігінің кәсіпорыны 4-5 класқа бөлінеді. Өнеркәсіптік алаңның ұлғаюы мен дамуы үшін ССЗ резервті территория болып қаралмайды. ССЗ территориясына зиян келтіретін төмен классты өнеркәсіп орындары енгізіледі, негізгі өндірістер және ; өрт депосы, гараждар, көлік қоймасы, қаймалар, әкімшілік ғимараттар т.б. ССЗ төңірегіне тұрғын үй салуға болмайды.
Тұрғындарға тигізетін ластықтың әлсіреуі, ССЗ төңірегінде газдан сақтайтын ағаш тұқымдары мен бұталар отырғызылуы керек. Тұрғын алабы жағындағы ағаштардың ұзындығы 50м кем болмау керек, ССЗ көлемінде 100м дейін 20м кем болмау керек.
ОНД-86 сәйкес бағыты тұзетілген ССЗ роза желінің мәліметті жері формула арқылы өнеді.
L= l0, м (4.1)
Қайда l0 – ССЗ нормативті көлемі, м;
L – ССЗ түзетілген көлемі, м;
Р – орташа жылғы бір румб желінің қайталануы (бағыт), % (4.1
ережесімен қабылданады);
Р0 – орташа дөңгелек роза желімен біркелкі желбағытының қайталануы, % (сегізрумбалы роза желі үшін Р0=12,5%).
ССЗ есебі 4.1 ережесіне кіреді. Түзету румба арқылы жүреді; >1 қатнаста, тең нормативке керісінше түзену жағдай көлемі қолданады.
ССЗ түзеу үшін жалғыз көзді сегіз румбалы розаны санқа қояды l0 радиусымен айналым өткізеді (нормативті ССЗ).
Сол румбамен әрі қарай >1 қатысы I радиусымен циркулмен доға жасайды румбамен ССЗ нормативінің шегінен қосылған және түйіснен нүктелер L= l0 тузетілген ССЗ алады.
4.1 ережесі.
Роза желі есебімен ССЗ есебі.
|
румбалар |
Оң |
ОШ |
Ш |
СШ |
С |
СБ |
Б |
ОБ |
|
l0, м |
||||||||
|
Р0, % |
||||||||
|
Р/Р0 |
||||||||
|
L, м |
||||||||
|
Lок, м |
ССЗ салу үшін кәсіпорын координат тесігін табады, Х (шығысқа бағыттау), У (солтустікке бағыттау). Кәсіпорын қалдығының көзіне сәйкес нүктелер табылады. (4.2 ереже) l0 әр нүкте радиус теңберінде айналым пайда болды. Ұштасқан айналым қосындысымен кәсупорындар өзара нормативті ССЗ алады. Әр көз үшін ССЗ түзету сабын орындайды,. Сол румбыларды ғана, нормативті ССЗ ішкі шегіне бағытталған. Алынған нүктенің ұштасқаның қоссақ, ССЗ түзергенін анықтаймыз.
Салып болғаннан кейін ССЗ кәсіпорны тұрғын массивін каршаға енгізеді, (Х=У=200тұрғын массив координаты) СНиП жағдайында қоныфстандырылған бөлмелерге сәйкес қорытынды жасайды. (4.1. сур.)
ССЗ салуының үлгісі.
4.1. Суреті
4.2, 4.3. ережесінде келтірілген есеп үшін шығыс мәліметі
4.2. Ережесі .
Румбадағы желдің қайталангуы.
|
нұсқа |
Б |
БШ |
Ш |
ОШ |
О |
ОС |
С |
БС |
|
1 |
12 |
16 |
8 |
14 |
10 |
13 |
17 |
10 |
|
2 |
5 |
4 |
14 |
23 |
12 |
12 |
17 |
13 |
|
3 |
10 |
6 |
15 |
6 |
13 |
20 |
15 |
15 |
|
4 |
18 |
14 |
10 |
8 |
14 |
16 |
22 |
8 |
|
5 |
10 |
12 |
18 |
15 |
23 |
10 |
7 |
5 |
|
6 |
30 |
10 |
4 |
6 |
12 |
18 |
13 |
7 |
|
7 |
8 |
20 |
14 |
12 |
8 |
8 |
15 |
15 |
|
8 |
11 |
5 |
10 |
10 |
15 |
9 |
13 |
27 |
|
9 |
12 |
8 |
5 |
20 |
23 |
15 |
10 |
7 |
|
10 |
16 |
5 |
10 |
19 |
5 |
25 |
14 |
6 |
|
11 |
13 |
21 |
10 |
6 |
7 |
10 |
23 |
10 |
|
12 |
20 |
12 |
9 |
8 |
5 |
11 |
24 |
11 |
|
13 |
10 |
13 |
7 |
10 |
16 |
24 |
12 |
8 |
|
14 |
5 |
15 |
10 |
23 |
17 |
13 |
12 |
5 |
|
15 |
15 |
6 |
6 |
10 |
15 |
13 |
15 |
20 |
|
16 |
12 |
4 |
18 |
10 |
18 |
16 |
14 |
8 |
|
17 |
7 |
10 |
23 |
18 |
15 |
12 |
10 |
5 |
|
18 |
7 |
13 |
18 |
30 |
12 |
10 |
6 |
4 |
|
19 |
15 |
20 |
8 |
8 |
8 |
12 |
14 |
15 |
|
20 |
5 |
10 |
10 |
15 |
27 |
13 |
11 |
9 |
|
21 |
7 |
10 |
23 |
15 |
20 |
12 |
8 |
5 |
|
22 |
6 |
14 |
25 |
14 |
16 |
5 |
4 |
16 |
|
23 |
10 |
23 |
10 |
10 |
7 |
6 |
13 |
21 |
|
24 |
24 |
11 |
11 |
8 |
9 |
5 |
12 |
20 |
|
25 |
16 |
20 |
6 |
10 |
8 |
12 |
12 |
16 |
4.3. Ережесі
Қалдық көздерінің координаты
|
нұсқа |
Жылу беретін жер |
Пісірме учаскесі |
Ток-механикалық учаскесі |
Аккумулятор-лық бөлім |
||||
|
№0001 |
№0002 |
№0003 |
№0004 |
|||||
|
Х |
У |
Х |
У |
Х |
У |
Х |
У |
|
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
|
1 |
70 |
80 |
150 |
85 |
120 |
100 |
80 |
150 |
|
2 |
80 |
75 |
120 |
90 |
150 |
120 |
90 |
160 |
|
3 |
100 |
80 |
1360 |
70 |
140 |
110 |
100 |
145 |
|
4 |
80 |
80 |
130 |
100 |
120 |
120 |
100 |
100 |
|
5 |
70 |
70 |
130 |
130 |
120 |
110 |
90 |
110 |
|
6 |
100 |
70 |
140 |
140 |
110 |
110 |
90 |
90 |
|
7 |
90 |
90 |
140 |
80 |
160 |
100 |
70 |
120 |
|
8 |
95 |
70 |
135 |
85 |
150 |
95 |
75 |
130 |
|
9 |
95 |
75 |
125 |
70 |
140 |
80 |
80 |
135 |
|
10 |
85 |
85 |
110 |
75 |
135 |
70 |
75 |
150 |
|
11 |
75 |
75 |
120 |
80 |
150 |
90 |
90 |
140 |
|
12 |
70 |
75 |
100 |
110 |
125 |
100 |
75 |
120 |
|
13 |
70 |
85 |
110 |
100 |
135 |
90 |
80 |
140 |
|
14 |
85 |
90 |
135 |
90 |
150 |
100 |
90 |
160 |
|
15 |
50 |
90 |
150 |
90 |
160 |
100 |
80 |
170 |
|
16 |
70 |
90 |
145 |
95 |
155 |
95 |
80 |
140 |
|
17 |
70 |
85 |
135 |
80 |
145 |
95 |
75 |
145 |
|
18 |
80 |
70 |
125 |
75 |
135 |
80 |
90 |
150 |
|
19 |
75 |
85 |
115 |
70 |
125 |
80 |
85 |
145 |
|
20 |
75 |
90 |
120 |
70 |
150 |
90 |
90 |
155 |
|
21 |
70 |
75 |
145 |
75 |
160 |
95 |
80 |
130 |
|
22 |
70 |
80 |
135 |
80 |
150 |
95 |
75 |
145 |
|
23 |
90 |
70 |
150 |
85 |
140 |
100 |
95 |
150 |
|
24 |
90 |
80 |
155 |
90 |
130 |
90 |
85 |
145 |
|
25 |
95 |
85 |
160 |
95 |
120 |
100 |
90 |
135 |
№5 практикалық жұмыс.
АУА ЛАСТАНҒАНДА ТАБИҒАТТЫ ҚОРҒАУ ШАРАСЫН ЕНГІЗДЕГІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚОРЫТЫНДЫ ЕСЕБІ.
Табиғатты қорғау шарасының экономикалық қорытындысы Р (млн. тенге/жыл) көлемінде білдіруге болады, П экологиялық зияны тиюін, Д табыс өндірісіндегі жанама және қалдық заттардың қолдануы, табиғатты қорғау шарасынан ұстап қалатын шығыс А:
Қ=Т+Қ-А (5.1)
П экологиялық зиян тиюінің жалпы көлемі зиянның есебі көлемінің арасындағы айырмашылығына тең, У1 табиғатты қорғау шарасында алған орнын жүзеге асыруына дейінг және У2 осы шарадан кейінгі зиян қалдығы
Т=Ш1- Ш2 , (тг/жыл) (5.2)
Кәсіпорындағы қолданған қалдықтың таза көлемін мынадан табуға болады:
Қ=Б·М (5.3)
Қайда: Б – баға 1 тонна қолданған немесе жүзеге асырылған қалдық, тазалау қаруының кіріспе қорытындысынан алған млн. тг. (тоннасына 3000 тг алу);
М – сатылған қалдықтың саны (күк мен көмір), т.
Жылдық әкелген шығысы А, млн.тг.
А=Соб +Ен·К (5.4)
Қайда: Соб – млн.тг/жыл тазалау қаруының қорытындысындағы
жылынтықты эксплуатация есебі;
К - млн.тг/жыл тазалау қаруына капиталды шығыс (106-107 тг
қолданылады);
Ен – нормативты коэффициент экономикалық эффективті капитал
төлемі, 0,15 тг/тг шығысқа тең қолданады.
Соб жиынтықты эксплуатациялы шығысты тазалағыштың бөлек бағасы арқылы білуге болады (формула 5.5)
Соб = (5.5)
Қайда: і – зиянды заттар;
Qi – ұстаушы салмағы і-зиянды заттар, т/жыл:
Qi=М'·n/100 (5.6)
Қайда: п – шаң ұстағыштың эффективтілігі;
Тазалағыш аппараттының эффективтілігі жақын бүтін санға дейін жетеді, ең жуық 5 көптігі тазалағыш деңгейіне қажет яғни
Мағына Сі =2000-10000 тг/т.
Мағына М және ШРЗ №2 п.ж. қабылданады.
Жылдық шығарылатын қалдықтың атмосфера ауасын ластануының зиян көлемі бөлек көздерде мына формула арқылы анықталады:
У=γ·σ·f·m (5.8)
Қайда: γ – зиянның ақшалай бағалануы тг/б.т облыс әкімімен орнатылады
және инфляция есебімен квартал сайын қаралады (2003 майында
Алматы қаласы үшін γ=539 тг/б.т;
σ – атмосфера ластануына қарайтын қауіпсіздік мөлшерсіз коэффициенті, ластану территориясына қарайтын түрі, 5.1.
f – атмосфера ластануына таралған мөлшерсіз коэффициент, заттың агрегат жағдайына тәуелді, қалдық көзінің тесігінің биіктігінен және газ-ауа қоспасының ластану температурасы;
m – жылдық ластану қалдығының әкелген салмағы б.т.жыл.
Ауа ластануына қарайтын қауіпсіздік коэффициент мағынасы σ 5.1 ережесі арқылы анықталады.
Ереже 5.1.
Атмосфера ластануына қарайтын қауіпсіздік коэффициент мағынасы σ түрлі территория үстінде
|
Ластану территория түрі |
σ коэффициент мағынасы |
|
Курорттар, демалыс жерлер, қорықтар, қорықшылар |
10 |
|
Қала маңындағы демалыс аймағы бақша және сая бақ учаскелері |
8 |
|
Тұрғылықты жерлер тұрғындардың барлығымен n адам/га |
(0,1 га/адам)· n |
|
3000 адамнан астам тұрғыны бар қалалардың бөлім орталығы |
8 |
|
өндірістік торап пен өндірістік кәсіпорын территориясы |
4 |
|
Суарылған жайлау шөбін шабу |
0,1 |
Ауа ластануына таралған мөлшерсіз коэффициент мағынасы f агрегатты жағдай мен қатты бөлшектердің отырықшылығына байланысты 5.2 ережесімен табылады.
5.2 ережесі
f-коэффициент мағынасы
|
Температура турлілігі ΔТ, ºС |
Қалдық көзінің биіктігі |
||
|
10 м дейін |
10-20м |
20-50м |
|
|
125-150 |
0,79/3,39 |
0,65/2,97 |
0,43/2,27 |
|
150көп |
0,77/3,33 |
0,63/2,89 |
0,40/2,18 |
Ескерту: газға ұқсас заттар мәліметтерінің санына, бөлгіште – қатты заттар үшін.
Атмосфераға әкелген жылдық қалдық ластануының салмақтық мағынасы (mі) көзінен былай анықталады
mі=Аі·М' (5.9)
қайда: Аі – көрсеткішке жататын агрессивті қоспа і-түрі б.т./т.
Аі көлемінің мағынасы 5.3 ережесінде көрсетілген
5.3 ережесі
Жылу бергіш эксплуатациясындағы атмосфераға шығатын заттар үшін Аі көлем мағынасы
|
Зиянды заттар |
Аі, б.г./т |
|
Екібастұз бен Қарағанды көміррінің күлі |
80 |
|
Көмір қышқылы |
1 |
|
Күкірт ангидриді |
22 |
|
Азот қышқылды қос тотық азот есеб беруінде |
41,1 |
Есеб Ү1 мен Ү2 ереже түрінде көрету қажет (5.4,5.5).
№6 практикалық жұмыс.
ТЕМІР ЖОЛ КӨЛІГІНЕН ШЫҒАТЫН ЗИЯНДЫ ЗАТТАР
Тепловоз жұмысындағы нормаларған бөлек қалдықтардың негізгі ингредиенттері болып табылатын азот оксиді күл мен көміртек оксиді.
Тепловоздан шығатын зиянды заттардың і-жай жүрістегі жылдық қалдығы (ХХ) формуламен анықталады:
Мі= e/·А+ (6.1)
Қайда: А – 1 тепловоз құрамына кететін жылдық отын ыстық кезінде (жоспар мен есеб көрсеткішімен), т;
К1 – станция төңірегінде тепловоздың тәулікті жұмысы (магистральды тепловозға К1=0,5 с. ескертіледі маневрлар үшін – К1=22 с),с;
К2 – 1 жылда 1 тепловоз эффекттивті қолданған күнсаны;
Кнт – тепловоз мықтылығын пайдаланған мөлшерсіз коэффициент (темір жолда бар статистикалық мәлімет Кнт=0,3);
e/і – жай жүрістегі дизель жұмысында бөлек қолдықтардың 1 кг шығын отыны;
Вт – ХХ кг/с жұмысындағы дизель отын шығыны.
ХХ-берілген серия барлық тепловоз парктерінің зиянды заттар жалпы жылдық қалдығы формула арқылы анықталады;
Міжыл=Мі·п, (кг) (6.2)
қайда: п – тіркелген парк тепловоздар мәлімет сериясы.
Қатты жұмыс кезіндегі 1 тепловоздан шығатын зиянды заттар жылдық қалдығы мына формуламен анықталады:
(6.3)
қайда: Ne – дизельдің эффективті мықтылығы, кВт;
eі – бөлек қалдықтар тәртібіндегі зиянды заттардың номиналды мықтылығы.
Бөлек қалдықтар тәртібіндегі зиянды заттардың номиналды мықтылығы мен жай жүрістегі сағаштық шығыны отыны басқа да мәліметтер 6.1 ережесінде келтірілген.
Қатты жұмыс кезіндегі барлық тепловоз парктері зиянды заттарының жалпы жылдық қалдығы (6.4) ж.
Әр жұмыстың тәртібі барлық ингредиент жиынтық қалдығы мына формуламен анықталады:
М=(6.4)
Есеп барлық тіркелген тепловоздар паркіне жүргізіледі және қорытындысынды әр ингредиентке жылдық қалдық анықталады да жылынтықты қалдық барлық зиянды заттар жалпы деподан болады.
6.2 ережеге есебі енеді. Шығыс мәліметтер 6,3 енеді.
6.1 ережесі
Бөлек қалдық зиянды заттардың орташа көлемі
|
Тепловоз сериясы |
Ne ном, кВт |
зиянды заттардың бөлек қалдығы |
Вт, кг/с |
|||||
|
ХХ тәртібінде г/кг отын |
Ne ном.де г/кВт·с |
|||||||
|
e/CO |
e/NO2 |
e/C |
eCO |
eNO2 |
eC |
|||
|
2ТЭ116 |
2250 |
50 |
120 |
3 |
10 |
45 |
0,2 |
18 |
|
2ТЭ10Л(В) |
2200 |
50 |
120 |
1 |
10 |
45 |
0,2 |
33 |
|
ТЭЗ 1 секция |
1470 |
50 |
120 |
1 |
10 |
35 |
0,2 |
27 |
|
ТЭП60 |
2200 |
50 |
120 |
3 |
10 |
40 |
0,2 |
24 |
|
ТЭП70 |
2740 |
50 |
120 |
3 |
10 |
45 |
0,2 |
18 |
|
ТЭМ1 |
735 |
50 |
120 |
1 |
10 |
42 |
0,15 |
13 |
|
ТЭМ2 |
880 |
50 |
120 |
1 |
10 |
42 |
0,15 |
14 |
|
ТГМ4 |
550 |
50 |
120 |
1 |
10 |
29 |
0,15 |
10 |
|
ТГМ6(Л) |
880 |
50 |
120 |
1 |
10 |
39 |
0,15 |
12 |
|
ЧМЭЗ |
995 |
50 |
120 |
1 |
10 |
36 |
0,2 |
14 |
|
М62 |
1470 |
50 |
120 |
1 |
10 |
25 |
0,2 |
22 |
6.2 ережесі
Кәсіпорндағы темір жол көлігінің қалдық есебі
|
Тепловоз түрі |
Жұмыс тәртібі |
Станция төңірегіндегі тепловоздар жылдық қалдығы |
|||||
|
Бір тепловоздан |
Тепловоз паркінен |
||||||
|
күл |
СО |
NO2 |
күл |
СО |
NO2 |
||
|
Магистральды |
ХХ |
||||||
|
Ауыртпалық |
|||||||
|
Маневрлы |
ХХ |
||||||
|
ауыртпалық |
|||||||
|
Жиынтықты |
6.3 ережесі
Тепловоздардан шығатын зиянды заттардың есебі үшін шығыс мәліметтер
|
нұсқа |
Тепловоз сериясы |
т. саны |
А,т |
К2 |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
|
1 |
2ТЭ116 |
18 |
40 |
220 |
|
ТЭМ1 |
4 |
60 |
310 |
|
|
2 |
2ТЭ10Л |
20 |
42 |
230 |
|
ТЭМ2 |
5 |
55 |
340 |