Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
1.Педагогикалық ғылым және оның ғылымдар жүйесінде алатын орны туралы айтып беріңіз
Өткенде де, қазіргі күнде де педагогика жөніндегі ғалымдар пікірі үш бағытта өрбіген. Бірінші топ ғылым өкілдерінің ойынша педагогика адамзат білімдерінің пəнаралық аймағын құрайды. Осыдан мұндай көзқарас педагогиканың дербес теориялық ғылым екендігін, яғни педагогикалық құбылыстардың идеялық түйіні боларын тіпті де мойындамайды. Бұл жағдайда педагогикалық нысан ретінде əртүрлі күрделі болмыс объекттері (космос, мəдениет, саясат жəне т.б.) қабылданары сөзсіз.
Ендігі ғалымдар тобы педагогиканың басқа ғылым салаларынан (психология, жаратылыстану, əлеуметтану жəне т.б.) алынған білімдерді жанама түрде пайдаланып, оқу жəне тəрбие аймағында туындайтын мəселелерді шешуге икемдестірілген қолданбалы пəн рөлін таңдады. Бұлай болғанда педагогикалық практиканың іске асуы мен өзгерістеріне тұғырлы тірек болар тұтастай теориялық негіз қалыптасуы мүмкін емес. Мұндай педагогика мазмұны педагогикалық құбылыстардың жеке тақырыптары жөніндегі кездейсоқ, жүйеленбеген, байланыссыз деректер жиынтығы күйінде көрінері екінің біріне аян. Қазіргі кезеңде ғылым мен практикаға үшінші ғылыми тұжырым өз тиімділігімен танылып отыр: педагогика- өзіндік нысаны мен зерт-теу пəніне ие салыстырмалы дербес білім саласы («Педагогика» оқулықтарының ең соңғы басылымдары: Б.Т.Лихачев, И.П.Подласый, В.А.Сластенин жəне т.б.). Педагогика нысаны. Педагогика ғылымының нысандық ерекшелігі жөнінде батыл ой ұсынған ғалым жəне практик А.С.Макаренко болды. Оның пікірі: көпшілік педагогика нысаны бала деп біледі, алайда бұл дұрыс емес. Ғылыми педагогика зерттеулерінің объектісі– бұл «педагогикалық дерек (құбылыс)». Дегенмен, бала, адам да зерттеуші назарынан тыс қалмайды. Керісінше, адам жөніндегі ғылымдардың бірі болғандықтан, педагогика аталған объекттердің тұлғалық дамуы мен қалыптасуына мақсатты бағдарланған саналы іс-əрекеттер аймағын зерттейді. Осыдан, педагогика өз нысаны ретінде тек өкілі (индивид) не оның психикасын қарастырмай (бұлар психология объекті), оның дамуына байланысты педагогикалық-тəрбие құбылыстар жүйесін зерттеуге алады. Сондықтан да педагогика нысаны деп қоғамның мақсатты бағдарланған іс-əрекеттері үдерісінде дара адам дамуына себепкер болған болмыс құбылыстарын айтамыз. Бұл құбылыстар педагогика ғылымында білімдену (образование) атамасымен белгіленіп, педагогика шұғылданатын шынайы дүниенің бір бөлігін танытады. Білім, білімдену процесі тек педагогиканың ғана меншікті зерттеу аймағы емес, оның зерттеуімен философия, əлеуметтану, жантану, экономика жəне де басқа ғылымдар шұғылданады. Мысалы, экономист білім жүйесінде өндірілген «еңбек ресурстарының» шынайы мүмкіндіктер деңгейін анықтай отырып, олардың дайындығына жұмсалатын қаржы мөлшерін белгілеуге тырысады. Социолог өз міндетіне орай білім жүйесінде дайындықтан өткен адамдардың əлеуметтік ортаға икемдесу қабілеттері мен ғылыми-техникалық үдеріске жəне əлеуметтік өзгерістер жолында ықпал ету мүмкіндіктерін білгісі келеді. Философ, өз кезегінде, ауқымдылау бағдарын негізге ала отырып, білім саласының жалпы міндеттері мен мақсаттары жөніндегі сұрақтарға жауап іздестіреді: Білімнің бүгінгі жайы қалай? Ол келешекте қандай болмақ? Психолог білімді педагогикалық үдеріс ретінде қарастыра отырып, оның психологиялық қырларына назар аударады. Саясаткер қоғам дамуының нақты кезеңіндегі мемлекеттік білім саясатының тиімділік деңгейін тануға ұмтылады т.с.с. Əлеуметтік құбылыс болған білімді зерттеудегі əртүрлі ғылымдардың қосқан үлесі, əлбетте, құнды да қажетті, бірақ олардың бəрі де адамның күнделікті өсу жəне даму процестерімен байланысқан білімнің мəндік астарын жəне сол даму процесіндегі педагог пен оқушы ықпалдастығы мен оған сəйкес жүйелік құрылымдарды назардан тыс қалдырады. Солай болуы заңды да, себебі аталған проблемалардың баршасы арнайы ғылым – педагогиканың зерттеу нысандары. Осыдан, педагогиканың пəні–арнайы əлеуметтік мекемелерде (институттарда): отбасы, білім беру жəне мəдени-тəрбие орындарында –мақсат бағдарлы ұйымдастырылған шынайы біртұтас педагогикалық процесс ретінде көрінетін жүйеленген білім саласы. Бұл тұрғыдан педагогика əрбір адамның бүкіл өмір бойы дамуының кепілі жəне құралы болған педагогикалық процестің мəні мен мазмұнын, заңдары мен заңдылықтарын жəне оның бүгінгі бағыт-бағдары мен болашақ өркендеу жолын зерттеуші ғылым жүйесін аңдатады. Осы негізде педагогика тəлім-тəрбие процесінің ұйымдасу теориясы мен технологиясын, педагог іс-əрекетін (педагогикалық қызметті) жəне оқушылардың əрқилы оқу жұмыстарын жетілдірудің формалары мен əдістерін əрі олар арасындағы оқу істері төңірегінде туындап отыратын қарым-қатынас, ықпалдастық стратегиялары мен тəсілдерін нақтылап, ашып отырады.
2.Жоғары кәсіби білімнің жаңа моделі және оқытудың кредиттік жүйесін түсіндіріңіз
«Кредиттің ұғымы оқушының оқу жұмысының көлемін анықтайтын өлшем бірлігі дегенді білдіреді. Алғаш рет білім беру саласында кредиттік оқу жүйесін 1869 жылы Гарвард университетінің президенті Чарльз Элиот енгізген болатын. Бұл жүйе Америкада білім сапасын жетілдіру мақсатында мектептен бастап жоғары оқу орындарына дейін қолданыс тауып отыр. Оқудың кредиттік жүйесі – оқушыны өз бетінше, шығармашылық негізде білім алуды өз жағдайына бейімдеп оқытатын технология. Сонымен қатар бұл жүйенің дәстүрлі классикалық жүйеденнегізгі айырмашылығы: оқушылардың өз бетінше жұмыс жасау бейімділігін дамытады. Кредиттік жүйенің негізгі бағыттары мынадай:
Кредит сағаты деп бүкіл оқу үрдісі кезінде өтетін сабақпен қатар жүретін оқушының орындайтын өзіндік жұмыстарына кететін уақыттардың қосындысына тең шаманы айтады. Кредиттік жүйе бойынша оқытушы өз бетінше жоғары деңгейдегі әдістемелік және дидактикалық материалдар кешенін өңдеп, оқытудың интерактивті тәсілін қолдануға ұйымдастырушылық қабілетімен ізденіс арттыруға дайын болуы қажет. Әрине, жоғары мектептің кредиттік жүйеге көшуі бір күнде шешілетін мәселе емес. Ол аса зор еңбекті талап етеді. Ал жүйеге көшпеу – заман талабынан қалып қою, бірте-бірте білім аясынан шеттеу деген сөз. Қазіргі жағдайларда студенттер студенттер екі типті зерттеу жұмыстарына қатысады: оқу және ғылыми. Олардың арасында сәйкестіктер және айырмашылықтар бар. Сипаты бойынша зерттеудің екі типінің де ғылыми болып табылатындығы екеуіне ортақ белгі. Алайда олар жоғары оқу орнының өмір сүру әрекетінде әртүрлі рөл атқарады, ұйымдастыру әдістерімен ерекшеленеді. Оқу және ғылыми жұмыстардың маңыздылығы өткізілген зерттеудің, теориялық материал және практикалық қорытындылардың тереңдігімен анықталады. Студенттердің оқу-зерттеу жұмысы (СОЗЖ). Жоғары оқу орнының оқу жоспарымен қарастырылған, басым көпшілігі жоғары курстарда жүзеге асады, мәндетті сиптақа ие, бес балдық жүйе бойынша бағаланады. Жоғары оқу орнындарында СОЗЖ келесі формалары қабылданған:
Курстық жұмыстар көбінесе ІІІ-ІҮ курстарда жетекші оқу пәндері бойынша орындалады. Бұл теориялық немесе тәжірибелік-эксперименттік сипатқа ие алғашқы өзіндік ғылыми зерттеу жұмысы. Студенттің өзіндік жұмысы – бұл студенттің дидактикалық тапсырмаларды өзінше орындауға, танымдық әрекеттерге қызығушылығының қалыптасуына және нақты бір ғылым саласында білім жинақтақтауына бағытталған студенттің оқу әрекетінің ерекше түрі. Шарт бойынша СОӨЖ белгіленген график бойынша аудиторияда мұғалімнің қатысуымен және СӨЖ белгіленген тапсырма бойынша мұғалімнің қатысуынсыз аудиториядан тыс болуы мүмкін. Студенттердің оқу жетістіктерін (білімі, дағдылары, машықтары, құзыреті) төрт балдық жүйедегі цифрлік эквивалентке сәйкес әріптік жүйемен бағаланады. Студенттердің білімін бақылау жүйесін ұйымдастыру, аралық ататтестациялар қорытынды бақылау өткізу тіркеу бөлімі міндетті жүктелген факультет деканатымен жүргізіледі. Ағымдық және аралық бақылаудың барлық түрін сабақ өткізетін оқытушы жүргізеді.(нақты мамандық бойынша білімді бағалау өлшемдері силлабуста берілген ) Ағымдық және аралық бақылау нәтижелері бойынша баға осы оқу пәні бойынша білімнің қорытындысы бағаның кем дегенде 60 пйызын құрайды. Аралық аттестация қорытынды бақылау нәжтижелерінің бағасы осы оқу пәні бойыншабілімнің қорытынды бағасының кем дегенде 40 пайызды құрайды. Пән бойынша қорытынды баға ағымдық аралық бақылау және қорытынды бақылау бағаларын қамтиды. Білім алушыларының қорытынды бақылау бойынша алынған оқу жетістіктерінің қанағаттанарлық бағасы тиісті пән бойынша берілген кредит соны есептеу үшін негіз болып табылады. Қорытынды бақылау бойынша қанағатанарлықсыз баға алған жағдайда немесе дәлелсіз себеппен емтиханға келмеген жағдайда тиісті пән бойынша білім алушыға кредиттер есептелмейді. Білім алушы курстан – курсқа ауыстыру үшін өту балы есепетеді. Егер білім алушы GPA бағасы белгіленген өту балынан кем болса, білім алушы қайта оқыту курсына қалдырылады. Бұл жағдайда ол бұрын қпабылданған жеке оқу жоспарын толық орындайды немесе белгіленген тәртіпте жаңа оқу жоспарын құра алады. Барлық оқу негізін «Аң, «А-ң, «В+ң, «Вң, «В-ң, бағаларымен аяқтаған және қорытындысында GPA үлгерімінің орташа балы 3,5 кем емес сондай-ақ «Аң немесе «А-ң бағасымен бітіру жұмысын қорғаған және мемлекеттік емтихан тапсырған бітірушіге үздік диплом беріледі.
3.Қазіргі таңдағы жоғарғы білім туралы айтып беріңіз.
Қазақстанның білім беру жүйесі мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту, орта білім беру, орта білімнен кейінгі кәсіптік білім беру, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беру деңгейлерінен тұрады. Соның ішінде жоғары білім беру. Жоғары білімді дамытудың негізгі үрдісі мамандар даярлау сапасын арттыру, қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, жоғары оқу-орындары зерттеулерінің әлеуметтік сала мен экономиканың қажеттіліктерімен тығыз байланысты, білім беру және ақпараттық технологияларды жетілдіру болып табылады. Жоғары білім берудің мақсаты - қоғамның, мемлекеттің және тұлғаның сапалы жоғары білім алуға деген мүдделерін қанағаттандыру, әрбір адамға оқытудың мазмұнын, нысанын және мерзімдерін таңдауға кеңінен мүмкіндік беру.
Міндеттері:
Қазіргі таңдағы оқытудың бағыттары:
Оқытудың барлық қазіргі таңдағы бағыттары кейбір жалпы тұжырымдар тұрғысынан қарастырылуы мүмкін. Оқытушы мен оқушы арасындағы өзара әрекеттің жанамалылылығы (тікелейлігі) негізінде контактты және дистанционды оқыту формалары бөлінуі мүмкін. Контактты оқытуға барлық дәстүрлі оқыту бағыттар, ал екіншісіне - қазіргі таңда дамып келе жатқан, техникалық құралдар арқылы өзара әрекет етуге көмектесетін, қашықтықтағы оқыту формасы жатады. Сананың принципі негізінде интуитивті білім жинақтану (60ж. болған Г.К.Лозановтың суггестопедиялық бағыты жатады) және саналы оқыту бөлінеді. Саналылық принципі негізіндегі оқыту теорияларын қарастырғанда,оқыту процесінде оқушылардың ұғыну объектісі не болады деген сұраққа жауап маңызды болады. Егер тек ережелер, құралдар ұғынылса, ол Н.Ф.Талызина бойынша, «догмалық» дәстүрлі оқыту болып келеді.ал егер әрекеттердің өздері ұғынылатын болса, онда ол ақыл-ой әрекетінің қалыптасу теориясы (П.Я.Гальперин, Н.Ф.Талызина). Егер ол программанығ әрекеттер алгоритмін ұғынса, онда ол программаланған оқыту, алгоритмдік теория (Н.Ф.Талызина, Л.Н.Панда). Егер ол мәселені, міндетті ұғыну болса, онда ол мәселелік оқыту (В.Оконь,М.М.Матюшкин,И.Я.Лернер) болып табылады. Білім беру процесте басқарушылықтың бар болуы негізінде оқыту басқаруға негізделмеген (мысалы, дәстүрлі оқыту) және білім алудың негізгімеханизмі ретінде басқаруды талап ететін оқыту.(ақыл-ой әрекетінің сатылап қалыптасу теориясы, алгоритмдік оқыту). Білім беру мен мәдениеттің байланыстылығы негізінде мәдениет образының білімге проецияланған оқыту мен студенттердің проектті іс-әрекетін қалыптастыру (проектілі оқыту теориясы) және пәндік принципке негізделген(дәстүрлі оқыту) оқыту формасы. Оқытудың болашақ іс-әрекетпен байланыстылығына негізделген «белгілік- контексті», немесе «контесті» оқыту (А.А.Вербицкий) және контексттік емес типтегі дәстүрлі оқыту. Оқытуды ұйымдастыру әдісі негізінде оқытудың белсенді формалары және дәстүрлі (ақпараттық, коммуникативті) оқыту. Жоғарыда көрсетілген негіздемелерге сәйкес дәстурлі оқыту контактты (дистантты болуы мүмкін), ұғыну принципіне негізделген коммуникативті (пәннің өзін ұғыну), пәндік принципкенегізделген әдейі басқарылмайтын, контекстті емес ( жоғары оқу жүйесінде оқу процесінде болашақ профессионалды іс-әрекеттің моделін жасамай-ақ). Н.Ф.Талызинаның дәстүрлі оқытуды ақпараттық- коммуникациялық, догмалық, пассивті деп анықтау жоғарыда айтылған барлық сипаттамаларды бейнелейді. Бұл «жақсы-жаман» бағалық анықтама емес, бұл – жай хабарлаушы анықтама. М.К.Кабардова зерттеулері көрсеткендей интеллектуалды әрекеттік анализдік типімен сипатталатын адамдар – «ойлаушылар», белсенді ойындық формаларға қарағанда дәстүрлі формадағы шетел тілін меңгеруге қабілеттері болады. Білім беру саласында дәстүрлі оқыту формаларына қоса, жоғарыда айтылып өткен негіздемелер бойынша басқа да бағыттар қалыптасты: мәлелелік оқыту, программаланған оқыту, ақыл-ой әрекетінің сатылап қалыптасу теориясы негізінде оқыту (П.Я.Гальперин, Н.Ф.Талызина), алгоритмдік оқыту (Л.Н.Ланда), белгі-контекстті тип бойынша дамытушы оқыту ( А.А.Вербицкий), проектілі оқыту. В.Оконь айтқандай, қазіргі уақытта оқыту түрлі бағыттарды қосатын көпқырлы процесс.
4.Жоғары мектеп педагогикасының методологиясын түсіндіріңіз
Методология (грек. metodos – таным жолы, logos – ілім) :
Методология адамның теориялық және тәжірибелік қызметін ұйымдастыру мен түзудің түпкілікті принциптері мен тәсілдерін жүйелі түрде сұрыптап, жан-жақты талдап, олардың қолдану аясын, мүмкіндіктерін, өзара байланысын, шындықтың өз қасиеттері мен заңдылықтарына сәйкестігін анықтап, философиялық-логикалық, танымдық-теориялық] тұрғыдан негіздеп, таным мен қоғамдық тәжірибенің әрі қарай дамуына жол ашады. Философия тарихында методологиялық мәселелер мәдениет дамуының деңгейіне сай шешіліп отырды.Ертедегі философиялық жүйелерде методологияның негізі салынды. Аристотель ашқан ойлаудың формалары мен заңдылықтары барлық ғылыми зерттеулер мен ғылыми жүйенің құрылысы үшін аса маңызды болды. Жаңа дәуір философиясында жаратылыстану ғылымының қарқынды дамуына байланысты методология теориялық ойлаудың негізіне айналды. Ағылшын философы Ф.Бэкон материяны және оның әр түрлі формаларын материалистік философия принциптері негізінде жан-жақты зерттей отырып, байқау мен экспериментке сүйенетін методологияның ең негізгі, тиімді әдіс деп есептеді. Р.Декарттың “Әдіс туралы ойлауында” Бэконның эмпиризміне қарсы қойған рационалистік әдісі де белгілі бір филосфиялық принциптердің салдары болды. Бұл дәуірдегі методологиялық ғылым ретіндегі философия математиканың философиялық құрылысын үлгі ретінде ала отырып, табиғи ғылыми жүйелілікке және дәлдікке ұмтылды. XVII-XVIII ғасырларда дәл ғылымдардың философияға әсерінің ұлғаюы жаратылыстанудың методология ретіндегі механикалық материализмнің кеңінен таралуына септігін тигізді. И.Кант “Таза ақыл” жүйесінің формальды шарттарын ашуға тиіс трансценденталды методология идеясын ұсына отырып, философияны методологияға айналдыруға ұмтылды. Кант одан кейін Г.Гегель қарапайым әдісті кез келген ғылым (механика немесе математика) үшін даму принципі етіп алғысы келмеді.
XX ғасырда ғылым мен техниканың зор жетістіктері, қоғам өміріндегі күрделі өзгерістер, жаһандық мәселелердің туындауы методологияның ілгері дамуына, білімнің ерекше саласы ретінде бөлініп шығуына әкелді. Методологияның 3 деңгейі бар: философилық, жалпы-ғылыми және жеке-ғылыми милософиялық методология – жалпы әмбебап әдіс туралы ілім, таным мен тәжірибенің жалпылама принциптері мен әдіс-тәсілдерінің жүйесі. Жалпы-ғылыми методология ғылыми танымға ортақ жүйелілік, модельдеу, құрылымдық-функционалдық талдау, ықтималдылық секілді әдістерді зерттейді. Жеке-ғылыми методология жекелеген ғылымдар саласында қолданылатын әдістерді, принциптерді ғыл. танымның деңгейлеріне қатынасында қарастырады. Методологияның деңгейлері бір-бірімен тығыз байланысып, философиялық-методологиялық принциптер мен тұжырымдарды нақтылайды, сондай-ақ терең негізделіп, сұрыпталып, өзінің қолдану аясын, мүмкіндіктерін анықтайды. Ғылыми пəндер ішінде ересектердің педагогикалық проблемаларымен айналысып, қарқынды даму жолына түскен – жоғары мектеп педагогикасы. Оның міндеттері- барша деңгейдегі ресми, ресми емес тіркелген жоғарғы оқу орындарында жүріп жатқан оқу-тəрбие процесінің заңдылықтарын ашып беру, қазіргі ауыспалы кезеңде жоғары білім алудың арнайы проблемаларын зерттеу, жоғары технологиялық жəне компьютерлік оқу жүйелерінің принциптерімен таныстыру. Дипломнан соңғы білім педагогикасы еңбек педагогикасымен тығыз байланыста мамандық көтеру, сонымен бірге нарықтық экономикаға орай көкейкесті болып тұрған халық шаруашылығының əртүрлі салаларында қызмет етіп жатқан жұмысшылардың қайта мамандану, егделік жасқа келгенде жаңа білімдерді, жаңа кəсіпті игеру мəселелерімен шұғылданады. Арнайы жағдайларда өтетін тəрбие процестер ерекшелігін əскери педагогика зерттейді.
5.Жоғары мектеп оқытушысының кәсіби-педагогикалық мәдениеті туралы айтыңыз
Педагогикалық процесс дегеніміз – қойылған мақсатқа жетуге бағытталған тәрбиелеуші және тәрбиеленушілердің өзара әрекеттесуі. Басқа сөзбен айтқанда, педагогикалық үрдіс дегенеміз - әлеуметтік тәжірибе жеке адамның сапасына айналатын үрдіс. Тұтастылық негізінде оқыту, тәрбиелеу және дамыту бірлігін қамтамасыз ету педагогикалық үрдістің басты мәнін құрайды.
Педагогикалық процесті жүйе ретінде қарастырайық. Педагогикалық процесс дегенеміз – барлық жүйелерді біріктіретін басты жүйе. Онда шарттары, формалары, әдістері бар дамыту, оқыту, тәрбиелеу үрдістері қамтылған.
Педагогикалық теория педагогикалық үрдісті динамикалық жүйе ретінде елестетуді үйрене отырып, прогрессивті қадам жасады. Құрамдас компоненттерді нақты айырудан бөлек, елестету көптеген байланыстарды және олардың компоненттерінің арасындағы қатынастарды талдауға мүмкіндік береді; ал бұл педагогикалық процесті басқару тәжірибесінде басты болып табылады.
Педагогикалық процесс орын алатын жүйелер – толығымен алынған халық білімінің жүйесі, мектеп, сынып, сабақ және т.б. Бұлш жүйелердің әрқайсысы белгілі бір сыртқы орталарда қызмет етеді: табиғи-географиялық, қоғамдық, өндірістік, мәдени және т.б. Алайда арнайы жүйелер де болады, мысалы, иектеп ішіндегі жағдайларға материалдық-техникалық, санитарлық-гигеналық, моральдік-психологиялық, эстетикалық және т.б. жағдайлар жатады.
Құрылым дегенеміз - жүйе ішіндегі элементтердің орналастырылуы. Жүйе құрылымын қабылданған критерийлар бойынша бөлінген элементтер (компоненттер), сонымен қатар олардың арасындағы байланыстар жатады. Педагогикалық жүйелер арасындағы байланыстар басқа динамикалық жүйелердегі компоненттер арасындағы байланыстарға ұқсамайды. Педагогтың мақсатқа бағытталған әрекеті еңбектің едәуір бөлігі бар органикалық бірлікте жатыр. Объект – сол субъект. Үрдіс нәтижесі қабылданған технологияға, педагог және оқушының өзара әрекеттесуіне байланысты.
Педагогикалық процесті жүйе ретінде талдау үшін талдау критерийлерін бекіту керек. Мұндай критерия ретінде процестің едәуір көрсеткіші немесе жеткен нәтижелердің шамалары бола алады. Оның жүйені зерттеу мақсаттарына жауап бере алатындағы маңызды.
Педагогикалық процеспен алғаш танысқан студенттің мақсаты қандай? Әрине, бәрінен бұрын ол жүйенің жалпы құрылымын, оның басты компоненттерінің арасындағы өзара байланыстарды түсінгісі келеді. Сондықтан жүйе мен критерийлер бағдарланған мақсатқа сәйкес келу керек.
Педагогикалық процесс жүретін жүйенің компоненттері – педагогтар, тәрбиеленушілер, тәрбилеу шарттары. Педагогикалық процестің өзі педагог және оқушылардың өзара әреткеттесуінің мақсаттары, мазмұнын, әдістерін, формаларын сипаттайды. Бұл жүйені қалыптастыратын компоненттер – мақсат, мазмұны, қызмет және нәтижелі. Процестің мақсатты компонентіне педагогикалық қызметтің алуан түрлі мақсаттары және тапсырмалары кіреді: жалпы мақсаттан – жеке тұлғаның жан-жақты және үйлесімді даиуынан – жекелеген сапаларын және олардың элементтерін қалыптастырудың нақты мақсаттарына дейін. Мазмұнды компонент жалпы мақсатқа және сол сияқты әрбір нақты мақсатқа кіретін ойды бейнелейді, ал қызметті – педагогтар және оқушылардың өзара әрекеттесуін, олардың бірлесіп қызмет етуін, процесті ұйымдастыру және басқаруды білдіреді. Сонымен қатар бұл компонент әдебиетте ұйымдастырушы немесе ұймдастыру-басқарушы деп аталады. Процестің нәтижелік компоненті оның өту нәтижелілігін бейнелейді.
6.Педагогикалық қарым-қатынас туралы не білесіз, баяндаңыз
Қоғамдық (әлеуметтік) тәрбие – бұл "адам-адам" қатынастары желісінде жүргізілетін тәрбие, яғни тікелей адам аралық байланыстар мен осы мақсатқа арнайы ұйымдастырылған қоғамдық мекемелер (қайырымдылық қорлары, ұйымдары, қоғамдар бірлестіктер т.б.) тарапынан болатын істер. Педагогикалық іс-әрекеттің нәтижесі мінез-құлық, әрекет пен қарым-қатынаста екі жақты өзгерісі болатын педагог пен тәрбиеленушінің арнайы келсімі. Педагогикалық әрекеттестік келесі құрылым арқылы жүзеге асырылады:
Тәрбиеленушінің белсенділігі педагогқа және өзіне-өзі тікелей, жанама түріндегі әсер етуден пайда болады. Білім беру тек процесс ретінде ғана емес, тұлғаның әр түрлі білім деңгейінде байқалатын процесс нәтижесі ретінде де түсіндіріледі. Тұлғаның білімділігі – тұлғаның жүйеленген білімі мен оны практикалық және танымдық іс-әрекетте қолдана білуді меңгеру деңгейін көрсететін сипаттама. Алайда, барлық белгілер мен қабілеттер білімділігін таныта бермейді. Егер білім беруді адамға «бейнең беру нәтижесі ретінде қарастырсақ, онда ол жалпыадамзаттық мәдениет білімінен бастау алған болар еді. Ал, мәдениетті адам білім беру процесінде тек өзінің адамгершілік бейнесінің қалыптасуы тұрғысында байқалады. Бұл – білім берудің тәрбиелік функциясы. Білім негізінде табиғат пен қоғамның дамуы туралы заңы, материалдық өңдеу сферасы және тұлғаның рухани мәдениетті белгілі бір көзқарас, өнім, дүниетаным және адамгершілік сапаларды қалыптастырады. Демек, білім беру мен тәрбиелеу тығыз байланысты. Жоғарғы мектеп оқытушысының негізгі қасиеттерінің бірі – мұғалімнің ғылыми дайындығы. Ол – мұғалімнің беретін пәнін білу дәрежесінен, осы мамандық бойынша, сыбайлас пәндерден ғылыми дайындығынан, кең көлемді оқымыстылығынан, пән әдістемесін игеру дәрежесінен, жалпы дидактикалық тәсілдермен таныстығынан құралады. Сонымен қатар, педагогикалық төзімділіктен, педагогикалық дербестіктен және педагогикалық өнерден тұратын жеке ұстаздық дарынның маңызы зор. Арнайы оқытушылыққасиеттермен қатар, қажетті жеке адамгершілік, жігерлілік қасиеттерді: әділдік, ұқыптылық, елгезектік, табандылық, ұстамдылық, байсалдылық және тағы басқа қасиеттерді атап өтуге болады. Педагогикалық әсер етудің негізгі бағыттары оқушыларды оқыту, білім беру, дамыту және тәрбиелеу болып табылса, ал мұғалімнің ең басты функциясы оқыту, тәрбиелеу, дамыту, қалыптастыру процесстерін басқару болып табылады. Жоғары мектеп мұғалімі оқыту емес, оқу барысын бағыттау, үйрету емес, ізденісті туындату, тәрбиелеу емес, тәрбие процессін басқару үшін шақырылған. Қаншалық мұғалім өзінің осы рөлін дұрыс түсіне білсе, соншалық оқушыларына өз-бетінше жұмыстануға, ізденуге, дамуға, белсенділік көрсетуге мүмкіндік туғызады. Педагогикалық қызметінің субъекті құрылымның төмендегідей компоненттерін ерекшелейді: тұлғаның психофизиологиялық қасиеттері оның субъекті рөлін іске асырудың алғашқы негіздері ретінде;
Келесі психофизиологиялық көрсеткіштер мұғалімнің субъективті қызметіне әсер етеді: сезімталдық, жылдамдылық, белсенділік, жылдымдылық пен белсенділіктің қатынасы, көңіл-күй қызбалығы, экстраверсия мен интроверсия, сол сияқты, көңіл-күй ұстамдылығы немесе жүйке қозбалылығы, қабылдаудың аналитикалық немесе синтетикалық түрі, когнитивті тилді анықтайтын тәуелсіздік немесе тәуелділік және жалпылай жоғары жүйке жүйесінің қызметінің өзін темперамент айқындауы: жігерлілік-әлсіздік, сабырлылық-сабырсыздық, қозу барысын пайымдау мен тежеу жылдамдығы. Мұғалім өз жұмысын табысты орындау үшін оның жалпы және арнайы қабілеттілігі болуы қажет. Жалпы қабілеттілікке кез келген адамға тән іс-әрекетте жететін жоғарғы табыстар жатса, арнайы қабілеттілікке педагогикалық қызметте табысқа жеткізетіндер жатады. Педагогикалық қабілеттер оқытушы кәсібін табысты меңгерудің маңызды шарты болғанымен ол шешуші кәсіптік қасиет емес. Олай болса, оқытушының маңызды кәсіптік қасиеті: еңбекқорлық, тәртіп, жауапкершілік, алға мақсат қоя білу, оған жету жолдарын таңдай білу, ұқыптылық, мұқияттылық, табандылық, жүйелі және жоспарлы түрде өзінің кәсіптік деңгейін жоғарлату, білімін тереңдету, өз еңбегінің сапасын жоғарылатуға тырысу қасиеттері және т.б. болып табылады. Оқытушыға тән ең міндетті қасиет – гуманизм. Гуманды қарым-қатынас оқушының жеке басына деген ықыластан, оқушыға жаны ашудан, оған көмек көрсетуден, оның пікірін, даму ерекшілік жағдайларын сыйлаудан, оқушының білімді меңгеру іс-әрекетіне деген жоғары талаптан, оның жеке басының дамуына қамқорлық жасаудан құралады. Оқушылар алдымен мұғалімнің бұл қасиеттерін көріп оған еріксіз електей бастайды, бірте-бірте өз бойларынан да осы қасиеттерді тәрбиелей бастайды, гуманизм тұрғысынан тәжірибе жинақтайды. Оқытушының өзін - өзі ұстауының бірнеше түрге бөліп қарастыруға болады: 1. Монблан моделі – ол білім патшалығында отырып, студент қауымынан алшақ яғни студент қауымы тек тыңдаушылар қатарында. Себеп - салдары: психологиялық қарым – қатынастың жоқтығы, студенттердің оқуға деген немқұрайлығына алып келеді. 2. Қытай қорғаны – бірінші жағдайға ұқсас, бірақ студент пен оқытушының арасындағы әлсіз байланыс. Мұнда бір жақтық қарым – қатынас. Оқытушының еріксіз өзінің статусын қабілеттілігін көрсету. Салдары: студенттермен жеткіліксіз қарым – қатынас жасауға, ал студент қауымы тарапынан оқытушыға деген немқұрайлық. 3. Локатор – Оқытушы белгілі сағатта ғана тек қабілетті немесе әлсіз студенттерге назар аударады.Қарым – қатынас ортаның көңіл – күйіне негізделеді. Салдары: оқытушылық жүйе бойынша студентпен қарым – қатынас жасау керек болса, мұнда жағдай қарым – қатынасқа негізделеді. 4. Гипорефлекция моделі (Тетерев) – оқытушы қарым – қатынас жасауда өзімен ғана тұйықталуы. Оның сөйлеген сөзі бір қалыпта өтеді. Ол тек өзін ғана естиді, ал тыңдаушыларды естімейді. Салдары: оқытушы мен студенттің арасындағы қарым – қатынастың мүлде болмауы. 5. Гамлет – оқытушы өзінің айтқан дәлелдеріне, дұрыс әрекетіне күмән келтіреді. Студенттің кемшіліктерін өзінің есебіне қабылдайды. Салдары: оқытушының әлеуметтік психологиялық сезімінің сезімталдылығы, студент ел басқару күші тиеді, ал оқытушы қарым – қатынас деңгейінде ғана. 6. Робот – мұнда оқытушы мен студент қарым – қатынасы бағдарлама бойынша яғни онда көрсетілген сабақтың мақсаты және тапсырмаларына негізделеді. Бірақ оқытушы жағдайдың өзгеруін мойындамайды. 7. Беделді модель – (Мен - өзім) Тәрбиелеу – оқыту процесі тек оқытушыға жүктелген. Оқытушы жауаптардың, сұрақтардың, айқындаудың, дәлелдеулердің қайнар көздері. Жалпы аудиториямен қарым – қатынас мүлде жоқтың қасы. Студент қауымы тек орындаушы рөлінде яғни тапсырмаларды күтеді. Студенттің танымдық және қоғамдық белсенділігі төмендейді. Салдары: оқытудың шығармашылық қасиеті жоғалады. Белсенді әрекеттестік «Одақң - оқытушы әр кез студенттермен қарым – қатынаста болады. Оларды сергек ұстайды, ортадағы психоллогиялық жағдайларға өзгерістерге тез бейімделеді. Оқытушы студенттермен достық қарым – қатынаста болса да, белгілі бір қашықтық ұстайды. Салдары: оқыту, ұйымдастырушылық мәсілелерді бірлесіп күш жұмсау арқасында шешіледі.
7.Жоғары мектеп педагогикалық үрдісінің теориясын түсіндіріңіз
Педагогикалық үрдіс дегенеміз - әлеуметтік тәжірибе жеке адамның сапасына айналатын үрдіс. Тұтастылық негізінде оқыту, тәрбиелеу және дамыту бірлігін қамтамасыз ету педагогикалық үрдістің басты мәнін құрайды. Ғылыми пəндер ішінде ересектердің педагогикалық проблемаларымен айналысып, қарқынды даму жолына түскен – жоғары мектеп педагогикасы. Оның міндеттері- барша деңгейдегі ресми, ресми емес тіркелген жоғарғы оқу орындарында жүріп жатқан оқу-тəрбие процесінің заңдылықтарын ашып беру, қазіргі ауыспалы кезеңде жоғары білім алудың арнайы проблемаларын зерттеу, жоғары технологиялық жəне компьютерлік оқу жүйелерінің принциптерімен таныстыру. Дипломнан соңғы білім педагогикасы еңбек педагогикасымен тығыз байланыста мамандық көтеру, сонымен бірге нарықтық экономикаға орай көкейкесті болып тұрған халық шаруашылығының əртүрлі салаларында қызмет етіп жатқан жұмысшылардың қайта мамандану, егделік жасқа келгенде жаңа білімдерді, жаңа кəсіпті игеру мəселелерімен шұғылданады. Арнайы жағдайларда өтетін тəрбие процестер ерекшелігін əскери педагогика зерттейді. Жоғары мектеп педагогикасына қарағанда теорияның мектептегі педагогикадан айқын айырмашылығы байқалады. Онда білім берудің логикасы, құрылымы және жүйесі, негізгі категориялары бар, онда теорияның заңдылықтары мен принциптерін айқындауға болады. Аталмыш теорияға: жоғары оқу орындарындағы ғылыми қызметтің даму тарихы, әлемнің түрлі елдеріндегі жоғары мектептегі ғылымның дамуын және қазіргі заманғы жай-күйін салыстырмалы сипаттауды, ғылыми қызметтің мақсаты мен міндеттері, мазмұны, әдістері мен принциптері, дәстүрлері мен ғылыми мектептері сияқты негізгі категорияларды, жоғары оқу орындарындағы ғылыми қызметтің жағдайы мен ғылыми-инновациялық ортаны қосуға болады.
8.Жоғары мектеп дидактикасы туралы айтыңыз
Дидактика –педагогиканың маңызды саласы. Дидактика (dіdaktіkas-оқытушы, dіdasko- оқушы) ұғымы грек тілінен алынған, оқыту немесе үйрету деген сөз. Бұл ұғымды ғылыми айналымға алғаш енгізген неміс педагогы Вольфганг Ратке (1571-1635). Сол мағынада бұл ұғымды чех педагогы Я.А. Коменский пайдаланып, 1657 жылы өзінің “Ұлы дидактика” еңбегін жарыққа шығарды. Оның ойы бойынша , дидактика “нені оқыту” және “қалай оқыту керек” деген сұраққа жауап береді. Заманауи ғалымдардың зерттейтін сұрақтары: кімді, қашан, қайда , неге оқыту.
Қазіргі түсінік бойынша, дидактика- білім беру мен оқыту мәселелерін зерттейтін ғылым саласы. Ол оқыту теориясы деп аталады. Дидактиканың зерттеу пәні – оқыту мен оқудың себептері, барысы, нәтижелері. Зерттеу пәні аясына байланысты жалпы және жеке дидактикалар айқындалады. Жалпы дидактика оқытудың жалпы заңдылықтарын, принциптерін қарастырады. Жеке дидактика жеке оқу пәнінің мазмұнын, барысын, түрі мен әдістерін зерттеуіне қарап оқу әдістемесі деп аталады.
Дидактика әрі теориялық , әрі қолданбалы ғылым болғандықтан ғылыми- теориялық және қолданбалы қызметтер орындайды. Дидактиканың ғылыми теориялық қызметі: білім беру мен оқыту процестерінің мәні мен змңдылықтарын, мазмұнын, принциптерін , ұйымдастыру формалары мен әдістерін зерттеу. Дидактиканың ққолданбалы қызметі: білім мазмұнын оқыту мақсатына сәйкестендіру, оқыту принциптерін белгілеу, оқытудың тиімді әдістері мен ұйымдастыру формаларын анықтау, жаңа технологияларды жасап енгізу. Дидактика педагогиканың жалпы категорияларын ( тәрбие, педагогтік іс- әрекет, білім беру) пайдаланады. Сонымен қатар дидактиканың өз категориялары да бар : білім беру, оқыту, оқу, оқыту принциптері, оқыту процесі, мақсаты, міндеттері, мазмұны, түрлері, әдістері, құралдары, оқытудың нәтижесі. Кейбір категорияларға анықтама берейік . Оқыту –оқушыны білімдендіру, тәрбиелеу, дамыту мақсатына бағытталған алдын-ала жоспарланған іс-әрекет. Оқыту мазмұны - өкімет арнайы таңдап анықталған белгілі салада жұмыс істеу үшін қажетті адамзат тәжірибесінің бөлшегі. Ол- оқытудың нәтижесі болатын білім , білік, тұлғалық қасиеттер жиынтығы.
9.Дидактика ұғымы және оқыту үрдісі туралы айтыңыз
Дидактика (грек тілінен ауд. Didaktiras – зерттеу бойынша, didasko -зерттеуші) – балаларды және үлкендерді оқытудың міндеттері мен мазмұнын ашатын, білімді, іскерлікті және дағдыны меңгеру процесін сипаттайтын, оқытуды ұйымдастыру принциптері, әдістерін және формаларын сипаттайтын, оқыту мен білім беру мәселелерін жасайтын педагогаканың құрамдас бөлігін құрайды.
Оқыту үрдісі қоғам дамуының әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайлармен, адамдардың әрекеттері және тіршілік қажеттіліктерімен, қазіргі таңдағы ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерімен және күн сайын дамып отырған оқушы тұлғасына қойылатын талаптармен детерминделеді. Дидактика ғылым ретінде пән өрісінде әрекет ететін зандылықтарды зерттейді, оқыту үрдісінін процесінің барысын және нәтижесіне жағдай жасайтын теуелділіктерді сараптайды, жоспарланған мақсат міндеттердің жүзеге асырылуын қамтамасыз ететін әдістерді, ұйымдастыру формалары мен құралдарын анықтайды. Олардың негізінде ол екі басты қызмет атқарады:
1. Теориялық (диагностикалық және болжамдық прогностикалық);
2. Практикалық (нормативтік, құрал ретінде). Дидактиканың алдында шешімі ең алдымен, онымен тығыз байланысты басқа ғылымдардың (философия, әлеуметтану, саясаттану, мәдениеттану, этнология, педагогикалық психология, адам физиологиясы, нақты әдістеме және т.б.) жетістіктерін біршама тиімді пайдалануды қажет ететін жаңа мәселелер туындап отырады. Кез келген ғылыми білім саласының дамуы, бір жағынан, құбылыстың мәніне жақын белгілі бір тобын білдіреді, екінші жағынан, сол ғылымның пәнін жасайтын ұғымның дамуымен байланысты.
Дидактика философиялық жалпы ғылыми және жеке ғылыми ұғымдарды пайдаланады:
- философиялық категория: «мән мен құбылыс», «байланыс», «жалпы және жалқы», «болмыс», «сана», «тәжірибе» және т.б.
- педагогиканың жалпы ұғымдары: «педагогика», «тәрбие», «педагогикалық іс-әрекет», «педагогикалық ақиқат» және т.б.
- дидактиканың жеке ұғымдары: «оқыту мен оқу». «оқу пәні», «оқу материалы», «оқу жағдайы», «оқыту құралы», «оқыту тәсілі», «мұғалім», «оқушы», «сабақ» және т.б.
- пән аралық ғылымдардың ұғымдары: психологиялық ( («қабылдау», «меңгеру», «ақыл-ойдын дамуы», «есте сақтау», «іскерлік», «дағды»), кибернетика («кері байланыс», «динамикалық жүйе» және т.б.);
- жалпы ғылыми ұғымдар: «жүйе», «құрылым», «қызметі», «элемент», «тиімділік», «жағдай», «ұйым», «формалау» және т.б.. Педагогика терминімен қатар, ұзақ уақыт бойы сол мағынадағы «дидактика»терминінің қолданылуы тарихи қалыптасқан жағдай. Бұл ұғым ең бірінші рет неміс педагогы Вольфгант Раткенің (Ратхия) (1571-1635) шығармасында оқыту өнері мағынасында қолданылған. Соған ұқсас, «бәрін, барлығын да оқытудың әмбебап өнері» мағынасында,чех педагогы Я.А.Коменскивдің 1657 жылы Амстердамда шығарылған негізгі еңбегі «Ұлы дидакикасында» дидактиканы түсіндіреді.
Әлемдік дидактиканың дамуына И.Ф.Гербарт, И.Г.Песталоцци, А.Дистервег, КД.Упіинский, Д.Дьюи, Г Кершенштейнер, В.Лай жөне т.б. зор үлес қосты.
Педагогика ғылымында оқытудың тәрбиелік және адам дамуының негізін ашатын және сипаттайтын теориялар жеткілікті. Бірақта солардың ішінде педагогикалық әсердің және олардың нәтижесінің қабылдануы мен ұғынуының психологиялық заңдылықтарын бейнелейтіндердің ғана әдіснамалық және теориялық маңызы бар.
Маңызды дидактикалық теориялар мен тұжырымдамалар қатарына жататындары: танымдық әрекетті дамыту тұжырымдамасы (Г.И.Щукина, т.б.), дамыта оқыту тұжырымдамасы (Л.В.Занков, т.б.), проблемалық оқыту тұжырымадамасы (М.И.Махмугов, И.Я. Лернер, А.М. Матюшкин т.б.), ақыл-ой әрекетін кезеңді қалыптастыру теориясы (П.Я.Гальперин, т.б.), білім беру мазмұны теориясы (Л.Я. Лернер, В.В.Краевский, В.С.Леднев т.б.), мазмұнды жинақтау теориясы (В.В.Давыдов, т.б.), оқу процесін онтайландыру теориясы (Ю.К.Бабанский), оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіру теориясы (Т.И.Шамова, т.б.), оқыту әдістерінің теориясы (М.И.Махмутов, В.А.Онищук, т.б.), өзіндік жұмыстарды ұйымдастыру теориясы (Л.Я.Зорина, Н.К.Журавлев, т.б.), біртұтас педагогикалық процесс теориясы (НД.Хмель, т.б.), оқытудың ұжымды оқыту теориясы (В.Дьяченко, т.б.).
10.Жоғары кәсіби білімнің мазмұны жөнінде айтып шығыңыз
ХҮІІІ ғасыр аяғы ХІХ ғасырдың басында білім беру мазмұнының ғылыми теориялары қалыптаса бастаған. Алғашында материалдық сипатта, дидактикалық материализм немесе энциклопедизм теориясы деген атпен белгілі болды. Бұл бағытты ұстанғандар білім берудің негізгі мақсаты, оқушыларға ғылымның әртүрлі саласынан көлемді білім беру деп ұсынушылар болды. Осы мәселе төңерегінде Я.А.Коменский өз еңбектерінде, дидактикалық материализм теориясы тұрғысынан қарастырған. Сол сияқты XІX ғасырдағы көптеген педагог ғалымдар да білім беру мазмұнын құрастыруда материалдық теорияны жақтаған. Қазіргі кездің өзінде оқу жоспары мен оқулықтарға талдау жасауда осы теорияны басшылыққа ұстанып келеміз. Яғни, бұл теория өзінің құндылығын жойған жоқ деген қортынды жасай аламыз. Екінші теория, білім мазмұнының формальды теориясы. Бұл теорияны ұстанушыларға: Героклит, Цицерон, Кант, Песталоцци, Дистервег және тағы басқа ерте кездегі педагог-ойшылдарды жатқызуға болады. Мысалы, Героклиттің тұжырымы бойынша: “Адамды оның көп білімі, ақылды етпейді”- деген. Мұны, Цицерон да қолдаған. Аталған теорияның негізгі қағидаларын - И.Кант, Песталоцци философиялары құрайды. Олардың тұжырымы бойынша оқытудың негізгі мақсаты оқушылардың дұрыс ойлау қабілеттерін жақсарту. Бұл туралы А.Дистервег өзінің “Неміс оқытушыларына басшылық” –атты еңбегінде өзіндік көзқарасын білдірген. Ол, білім беру мазмұнын қарастыру барысында оқушылардың танымдық-қызығушылық іс-әрекеттеріне көңіл бөлу,ақыл-есі, ойлау қабілеттерін ескеру қажеттігіне мән беру керек деген. Формальды оқытуды жақтаушылар да, алғашқылар сияқты оқытудың субъективтік жағының мәнін жете бағалаған. К.Д. Ушинский алғашқылардың бірі болып, екі теорияны да сынға алды. Ол, “Ойды ат үсті дамыту нағыз тиянақты білім бермейді”- дей отырып, алдымен адамды білім жағынан сусындатып, алған білімдерін игерту қажеттігіне мән берілуі тиіс екендігіне тоқталған. К.Д. Ушинский білім беру мазмұнын таңдау барысында материалдық және формальдық әдістерді бірлікте қарастыру идеясын ұсынған. Педагогикада білім беру мазмұны - жеке тұлғаны қалыптастыру мен дамыту барысындағы ғылыми негіз ретінде қарастырылады. Өйткені, жеке тұлға дамуы тәрбиемен оқытуға тығыз байланысты, сондықтан да, алдымен білім беру мазмұнын анықтап алу қажет екендігі дау тудырмаса керек. Сонымен, білім беру мазмұны дегеніміз – жеке тұлға қалыптастыру барысындағы адам баласының іс-әрекет тәсілдерді меңгере отырып, жүйелі түрде білім алуы, іскерлік пен дағдысын, таным арқылы көзқарасын қалыптастастыру және ақыл-ойы мен сезімін дамыту. Яғни, білімді адам дегеніміз ақыл-ойы жетілген, әдіс-тәсілдерді меңгерген, қабілетті, өз пікірін дәлелдей алатын, болашақты болжай отырып, шешім қабылдай алатын жеке тұлғаны айтуға болады. Білім мазмұны оқу орындарының негізгі мәселелерінің бірі. Ал, оның мәні әрбір ғылыми пәндерден ғылыми білімді игеру, тәжірибеде қолдана білу. Педагогика ғылымының мазмұны, оның тарихында қалыптасқан рухани мұралар мен құндылықтар әлемі. Білім берудің мазмұны мен оның мәнін ашуда және білім беруді ізгілендіру идеясын жүзеге асыру барысында, жеке тұлғаны дамыту мәселесі соңғы он – он бес жыл шамасында, күн тәртібінің алдыңғы қатарына ендірілді. Аталған мәселе, И.Я.Лернер, М.Н.Скаткин, В.С.Леднев, Б.М. Бим-Бада, және т.б. ғалымдардың еңбектерінде қарастырылып, талданған. И.Я.Лернер мен М.Н.Скаткин білім беру мазмұнын теориялық тұрғыда білім іскерлік, дағдыны қалыптастыру жүйесі деп түсіндірген, сонымен қатар шығармашылық іс-әрекет, ерік сезімін меңгеруді ұсынады. Бірқатар шетел педагогтары (АҚШ, Англия, Франция т.б.) жеке тұлғаға жалпы адамзаттық тәрбие беруді, оқу мазмұнына табиғи құбылыстар мен қоғамдық өмірдегі шынайы құбылыстарды түсіндіруде оқу пәндерін өзара кіріктіруді негізге алуды ұсынған. Білім мазмұнын анықтауда, жалпыға міндетті білім беруде, ал оның ғылым мен техника және мәдениеттің даму деңгейіне сай болуын қамтамасыз ету мақсатында оқу бағдарламалары мен оқулықтарды жетілдіру аса қажет болуда. Білім беру мазмұнын іске асыру барысында аға ұрпақтың жинақтаған тәжірибесін болашақ ұрпаққа меңгерту, сонымен қатар әлеуметтік-мәдени тұрғыдан мазмұнын дамыту мақсатында : ғылым туралы толық мәлімет беру ( білім мамұнының негізгі теориялары, заңдары, ұғымдары,т.б.); білім мазмұнының ғылыми және практикалық мәнін ашу; білім алушылардың жас және дара ерекшеліктерін ескеру; әртүрлі пәндерді оқытуда берілген мерзіміне, көлеміне қарай беру; білім беру мазмұнын әлемдік тәжірибмен ұштастыру; оқу орнының оқу-әдістемелік және материалдық базасына сай құру қажет. Білім беру мазмұнының мақсаты қашанда қоғамның қажеттілігін, жеке тұлғаның сұрансы мен қызығушылығын қанағаттандырып отыруы тиіс. Білім беру мазмұнының сипатын, жеке тұлға бойында саналы өзгеріс болған жағдайда көруге болады. Жеке тұлғаның өзгеру динамикасы дегеніміз, субъектінің санасы мен қасиетіндегі елулі өзгерістер.
11.Оқыту үрдісін басқару мәселесі туралы баяндаңыз
Оқытуды ұйымдастырудың түрлері жайлы түсінік. Оқытуды жүзеге асыруда білім мен оқытуды ұйымдастыруда оны модернизациялау көзделеді. «Түрлері» деген ұғым латын тілінен аударғанда «fоrmа» сырқы көрініс дегенді білдіреді, сыртқы сызық-белгілі орныққан тәртіп. Философия пәнінде «түрлері» ішкі мазмұнды ұйымдастыру деген ұғыммен анықталады. Яғни «түрлері» ішкі байланысты білдіреді және ұйымдастыру тәсілдері, өзара құбылыс, сыртқы жағдайлармен де сабақтастықта. Былайша айтқанда, оқытудың түрі-оқу материалын меңгерудегі оқушылардың өзара әрекеті. Оқыту түрі: әдіспен, амалдарға, құралдарга оқушылардың іс-әрекетіне тәуелді болады. Педагогтік іс-әрекет бір-бірімен, өзара байланысты ықпалдастық, әсер етушілік, белгілі бір тапсырманы орындау кезіндегі оқушылармен мұғалімнің қарым-қатынасыі (Чередов И.М.). Оқытудың түрі оқыту үрдісінің құрылымы-мұғалім қызметі: белгілі бір оқу материалын игеру барысындағы оқушының оқу іс-эрекетін басқару жэне оқу тәсілдерін меңгерумен сабақтас. Сабақтың сыртқы көрінісі оку материалының ішкі бөліктерінің басын біріктіріп және дидактикалық категория ретінде оқу үрдісін ұйымдастырудын сыртқы пішінін белгілейді, мұның өзі оқушылардың білім сапасының көрсеткіші мен өтетін уақыты және орны, оның жүзеге асырылу тәртібі секілді жағдайлармен байланысты.
Педагогика тарихында ұлы педагогтардың тұжырымдары және оқуды ұйымдастырудың әртүрлі тәсілдері белгілі. Оның дамып, жетілуі қоғамның қажеттілігі мен сұранысының талап-мүддесіне қатысты. Оқытуды ұйымдастырудың түрлері негізінен былай жіктеледі. Оқушының саны мен құрамы,жұмыс орны, оқу жұмысының ұзақтығы. Осыған қарап оқытудың түрі былайша бөлінеді:
• жеке ( бір ғана оқушымен жұмыс істейді);
• жеке-жұптық ( оқушы – оқушы, мұғалімнің оқушымен қарым- катынасы, қазіргі жағдайда оқушымен қарым-қатынасы жеке оқушының әзірлік үрдісіндегі қызметі мен айқындалады);
• жеке-топтық топ мектепте жұмыс істейді, бірақ бір мектепте оқытылатын оқушылардың жасы әр шаманы құрайтын топ болады (оқытудың бұл түрі орта ғасыр мектептерінде қолданылған).
• Өзара бірлесіп оқыту, (аталған оқыту жүйесі Англияда пайда болған, атауы-беланкастер жүйесі);
• Саралап оқыту, оқытудың бұл түрі оқушылардың қабілетіне карай өтіледі (Мангейм жүйесі);
• Бригадалық оқыту,тапсырманы бригада алады: бір сыныпта 5-6 оқушы ұйымдасады, есеп беруші-бригадир оқытудың бұл түрі XX ғасырдың 20-жылдарына тән);
• Американдык «Винетка-жоспар», «Трампа-жоспар» және т.б.
• Оқытудың микротоптық жүйесі (фронтальді, ұжымдық жұмыс және т.б.).
Оқытуды ұйымдастырудың түрінде оқушылардың тәрбиесі үлкен рөл атқарады, мұндай іс-әрекетте тұлғаның өзін-өзі басқару жағы басымдылыққа ие болады.
Сыныптық -сабақ жүйесін оқытуды ұйымдастырудың ең қайнар көзі болып табылады. Оқытудың бұл түрі жас мөлшері біркелкі топтан құрылған және оқытудың бірдей бағдарламасы құрылған және тұрақты құрамы бар, сабақ үнемі оқу кестесімен өтілетін және оқытудың бірдей бағдарламасы құрылған жағдайда іс-тәжірибеде қолданылады. Сондықтан ол оқу-тәрбие үрдісінің барлық компоненттерін қамтиды: мақсат, мазмұн құрал, әдістер, ұйымдастыру мен басқару қызметі, оның дидактикалық элементтері. Сабақтың маңызы мен берілу мәні сабақ үрдісінде біртұтастық динамикалық жүйеге саяды, сөйтіп, ұжымдықтан-жеке, яғни мұғалімнің оқушыға, нәтижесінде, оқушының білім меңгеруі оның икемі мен қабілетіне сәйкестеніп, өзіндік іс-әрекетінде тәжірибеде сұрыпталып, бір жағынан қарым-қатынас мәдениеті дамыса; екінші жағынан, оқушылардың қабілеттілігі шыңдалады.
12.Жоғары мектептегі оқытудың әдістері мен түрлерін баяндаңыз
Дәріс – Ежелгі Гректерде пайда болып, орта ғасырларда Ежелгі Римде одан әрі дами бастады. Алғаш латын тілдерінде жүргізілді. Дәріс (латын тілінен «lectіоң - оқу ) жоғары оқу орындарында дәстүрлі және басқаратын оқытудың түрі. Дәріс – монолог ретінде жүзеге асатын жауапты публикалық қойылым болып табылады. Дәріс беруші аудитория (студенттер) алдында түзетусіз “таза” сөйлеуі қажет. Жазу столында жіберген қателікті оңай сызып тастай алсақ, дәрісті оқу барысында қате жіберу мүмкін емес. Бұның бәрі дәріс берушіден лекцияға дайындалу кезінде тіл және баяндау стилімен көп жұмыс істеуді талап етеді. Дәрістің қарапайымдылығы мен түсініктілігі мазмұндаманың қысқа болуымен тығыз байланысты. Ғылым тілі қысқа. Академиялық дәрісте көп нәрсе айтуға болады, бірақ көп сөйлеуге болмайды.
Дәріске қойылатын талаптар:
1Құрылымдық негізін құру (жоспар) және сұрақтарды қисынды етіп қойып, оған нақты жауап беру.
1.Теоретикалық өзекті мәселелерді анықтап алу.
2.Теоретикалық білімді өмірмен байланыстыру.
3.Нақты дәлелдер мен дәйектерді жеткілікті мөлшерде қолдану.
4.Логикалық фактілерді келтіре отырып студенттердің қызығушылығын арттыру, өздік жұмыстарға бағыт беру.
5.Қазіргі кездегіғылым мен техниканың даму сатыларын және солардың жақын уақытта дамубарысын болжай білу.
6.Материалға арнап әдісті өңдеу.
7.Жан – жақты демонстрациялық оқытуды пайдалану.
8.Қарапайым да, түсінікті тілмен жеткізу, кензденскен жаңа терминдердің мағынасын ашып беру.
Дәрістің негізінде – ой, ойлылықты, қызықты, қисынды сұрақтармен жеткізу , анық, дәл, есте қаларлықтай әрекет жасау. Студенттердің күш – жігерін, қызығушылығын баурайтындай ету, ойды – ойға жалғастыру өзекті ойдың дамуына қол жеткізу қажет.
Жоғары оқу орыныдағы дәрістің құрылымы
1.Кіріспе
Тақырып, жоспар, әдебиеттер
2.Негізгі бөлім (шығарма)
Тақырыптың ғылыми мазмұны
3.Аяқтау
--дәріс беруші тақырыпты еске салады.
Тақырып бойынша әдістерді айту
Тақырып бойынша сұрақтарға жауап, қысқаша қортындылау.Сұрақтар негізінде тақырыпты толықтыру.
Білім берудегі дәстүрлі оқытудың түрі: семинар
Семинар – латын тілінен енген (semіnarіum)- білім қалыптастырушы, ойды негіздеуші. Студенттердің таным процесінде жанданады. Ежелгі Грецияда алғаш студенттердің арасында пікірсайыс , оқытушы мәліметімен, қорытындысы түрінде пайда болды, Ортағасырларда университеттерде апта сайын педагог пен магистрлік дәрежеге ие болғандар дисппут түрін жүргізді. XVІІ ғасырларда Батыс Европада қолдана бастады.
Семинарды өткізудің мақсаты – тәртіп бойынша білімді тереңдету. Білім алушыларға өзіндік ізденіс дағдысын қалыптастыру, ақпаратқа анализ жасауға және де ғылыми ойлаудың дамуын қалыптастыру. Семинар- шығармашылықпікір сайыстарға қатысуға, дұрыс шешімдер қабылдай білуге, өзіндік көзқарас танытуға мүмкіндік береді
Семинарды өткізудің негізгі міндеті: дәрісте алған білімді бекіту, өзіндік жұмыстардың тиімділігі мен нәтиже беруін тексеру, алдағы мәселені шешуде өздіндік мүмкіндіктерді көрсете білуге машықтандыру;
Семинар белсенді жүргізу үшін ол басқарушылық, пікірсайыстық сипатқа ие болуы қажет. Пікірсайыстық тақырыбын, өзектілігін педагог алдын – ала ойластырады.
Дәстүрлі семинарлар: пікірталас семинары, рефераттар мен баяндама қорғау т.б. семинарлар болып бөлінеді.
Рефератты-баяндамалық семинарларда студент баяндама қорғайды. Сұрақ жауап семинарында- педагог таңдауымен студенттің сабақ айтуы содан кейін кері байланыс орнатылады. Аралас семинар түрінде – кейбір студенттер реферат қорғаса , кейбір студенттер сұраққа жауа береді т.б. Соңында баяндамашы қорытынды жасайды.
Семинар уақыты: оқытушы сөзі- 5 минуттан артық емес.
негізгі баяндамашы -10-15 минутқа дейін
әрбір студенттердің сөйлеуі – 5 минутқа дейін.
Дәстүрлі оқыту әдістері
Ауызша оқыту әдісі – әңгіме, түсіндіру, пікірсайыс, дәріс оқу т.б. Бұлар оқытушы іс – әрекетінің негізгі жүргізушісі, ал шешендік шеберлікке ие болған оқытушы шектеулі уақытта көптеген керекті мағұлматтарды шебер жеткізуге мүмкіндік береді. Жазбаша оқыту әдістеріне жоғары мектепте электронды әдіспен оқыту студенттің өздік әрекетіне ықпал етеді. Иллюстрация әдісі: кесте, схема, суреттер, тақтамен жұмыс т.б. Демонстрация әдісіне: видео жазылым, фильмдер, моделдеу т.б. Практикалық оқыту әдісіне: жаттығулар, лабораториялық жұмыстар, шеберханада жұмыс, т.б. Қорыта айтқанда оқытудың дәстүрлі әдістері мен түрлері көбінесе оқытушы белсенділігі негізінде жүзеге асады.
13.Жоғары мектеп тәрбиесінің теориясын түсіндіріңіз
Тәрбиелеу – педагогтың студенттермен өзара әрекеттесудің арнайы ұйымдастырылған, мақсатқа бағытталған педагогикалық үрдіс, сонымен қатар студенттерде саяси, өнегедік, эстетикалық, физикалық қасиеттерін қалыптастыру мақсатымен алуан түрлі әрекетті ұйымдастырудың педагогикалық үрдісі. Тәрбиелеу – бұл үрдіс субъектілерінің белсенділігімен, әрекетімен байланысқан күрделі педагогикалық үрдіс. Ол жеке тұлғаның интеллектуалды, эмоционалды, физикалық салаларындағы өзгерістерді, оның байытылуын және жетілдірілуін ұйғарады. Қандай әдістемелік идеяларда тәрбиелеу жұмысының бағдарламасын мақсатты түрде құруға болады? Тәрбиелеу үрдісінің өнімділігін арттыратын жалпы концептіуалдық қағидалар, бағдар бар. Жоғары мектеп оқытушылары үш категорияларға бөлінеді. Біреулері студенттермен тәрбиелеу жұмысын арнайы ұйымдастыру қажеттігін мойындамайды. Басқалары ол тәрбиелеу қызметімен сәйкес оқыту үрдісі кезінде жүзеге асу керек деп айтса, үшіншілері жоғары мектеп жағдайында мұндай жұмыстың қажеттігі мол, өйткені оқыту үрдісі тәрбиелеудің көптеген міндеттерін орындауға мүмкіндік бермейді. Студенттермен аудиториядан тыс тәрбиелеу жұмысы оқыту үрдісімен байланысқан өзіндік категория ретінде қабылдану керек. Тәрбиелеу және оқытудың мақсаты ортақ – болашақ мұғалім-профессионалдың жеке тұлғасын қалыптастыру. Алайда тәрбиелеу оқыту үрдісін жалғастырмайды, оны қосымша сабақтарға тіреуге болмайды. Тәрбиелеу адамның қалыптасуын әсер етеді. Сонымен қатар ол бір уақытта қоымша міндетті орындайды – болашақ мұғалімдерді біртіндеп мектепте тәрбиелеу жұмысын ұйымдастыруға дайындайды. Өзіндік катгория ретінде қабылданатын жоғары мектептегі тәрбиелеу жұмысы өзіндік мақсатпен басқарылады – болашақ мұғалімнің жеке тұлғасының индивидуалддығына жүгіне отырып, жан-жақты дамуы. Бұл мақсат тек бөлшектеп қана оқыту үрдісінде жүзеге асады, өйткені оқытудың өзіндік мақсаты бар, ол оқу жоспарлары және бағдарламары шігенде ғана болады. Ал аудиториядан тыс студенттерді тәрбиелеу жұмысы бұл мақсатты орындау үшін барлық мүмкіндіктерге ие. Олардың жүзеге асуы студенттердің жеке тұлғасының жан-жақты қалыптасуына әрекет етеді. Студенттерді тәрбиелеу тұтас ұйымдастырылған үрдіс ретінде белгілі бір заңдылықтар мен принциптерге негізделеді.
Тәрбие заңдылықтары – тәрбиелеу үрдісіндегі мәнді, орнықты байланыстар, олардың жүзеге асырылуы оның жүрісін, бағытын және өнімділігін арттырады.
Тәрбиелеудің бағытталуы, оның мақсаттары және мазмұны, өнегелік-эстетикалық құндылықтары қоғамммен, үстемдік етуші класпен алдын ала анықталады. Тәрбиелеу студенттерді оқытумен органикалық түрде байланысқан. Ол ортақ мақсатқа – белгілі бір типтің жеке тұлғасын қалыптастыруға жүгінеді. Тәрбиелеу негізінен бір тұлғалармен – сол үрдістің субъектілерімен жүзезе асады. Бәрақ ол оқу тапсырмаларын қайталамайды.
Тәрбиелеу жоғары мектепте профессионалды түрде бағытталған. Тәрбиелеудің профессионалдық бағыты студенттерде педагогиклық бағыттың қалыптасуында және педагогикалық әрекетке құндылық ретінде қарауда көрініс береді. Тәрбиелеу оптимистикалық бағытталған, студенттерде оң бастауларға жүгінеді. Әрбір студентті жақсылап зерттеп, оның әлсіз және күшті жақтарын, қасиеттерін білу керек. Тәрбиелеу нәтижелілігі бір уақытта студент жеке тұлғасына әсер етудіңи вербальды және вербальды емес формаларына бірдей жүгінген кезде артады. Қазақ тілінде әдептілік, сыпайылық, ізеттілік деген сөздердің түп мағынасы бір. Ол — адамгершілік. Яғни ата-ананы құрметтеу, үлкенді сыйлау, шыншыл және әділетті болу, сондай-ақ адамның көпшілік алдында өзін-өзі ұстай білуі. Адамгершілік адамзат қоғамының даму тарихы арқылы қалыптасып, әрбір дәуірдің өзіндік қайшылықтарымен біте қайнасып, әлі де жетіліп келеді. Жомарттық, батылдық, шыншылдық, сыпайыгершілік, әділдік пен достық, ар мен намыс және тағы басқа да адамгершілік категориялары сонау көне дәуірден басталып, күні бүгінге дейін өз маңызын еш жоғалтпай келеді. Сондай-ақ, адамзаттың ішкі рухани адамгершілік дүниесінің негізгі формалары — үміт, сенім және махаббат үнемі даму үстінде. Жоғары мектептің тәрбие бағыттары
Тәрбиенің мақсаты – тәрбиенің белгілі әдістемесі арқылы шешіледі, оның құрылымын құрастырушылар: педагогтар мен тәрбиешілер болып табылады. Тәрбие әдістерінің классификациялық шарты және тәрбиелеу үлгісінің түрлері және бағыты, тәрбиелеу ортасы, тәрбиелеушінің жасы және тәрбиелеушінің жеке қасиеті немесе тұлғасына байланысты болады. Осы берілгендермен байланысты тәрбие процесін контекс ретінде қарастыруға болады, ол жетістікке жету үшін әдістердің тиімділік жүйесін жетілдіру болып табылады. Жоғарғы оқу орындарында білім беру процесінде барлық тәрбие түрлері практикада іске асырылады, әсіресе кәсіби білім беретін университеттерден нақты тәжірибесін көруге болады. Оқу жоспарында пән блоктары негізгінде тәрбие түрлері мамандық бойынша берілген: Адамгершілік, эстетикалық, дене шынықтыру, құқықтық, патриоттық, имандылық, азаматтық және экономикалық тәрбиелер (гуманитарлық блок)
Ақыл –ой, экологиялық тәрбие (табиғи ғылыми блок)
Еңбек тәрбиесі, тәжірибе кезінде, аудиторияда, сонымен қатар өзіндік жұмыс орындаған кезінде.
Тәрбие әдісін жіктеген кезде үш үлкен топқа бөлуге болады:
Тәрбиелеушілік әдістер педагогикалық қарым – қатынас жасау білім берудегі белсенділік әдістері (семинар- дискуссия, контекстік білім, оқыту мәселелері және т.б.), студенттердің қызығушылығын арттыру және құнды шешімдер қабылдау барысында іске асырылады. Тәрбиелеуде педагогтар үлкен роль атқарады. Тәрбиеші білім беру барысында тәрбиенің төмендегідей артықшылықтарын анықтай алады:
жеке адамның қоғамдық ортадағы адамдарға гуманистік құндылық бағдарының қалыптасуын;
Ал, бұл жеке адамды тәрбиелеуде басшы қызмет атқаратын қасиеттер жиынтығы. Тәрбие түрінің қайсында болмасын, тәрбиелеуші бұл қасиеттердің қалыптасуына ерекше мән береді.
14.Жоғары мектеп ғылыми қызметінің теориясын түсіндіріңіз
Қазақстанда инновациялық экономиканың құрылуы жоғары оқу орындарында мамандар даярлауда жаңа талаптар қоя бастады. Бұл өзгерістер студенттердің ғылыми-инновациялық білімділігін қалыптастыру талаптарына қаншалықты қатысты болса, жоғары оқу орындарында соншалықты ғылыми-инновациялық ортаны кеңейту қажеттігі туындайды. Тіпті ортағасырлардан бері университет өз қызметінің институционалдық құрылымында білім беру, зерттеу, тәрбиелеу сияқты маңызды үш бағытты айқындап, бекіткен болатын. Білім беру, зерттеу және тәрбиелеу үштағаны университеттік білімнің іргетасын қалайды. Педагогикалық ғылымда дидактика және тәрбиелеу теориясы бар. Біздің ойымызша, жаңа жоғары мектептегі ғылыми қызметтің теориясы немесе концепциясын қарастыратын «жоғары мектеп педагогикасы» бөлімін бөліп қарастыру қажеттігі туып отыр.
Біріншіден, қазіргі заманғы ғасыр – білім және ғылыми-техникалық прогресс ғасыры, ал бұл жоғары оқу орындарының жаңа білім беруді жасау мен беру функциясын күшейте түседі. Екіншіден, студенттердің білім берудің, ғылыми-техникалық прогресттің қашан да жаңарып отыруына байланысты жаңа кәсіби проблемаларды шешуде дайындықтарын қалыптастыру талаптары мен стдуенттердің шын мәнінде, ғылыми технологияларды меңгеруге дайындығының болмауы арасында қарама-қайшылық бар. Мұндағы басты түсінік ғылыми қызмет технологиясының саналы түрде, бірнеше рет жүзеге асырылып, пайдаланылған технология екендігін баса айтып отырмыз. Үшіншіден, жоғары мектепте үйлесімді нығайтушы ғылыми қызмет теориясы болашақ мамандардың ғылыми-инновациялық мәдениет негіздері мен білгірлігінің қалыптасуына педагогтар мен студенттердің күш салуын үйлестіруге мүмкіндіктер береді. Төртіншіден, аталмыш теория педагогикалық ғылымның дамуын жаңа деңгейге көтерілуіне мүмкіндік береді. Жоғары мектеп педагогикасына қарағанда теорияның мектептегі педагогикадан айқын айырмашылығы байқалады. Онда білім берудің логикасы, құрылымы және жүйесі, негізгі категориялары бар, онда теорияның заңдылықтары мен принциптерін айқындауға болады. Аталмыш теорияға: жоғары оқу орындарындағы ғылыми қызметтің даму тарихы, әлемнің түрлі елдеріндегі жоғары мектептегі ғылымның дамуын және қазіргі заманғы жай-күйін салыстырмалы сипаттауды, ғылыми қызметтің мақсаты мен міндеттері, мазмұны, әдістері мен принциптері, дәстүрлері мен ғылыми мектептері сияқты негізгі категорияларды, жоғары оқу орындарындағы ғылыми қызметтің жағдайы мен ғылыми-инновациялық ортаны қосуға болады. Университеттегі ғылымның даму тарихына қысқаша тоқталайық. Ғылыми мекемелердің бастауы Платон Академиясы, Аристотель Ликейі, Александрия мұражайы сияқты жоғары оқу орындарының мекемелерінен басталады.
Аристотель лицейінде ұжымдық зерттеуді ұйымдастырудың арқасында қызметкерлердің қабілеттеріне қарай міндеттемелерін бөлу мен ынталандыруда жаратылыстану материалдарын жинау және жүйелеу бойынша үлкен жетістіктерге жетті. Дегенмен бұл ережеден тысқары жәйт, өйткені ғылыми қызмет дербес сипатта болады, сондықтан сол уақыттағы ғылымның синкретттік сипатына сәйкес келді [2]. Ғалымдарды шенеунік ретінде қызметке қабылдаған мемлекет, оларды Аристотель айтқандай ғылыммен ғана айналаысуға мүмкіндік беретіндей бос уақытпен қамтамасыз етіп отырды [2]. Университет идеясы Universitas атауын, яғни латыншадан аударғанда жиынтық мағынасын аша түседі. Алғаш университеттер пайда бола бастаған кезде орта ғасырларда «жиынтық» сөзінің түрлі мағынасы болды. Ең алдымен, ұйымдастырушылық аспектісіне баса назар аударылды; шын мәнінде, түрлі типтегі жоғары оқу орындарының бірлестігін университет деп атады [4]. ХІХ ғасыр соңында Н.Суворовтың ортағасырлық университетер жайлы әйгілі кітабындағы нұсқасында «университет барлық ғылымның, адамзат білімінің барлық саласының тұтастығын немесе жиынтығын атайды (universitas literarum)…» [5, 1 б.]. Жоғары оқу орындарындағы білім беру «ғылымға қосылу» дегенді білдірді. Ғылыми дәреже беру дәстүрі ортағасырлардан бастау алады. Алғаш рет доктор дәрежесі 1130 жылдан Болоньи университетінде, кейін 1231 жылдан Париж университетінде беріле бастады.
1808 ж. Неміс университетінің моделі саналған Берлин университеті құрылды. Бұл модельді Гумбольд университеті деп атайды. Гумбольд университетінің фундаментальді ұстанымы – бұл зерттеу мен білім берудің академиялық еркіндігі мен бірлігі. «Зерттеу мен білім беру бірлігі» университеттік оқытушы-зерттеушінің тұлғасының, сондай-ақ студенттердің дәрісті таңдау еркіндігінің (гимназиядан айырмашылығы); семинарлар институтының (ғылымға «тәрбиелеушілер»); жалғастырушы Академия не университеттік институт түрінде пайда бола бастаған зерттеу институттарының университетпен тығыз байланыстың кепілі болды [3]. Университеттің Гумбольдтік моделі мемлекет пен қоғамның қажеттігі алдындағы жан-жақты біркелкі жауапкершіліктің академиялық еркіндігі; білім беру міндетін қандай да бір айқын мақсатқа байланыссыз ғылымға қамқорлықпен үйлестіру сияқты жан-жақты ымыраға келуге ұмтылдыСол ХІХ ғасырда, біздің ойымызша, ғылыми қызметті субъективтіліктен (дербестендіруден) объективтілікке қарай; дербестіктен ұжымдық пішінге қарай түсінуде бетбұрыс байқалды. Дегенмен бұл біздің ойымызша, сол ғылымды ұйымдастырудың жаңа деңгейге көтерілуі қате түсініктен емес уақыт талабынан болса керек. Сол кездері университет қызметінің өзіндік бағыты ретінде ғылыми қызметтің қалыптасуы мен одан әрі дамуын жүзеге асыруда зерттеу мен зерттеу жүргізуді дербестендіру дәстүрі мен маңызын ескеру қажет болды. Университеттердің ғылыми мектептерді қолдауы мен дамыту дәстүрі осы тезисті дәлелдеп, жүзеге асыруда жалғасын тауып келеді.
Әзірге ғылыми танымның даму қарқыны жекелеген ғалымның даму мүмкіндігі қарқынынан төмен, қызмет түрлерін тану дербес сипатта болды. Бірақ ғылым дамуы неғұрлым жекелеген ғалымның мүмкіндіктерін басып озса, соғұрлым ғылыми қызметтің ұжымдық түрі кеңіне дами бастайды [2, 35 б.]. Кеелсі танымал тұжырымдама – Дж. Ньюманның «Зияткерлік университеті де» ХІХ ғ. пайда болды. Университет – «әмбебап білім алуды үйрететін орын» және «осы білімнің нысаны моральдық емес зияткерлік сипатта болады». Әрине университеттің жоғары мақсаты – «барлық білім салаларының, адамның ақыл-ойымен жасалған барлық ойлау әдістерінің дамуымен қамтамасыз ету». Джон Генри Ньюман (J.H.Newman, 1801-1890) ХІХ ғасырдағы қазіріг заманғы мәдениеттің аса маңызды феномені ретінде университеттің атрихы мен мәнін зерттеуде елеулі үлес қосқан ең ықпалды ағылшын тілді теологтардың бірі. Оның қаламынан «Университет идеясы» («The Idea of the University»), «Университеттің шығу тегі мен прогресс» («Rise and Progress of Universities») сияқты әйгілі кітаптар шыққан [3]. Қазақстанда жоғары білім беретін мекемелер ХХ ғасырдың басында пайда болды. 1920 ж. бірқатар жоғары оқу орындары ашылады: Орда қаласында халықтық білім беретін Бөкей қазақ институы, СЕмей халықтық білім беру институы. 1921 ж. Орынборда Қазақ университететін ашу көзделді. Салалар бойынша: 1929 ж. – мал шаруашыылғы, 1930 ж. – ауыл шаруашылығы, 1931 ж. – медицина жоғары оқу орындары ашыла бастайды. 1932 ж. Оралда педагогика институы, 1934 ж. – Қазақ мемлекеттік университеті ашылды [7]. Одан әрі жоғары оқу орны жүйесі қарқынды дамиды, ХХ ғ. 40 жылдарына қарай Қазақстанда 12 жоғары оқу орны жұмыс істеді [8]. Жоғары оқу орындарындағы ғылымның қалыптасуын шартты үш кезеңге бөліп қарастыруға болады. Оларды мазмұндық және процессуалдық дамуына қарай сипаттаймыз. Алғашқы кезең университеттердің пайда болуынан – XVII-XVIII ғғ. дейін сәйкес келеді. Ол кезеңде жоғары оқу орындарындағы ғылым мазмұндық жағынан – кітап оқу (пәндердің орнына), процессуалдық жағынан – диспутация жүргізу (диспутатор – тек қана пікір айтып қоймастан, сондай-ақ зерттеп /зерттеуші/) және таным әдістерін игеру арқылы дамып, айқындауға болатын. Екінші кезең ХІХ ғасырдың ІІ екінші жартысы мен ХХ ғасырдың І жартысы аралығын қамтиды. Пәндерді оқу студенттердің ғылымның даму деңгейіне сәйкес келетін ғылыми көзқарастары негізінің қалыптасуына әкелді, студенттер меңгерген ғылыми зерттеулердің әдістері белсенді түрде жасалып, әзірлене бастады. Жоғары оқу орындарындағы ғылыми бөлімшелері – зертханалар қызметі кеңінен тарай бастады. ХХ ғ. ІІ жартысы ХХІ ғ. болашақ маманның кәсіби мәдениеттің құрамдас бөлігі ретінде ғылыми мәдениетінің қалыптасуын, сондай-ақ ғылыми қызмет технологиясын меңгеруді талап етуде. Жоғары оқу орындарында ғылымды өзіндік өнімді қызмет жасайтын ғылыми-инновациялық құрылымдар құрылуда. «Зерттеу мен білім берудің бірлігі» принципі идеясын дамыта, мағынасын кеңейте отырып, ғылыми-техникалық прогресс кезеңінде (үшінші кезең) жоғары оқу орындарындағы өнімді күшке айналған ғылым өзінің инфрақұрылымын (материалдық, ұйымдастырушылық және т.б.) құра бастағанын айтуға болады. Сонымен, жоғары оқу орындарында ғылымның көпкомпонентті, түрлі деңгейлі диверсифициялық жүйесі көрініс табуда. Бұған сондай-ақ білім берудің мазмұны да, кәсіби біліктілік те, ғылыми қызмет үрдісі де, ғыылми мектептер де, жоғары оқу орнындағы ғылымның өнімдік құрылымы да жатады. Оқытушылар мен студенттердің ғылыми қызметінің мақсаты оқу-зерттеу және ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау негізінде жаңа білім алу, жаңа технологиялар әзірлеу, танымның жаңа әдістерін алу мен игеру болып саналады. Ғылыми қызметтің міндеттерін зерттеудің негізгі категорияларының мәнін анықтау; проблеманың теориялық негіздерін әзірлеу; үрдісті, жүйені және құбылысты модельдеу; жаңа технологиялар мен әдістерді өңдеу, зерттеу нәтижелерін талықлау және енгізу арқылы айқындауға болады. Ғылыми қызметтің мазмұынна нақтылы ғылыми-зерттеу жұмыстарының мазмұны, яғни білім жүйесі, концепциясы мен теориясы, жаңа технологиялар, таным тәілдері, сондай-ақ оқу-зерттеу және ғылыми-зерттеу қызметі тәжірибесінің қалыптасуы жатады. Осындай тәжірибенің жинақталуы болашақ маман ретінде студенттің шығармашылық және тәжірибелік қызметінің қалыптасуына негіз болады [11].
15.Педагогикалық технологиялар туралы баяндаңыз
Иновациялық технологиялардың пайда болуы, мәдени байланыстың кеңеюі мен тереңдеуі, ақпараттар ағынының сапасы мен санының тұрақты түрде артуы уақытпен бірге қарқын алып отырған ақпараттар ағынына бейімделу тәсілдерін меңгеру үшін тиісті ептіліктер мен білімді қажетсінеді. Бұл үшін ақпаратты қабылдау және еске сақтау қабілетімен бірге оны шығармашылықпен өңдеу, мәселелерді көріп, оларды шеше білу керек. Сондықтан да білім берудің алдына төмендегі міндеттер қойылады: жас ұрпақтың осы заманғы әлеуметтік мәдениеттік жағдайға әлеуметтенуі сынды күрделі мәселені шешу, оның өзіндік өзектілігі арқылы сәйкестік сипатын иеленіп, шығармашылық мүмкіндікті дамытуына жол ашатын ізгілік түсінігін қалыптастыру. «Инновацияң латынның жаңакөзқарас, жаңашылдық , жаңалық ендіру деген ұғымынан туындаған. Инновациялық оқытудың ерекшеліктері:
Белсенді әдістер, инновациялық әдістер болып табылады.
Мәселелік оқыту дегеніміз оқушы оқыту процесінде мәселелерді шешуге ұмтылатын оқытуды айтамыз. Ол қазір ақыл-ой күштерінің, таным белсенділігінің, шығармашылық ойдың өздігінше дамуы сияқты күрделі тапсырмаларды шешудің бір тәсілі ретінде қарастырылады.
Мәселелік жағдай (немесе мәселелік жағдаят) – қандайда бір қажетті іс-әрекетті жасау немесе бір нәрсені ұғыну үшін білімнің немесе белгілі әдіс-тәсілдердің жетіспеушілігі пайда болғанда туындайды, яғни білім мен білімсіздік арасында қарама-қайшылық орын алады.
"Оқыту технологиясы" адамның белсенді өмірінің тиімді күйіне жетуінің шарты болып табылатын көпжақты және үздіксіз біліміне өтуді қамтамасыз етеді. Жоғарғы білімдендіру технологиялары оқушымен жұмыс кезінде гуманистік, тұлғалық бағыттағы педагогикалық әдіс-тәсілдерді, олардың индивидуалды табиғи ерекшеліктерін ғылыми негізде ескеруді қамтамасыз ету үшін жасалған.
16.Жоғары оқу орнын басқаруды түсіндіріңіз
Кәсiптiк жоғары білiм беретiн бiлiм беру ұйымдарының басты мiндетi - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетiстiктерi негiзiнде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсiби шыңдауға бағытталған бiлiм беру үшiн қажеттi жағдайлар жасау арқылы кәсiптiк жоғары бiлiм беру және кәсiптiк жоғары оқу орнынан кейiнгi кәсiптiк бiлiм беру бағдарламаларын жүзеге асыру.
Бiлiм беру жүйесiнiң басым мiндеттерi: жеке адамның шығармашылық, рухани және дене мүмкiндiктерiн дамыту, адамгершілiк пен салауатты өмiр салтының берiк негiздерiн қалыптастыру; азаматтық пен елжандылыққа, өз Отаны - Қазақстан Республикасына сүйiспеншiлiкке, мемлекеттiк рәмiздердi құрметтеуге, халық дәстүрлерiн қастерлеуге, Конституцияға қайшы және қоғамға қарсы кез келген көрiнiстерге төзбеуге тәрбиелеу; еңбек рыногында бәсекелесуге қабiлеттi бiлiктi жұмысшылар мен мамандар даярлау, оларды қайта даярлау және бiліктiлiгiн арттыру; жұмыстан босатылған қызметкерлердi және жұмыспен қамтылмаған халықты қайта оқыту және қайта даярлау; әлемдiк және отандық мәдениеттiң жетiстiктерiне баулу, қазақ халқы мен республикасының басқа халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерiн зерделеу, мемлекеттік тiлді, орыс, шетел тiлдерiн меңгеру; оқытудың жаңа технологияларын енгiзу, бiлiм берудi ақпараттандыру, халықаралық әлемдiк коммуникациялық желiлерге шығу.
Кәсiптiк жоғары бiлiм беретiн бiлiм ұйымдары: мемлекеттiк (бiлiм беру мекемелерi және бiлiм беру кәсiпорындары); мемлекеттiк емес (жеке меншiк, Қазақстан Республикасының аумағында тiркелген қоғамдық және дiни бiрлестiктердiң жоғары оқу орындары); халықаралық болулары мүмкiн.
Қазақстан Республикасында жоғары оқу орындарының мынадай түрлерi белгiленедi: университет, академия, институт және оларға теңестiрiлгендер (консерватория, жоғары мектеп, жоғары училище). Жоғары оқу орнының мәртебесiн (түрiн, үлгiсiн) және оның атауын бiлiктiлiк талаптарын ескере отырып, оның құрылтайшылары айқындайды және ол жоғары оқу орнының Жарғысында көрсетiледi. Мемлекеттiк жоғары оқу орнын бiлiм беру саласындағы орталық атқарушы органның ұсынысы бойынша, Қазақстан Республикасының Үкiметi құрады, қайта ұйымдастырады және жояды. Мемлекеттiк емес жоғары оқу орны құрылтайшылардың шешiмi бойынша құрылады, қайта ұйымдастырылады және жойылады. Бiлiм беру ұйымы жойылған жағдайда құрылтайшылар бiлiм алушылар оқу жылын елiмiздiң басқа жоғары оқу орындарында аяқтап шығулары үшiн шаралар қолдануға мiндеттi. Қазақстан Республикасында орналасқан халықаралық және шетелдiк жоғары оқу орындарын, шетелдiк жоғары оқу орындары филиалдарын құру халықаралық шарттар мен мемлекетаралық келiсiмдер, сондай-ақ бiлiм беру саласындағы орталық атқарушы органдар арасындағы шарттардың (келiсiмдердiң) негiзiнде жүзеге асырылады, олардың жарғыларын құрылтайшы елдердiң Үкiметтерi (уәкiлеттi органдары) бекiтедi. Медициналық жоғары оқу орындары клиникалық базасы болған жағдайда ғана құрылуы және жұмыс істеуі мүмкiн. Жоғары оқу орны қазiргi заңдарға сәйкес өз Жарғысын әзiрлейдi.
Жоғары оқу орнының жарғысын оның құрылтайшылары бекiтедi және заң бойынша белгiленген тәртiппен тiркеуден өткiзедi.
Бiрыңғай оқу-ғылыми-өндiрiстiк кешен ретiнде жұмыс iстейтiн жоғары оқу орнының құрамына жоғары оқу орнының құрылымдық бiрлiктерi немесе заңды тұлғалық мәртебесi бар оқу, ғылыми, өндiрiстiк және басқа да бөлiмшелер кiре алады. Жоғары оқу орны бiлiм беру бағдарламаларын жүзеге асыратын оқу-тәрбиелiк кешендерге, оқу-ғылыми-өндiрiстiк бiрлестiктерге, ассоциацияларға және тағы басқа бiрлестiктерге кiре алады және аталған бөлiмдердi өз бетiмен құруға құқы бар.
Жоғары оқу орны бiлiм беру саласындағы орталық атқарушы органның рұқсатымен тиiстi лицензиясы бар болғанда орта жалпы, бастауыш кәсiптiк және орта кәсiптiк бiлiм беру бағдарламаларын жүзеге асыра алады.
Кәсiптiк жоғары бiлiм беретiн ұйымдар қазiргi заңдарға сәйкес, халықаралық қызмет атқаруға құқықтары бар.
Жоғары оқу орындарының филиалдарынан, оқу және ғылыми институттарынан басқа құрылымдық бөлiмшелерiн құру белгiленген тәртiппен құрылтайшының келiсiмiмен iске асырылады.
Филиалдар, оқу және ғылыми институттар және ғылыми орталықтар құру қалыптасқан заң тәртiбi бойынша құрылтайшы келiсiмiмен жүргiзiледi.
17.Қазіргі әлемдегі жоғары білімнің дамуының негізгі бағыттары және принциптерін баяндаңыз
Основные направления и тенденции развития высшего образования.
Высшая школа занимает свое ведущее место в системе непрерывного образования. Она прямо и опосредованно связана с экономикой, наукой, технологией и культурой общества в целом. Поэтому ее развитие является важной составной частью стратегии общего национального развития. Вступая в 21 век, необходимо четко и осознанно представлять, какими должны быть высшее профессиональное образование и специалист, выпускаемые высшей школой в ближайшее и отдаленное будущее. Какие бы оценочные суждения не давались уходящему 21 веку, все наиболее значимые его достижения так или иначе связаны с техническим
прогрессом. И тем не менее нельзя не признать, что при бесспорных достижениях в развитии высшей школы, качество наших специалистов не отвечают современным требованиям. Об этом свидетельствует тот факт, что располагая одним из крупнейших в мире инженерным корпусом, мы значительно отстаем по качеству продукции, по средней производительности общественного труда, от наивысшего уровня, достигнутого в мире. Это обусловлено во много квалификацией специалистов. У нас избыток специалистов с дипломами и недостаток кадров, способных на высоком профессиональном уровне решать сложные современные задачи.
Известно, что требования к подготовке специалиста формулируются вне системы образования. Они исходят из общих экономических и общественных целей государства. Умение предвосхищать и предвидеть развитие высшего профессионального образования – одно из важнейших условий успешности его функционирования. Научное предвидение возможно постольку, поскольку будущее рассматривается как продолжение прошлого. Но требование к специалисту, содержанию и процессу его подготовки должны носить опережающий характер посравнению со сложившейся теорией и практикой. Главная цель проектирования опережающих квалификационных требований –обеспечение соответствия между изменениями личностных, общественных потребностей и перспективами развития науки, техники, экономики, культуры и отражением их в целях и содержании подготовки. В условиях быстро меняющегося содержания знаний, постоянного его приращения все возрастающими темпами, во всех странах идет реформирование высшей школы. Вот его основные направления [51]: непрерывность; диверсификация; повышение фундаментальности; интегрированность; гуманитаризация; демократизация; гуманизация; интеграция с наукой и производством; компьютеризация.
Непрерывность. Этот принцип относится к числу важнейших методологических принципов познания, обеспечивающих целостность, системность, последовательность восприятия бытия и, в частности, формирование устойчивых знаний, навыков, умений в процессе инженерной подготовки. Впервые концепция "непрерывного образования" была представлена на форум ЮНЕСКО (1965 г.) крупнейшим теоретиком П.Ленграндом. Эта концепция вызвала огромный теоретический и практический резонанс . В 70-е гг. появились работы, посвященные исследованию генезиса и содержания концепции непрерывного образования (Гуммель, 1977; Даве, 1976 и др.). Одновременно началась реализация этой концепции в ряде стран [52, 53]. В национальном масштабе концепция непрерывного образования осуществляется во Франции (Закон 1971 г.), Швеции (Закон 1977 г.). В это же время ее частично использовали в США, Он определяет 25 признаков, которые характеризуют непрерывное образование. Эти признаки можно рассмотреть как итог первой фундаментальной фазы научного исследования в данной области. Их перечень включает следующие принципы: 1)охват образованием всей жизни человека; 2)понимание образовательной системы как целостной, включающей дошкольное воспитание, основное, последовательное, повторное, параллельное образование, объединяющее и интегрирующее все его уровни и формы; 3)включение в систему просвещения, помимо учебных заведений и центров доподготовки, формальных, неформальных и внеинституциональных форм образования; 4)горизонтальная интеграция: дом - соседи - местная социальная сфера - общество - мир труда - средства массовой информации - рекреационные, культурные, религиозные организации и т.д.; между изучаемыми предметами; между различными аспектами развития человека (физическим, моральным, интеллектуальным и т.п.) на отдельных этапах жизни; 5)вертикальная интеграция: между отдельными этапами образования (дошкольным, школьным, послешкольным), между разными уровнями и предметами внутри отдельных этапов; между разными социальными ролями, реализуемыми человеком на отдельных этапах жизненного пути: между различными качествами развития человека (качествами временного характера, такими как физическое,
моральное, интеллектуальное развитие и т.п.); 6)универсальность и демократичность образования; 7)создание альтернативных структур его получения; 8)увязка общего и профессионального образования; 9)акцент на самообразование, самовоспитание, самооценку; 10)акцент на самоуправление; 11)индивидуализация учения; 12)учение в условиях разных поколений в семье, обществе; 13)расширение кругозора; 14)интердисциплинарность знаний, их качества; 15)гибкость и разнообразие содержания, средств обучения; 16)способность к ассимиляции новых достижений науки; 17)совершенствование умений учиться; 18)стимулирование мотивации к учебе; 19)создание соответствующих условий для учебы; 20)реализация творческого и инновационного подходов; 21)облегчение перемены социальных ролей в разные периоды жизни; 22)познание и развитие собственной системы ценностей; 23)поддержание и улучшение качества индивидуальной и коллективной жизни путем личного, социального и профессионального развития; 24)развитие воспитывающего и обучающего общества: учиться для того, чтобы "быть" и "становиться" кем-то; 25)системность принципов образовательного процесса.
18.Ашық қоғам контексіндегі жоғарғы білім мәселесін түсіндіріңіз
Широкомасштабные социокультурные трансформации 90-х годов ХХ века привели нашу страну к состоянию открытости, определили путь достижения открытого общества. Закон РФ «Об образовании» открыл невиданные до того возможности роста разнообразия типов и видов образовательных учреждений, вариативности учебных программ, сроков их освоения, форм и методов обучения, использования инновационных технологий, в том числе контрольно-оценочной деятельности, альтернативности видов отчетности обучающихся. Демократизации образования способствовало разграничение полномочий и компетенций между государственными и негосударственными образовательными учреждениями, федеральными, региональными и муниципальными органами. Более того, субъектами образования были названы не только учитель и ученик, студент и преподаватель; непосредственно или опосредованно ими стали родители и представители общественности, бизнеса, работодатели. Совершенно новым и перспективным стал «Образовательный кредит», открывающий реальные пути для получения образования большому количеству желающих.
Интенсивно начавшаяся демонополизация образования усиливается с января 2005 г, открывая перспективу сокращения доли государственных образовательных учреждений, что, однако, не означает «уход» государства из системы образования. Его присутствие осуществляется разными способами, в числе которых наличие Государственных образовательных стандартов (к сожалению, длительно находящихся в состоянии проектов). С одной стороны, они продолжают действие регламентирующей функции (если не диктата по поводу «обязательности» предметных областей, специальностей, сроков и объемов изучения дисциплин, их содержания), с другой, защитную функцию от произвола в образовании (в том числе, его содержания и критериев результативности образовательного процесса).
Стандарт (англ. standard – норма, образец, мерило, основа) как понятие связано с достижением определенных норм качества, сводимых к типовым показателям. Акцентируем внимание на интерпретации понятия «стандарт» как мерила качества, основы качества, что противоречит весьма распространенному представлению о стандарте как минимуме, в том числе в получении знаний и умений.
Вариативность (лат.varians, variantis – изменяющийся) видоизменение, разновидность предполагает отход от заданной нормы, тем самым, диктует расширение пространства познания, открывая возможность освоения других знаний и умений. Идея стандарта (инварианта) и вариативности стала актуальной, прежде всего, потому что в советском образовании о вариативности не было и речи.
Парадигма (греч. paradeigma – пример, образец) - понятие, сравнительно недавно вошедшее в научный аппарат педагогики, стало широко употребляться и связываться с целостными представлениями о системе методологических, теоретических и аксиологических установок, принятых современным научным сообществом в качестве образца для решения теоретических и практических задач. Парадигмальный подход в педагогике продуктивен в научном поиске теоретико-методологических основ и практики гуманистической ориентации, с ним связан процесс обновления ее понятийно-категориального аппарата. Так открылось проблемное поле, обусловленное необходимостью и возможностью определиться в стандартах и вариативности образования, и актуализирующих такие понятия, как личностно-развивающее обучение, многоуровневое образование, продуктивность и деструктивность образовательного процесса, полноценная (и ущербная) учебная деятельность, педагогическая поддержка, сопровождение, свободосообразность, и свободоспособность в образовании, отчуждение от образования.
19.Қазіргі кезеңдегі болашақ маманның тұлғасын қалыптастыру ерекшеліктерін түсіндіріңіз
Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты - бәсекеге қабілетті маман дайындау. Мектеп – үйрететін орта, оның жүрегі - мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше тұс - оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау - әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз пәнін , барлық шәкіртін , мектебін шексіз сүйетін адам.Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация мұғалімі – педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген, тұрақты өзін-өзі жетілдіруге талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл тұлға құзыреті.Жаңа формация мұғалімі табысы, біліктері арқылы қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы мұғалімге қойылатын талаптар : бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының жоғары болуы, кәсіби шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі. Осы айтылғандарды жинақтай келіп, жаңа формация мұғалімі- рефлекцияға қабілетті, өзін-өзі жүзеге асыруға талпынған әдіснамалық , зерттеушілік, дидактикалық - әдістемелік, әлеуметтік тұлғалы,коммуникативтілік, ақпараттық және тағы басқа құдыреттіліктердің жоғары деңгейімен сипатталатын рухани- адамгершілікті, азаматтық жауапты, белсенді, сауатты, шығармашыл тұлға. Нәтижеге бағытталған білім моделі мен басқарудың жаңа парадигмасы аясында жекелеген ұғымдар мен нормаларды және тиімді педагогикалық технологияларды меңгеру үшін педагогтардың кәсіби мәдениетін дамытуға бағытталған оқу қажеттіліктері туындылап отыр. Біліктілік арттыру жүйесінде педагогтардың оқу қажеттіліктері нақты білімнің мәнін түсінуге, соның нәтижесінде өзіндік іс- әрекетке енуге және жеке өміріндегі тәжірибені жетілдіру мақсаттарына байланысты қалыптасады. Осы заманғы мұғалім оқуға үлкен потенциалдық мүмкіндіктермен келеді. Сондықтан олардың функционалдық сауаттылықтарын кәсіби шеберлікпен ұштастыру үшін нәтижеге бағытталған білім беру үлгісінде мақсатты түрде білім беретін, қалыптастыратын, дамытатын андрогогикалық процесс қажет. Басқаша айтқанда ересектерге арналған, жалпы және кәсіби білімнің қажеттілігін дамыту, ғылым, білім мен мәдениет жетістіктері арқылы адамдардың жалпы мәдениеті мен әлеуметтік белсенділікті дамытуға бағытталған танымдық іс-әрекетке ынталандыру үшін білім беру. Қазіргі білім беру парадигмасы «білікті адамға» бағытталған білімнен «мәдениет адамына» бағытталған білімге көшуді көздейді. Бұл білім беру жаңаша ұйымдастыру- оның философиялық , психологиялық, педагогикалық негіздерін, теориясы мен тәжірибесін тереңірек қайта қарауды қажет етеді. Сондықтан бүгінгі күні еліміздің білім жүйесінде оқыту үдерісін тың идеяларға негізделген жаңа мазмұнын қамтамасыз ету міндеті тұр. Француз қайраткері «Адамға оқып – үйрену өмірде болу, өмір сүру үшін қажет» дегендей оқыту процесін технологияландыру, осыған сәйкес оқу бағдармаларын жасау, ғалымдар мен жаңашыл педагогтардың еңбектерімен танысу жұмыстары мұғалімдердің үздіксіз ізденісін айқындайды. Жаңа педагогикалық технологиялардың негізгі мәні пассивті оқыту түрінен активті оқытуға көшу оқу танымын ұйымдастырудағы бастамашылдығына жағдай туғызу, субьективтік позицияны қалыптастыру. Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған үлгіге беталуы барысында мұғалімдер мемлекеттік стандарт берілген нәтижелерге жетуде кәсіби шеберлікпен меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары нәтижесінде проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық – коммуникативті мәдениеті жоғары тұлғалық - дамытушылық функцияны атқарады. Қазіргі заман адамның осы құзыреттілікті меңгере отырып тек « кәсіби икемділігін оңтайландыруды қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін « үнемі оқып – үйрену және өзін-өзі жасау талабын қалыптастыра алады. Қазақстандағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы жобасында Қазақстанда оқитындарды сапалы біліммен қамтамасыз етіп, халықаралық рейтингілердегі білім көрсеткішінің жақсаруы мен қазақстандық білім беру жүйесінің тартымдылығын арттыру үшін, ең алдымен, педагог кадрлардың мәртебесін арттыру, олардың бүкіл қызметі бойына мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды қамтамасыз ету, сондай- ақ педагогтердің еңбегін мемлекеттік қолдау мен ынталандыруды арттыру мәселелеріне үлкен мән берілген. Осыған байланысты қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесіндегі реформалар мен сыңдарлы саясаттар, өзгерістер мен жаңалықтар әрбір педагог қауымының ойлауына, өткені мен бүгіні, келешегі мен болашағы жайлы толғануына, жаңа идеялармен жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық. Олай болса, білімнің сапалы да саналы түрде берілуі білім беру жүйесіндегі педагогтердің, зиялылар қауымының деңгейіне байланысты. Дәстүрлі білім беру жүйесінде білікті мамандар даярлаушы кәсіби білім беретін оқу орындарының басты мақсаты – мамандықтарды игерту ғана болса, ал қазір әлемдік білім кеңестігіне ене отырып, басекеге қабілетті тұлға дайындау үшін адамның құзырлылық қабілетіне сүйену арқылы нәтижеге бағдарланған білім беру жүйесін ұсыну – қазіргі таңда негізгі өзекті мәселелердің бірі. Жалпы алғанда «құзырлылық» ұғымы жайлы ғалым К.Құдайбергенова «Құзырлылық ұғымы – соңғы жылдары педагогика саласында тұлғаның субъектілік тәжірибесіне ерекше көңіл аудару нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым. Құзырлылықтың латын тілінен аудармасы «сомпетенс»белгілі сала бойынша жан – жақты хабардар білгір деген мағынаны қамти отырып, қандай да бір сұрақтар төңірегінде беделді түрде шешім шығара алады дегенді білдіреді» деп көрсетеді. Бұл жайлы Б.Тұрғанбаева «... өзінің практикалық әрекеті арқылы алған білімдерін өз өмірлік мәселелерін шешуде қолдана алуын – құзырлылықтар деп атаймыз » деп анықтаса, Ресей ғалымы Н.Кузьминаның көзқарасы бойынша, «Құзырлылық дегеніміз - педагогтің басқа бір адамның дамуына негіз бола алатын білімділігі мен абыройлығы ». Латын тіліндегі « компетенс»сөзін ғалым К.Құдайбергенова «Құзырлылықты білімін, біліктілігін, дағдысын, тұлға мінез- құлқын , ең бастысы тұлға мүмкіндігін бағалаудың критерийі мақсатында қарастыру құзырлылық маңызын толық аша алады. Олай болса, құзырлылық, нәтижеге бағдарланған жаңа білім беру жүйесінің сапалық критерийі ретінде әлеуметтік және өмірлік көзқарастарды есепке алу қажет» деп жазса, Б.Тұрғанбаева «Құзырлылыққа бағытталған оқыту үрдісінде тәжірибелік жолмен мәселені шешу мүмкіндігі молаяды. Осы жағдай біліктілікті арттырудағы екінші үлгіге көшірудің негізі бола алады. Өйткені,құзырлылыққа бағытталған үлгіде білім алушылардың өздерін ұйымдастыру - басты мақсаты » деп көрсетеді. Қ.Құдайбергенова «Құзырды әртүрлі кенеттен болған ситуацияларда мәселелерді шешу үшін қажетті білімді немесе әрекетті көрсете білу қабілеті, білім мен өмірлік ситуация арасындағы байланысты орнату мүмкіндігі ретінде, ал құзырлылықты адамның өзіндік деңгейіне, даралық қасиеттеріне тікелей байланысты тұлғалық, теориялық, практикалық өлшеу дәрежесі жоғары деңгейде кіріктірілген құрылым ретінде қарастыру ұсынылады» деген тоқтам жасайды.
20.Педагогиканың ғылым ретіндегі әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктері туралы айтыңыз
Қазіргі дәстүрлі педагогика әлеуметтік-педагогикалық сипаттағы төмендегідей мәселелерді де қарастыру қажеттілігін мойындауда:
- тұлға мәнін және оның қалыптасу кезеңдерін ашу;
- индивидттің әлеуметтік болмысының түрлі формаларын ажырату (адам, жекелік, тұлға, субъект);
- әлеуметтану мазмұнын түсіну;
- тұлғаның дамуы мен өзін-өзі дамытудың өзара байланыстылығына талдау жасау;
- тұлғаның әлеуметтік қалыптасуының әлеуметтік детерминанты мен мәдениеттер диалогының рөлін түсіну және т.б. Бұл бағытта В. В. Давыдов, В. В. Краевский, А. В. Мудрик, Б. С. Гершунский т.б. еңбектерін айтуға болады.
Әлеуметтік педагогтарды кәсіби дайындаудың психологиялық-педагогикалық тұжырымдамасын құрастырудың бастапқы кезеңіне әлеуметтік педагогиканың ғылым ретінде және практикалық пән ретіндегі статусы, пәні, мазмұны, құрылымы және қызметтері мен міндеттері жайлы заманауи көзқарастарды жатқызуға болады. Мұндай көзқарас әлеуметтік педагогиканы тұлғаны әлеуметтендірудің заңдылықтарын түсінуге және осы заңдылықтарды нақты бір тұлғаға қатысты қолдануды жүзеге асыруды қамтамасыз ететін пәнаралық кешен ретінде қарастыруға болатындығын айқындайды.
Әлеуметтік педагогика статусы нақты бір тұлғаның өзін-өзі жүзеге асыра алуына септігін тигізетін әлеуметтік педагогикалық іс-әрекет феноменіне қатысты әлеуметтік философиялық позицияның көрінісі болып табылады. Осының нәтижесінде тұлғаның өзін-өзі тануы, өзін жүзеге асыра алуы қамтамасыз етіледі. Бұл әлеуметтік педагогиканы ғылым ретінде танып, оның практикалық пән ретіндегі қоғам тапсырысын жүзеге асыратындығын нақтылай түседі. Әлеуметтік педагогика тұлғаны әлеуметтік-педагогикалық әсерлердің жүйесі, көпқырлы әлеуметтендіру процесінің бастапқы және соңғы нәтижесі ретінде қарастырады. Бұл барлық педагогикалық механизмдер мен құралдардың біртұтас қоғам жүйесінде, яғни қоғам өмірінің барлық салаларында қызмет етуін ескере отырып, қайта қарастырылуы қажет екендігін көрсетеді. Бұл өз-өзінен жоғарыда аталған мақсатқа қызмет ететін әлеуметтік-педагогикалық жобалар мен технологиялар жасауды қажет етеді. Әлеуметтік педагогиканың объектісі ретінде тұлғаның өзі қарастырылады. Ал кейбір зерттеулерде (мысалы, Л. В. Филиппова) объект нақтыланып, тұлғаның әлеуметтену барысында қалыптасуы және дамуы түрінде айқындалады. Қазіргі таңдағы түрлі көзқарастар тұрғысынан алғанда «тұлға» ұғымы адамның өмір сүру болмысының ерекше түрі; қоғамның мүшесі ретінде, белгілі бір әлеуметтік топтың өкілі. Мұндай көзқарас психологияда кеңінен танымал болып, әлеуметтік-философиялық және әлеуметтік көзқарастармен жақсы үйлеседі. Бұл тұлғаның қалыптасу, даму мәселесін пәнаралық тұрғыдан қарастыруды, мәні тұрғысынан әлеуметтік-педагогикалық позициядан қарастыруға мүмкіндік береді. Осы тұрғыдан алғанда әлеуметтік педагогиканың объектісінде ең алдымен тұлға феноменінің әлеуметтік мәдени болмысы көрініс табуы тиіс. Тұлғаның әлеуметтік-мәдени табиғаты төмендегідей мәселелермен сипатталады: Тұлға феномені адамның позициясында басқа адамдармен қарым-қатынасында көрінеді, өмірлік мақсаттары мен оның артында тұрған мотивтерінде мінез-құлық түрлері мен жалпы мақсаттары мен міндеттеріне жетуде қолданатын іс-әрекет тәсілдерінде көрінеді. Осы сипатта тұлға түсінігі позиция, әлеуметтік рөл, әлеуметтік статус ұғымдарымен тығыз байланысады. Әлеуметтік рөл дегенде белгілі бір топтағы адамның күтілетін мінез-құлыққа жауап беретін іс-әрекетінің бағдарламасын түсіну керек. Түпкі мәніне келетін болсақ, бұл белгіленген бір қоғам өміріне араласатын адамның еріксіз статусы, яғни мұндай адам өзінің қызмет әрекетіне сай мінез-құлыққа жауап беруі тиіс.
«Статус» ұғымы бұл адамның қалыптасқан әлеуметтік қатынастар жүйесіндегі мінез-құлқын сипаттайды. Мұнда адамның өз орны, іс-әрекет түрі және нормативтік мінез-құлық типі болады. Статустық жүйеде адамдардың қарым-қатынасын, іс-әрекеттерін ретке салып отыратын нормалар бар. Статус пен тұлғаның рөлі сырттай қарағанда бірдей болғанымен, тұлға ұғымының мәнін толық қамти алмайды. Тұлға ұғымының мәні оның еркін, өз бетінше, жауапкершілікпен, яғни өзінің статустық-рөлдік шектеулерден, нормативтік инструкциялардан шетке шығып еркін әрекет етуімен байланысты.
Адамның әлеуметтік қоғамдағы орнын кей жағдайларда белгілі мақсат, себеп, жағдайлар айқындайды. Ал тағы бір жағдайларда адам сол қоғамдағы орнын саналы, ерікті түрде таңдап, өзін өзгелерге мойындату арқылы жеңіп алады. Мұндай жағдайда адамның өмірдегі өз позициясының бар екендігін айту қажет. Позицияны адамның тұлға ретіндегі жалпы сипаттамасы ретінде түсіну қажет. Ал тұлға бұл аспектіде-өмірде, қоғамда, мәдени қарым-қатынаста өз орнын өздігінен айқындайтын адам. Осы негізде тұлға - біртұтас әлеуметтік мәдени құрылым, мәдениет, уақыт және тарих кеңістігінде өз позициясын еркін, өз бетінше айқындаған субъект. Адамдармен қарым-қатынаста позицияны түбегейлі ұстану мүмкін емес. Өмір сүру барысында жауапкершілікті өз мойнына алу керек болатын жағдайлар орын алуы мүмкін. Сондықтан тұлға біржолата қалыптасқан сапа, жай-күй немесе құрылым емес. Тұлға - іс-әрекет әдісі, өмір сүру бейнесі, іс-әрекет субъекті. Осы тұрғыдан алғанда әрбір адам өзінің жеке көзқарастары мен позицияларын берік ұстанып, оның дұрыстығын өзгелерге мойындатқан жағдайда ғана толық мағынадағы тұлға ретінде қалыптасады. Тұлға – адамның айрықша өмір сүру тәсілі. Осы тұстан бастап, адамның ерекше болмысы туралы айтуға болады. Мұндай тәсіл тұлғаның жеке білім алуы негізінде қамтамасыз етіледі. Ал ондай білім адамның іс-әрекетінің ерекше деңгейіне, басқаша айтқанда тұлғалық сатысына көтерілгенде, жеке өмір сүру тәсіліне ие болғанда қамтамасыз етіледі. Тұлғалық деңгей- бұл өз іс-әрекетіне, мінез-құлқына толық жауап беру, әлеуметтік іс-әрекет қаупі мен қиналыс қаупіне, түрлеріне қарамай, сол жолды таңдауы сияқты мәселелер түсініледі.
21.Педагогикалық қызмет: ғылым және өнер ретінде қандай болуы тиіс екендігін баяндаңыз
Педагогика – кең ауқымды ғылым. Оның шұғылданатын оқу жəне тəрбие мəні мен олардың барша байланыстарын жеке бір ғылым шеңберінде қамту мүмкін емес. Педагогика дамудың ұзақ жолын басынан кешіріп, көптеген білімдер жинақтап, бүгінгі күнде ғылыми білімдердің кең тармақты жүйесіне айналып отыр. Сондықтан бүгінгі педагогиканы тəрбие жөніндегі ғылымдар жүйесі деп атаған дұрыстау келеді. Педагогиканың ірге тасы- философия, дəлірек айтсақ, тəрбие проблемаларымен арнайы шұғылданатын оның тəрбие философиясы тармағы. Тəрбие философиясы өз алдына білім саласы ретінде тəрбиелік практикада əртүрлі философиялық жүйе идеяларын пайдаланады. Философия – педагогикаға танымның жалпы бағыт-бағдарын, педагогикалық құбылыстар мен процестерді зерттеудің əдіс-тəсілдерін көрсетеді. Сондықтан да, философияны оның біртұтас жəне жүйелік, құрылымдық талдау əдістерімен бірге педагогиканың əдіснамалық негізі деп атау қабылданған.
Қоғамдық құбылыс ретінде тəрбие дамуы мен педагогикалық білімдердің өткен жолын педагогика тарихы зерттейді. Өткенді түсіне отырып, болашаққа көз тігеміз. Бастан кешіргенді зерттеу жəне оны бүгінгімен салыстыру осы заманғы құбылыстардың негізгі даму кезеңдерін нақтылаумен бірге бұрынғы қателерді қайталаудан сақтандырады.Педагогика жүйесі келесі салаларды қамтиды: жалпы педагогика; жас кезеңдер педагогикасы; əлеуметтік педагогика; арнайы педагогика.
Жалпы педагогика – адам тəрбиесі заңдылықтарын зерттеп, барша типтегі тəрбиелік мекемелердегі оқу-тəрбие процесінің жалпы негіздерін теориялық тұрғыдан қарастыратын іргелі ғылыми пəн. Қалыптасқан дəстүр бойынша жалпы педагогика төрт бөлімнен тұрады. 1) оқу-тəрбие процесінің негіздері; 2) дидактика (оқу теориясы); 3) тəрбие теориясы; 4) мектеп тану. Жас кезеңдер педагогикасы педагогиканың мектепке дейінгі жəне мектептік жүйелерін өз алдына бөліктеп қарастырады. Олар өсіп келе жатқан əулеттің белгілі жас тобына байланысты оқу-тəрбие іс-əрекеттері ерекшеліктерін бейнелейтін тəрбие заңдылықтарын зерттейді. Бүгінгі күнде жас кезеңдер педагогикасы орта білім берудің барша жүйесін қамтиды. əрқилы жас топтарында немесе оқу-тəрбие мекемелеріндегі тəрбие айырмашылықтарын танытушы дербес педагогикалық салалар пайда болуда. Олардың ішінде қазіргі күнде өз алдына пəн ретінде оқылатындары – мектепке дейінгі педагогика, кəсіби техникалық мектептер педагогикасы, өндірістік педагогика, ұзақтан оқыту педагогикасы жəне т.б.
Ғылыми пəндер ішінде ересектердің педагогикалық проблемаларымен айналысып, қарқынды даму жолына түскен – жоғары мектеп педагогикасы. Оның міндеттері- барша деңгейдегі ресми, ресми емес тіркелген жоғарғы оқу орындарында жүріп жатқан оқу-тəрбие процесінің заңдылықтарын ашып беру, қазіргі ауыспалы кезеңде жоғары білім алудың арнайы проблемаларын зерттеу, жоғары технологиялық жəне компьютерлік оқу жүйелерінің принциптерімен таныстыру. Дипломнан соңғы білім педагогикасы еңбек педагогикасымен тығыз байланыста мамандық көтеру, сонымен бірге нарықтық экономикаға орай көкейкесті болып тұрған халық шаруашылығының əртүрлі салаларында қызмет етіп жатқан жұмысшылардың қайта мамандану, егделік жасқа келгенде жаңа білімдерді, жаңа кəсіпті игеру мəселелерімен шұғылданады. Арнайы жағдайларда өтетін тəрбие процестер ерекшелігін əскери педагогика зерттейді.
Əлеуметтік педагогика ауқымында отбасы педагогикасы, мəжбүрлі тəрбие (первентив) педагогикасы, алдын алу (профилактикалық) педагогикасы дамуда.
Өз дамуында əрқилы мүшелік бұзылыстар мен ауытқуларға ұшыраған адамдар арнайы педагогика аймағында зерттеледі. Есітпейтіндер мен мылқаулар оқуы жəне тəрбиесімен сурдопедагогика, зағиптар- тифлопедагогика, ақыл-есі кемдер- олигофренопедагогика шұғылданады.
Педагогика ғылымдарының арнайы тобын жекеленген немесе пəндік əдістемелер құрайды. Олар оқу-тəрбие мекемелерінің барша типтерінде өтілетін нақты оқу пəндерінің оқытылуы мен игерілуі заңдылықтарын ашып, мұғалімдерге ұсынады. Өз пəнін оқыту əдістерімен əрбір педагог жоғары деңгейде таныс болуы міндетті. Педагогиканы оқыту əдістемесі де жоқ емес. Қолыңыздағы оқу құралы осы əдістеме талаптарына лайық жазылған. Соңғы он жылдықтарда педагогиканың барша салалары дəстүрлі əдістемелерден ерекшеленген, нақты жағдайларда жоғары нəтижеге жеткізуші ең тиімді деген жолдар мен тəсілдерді түзуге көмектесетін жекеленген технологиялар жасау бағытында дами бастады.
Тəрбиеге байланысты жаңа ғылым салалары педагогиканың дəл жəне техникалық білімдермен тоғысында қылаң бере бастады. Олар – кибернетикалық, математикалық, компьютерлік педагогика, суггестология (гипноздық сендірумен жедел оқыту жүйесі) жəне т.б. Осы заманғы педагогика адам жөніндегі басты ғылымдардың бірі ретінде ауқымды да қарқынды даму жолына түсті.
Сонымен, бұл күнде педагогика кең тармақты ғылыми жүйе ретінде танылған. Бұл жүйеде мектеп педагогикасы маңызды орынға ие. Себебі тəрбие процесі əсіресе балалық шақта жылдам жүрісте болады, сондықтан да оны жоғары кəсіптік деңгейде басқара білу қажет. Өз проблемаларын шешу барысында педагогика көптеген ғылымдардың деректерін пайдаланады.
22.Жоғары мектеп оқытушысының коммуникативтік біліктілігі және оның болашақ маманның кәсіби дамуына әсері туралы айтыңыз
Коммуникативтік біліктік туралы түсінік .
Коммуникация латын тілінен аударғанда «ортақ ету, байланыстыру,араласуң дегенді білдіреді. ХІХ ғасыр коммуникация техникалық мағынада «байланыс орнындаєы жолдар, құралдарң деп қолданылды. ХХ ғ. ол әлеуметтік мағынаға ие болды.
«Қарым-қатынасң ұғымы – ғалымдар коммуникация ұғымы екеуі бір мағынаны білдірмей ме деп зерделеді. Оны шешуге екі түрлі амал тұрғысынан келді:
1-ші амал – мәніне қарай екі ұғымды теңестіру. Л.С.Выготский, В.Н.Курбатов, А.А.Леонтьев т.б. көптеген энциклопедиялық сөздіктерде «коммуникацияң ұғымы – хабарлау жолы, қарым-қатынас деп түсіндіріледі. Белгілі украиндық маман Ю.Д.Пирлюктің пікірінше, этимологиялық және семантикалық тұрғыдан алғанда бұл екі ұғым тең. Бастапқы мағынасына қарай «қоғамдағы ақпараттық алмасуң дегенді білдіреді. Шетелдік ғалымдар Т.Парсонс және К.Черри де осы пікірді құптайды. Т.Парасонстың пікірінше, коммуникавцияны адамдар арасындаєы қарым-қатынас, өзара әрекет деп түсінуге болады. К.Чериидің пікірінше коммуникация сан алуынан байланыс жүйесін пайдаланатын әлеуметтік қарым-қатынас, оның ең маңыздысы тіл және сөз дейді. 2-ші амал – «коммуникацияң және «қарым-қатынасң ұғымдарын бөліп қарастыру. Белгілі философ С.Каган коммуникация мен қарым-қатынастың басты екі қатынасына қарай айырмашылықтары бар дейі. Біріншіден, қарым-қатынас практикалық та, материалдық, рухани, ақпараттық және практикалық-рухани сипатқа ие, коммуникация тек ақпараттық үрдіс – белгілі бір ақпаратты тасымалдайтын дейді. Екіншіден, өзара әрекет жүйесіне түсетін байланыстардың сипаты мен ерекшеленеді. Коммуникация субъекті-объектілік байланыс, субъект қандайда бір ақпаратты береді (білім, идея, іскерлік хабарлама, мәлімет, нұсқау және т.б), ал объект ақпаратты пассивті алушы (қабылдаушы) ретінде болады.Қазіргі таңда оқытушының коммуникативтік икемділігін , бір-бірімен қарым-қатынаста тез әрі шапшаң тіл табысу қабілетін қалыптастыру үшін педагогикалық теория мен тәжірибеде жоғары оқу орындарына бағытталған диалогтік және пікірталастық әдістемелердің топтамасы қолданылып келеді. Мұндай әдістемелер жастардың қарым – қытанс барыныдағы икемділігін көрсете білуін және өз көзқарасын дәлелдеп сұрақтарды нақтылықпен жеткізе білу қабілеттерін қалыптастырады, сондықтан коммуникативтік икемділікті дамыту педагогикалық тәжірибе барысынды да , өзара байланыс жүйесінде де теориялық оқытудың өзара байланысының мол болуы қажет.
Кәсіби – педагогикалық қарым – қатынас Кәсіби – педагогикалық қарым – қатынасты қалыптастыру мәселесіне талдау жасағанда кері қатынас барысында рефликсивтік жағдай төмендеп және диагностика нақты болмай қалуы мүмкін, бірақ бұл көбінесе ескеріле бермейді. Сол себепті педагогикалы қырым – қатынастың технолгиясын толық шешу үшін коммуникативтік міндеттерді орындалу сатысы төмендегідей болуы мүмкін.:
-қарым – қатынас жағдайына беймделу;
Педагогикалық қарым – қатынас келесі бөліктерді қамтиды және педагогикалық үрдіске сәйкес бір қарқындылыққа ие болады:
Коммуникативтік міндеттер педагогикалық міндеттер болып табылады, яғни коммуниативтік міндет педагогкалық орындау барысында педагогикалық көзараситарға әсер ете отырып, оның коммуникативтік қабілетін жүзеге асуына мүмкіндік жасайды. Кейбір педагогтар коммуникативтік міндетті педагогикалық үрдістің бөлігі ретінде есепке алмайды. Жалпы айтқанда коммуникативтік міндеттер хабар алуға және оны жалғастыру үшін қолданылады.Сонымекн бірге коммуникативтік міндеттерді шешу барысында екі негізгі мақсатқа жүгінеді: студенттерге хабарды жеткізу және белгілі бір әрекетке ұмтылу. Коммуникативтік дайындық жас маманға сабақты бастаудағы педагогикалық қарым – қатынастың аса маңызды элементі. Оның іске асуының технологиясын негізгі элементтің бірі төмендегілер жатады:
Жоғары мектеп оқытушысы студенттердің оқу әрекетін ұйымдастырып қана қоймай, оның оқу әрекетін айқындаудың жолын табатын педагогикалық коммуникативтік міндеттерді шешуге талпынуы тиіс. Қазіргі таңда оқытушы компьютер, интернет, электронды почтаны игеруі және техникалық құралдарды меңгеруі қажетті шарт болып отыр. Оқыту технологияларының біріне дистанциялық, яғни қашықтан оқытуды жатқызамыз. Бұл процесте оқытушының техникалық құралғыларды білуі міндетті.
23.Жоғары мектеп оқытушысының дәріс беру шеберлігі туралы баяндаңыз
Жоғары мектептегі оқытудың әдістері мен түрлері.
Дәсүрлі оқытудың түрі: дәріс
Дәріс – Ежелгі Гректерде пайда болып, орта ғасырларда Ежелгі Римде одан әрі дами бастады. Алғаш латын тілдерінде жүргізілді. Пән мұғалімі кітаптар оқыды, мәтінге өз тарапынан көзқарас білдірді. Ортағасырлық университетттерде таңертең қарапайым түрде дәрістер оқылды, ал кешке – қысқаша түрде қайталанып отырды. Дәрістен шыққаннан кейін студенттер бірлесе отырып дәрістің мазмұнын еске түсіріп талдаулар жасады. Дәріс (латын тілінен «lectіоң - оқу ) жоғары оқу орындарында дәстүрлі және басқаратын оқытудың түрі.
Дәріс – монолог ретінде жүзеге асатын жауапты публикалық қойылым болып табылады. Дәріс беруші аудитория (студенттер) алдында түзетусіз “таза” сөйлеуі қажет. Жазу столында жіберген қателікті оңай сызып тастай алсақ, дәрісті оқу барысында қате жіберу мүмкін емес. Бұның бәрі дәріс берушіден лекцияға дайындалу кезінде тіл және баяндау стилімен көп жұмыс істеуді талап етеді. Мазмұндаманың қарапайымдылығы мен жеңілдігі жоғарғы мектептегі дәрістің басты жетістігі болып табылады. Анықемес және бұрмаланған мазмұндаманың екі себебі бар: 1) дәріс берушінің жауап беріп отырған сұрағын терең түсінбеу; 2) өз ойындағын тыңдаушыларға қарапайым түрде жеткізе білмеуі.
Дәрістің қарапайымдылығы мен түсініктілігі мазмұндаманың қысқа болуымен тығыз байланысты. Ғылым тілі қысқа. Академиялық дәрісте көп нәрсе айтуға болады, бірақ көп сөйлеуге болмайды. Дәріс берушінің ұзақ мағынасыз сөзі тыңдаушыны жалықтырады және шаршатады. Өкінішке орай жоғарғы оқу орындарында өзімен өзі түсінікті қарапайым нәрсені қайталап түсіндіре беретін, көп сөйлейтін дәріс берушілер кездеседі. Дәрісті оқу шаблонды болмауы қажет. Дәрістің формасы бірқатар жағдайларға және ең бастысы материал мазмұны мен тақырыбының сипатына байланысты болады. Дәрістегі шаблон дәрісшінің оқылатын дәрісті дайын кітаптағы фраза түрінде бергенде пайда болады.
Дәріс – арнайы белгілері: ғылыми ортада қабылданған өзінің терминологиясы, фразеологиясы мен этикеті бар ғылыми стильдің ерекше жанры. Сонымен қатар дәріс кітаптық стильден ерекшеленетін ораторлық сөйлеудің жанры да болып табылады. Дәрісшінің ауызша сөзі жасбаша сөзбен тура сай келмейді. Ғылымды баяндайтын академиялық дәрісте студенттер үшін маңызды болатын білімдер, әдістер мен терминдер ашылады. Бірақ дәрісші ғылыми терминологияны көп қолданбауы қажет. Ғылым тілі “ғылыми образды” тілмен ешқандай байланысы жоқ. Студенттерге дәрістегі ғылыми терминдер қандай ауыр әсер ететінін ұмытпау қажет. Терминологияларды ойланып және үнемді пайдаланған дұрыс. Дәріске дайындалу кезінде қандай жаңа терминдер енгізілетінін және түсіндірілеzтінін анықтау қажет. Дәрісші орысша аудармасы бар шет тіліндегі сөздерді көп қолданбауы қажет.Шет тіліндегі сөздер дәрісті бұзады. Шет тіліндегі сөздерді дұрыс айта алмау және оның мағынасын дұрыс түсіндеу дәрісшінің ең үлкен қателігі болып табылады. Дәрісші не айту керектігін ғана емес, қалай айту керектігін де ойлауы қажет. Сөйлеу мәдениетіне үлкен талаптар қойылады. Дәрісшіні ордаған, кейде жүздеген студенттер тыңдайды олар дәрістің мазмұнын ғана қабылдап қана қоймай тілді де қабылдайды. Дәрісшінің дұрыс әдеби тілі студенттердің сөйлей білуін дамытады және байытады. Дәрісшінің сөйлеу кезіндегі ұқыпсыздығы мен салақтығы дәрістің сапасын төмендетеді. Студенттердің материалды жеңіл қабылдауы, материалдың мағыналылығы мен мәнділігі жақсы дәрістің басты сапасы болып табылады. Әдемі және таза киінуге тырысыңыз. Бұл сіздің өзін-өзі құрметтеуіңізге көмектеседі, сенімділігіңізді арттырып, тыңдаушының сізге деген құрметін арттырады. Күлімдеңіз және жағымды реакция көрсетуге тырысыңыз. Көрермендер құлақпен тыңдағаннан көрі көзбен көргенге көп сенеді. Аудитория көру арқылы оратор туралы (адамгершілік, адалдық, энергиялық) алғашқы пікірін білдіреді. Сізді мұқият тыңдап отырған адам орындықтың шетіне отырып, сізді көзімен барлап отырады, ал тыңдауға құлқы болмай отырған адам есінеп, терезеге қарап отырады. Тыңдаушылардың тәртібін бақылай отырып, баяндап отырған мәтініңізге қандай толықтыру мен өзгерту енгізу керектігін, нені алып тастау керектігін анықтай аласыз. А.Монро сөйлеу мәнері шындықтан алыс келесі ораторлар типін келтіреді:
Дәстүрлі оқыту – пән оқытушысының белсенділігін көрсетеді. Дәстүрлі оқытуда студенттердің белсенділік таныта алмауына байланысты жаңа дәріс түрлері пайда болды.
Олар: Проблемалық дәріс Кеңес беру дәрісі Пресс – конференция дәрісі Екі жақты дәріс беру дәрісі Әңгіме дәрісі
Пікір сайыс дәрісі Әдейі қатеге негізделген дәрісі Зерттеу дәрісі Анық мағынаны талдау дәрісі Кері байланысты техниканы қолданудәрісі Көзбен шолу тағы басқа.
Жаңа дәрістертің түрлері түрлі әдіс – тәсілдерді қамтиды. Кейде дәрісші студенттердің белсенділігін ұйымдастыру барысында «Дәріс – семинарң сабақтарын жүргізеді. Дәріс белгілі бір ғылыми білімнің тәртібі бойынша жүргізіледі. Студенттердің ғылымилыққа, күрделілікке, туындаған сұрақтардың жауабын шешуге , олардың танымдық іс – әрекетін және шығармашылық ойлау қабілетін ашады.
Дәріске қойылатын талаптар:
1Құрылымдық негізін құру (жоспар) және сұрақтарды қисынды етіп қойып, оған нақты жауап беру.
1.Теоретикалық өзекті мәселелерді анықтап алу.
2.Теоретикалық білімді өмірмен байланыстыру.
3.Нақты дәлелдер мен дәйектерді жеткілікті мөлшерде қолдану.
4.Логикалық фактілерді келтіре отырып студенттердің қызығушылығын арттыру, өздік жұмыстарға бағыт беру.
5. Қазіргі кездегіғылым мен техниканың даму сатыларын және солардың жақын уақытта дамубарысын болжай білу.
6. Материалға арнап әдісті өңдеу.
7. Жан – жақты демонстрациялық оқытуды пайдалану.
8.Қарапайым да, түсінікті тілмен жеткізу, кензденскен жаңа терминдердің мағынасын ашып беру.
Дәрістің негізінде – ой, ойлылықты, қызықты, қисынды сұрақтармен жеткізу , анық, дәл, есте қаларлықтай әрекет жасау. Студенттердің күш – жігерін, қызығушылығын баурайтындай ету, ойды – ойға жалғастыру өзекті ойдың дамуына қол жеткізу қажет.
Жоғары оқу орыныдағы дәрістің құрылымы
1. Кіріспе
Тақырып, жоспар, әдебиеттеро
2. Негізгі бөлім (шығарма)
Тақырыптың ғылыми мазмұны
3. Аяқтау --дәріс беруші тақырыпты еске салады. Тақырып бойынша әдістерді айту Тақырып бойынша сұрақтарға жауап, қысқаша қортындылау.Сұрақтар негізінде тақырыпты толықтыру.
Мақсат Міндеттер Мазмұн Әдістер Тәсіл Түр Тапсырма
Менделеев «Дұрыс қойылған сұрақ – дұрыс жауаптың жартысың дейді. Сондықтан дәрісті түсінікті етіп жеткізу керек. Дәрісті оқуда дауыс екпініне аса ден қою міндетті.
Интервал. Сөзбен, сөз топтарын ажырата кесектеп оқу.
Кідіріс. Жаңа сұраққа көшу барысында міндетті түрде кідіріс жасау керек Темпті өзгерту. Дәріс оқуда (біркелкі , асықпай, жылдам, қатты, жоғары, бәсең, орташа, төмен) оқудың арқасында студенттердің конспектілеуіне мүмкіндік туады. Дене қимылы. Мимеика, қол сермеу, керек. Дискілерді қолдану.т.б.
24.Білімдендіру үрдісіндегі оқытушының рөлі туралы айтыңыз
Білім беру барысында оқытушы өзін шығармашылық жағынан таныта білу керек.
Білім сапасын арттырудағы мұғалім шығармашылығының рөлі.
Білім беру сапасы – қоғамдағы білім беру үрдісінің жағдайын, нәтижесін, сондай-ақжеке тұлғаның кәсіптілігінің қалыптасуын және даму болашағының қажеттілігін анықтайтын әлеуметтік категория. Білім беру сапасы білім беру мекемелеріндегі жастарды оқыту мен тәрбиелеу қызметтерінің әр түрлі көрсеткіштерінің жиынтығы, яғни білім беру мазмұны, оқыту формасы мен әдістері, материалдық техникалық базалары, т.б. бойынша анықталады.
Білім сапасы мұғалімдер қызметінің сапасына тікелей байланысты. Мұғалім жайлы Ахмет Байтұрсынов былай деген: … « Мұғалім қандай болса, мектеп те сондай болмақшы. Яғни, мұғалім білімді болса, ол мектептен балалар көбірек білім алып шықпақшы. Солай болған соң, ең әуелі мектепке керегі білімді, педагогикадан, методикадан хабардар, жақсы оқыта білетін мұғалім». Демек білім сапасын көтерудің негізгі тетігі- ұстаз, сондай-ақ, оның теориялық білімі мен кәсіби шеберлігі, шығармашылық қызметі.
Жаңа ғасырдағы мектеп алдындағы міндет – егеменді еліміздің жас ұрпағын жан-жақты дамыта отырып тәрбиелеу. «Елімізді 2030 жылы барысқа айналдыратын күш – мектеп партасында отырған оқушылар мен 15-20 жас аралығындағы жастар» деп Елбасымыз бекер айтқан жоқ. Өйткені Қазақстанның бүгіні мен ертеңі жас ұрпақтың еншісінде. Ал жас ұрпақты жан-жақты, терең білімді, интнллектуалдық деңгейін жоғары етіп қалыптастырудың бірден бір жолы – оқушыға білімді терең игертудің тиімді әдіс – тәсілдерін іздестіру, шығармашылыққа жетелеу. Бұл ретте мұғалімнің терең біліктілігі қажет. Біліктілік – бұл білімдегі, тәжірибедегі, берілген білімді меңгертудегі бейімділік, құндылықты бейнелейтін жалпы қабілеттілік.
Біліктілік:
1. Білімнің негізінде қалыптасатын үлкен еңбек, яғни:
- жауапкершілікті сезіну;
- белгілі бір мәселені шешуге қатысу;
- білім беру технологияларын түсіну, меңгеру, қолдануда қабілеттілік таныту;
- еңбекке дұрыс қарым – қатынас;
- кәсібінде үнемі ізденіс таныту.
2. Ақпараттық қажеттілікті сезіну.
3. Көздеген мақсатқа жетуде әдіс- тәсілдердің бір-бірімен сай келуі.
Біліктілік негізі:
1. Оқып үйрену:
- белгілі бір тәжірибені пайдалана білу;
- өз білімін өзара байланыстыра ұйымдастыру;
- өзінің жеке оқыту бағдарламаларын құра білу;
- өзін дамытумен дербес айналысу.
2. Іздеу:
- әр түрлі базалық мәліметтерді іздестіру;
- ақпараттармен жұмыс;
- құжаттармен жұмыс жасай білу және оларды топтай білу.
3. Бейімделу:
- технологиялар мен ақпараттарды қолдана білуге бейімделу;
- өзгеріске икемділік таныту;
- қиындыққа көне және жеңе білу;
- жаңа шешімдер таба білу.
4. Ынтымақтастықта болу:
- еңбекте ынтымақтастықта болу;
- келіспеушілік пен әр түрлі көзқарастылықта көрегендік таныту;
- келісе білу,
- шарт жасай білу және оны орындау;
- тілектестік және ынтымақтастық таныту.
5. Жұмысқа ниеттілік:
- жобаға кірісу;
- жауапкершілікті сезіну;
- өз жұмысын ұйымдастыра білу;
- өткенді жаңамен байланыстыруды ұйымдастыру;
- қоғам дамуына сын көзбен қарай білу;
- қиындыққа және сенімсіздікке қарсы тұру;
- өзінің жеке көзқарасын білдіре білу, т.б.
Сапа өздігінен келмейді. Оны жоспарлау керек.
Ю.К.Бабанский мұғалімнің сабақ үстіндегі шығармашылығын 4 деңгейге бөледі:
- мұғалімнің сыныппен өзара әректі, нәтижеге жетуге ұмтылуы;
- мұғалімнің сабақтағы қызметі, яғни жоспардан бастап оқытудың мазмұны, соған орай әдіс-тәсілдердің таңдалуы;
- оқушы шығармашылығын қалыптастыру, соны дамыту мүмкіндігін жасау;
- оқушылармен өзара қарым – қатынаста толық дербестік таныту, оқыту мен тәрбиелеуде нақты шығармашылықпен жұмыс жүргізу, оқушыларды өздігінен оқуға жұмылдыру.
Мұғалім шығармашылығы мынадан байқалады:
1. Алынған көрсеткіштерге талдау жасау;
2. Кезіккен проблемаларды, ситуацияларды сезіну;
3. Нәтижеге жету жолында педагогикалық өзара әрекет жүйесін құру;
4. Өз қызметінде бағдарланған міндеттерді шешуді тұрақты түрде кері байланыс арқылы жүзеге асыру.
Ал, мұның барлығы мұғалімнің кәсіптілігіне байланысты болмақ. Ол біріншіден, өзінің еңбегінің нәтижесін өлшеу біліктілігі мен қызметінде сапалы көрсеткішке жетуі. Екіншіден, практикалық қызметте педагогтің
сапалық көрсеткішін зерттеу біліктілігі. Бұл шебер-педагогтің , шығармашыл педагогтің өз қызметіне , оның нәтижесіне талдау жасай білу біліктілігін көрсетеді. Әр педагог өз жұмысына талдау жасауда:
Неге жеттім ? Неге ұмтыламын ? Не кедергі жасайды ? сұрақтарын басшылыққа алуы тиіс.
Н.В.Кухарев бойынша педагогикалық шығармашылықты өлшеу
Критерилері төмендегіше:
• Жаңашылдығы және түпкіліктілігі;
• Ғылыми негізділігі;
• Әлеуметтік – педагогикалық ерекшелігі;
• Болашақтылығы;
• Өзара әректтің тиімділігі;
• Қанағаттанушылық;
• Нәтиженің тұрақтылығы;
• Бейімділігі.
Оқыту сапасының негізгі критерийлері оқыту үрдісінің нәтижесі мен оқушылардың білім, білік дағдысының сапасы болып табылады. Ал, бұның барлығы мұғалім кәсіптілігіне тікелей байланысты екендігін шексіз қайталап айта беруге болады. Өйткені сапалы, білімді, шығармашыл оқушы ( кіші ғылым академиясы жанында ұйымдастырылатын ғылыми жұмыстар жоба жарыстары жүлдегерлері мен пәндік олимпиада, «Дарын» бағдарламасы бойынша өткізілетін байқау, жарыстарының жеңімпаздары және т.б. ) шығармашылықпен жұмыс жүргізетін мұғалім еңбегінің жемісі.
Мұғалім – өте нәзік инструмент, ол барлық адами қызметтерді өзінде жинақтауға ұмтылады. Ол философ, дирижер, ұйымдастырушы, оқымысты, психолог, артист. Сондықтан оның бойындағы байқалатын қызметтерге сыйластықпен қарай отырып, оны жетілдіруге көмек көрсету және бұл инструменттің ерекшеліктері мен дауысына үн қосу негізгі міндеттердің бірі.
Мұғалімнің эмоциялық жағдайы, оның дайындық дәрежесі және көбеюі баламен жұмыс жүргізудегі басты одақтас болатындығын әкімшілік білуі тиіс және мұғалімді соған бағыттауға тілектес бола білуі керек. Сондай-ақ олардың тұлғалық қасиеттерін аша отырып, оқушыларға сапалы білім беру және шығармашылдығын қалыптастыруда жан – жан жақты көмек ұйымдастыру сапалы еңбекке қол жеткізудің бірден-бір жолы болмақ.
25.Оқытудың түрлері және белсенді әдістері туралы баяндаңыз
Жоғары мектептегі оқытудың әдістері мен түрлері.
1. Дәсүрлі оқытудың түрлері: дәріс, семинар
Дәсүрлі оқытудың түрі: дәріс
Дәріс – Ежелгі Гректерде пайда болып, орта ғасырларда Ежелгі Римде одан әрі дами бастады. Алғаш латын тілдерінде жүргізілді. Пән мұғалімі кітаптар оқыды, мәтінге өз тарапынан көзқарас білдірді. Ортағасырлық университетттерде таңертең қарапайым түрде дәрістер оқылды, ал кешке – қысқаша түрде қайталанып отырды. Дәрістен шыққаннан кейін студенттер бірлесе отырып дәрістің мазмұнын еске түсіріп талдаулар жасады. Дәріс (латын тілінен «lectіоң - оқу ) жоғары оқу орындарында дәстүрлі және басқаратын оқытудың түрі. Дәріс – монолог ретінде жүзеге асатын жауапты публикалық қойылым болып табылады. Дәріс беруші аудитория (студенттер) алдында түзетусіз “таза” сөйлеуі қажет. Жазу столында жіберген қателікті оңай сызып тастай алсақ, дәрісті оқу барысында қате жіберу мүмкін емес. Бұның бәрі дәріс берушіден лекцияға дайындалу кезінде тіл және баяндау стилімен көп жұмыс істеуді талап етеді. Мазмұндаманың қарапайымдылығы мен жеңілдігі жоғарғы мектептегі дәрістің басты жетістігі болып табылады. Анықемес және бұрмаланған мазмұндаманың екі себебі бар: 1) дәріс берушінің жауап беріп отырған сұрағын терең түсінбеу; 2) өз ойындағын тыңдаушыларға қарапайым түрде жеткізе білмеуі.
Дәрістің қарапайымдылығы мен түсініктілігі мазмұндаманың қысқа болуымен тығыз байланысты. Ғылым тілі қысқа. Академиялық дәрісте көп нәрсе айтуға болады, бірақ көп сөйлеуге болмайды. Дәріс берушінің ұзақ мағынасыз сөзі тыңдаушыны жалықтырады және шаршатады. Өкінішке орай жоғарғы оқу орындарында өзімен өзі түсінікті қарапайым нәрсені қайталап түсіндіре беретін, көп сөйлейтін дәріс берушілер кездеседі. Дәрісті оқу шаблонды болмауы қажет. Дәрістің формасы бірқатар жағдайларға және ең бастысы материал мазмұны мен тақырыбының сипатына байланысты болады. Дәрістегі шаблон дәрісшінің оқылатын дәрісті дайын кітаптағы фраза түрінде бергенде пайда болады.
Дәріс – арнайы белгілері: ғылыми ортада қабылданған өзінің терминологиясы, фразеологиясы мен этикеті бар ғылыми стильдің ерекше жанры. Сонымен қатар дәріс кітаптық стильден ерекшеленетін ораторлық сөйлеудің жанры да болып табылады. Дәрісшінің ауызша сөзі жасбаша сөзбен тура сай келмейді. Ғылымды баяндайтын академиялық дәрісте студенттер үшін маңызды болатын білімдер, әдістер мен терминдер ашылады. Бірақ дәрісші ғылыми терминологияны көп қолданбауы қажет. Дәстүрлі оқыту – пән оқытушысының белсенділігін көрсетеді. Дәстүрлі оқытуда студенттердің белсенділік таныта алмауына байланысты жаңа дәріс түрлері пайда болды.Олар:
Проблемалық дәріс Кеңес беру дәрісі Пресс – конференция дәрісі Екі жақты дәріс беру дәрісі Әңгіме дәрісі Пікір сайыс дәрісі Әдейі қатеге негізделген дәрісі Зерттеу дәрісі Анық мағынаны талдау дәрісі Кері байланысты техниканы қолданудәрісі Көзбен шолу тағы басқа.
Жаңа дәрістертің түрлері түрлі әдіс – тәсілдерді қамтиды. Кейде дәрісші студенттердің белсенділігін ұйымдастыру барысында «Дәріс – семинарң сабақтарын жүргізеді.
Дәріс белгілі бір ғылыми білімнің тәртібі бойынша жүргізіледі. Студенттердің ғылымилыққа, күрделілікке, туындаған сұрақтардың жауабын шешуге , олардың танымдық іс – әрекетін және шығармашылық ойлау қабілетін ашады.
Дәріске қойылатын талаптар:
1Құрылымдық негізін құру (жоспар) және сұрақтарды қисынды етіп қойып, оған нақты жауап беру.
1. Теоретикалық өзекті мәселелерді анықтап алу.
2. Теоретикалық білімді өмірмен байланыстыру.
3. Нақты дәлелдер мен дәйектерді жеткілікті мөлшерде қолдану.
4. Логикалық фактілерді келтіре отырып студенттердің қызығушылығын арттыру, өздік жұмыстарға бағыт беру.
5. Қазіргі кездегіғылым мен техниканың даму сатыларын және солардың жақын уақытта дамубарысын болжай білу.
6. Материалға арнап әдісті өңдеу.
7. Жан – жақты демонстрациялық оқытуды пайдалану.
8. Қарапайым да, түсінікті тілмен жеткізу, кензденскен жаңа терминдердің мағынасын ашып беру.
Дәрістің негізінде – ой, ойлылықты, қызықты, қисынды сұрақтармен жеткізу , анық, дәл, есте қаларлықтай әрекет жасау. Студенттердің күш – жігерін, қызығушылығын баурайтындай ету, ойды – ойға жалғастыру өзекті ойдың дамуына қол жеткізу қажет.
Жоғары оқу орыныдағы дәрістің құрылымы
1. Кіріспе Тақырып, жоспар, әдебиеттеро
2. Негізгі бөлім (шығарма) Тақырыптың ғылыми мазмұны
3. Аяқтау --дәріс беруші тақырыпты еске салады.
Тақырып бойынша әдістерді айту
Тақырып бойынша сұрақтарға жауап, қысқаша қортындылау.Сұрақтар негізінде тақырыпты толықтыру.
МақсатМіндеттерМазмұнӘдістерТәсілТүр Тапсырма
Менделеев «Дұрыс қойылған сұрақ – дұрыс жауаптың жартысы» дейді. Сондықтан дәрісті түсінікті етіп жеткізу керек. Дәрісті оқуда дауыс екпініне аса ден қою міндетті. Интервал. Сөзбен, сөз топтарын ажырата кесектеп оқу.
Кідіріс. Жаңа сұраққа көшу барысында міндетті түрде кідіріс жасау керек Темпті өзгерту. Дәріс оқуда (біркелкі , асықпай, жылдам, қатты, жоғары, бәсең, орташа, төмен) оқудың арқасында студенттердің конспектілеуіне мүмкіндік туады.
Дене қимылы. Мимеика, қол сермеу, керек.
Дискілерді қолдану.т.б.
Білім берудегі дәстүрлі оқытудың түрі: семинар
Семинар – латын тілінен енген (semіnarіum)- білім қалыптастырушы, ойды негіздеуші. Студенттердің таным процесінде жанданады. Ежелгі Грецияда алғаш студенттердің арасында пікірсайыс , оқытушы мәліметімен, қорытындысы түрінде пайда болды, Ортағасырларда университеттерде апта сайын педагог пен магистрлік дәрежеге ие болғандар дисппут түрін жүргізді. XVІІ ғасырларда Батыс Европада қолдана бастады.
Семинарды өткізудің мақсаты – тәртіп бойынша білімді тереңдету. Білім алушыларға өзіндік ізденіс дағдысын қалыптастыру, ақпаратқа анализ жасауға және де ғылыми ойлаудың дамуын қалыптастыру. Семинар- шығармашылықпікір сайыстарға қатысуға, дұрыс шешімдер қабылдай білуге, өзіндік көзқарас танытуға мүмкіндік береді
Семинарды өткізудің негізгі міндеті: дәрісте алған білімді бекіту, өзіндік жұмыстардың тиімділігі мен нәтиже беруін тексеру, алдағы мәселені шешуде өздіндік мүмкіндіктерді көрсете білуге машықтандыру;
Семинар белсенді жүргізу үшін ол басқарушылық, пікірсайыстық сипатқа ие болуы қажет. Пікірсайыстық тақырыбын, өзектілігін педагог алдын – ала ойластырады.
Дәстүрлі семинарлар: пікірталас семинары, рефераттар мен баяндама қорғау т.б. семинарлар болып бөлінеді.
Рефератты-баяндамалық семинарларда студент баяндама қорғайды. Сұрақ жауап семинарында- педагог таңдауымен студенттің сабақ айтуы содан кейін кері байланыс орнатылады. Аралас семинар түрінде – кейбір студенттер реферат қорғаса , кейбір студенттер сұраққа жауа береді т.б. Соңында баяндамашы қорытынды жасайды.
Семинар уақыты:
оқытушы сөзі- 5 минуттан артық емес.
негізгі баяндамашы -10-15 минутқа дейін
әрбір студенттердің сөйлеуі – 5 минутқа дейін.
2. Дәстүрлі оқыту әдістері
Ауызша оқыту әдісі – әңгіме, түсіндіру, пікірсайыс, дәріс оқу т.б. Бұлар оқытушы іс – әрекетінің негізгі жүргізушісі, ал шешендік шеберлікке ие болған оқытушы шектеулі уақытта көптеген керекті мағұлматтарды шебер жеткізуге мүмкіндік береді.
Жазбаша оқыту әдістеріне жоғары мектепте электронды әдіспен оқыту студенттің өздік әрекетіне ықпал етеді.
Иллюстрация әдісі: кесте, схема, суреттер, тақтамен жұмыс т.б.
Демонстрация әдісіне: видео жазылым, фильмдер, моделдеу т.б.
Практикалық оқыту әдісіне: жаттығулар, лабораториялық жұмыстар, шеберханада жұмыс, т.б.
Қорыта айтқанда оқытудың дәстүрлі әдістері мен түрлері көбінесе оқытушы белсенділігі негізінде жүзеге асады.
26.Жоғары мектеп оқытушысының жаңаша педагогикалық ойлау қабілеті қалай болуы керектігін айтып шығыңыз
Оқытушының субъект ретіндегі құрылымы
Жоғарғы мектеп оқытушысының негізгі қасиеттерінің бірі – мұғалімнің ғылыми дайындығы. Ол – мұғалімнің беретін пәнін білу дәрежесінен, осы мамандық бойынша, сыбайлас пәндерден ғылыми дайындығынан, кең көлемді оқымыстылығынан, пән әдістемесін игеру дәрежесінен, жалпы дидактикалық тәсілдермен таныстығынан құралады. Сонымен қатар, педагогикалық төзімділіктен, педагогикалық дербестіктен және педагогикалық өнерден тұратын жеке ұстаздық дарынның маңызы зор. Арнайы оқытушылыққасиеттермен қатар, қажетті жеке адамгершілік, жігерлілік қасиеттерді: әділдік, ұқыптылық, елгезектік, табандылық, ұстамдылық, байсалдылық және тағы басқа қасиеттерді атап өтуге болады. Педагогикалық әсер етудің негізгі бағыттары оқушыларды оқыту, білім беру, дамыту және тәрбиелеу болып табылса, ал мұғалімнің ең басты функциясы оқыту, тәрбиелеу, дамыту, қалыптастыру процесстерін басқару болып табылады. Жоғары мектеп мұғалімі оқыту емес, оқу барысын бағыттау, үйрету емес, ізденісті туындату, тәрбиелеу емес, тәрбие процессін басқару үшін шақырылған. Қаншалық мұғалім өзінің осы рөлін дұрыс түсіне білсе, соншалық оқушыларына өз-бетінше жұмыстануға, ізденуге, дамуға, белсенділік көрсетуге мүмкіндік туғызады. Педагогикалық қызметінің субъекті құрылымның төмендегідей компоненттерін ерекшелейді:
Келесі психофизиологиялық көрсеткіштер мұғалімнің субъективті қызметіне әсер етеді: сезімталдық, жылдамдылық, белсенділік, жылдымдылық пен белсенділіктің қатынасы, көңіл-күй қызбалығы, экстраверсия мен интроверсия, сол сияқты, көңіл-күй ұстамдылығы немесе жүйке қозбалылығы, қабылдаудың аналитикалық немесе синтетикалық түрі, когнитивті тилді анықтайтын тәуелсіздік немесе тәуелділік және жалпылай жоғары жүйке жүйесінің қызметінің өзін темперамент айқындауы: жігерлілік-әлсіздік, сабырлылық-сабырсыздық, қозу барысын пайымдау мен тежеу жылдамдығы. Мұғалім өз жұмысын табысты орындау үшін оның жалпы және арнайы қабілеттілігі болуы қажет. Жалпы қабілеттілікке кез келген адамға тән іс-әрекетте жететін жоғарғы табыстар жатса, арнайы қабілеттілікке педагогикалық қызметте табысқа жеткізетіндер жатады.
Дидактикалық қабілеттілік; Академиялық қабілеттілік; Перцептивті қабілеттілік; Сөз сөйлеу қабілеттілік;
Ұйымдастырушылық қабілеттілік; Авторитарлық қабілеттілік ; Коммуникативті қабілеттілік;
Педагогикалық қабілеттер оқытушы кәсібін табысты меңгерудің маңызды шарты болғанымен ол шешуші кәсіптік қасиет емес. Олай болса, оқытушының маңызды кәсіптік қасиеті: еңбекқорлық, тәртіп, жауапкершілік, алға мақсат қоя білу, оған жету жолдарын таңдай білу, ұқыптылық, мұқияттылық, табандылық, жүйелі және жоспарлы түрде өзінің кәсіптік деңгейін жоғарлату, білімін тереңдету, өз еңбегінің сапасын жоғарылатуға тырысу қасиеттері және т.б. болып табылады. Оқытушыға тән ең міндетті қасиет – гуманизм. Гуманды қарым-қатынас оқушының жеке басына деген ықыластан, оқушыға жаны ашудан, оған көмек көрсетуден, оның пікірін, даму ерекшілік жағдайларын сыйлаудан, оқушының білімді меңгеру іс-әрекетіне деген жоғары талаптан, оның жеке басының дамуына қамқорлық жасаудан құралады. Оқушылар алдымен мұғалімнің бұл қасиеттерін көріп оған еріксіз електей бастайды, бірте-бірте өз бойларынан да осы қасиеттерді тәрбиелей бастайды, гуманизм тұрғысынан тәжірибе жинақтайды.
27.Оқу тобының эдвайзері және оның атқаратын қызметі туралы айтыңыз
Куратор-эдвайзерлердің қызметі (қызметтік міндеттері)
Куратор-эдвайзер тәрбие жұмысын жүзеге асыру барысында төмендегідей қызметтерді атқарады:
Топбелсенділерін (активін) қалыптастыруға және студенттік топ пен топ белсенділері арасындағы өзара тиімд іқарым-қатынастың орнауына; топтық ұйымшылдыққа, ынтымақтастыққа; қоғамдық ұйымдар және факультет әкімшілігі, топ арасындағы өзара қарым-қатынасты реттеуге ықпал етеді.
Топ жұмысы жоспарының орындалуын қадағалайды, топ белсенділерінің қызметін айқындайды.
Куратор-эдвайзер келесідей құжаттарды жүргізуі тиіс:
Ректормен кездесуге, университеттің, факультеттің жалпы жиналысына, Куратор-эдвайзерлер кеңесінің жұмыс жоспары бойынша әдістемелік дәрістер мен семинарларға ұдайы қатысады.
Куратор-эдвайзер академиялық кеңес беруді жүзеге асыра отырып, келесідей қызметтерді орындайды:
1-курстың куратор-эдвайзерінің арнайы қызметі
Бірінші курстың куратор-эдвайзері міндетті:
Куратор-эдвайзердің құқығы
Куратор-эдвайзер:
1. Университеттегі және факультеттегі тәрбие жұмысының жоспарын, студенттердің мүдделері мен қызығушылықтарын ескере отырып, оқу тобындағы тәрбие жұмысының міндеттері мен мақсаттарын жүзеге асырудың әдістері мен құралдарын, формасын өз бетінше таңдауға;
Университеттің және факультеттің барлық әкімшілік және қоғамдық ұйымдарына студенттердің тұрмыстық-мәдени жағдайын, тәрбие, ғылыми-зерттеу және оқу жұмысын жақсарту бойынша ұсыныстар беруге;
Куратор-эдвайзердің жауапкершілігі
Куратор-эдвайзер факультет деканы бекіткен, деканның оқу жұмысы және тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасарларымен келісілген, оқу тобындағы оқу-тәрбие жұмысы бағдарламасының орындалуына жауап береді.
Университеттің куратор-эдвайзерлер кеңесі
Университеттің куратор-эдвайзерлер кеңесі мамандықтың (кафедраның) куратор-эдвайзерлерінің жұмысын үйлестіреді және тәрбие жұмысының әдістемелік және ұйымдастырушылық тұрғыдан қамтамасыз етеді.
28.Студенттермен жүргізілетін тәрбие іс-шараларының негізгі бағыттарын атап өтіңіз
Жоғары мектептегі тәрбие жұмысының мәні мен бағыттары болашақ маман тұлғасының әлеуметтену процесі ретінде.
Тәрбиелеу – педагогтың студенттермен өзара әрекеттесудің арнайы ұйымдастырылған, мақсатқа бағытталған педагогикалық үрдіс, сонымен қатар студенттерде саяси, өнегедік, эстетикалық, физикалық қасиеттерін қалыптастыру мақсатымен алуан түрлі әрекетті ұйымдастырудың педагогикалық үрдісі.
Тәрбиелеу – бұл үрдіс субъектілерінің белсенділігімен, әрекетімен байланысқан күрделі педагогикалық үрдіс. Ол жеке тұлғаның интеллектуалды, эмоционалды, физикалық салаларындағы өзгерістерді, оның байытылуын және жетілдірілуін ұйғарады.
Қандай әдістемелік идеяларда тәрбиелеу жұмысының бағдарламасын мақсатты түрде құруға болады? Тәрбиелеу үрдісінің өнімділігін арттыратын жалпы концептіуалдық қағидалар, бағдар бар.
Жоғары мектеп оқытушылары үш категорияларға бөлінеді. Біреулері студенттермен тәрбиелеу жұмысын арнайы ұйымдастыру қажеттігін мойындамайды. Басқалары ол тәрбиелеу қызметімен сәйкес оқыту үрдісі кезінде жүзеге асу керек деп айтса, үшіншілері жоғары мектеп жағдайында мұндай жұмыстың қажеттігі мол, өйткені оқыту үрдісі тәрбиелеудің көптеген міндеттерін орындауға мүмкіндік бермейді.
Студенттермен аудиториядан тыс тәрбиелеу жұмысы оқыту үрдісімен байланысқан өзіндік категория ретінде қабылдану керек. Тәрбиелеу және оқытудың мақсаты ортақ – болашақ мұғалім-профессионалдың жеке тұлғасын қалыптастыру. Алайда тәрбиелеу оқыту үрдісін жалғастырмайды, оны қосымша сабақтарға тіреуге болмайды. Тәрбиелеу адамның қалыптасуын әсер етеді. Сонымен қатар ол бір уақытта қоымша міндетті орындайды – болашақ мұғалімдерді біртіндеп мектепте тәрбиелеу жұмысын ұйымдастыруға дайындайды.
Өзіндік катгория ретінде қабылданатын жоғары мектептегі тәрбиелеу жұмысы өзіндік мақсатпен басқарылады – болашақ мұғалімнің жеке тұлғасының индивидуалддығына жүгіне отырып, жан-жақты дамуы. Бұл мақсат тек бөлшектеп қана оқыту үрдісінде жүзеге асады, өйткені оқытудың өзіндік мақсаты бар, ол оқу жоспарлары және бағдарламары шігенде ғана болады. Ал аудиториядан тыс студенттерді тәрбиелеу жұмысы бұл мақсатты орындау үшін барлық мүмкіндіктерге ие. Олардың жүзеге асуы студенттердің жеке тұлғасының жан-жақты қалыптасуына әрекет етеді.
Студенттерді тәрбиелеу тұтас ұйымдастырылған үрдіс ретінде белгілі бір заңдылықтар мен принциптерге негізделеді.
Тәрбие заңдылықтары – тәрбиелеу үрдісіндегі мәнді, орнықты байланыстар, олардың жүзеге асырылуы оның жүрісін, бағытын және өнімділігін арттырады.
Тәрбиелеудің бағытталуы, оның мақсаттары және мазмұны, өнегелік-эстетикалық құндылықтары қоғамммен, үстемдік етуші класпен алдын ала анықталады. Тәрбиелеу студенттерді оқытумен органикалық түрде байланысқан. Ол ортақ мақсатқа – белгілі бір типтің жеке тұлғасын қалыптастыруға жүгінеді. Тәрбиелеу негізінен бір тұлғалармен – сол үрдістің субъектілерімен жүзезе асады. Бәрақ ол оқу тапсырмаларын қайталамайды.
Тәрбиелеу жоғары мектепте профессионалды түрде бағытталған. Тәрбиелеудің профессионалдық бағыты студенттерде педагогиклық бағыттың қалыптасуында және педагогикалық әрекетке құндылық ретінде қарауда көрініс береді. Тәрбиелеу оптимистикалық бағытталған, студенттерде оң бастауларға жүгінеді. Әрбір студентті жақсылап зерттеп, оның әлсіз және күшті жақтарын, қасиеттерін білу керек.
Тәрбиелеу нәтижелілігі бір уақытта студент жеке тұлғасына әсер етудіңи вербальды және вербальды емес формаларына бірдей жүгінген кезде артады. Қазақ тілінде әдептілік, сыпайылық, ізеттілік деген сөздердің түп мағынасы бір. Ол — адамгершілік. Яғни ата-ананы құрметтеу, үлкенді сыйлау, шыншыл және әділетті болу, сондай-ақ адамның көпшілік алдында өзін-өзі ұстай білуі. Адамгершілік адамзат қоғамының даму тарихы арқылы қалыптасып, әрбір дәуірдің өзіндік қайшылықтарымен біте қайнасып, әлі де жетіліп келеді. Жомарттық, батылдық, шыншылдық, сыпайыгершілік, әділдік пен достық, ар мен намыс және тағы басқа да адамгершілік категориялары сонау көне дәуірден басталып, күні бүгінге дейін өз маңызын еш жоғалтпай келеді. Сондай-ақ, адамзаттың ішкі рухани адамгершілік дүниесінің негізгі формалары — үміт, сенім және махаббат үнемі даму үстінде.
Жоғары мектептің тәрбие бағыттары
Тәрбиенің мақсаты – тәрбиенің белгілі әдістемесі арқылы шешіледі, оның құрылымын құрастырушылар: педагогтар мен тәрбиешілер болып табылады. Тәрбие әдістерінің классификациялық шарты және тәрбиелеу үлгісінің түрлері және бағыты, тәрбиелеу ортасы, тәрбиелеушінің жасы және тәрбиелеушінің жеке қасиеті немесе тұлғасына байланысты болады. Осы берілгендермен байланысты тәрбие процесін контекс ретінде қарастыруға болады, ол жетістікке жету үшін әдістердің тиімділік жүйесін жетілдіру болып табылады. Жоғарғы оқу орындарында білім беру процесінде барлық тәрбие түрлері практикада іске асырылады, әсіресе кәсіби білім беретін университеттерден нақты тәжірибесін көруге болады. Оқу жоспарында пән блоктары негізгінде тәрбие түрлері мамандық бойынша берілген:
Тәрбие әдісін жіктеген кезде үш үлкен топқа бөлуге болады:
Тәрбиелеушілік әдістер педагогикалық қарым – қатынас жасау білім берудегі белсенділік әдістері (семинар- дискуссия, контекстік білім, оқыту мәселелері және т.б.), студенттердің қызығушылығын арттыру және құнды шешімдер қабылдау барысында іске асырылады. Тәрбиелеуде педагогтар үлкен роль атқарады. Тәрбиеші білім беру барысында тәрбиенің төмендегідей артықшылықтарын анықтай алады:
Ал, бұл жеке адамды тәрбиелеуде басшы қызмет атқаратын қасиеттер жиынтығы. Тәрбие түрінің қайсында болмасын, тәрбиелеуші бұл қасиеттердің қалыптасуына ерекше мән береді.
29.Жоғары мектептегі білім беру сапасының менеджменті туралы айтыңыз
Білім беру менеджменті
Мақсаты:
Білім беруді басқарудың мемлекеттік-қоғамдық жүйесін қалыптастыру.
Міндеттері:
1. Білім берудегі менеджментті жетілдіру, оның ішінде корпоративтік басқару принциптерін енгізу, білім беруде мемлекеттік-жеке әріптестік жүйесін қалыптастыру.
2. Білім беруді дамытудың мониторинг жүйесін жетілдіру, оның ішінде халықаралық талаптарды ескере отырып, ұлттық білім статистикасын құру.
Нысаналы индикаторлар:
Білім беру ұйымдарында қамқоршылық кеңестер құрылған (2015 жылы – 45 %, 2020 жылы – 60 %).
Білім беру ұйымдарының басшылары менеджмент саласында біліктілігін арттырған және қайта даярлықтан өткен (2015 жылы – 50 %, 2020 жылы –100 %).
Білім беруді басқару жүйесі
Еңбек нарығындағы қатаң бәсекелестік білім беру менеджменті жүйесінің ұтқырлығы мен серпінділігін талап етеді.
Білім беруді басқаруға қалың жұртшылық – педагогтер де, халықтың әртүрлі топтары да тартылады.
МЖӘ-ні ілгерілету үшін әлеуметтік тапсырыс жүйесі мен грант немесе басқа тетіктер түрінде коммерциялық емес үкіметтік емес ұйымдардың қызметін мемлекеттік қаржыландыру тетіктері жетілдірілетін болады. МЖӘ-нің ұзақ мерзімді тетігінің негізі ретінде үкіметтік емес секторды жүйелі қаржыландыру қарастырылатын болады.
Білім беруді басқарудың түрлі деңгейіне қоғамның қатысуы қамқоршылық кеңестер түрінде жүзеге асырылады.
Білім беруді дамытуда қамқоршылық кеңестердің пәрменді қоғамдық қатысу тетігі әзірленетін болады.
Оқуға төлейтін ата-аналардың, жұмыс берушілердің, білім беру және кәсіптік қауымдастықтар саласындағы үкіметтік емес ұйымдардың қатысуының есебінен қамқоршылық кеңестің рөлі өседі.
Білім жүйесінің корпоративтілігін, айқындылығын қамтамасыз ету үшін оқу орындарында қамқоршылық кеңестер, жұмыс берушілердің қатысуымен кадрларды даярлайтын салалық және өңірлік кеңестер жұмыс істейтін болады.
Білім беру мен денсаулық салаларындағы мемлекеттік кәсіпорындар мәселелері жөнінде Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізілгеннен кейін шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорын мәртебесі бар ЖОО-ларда корпоративтік басқару принциптері енгізілетін болады: басқарудағы алқалылық, қызмет көрсетудегі дербестік, қызмет нәтижесі бойынша есеп берушілік, қызметтің айқындығы, жауапкершілік. Корпоративтік басқару принциптері басқарушылық қызметтің үш негізгі аспектісін көздейді: стратегияны қабылдау, бюджетті бекіту, кадр саясаты.
Оң нәтиже болған жағдайда, корпоративтік басқару принциптері 2020 жылға қарай азаматтық ЖОО-лардың барлығына енгізілетін болады.
2011 жылдан бастап білім беру ұйымдарында басшылардан және педагогтерден басқарудың жаңа дағдыларын, қайта даярлау мен біліктілікті арттыруды талап ететін нәтижеге бағдарланған жоспарлау жүйесі енгізілетін болады.
Тәрбие жұмысы саласында ЖОО-да тәрбие жұмысын жоспарлау, мониторингтеу, нәтижелерді бағалау және бақылау жүйелерін жетілдіру, сонымен қатар басқару жүйесін күшейту бойынша шаралар қабылданатын болады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту, орта білім жүйесінің басшы қызметкерлерінің білім берудегі менеджмент мәселелері бойынша біліктілігін арттыру жүзеге асырылатын болады.
Менеджменттің заманауи технологияларын енгізу үшін оқу орындарының басшы қызметкерлерінің біліктілігін арттыру және қайта даярлау тұрақты түрде іске асырылатын болады.
Білім берудегі менеджмент бойынша қайта даярлаудан өткен адамдар білім беру ұйымдарының басшылары болып танылады.
2013 жылы мемлекеттік ЖОО ректорларын тағайындау тетігі, олардың сайлануы бөлігінде қайта қаралатын болады.
Корпоративтік басқаруды енгізу Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылатын болады.
Білім беру ұйымдарының қызметін «ашықтығын» қамтамасыз ету мен ЖОО-ларда жемқорлық пайызын төмендету үшін әлеуметтік зерттеулер мен акциялар жүргізілетін болады.
30=41.Кредиттік технологиямен оқытуды ұйымдастыру үрдісі туралы баяндаңыз
31.Жоғары мектептің оқыту үрдісінің компоненттері, оқу-танымдық қызметтік ерекшеліктері туралы айтыңыз
Оқыту процесі – білімді , біліктілік пен даағдынф меңгертеді ,оқушылардың дүнеитанымын, күшқайратын , қабілеттерің тәрбиелеп дамытатын іс-әрекет барысы . Оқу барысында оқушының сана-сезімі , адамгершілік қасиеттері , эстетикалық талғамы , тұлғалық қасиеттері қалыптасып дамиды.
Оқытудың психологиялық, пелагогикалық ерекшеліктеріне назар аударайық.
Оқыту мақсатты – процесс.
Оқытудың басты мақсаты , әдіс тәсілдері мазмұны мен міндеттері қоғам талабынан туындап , ұдайы өсіп жаңарады.
Оқыту – таным процесі . Танымның ерекшеліктері оқушыда білімге деген қызығушылығы ұдайы өсіп арта түседі.
Оқытудың міндеті- оқушыны айнала ортамен және адам дамуының негізгі заңдылықтарымен қаруландыру. Оқушыны дүние танудабұрын ғылымда белгілі болған , зерттеліп дәлелденген жаңалықтарды, негізгі заңдылықтары мен тұжырымдарды әрі қарай дамыта түседі.
Оқытуда ғылым негіздерін оқып үйренудің өзі, ғылым тарихымен , оның әдістерімен танысу , ұлы ғалымдардың өмірі мен қызметі жайлы ақпарат алады.
Оқыту- даму негізі.
Педагогикалық процесс өзіне тән негізгі екі белгіні: организмнің өзіндік дамуына жүйелі түрдегі көмек және жеке бастың жан- жақты жетілуін түйістіреді.
Білім алушының өзіндік дамуына әсер ететін негізгі фактордың бірі - өзара қарым – қатынас жасау іс - әрекеті .Сөйтіп ,оқыту процесі – оқытушының студентпен үнемі рухани қарым - қатынаста , ынтымақтастық жағдайда болуын қажет етеді .Оқыту процесінде студент тек оқытушының әсерін қабылдаушы ғана емес , оның оқу іс – қимылы мен өзінің психикалық процестерін басқару , ұйымдастыра білуі (іс- әрекетін білуі, бағалауы , өзін өзі басқаруы ) оқытудағы субъекті екенін айқындайды. Оқыту процесінде студент логикалық ойлау болмысының жалпы тәсілдерін қолдануға және дербес шығармашылық әрекет жасауға дағдыланады. Бұдан шығатын қортынды : оқыту – білім алушылардың рухани жағынан жетілуін қамтамасыз етеді; оқыту – бала дамуының алғы шарты.
Білім алушының жалпы психикалық дамуы – жоғары мектептегі оқу мен оның өздігінен оқуына тығыз байланысты. Оқыту – екі жақты процесс, яғни ол студенть пен оқытушының өзара бірлесіп жасайтын әрекетінен тұратын күрделі процесс. Өйткені, оқыту – мұғалімнің білім берудегі негізгі іс- әрекеті болса, оқу –студенттің өзінің танымдық, практикалық әрекеті.
Оқыту тұлғаға білім беру , тәрбиелеу және ақыл- ойы мен творчестволық қабілетін , демек біліктілігі мен дағдысын дамыту негізінде жүзеге асырылады. Мұның мәнісі , жеке тұлғаға біртұтас (комплексті) ықпал жасауды көздейді. Осы негізде, оқыту процесінің бірінші қызметі – студенттерге білім беру.
32.Заманауи тәрбие бағыттарын атап шығыңыз
Тәрбиенің мақсаты – тәрбиенің белгілі әдістемесі арқылы шешіледі, оның құрылымын құрастырушылар: педагогтар мен тәрбиешілер болып табылады. Тәрбие әдістерінің классификациялық шарты және тәрбиелеу үлгісінің түрлері және бағыты, тәрбиелеу ортасы, тәрбиелеушінің жасы және тәрбиелеушінің жеке қасиеті немесе тұлғасына байланысты болады. Осы берілгендермен байланысты тәрбие процесін контекс ретінде қарастыруға болады, ол жетістікке жету үшін әдістердің тиімділік жүйесін жетілдіру болып табылады.
Жоғарғы оқу орындарында білім беру процесінде барлық тәрбие түрлері практикада іске асырылады, әсіресе кәсіби білім беретін университеттерден нақты тәжірибесін көруге болады. Оқу жоспарында пән блоктары негізгінде тәрбие түрлері мамандық бойынша берілген: Адамгершілік, эстетикалық, дене шынықтыру, құқықтық, патриоттық, имандылық, азаматтық және экономикалық тәрбиелер (гуманитарлық блок)
Тәрбие әдісін жіктеген кезде үш үлкен топқа бөлуге болады:
Тәрбиелеушілік әдістер педагогикалық қарым – қатынас жасау білім берудегі белсенділік әдістері (семинар- дискуссия, контекстік білім, оқыту мәселелері және т.б.), студенттердің қызығушылығын арттыру және құнды шешімдер қабылдау барысында іске асырылады. Тәрбиелеуде педагогтар үлкен роль атқарады. Тәрбиеші білім беру барысында тәрбиенің төмендегідей артықшылықтарын анықтай алады:
Ал, бұл жеке адамды тәрбиелеуде басшы қызмет атқаратын қасиеттер жиынтығы. Тәрбие түрінің қайсында болмасын, тәрбиелеуші бұл қасиеттердің қалыптасуына ерекше мән береді.
33.Жоғары мектеп тәрбиесінің әдістері мен түрлерін атаңыз
Дәсүрлі оқытудың түрлері: дәріс, семинар. Дәстүрлі оқыту – пән оқытушысының белсенділігін көрсетеді. Дәстүрлі оқытуда студенттердің белсенділік таныта алмауына байланысты «жаңаң дәріс түрлері пайда болды.
Олар: Проблемалық дәріс Кеңес беру дәрісі Пресс – конференция дәрісі Екі жақты дәріс беру дәрісі Әңгіме дәрісі
Пікір сайыс дәрісі Әдейі қатеге негізделген дәрісі
Зерттеу дәрісі Анық мағынаны талдау дәрісі Кері байланысты техниканы қолданудәрісіКөзбен шолу тағы басқа.
Жаңа дәрістертің түрлері түрлі әдіс – тәсілдерді қамтиды. Кейде дәрісші студенттердің белсенділігін ұйымдастыру барысында «Дәріс – семинарң сабақтарын жүргізеді.Дәріс белгілі бір ғылыми білімнің тәртібі бойынша жүргізіледі. Студенттердің ғылымилыққа, күрделілікке, туындаған сұрақтардың жауабын шешуге , олардың танымдық іс – әрекетін және шығармашылық ойлау қабілетін ашады. Білім берудегі дәстүрлі оқытудың түрі: семинарСеминар – латын тілінен енген (semіnarіum)- білім қалыптастырушы, ойды негіздеуші. Студенттердің таным процесінде жанданады. Ежелгі Грецияда алғаш студенттердің арасында пікірсайыс , оқытушы мәліметімен, қорытындысы түрінде пайда болды, Ортағасырларда университеттерде апта сайын педагог пен магистрлік дәрежеге ие болғандар дисппут түрін жүргізді. XVІІ ғасырларда Батыс Европада қолдана бастады.Семинарды өткізудің мақсаты – тәртіп бойынша білімді тереңдету. Білім алушыларға өзіндік ізденіс дағдысын қалыптастыру, ақпаратқа анализ жасауға және де ғылыми ойлаудың дамуын қалыптастыру. Семинар- шығармашылықпікір сайыстарға қатысуға, дұрыс шешімдер қабылдай білуге, өзіндік көзқарас танытуға мүмкіндік бередіСеминарды өткізудің негізгі міндеті: дәрісте алған білімді бекіту, өзіндік жұмыстардың тиімділігі мен нәтиже беруін тексеру, алдағы мәселені шешуде өздіндік мүмкіндіктерді көрсете білуге машықтандыру; Семинар белсенді жүргізу үшін ол басқарушылық, пікірсайыстық сипатқа ие болуы қажет. Пікірсайыстық тақырыбын, өзектілігін педагог алдын – ала ойластырады. Дәстүрлі семинарлар: пікірталас семинары, рефераттар мен баяндама қорғау т.б. семинарлар болып бөлінеді.Рефератты-баяндамалық семинарларда студент баяндама қорғайды. Сұрақ жауап семинарында- педагог таңдауымен студенттің сабақ айтуы содан кейін кері байланыс орнатылады. Аралас семинар түрінде – кейбір студенттер реферат қорғаса , кейбір студенттер сұраққа жауа береді т.б. Соңында баяндамашы қорытынды жасайды. Дәстүрлі оқыту әдістеріАуызша оқыту әдісі – әңгіме, түсіндіру, пікірсайыс, дәріс оқу т.б. Бұлар оқытушы іс – әрекетінің негізгі жүргізушісі, ал шешендік шеберлікке ие болған оқытушы шектеулі уақытта көптеген керекті мағұлматтарды шебер жеткізуге мүмкіндік береді.Жазбаша оқыту әдістеріне жоғары мектепте электронды әдіспен оқыту студенттің өздік әрекетіне ықпал етеді.Иллюстрация әдісі: кесте, схема, суреттер, тақтамен жұмыс т.б.Демонстрация әдісіне: видео жазылым, фильмдер, моделдеу т.б.Практикалық оқыту әдісіне: жаттығулар, лабораториялық жұмыстар, шеберханада жұмыс, т.б.Қорыта айтқанда оқытудың дәстүрлі әдістері мен түрлері көбінесе оқытушы белсенділігі негізінде жүзеге асады.
34.Оқыту мен тәрбие байланысы туралы баяндаңыз
Тәрбиелеу – педагогтың студенттермен өзара әрекеттесудің арнайы ұйымдастырылған, мақсатқа бағытталған педагогикалық үрдіс, сонымен қатар студенттерде саяси, өнегедік, эстетикалық, физикалық қасиеттерін қалыптастыру мақсатымен алуан түрлі әрекетті ұйымдастырудың педагогикалық үрдісі. Тәрбиелеу – бұл үрдіс субъектілерінің белсенділігімен, әрекетімен байланысқан күрделі педагогикалық үрдіс. Ол жеке тұлғаның интеллектуалды, эмоционалды, физикалық салаларындағы өзгерістерді, оның байытылуын және жетілдірілуін ұйғарады. Қандай әдістемелік идеяларда тәрбиелеу жұмысының бағдарламасын мақсатты түрде құруға болады? Тәрбиелеу үрдісінің өнімділігін арттыратын жалпы концептіуалдық қағидалар, бағдар бар. Жоғары мектеп оқытушылары үш категорияларға бөлінеді. Біреулері студенттермен тәрбиелеу жұмысын арнайы ұйымдастыру қажеттігін мойындамайды. Басқалары ол тәрбиелеу қызметімен сәйкес оқыту үрдісі кезінде жүзеге асу керек деп айтса, үшіншілері жоғары мектеп жағдайында мұндай жұмыстың қажеттігі мол, өйткені оқыту үрдісі тәрбиелеудің көптеген міндеттерін орындауға мүмкіндік бермейді. Студенттермен аудиториядан тыс тәрбиелеу жұмысы оқыту үрдісімен байланысқан өзіндік категория ретінде қабылдану керек. Тәрбиелеу және оқытудың мақсаты ортақ – болашақ мұғалім-профессионалдың жеке тұлғасын қалыптастыру. Алайда тәрбиелеу оқыту үрдісін жалғастырмайды, оны қосымша сабақтарға тіреуге болмайды. Тәрбиелеу адамның қалыптасуын әсер етеді. Сонымен қатар ол бір уақытта қоымша міндетті орындайды – болашақ мұғалімдерді біртіндеп мектепте тәрбиелеу жұмысын ұйымдастыруға дайындайды. Өзіндік катгория ретінде қабылданатын жоғары мектептегі тәрбиелеу жұмысы өзіндік мақсатпен басқарылады – болашақ мұғалімнің жеке тұлғасының индивидуалддығына жүгіне отырып, жан-жақты дамуы. Бұл мақсат тек бөлшектеп қана оқыту үрдісінде жүзеге асады, өйткені оқытудың өзіндік мақсаты бар, ол оқу жоспарлары және бағдарламары шігенде ғана болады. Ал аудиториядан тыс студенттерді тәрбиелеу жұмысы бұл мақсатты орындау үшін барлық мүмкіндіктерге ие. Олардың жүзеге асуы студенттердің жеке тұлғасының жан-жақты қалыптасуына әрекет етеді. Студенттерді тәрбиелеу тұтас ұйымдастырылған үрдіс ретінде белгілі бір заңдылықтар мен принциптерге негізделеді. Тәрбие заңдылықтары – тәрбиелеу үрдісіндегі мәнді, орнықты байланыстар, олардың жүзеге асырылуы оның жүрісін, бағытын және өнімділігін арттырады. Тәрбиелеудің бағытталуы, оның мақсаттары және мазмұны, өнегелік-эстетикалық құндылықтары қоғамммен, үстемдік етуші класпен алдын ала анықталады. Тәрбиелеу студенттерді оқытумен органикалық түрде байланысқан. Ол ортақ мақсатқа – белгілі бір типтің жеке тұлғасын қалыптастыруға жүгінеді. Тәрбиелеу негізінен бір тұлғалармен – сол үрдістің субъектілерімен жүзезе асады. Бәрақ ол оқу тапсырмаларын қайталамайды. Тәрбиелеу жоғары мектепте профессионалды түрде бағытталған. Тәрбиелеудің профессионалдық бағыты студенттерде педагогиклық бағыттың қалыптасуында және педагогикалық әрекетке құндылық ретінде қарауда көрініс береді. Тәрбиелеу оптимистикалық бағытталған, студенттерде оң бастауларға жүгінеді. Әрбір студентті жақсылап зерттеп, оның әлсіз және күшті жақтарын, қасиеттерін білу керек. Тәрбиелеу нәтижелілігі бір уақытта студент жеке тұлғасына әсер етудіңи вербальды және вербальды емес формаларына бірдей жүгінген кезде артады. Қазақ тілінде әдептілік, сыпайылық, ізеттілік деген сөздердің түп мағынасы бір. Ол — адамгершілік. Яғни ата-ананы құрметтеу, үлкенді сыйлау, шыншыл және әділетті болу, сондай-ақ адамның көпшілік алдында өзін-өзі ұстай білуі. Адамгершілік адамзат қоғамының даму тарихы арқылы қалыптасып, әрбір дәуірдің өзіндік қайшылықтарымен біте қайнасып, әлі де жетіліп келеді. Жомарттық, батылдық, шыншылдық, сыпайыгершілік, әділдік пен достық, ар мен намыс және тағы басқа да адамгершілік категориялары сонау көне дәуірден басталып, күні бүгінге дейін өз маңызын еш жоғалтпай келеді. Сондай-ақ, адамзаттың ішкі рухани адамгершілік дүниесінің негізгі формалары — үміт, сенім және махаббат үнемі даму үстінде.
35.Университеттерде ғылымның даму тарихы туралы баяндаңыз
Университеттегі ғылымның даму тарихына қысқаша тоқталайық.
Ғылыми мекемелердің бастауы Платон Академиясы, Аристотель Ликейі, Александрия мұражайы сияқты жоғары оқу орындарының мекемелерінен басталады.
Аристотель лицейінде ұжымдық зерттеуді ұйымдастырудың арқасында қызметкерлердің қабілеттеріне қарай міндеттемелерін бөлу мен ынталандыруда жаратылыстану материалдарын жинау және жүйелеу бойынша үлкен жетістіктерге жетті. Дегенмен бұл ережеден тысқары жәйт, өйткені ғылыми қызмет дербес сипатта болады, сондықтан сол уақыттағы ғылымның синкретттік сипатына сәйкес келді. Ғалымдарды шенеунік ретінде қызметке қабылдаған мемлекет, оларды Аристотель айтқандай ғылыммен ғана айналаысуға мүмкіндік беретіндей бос уақытпен қамтамасыз етіп отырды. Университет идеясы Universitas атауын, яғни латыншадан аударғанда жиынтық мағынасын аша түседі. Алғаш университеттер пайда бола бастаған кезде орта ғасырларда «жиынтық» сөзінің түрлі мағынасы болды. Ең алдымен, ұйымдастырушылық аспектісіне баса назар аударылды; шын мәнінде, түрлі типтегі жоғары оқу орындарының бірлестігін университет деп атады. ХІХ ғасыр соңында Н.Суворовтың ортағасырлық университетер жайлы әйгілі кітабындағы нұсқасында «университет барлық ғылымның, адамзат білімінің барлық саласының тұтастығын немесе жиынтығын атайды (universitas literarum)…». Жоғары оқу орындарындағы білім беру «ғылымға қосылу» дегенді білдірді. Ғылыми дәреже беру дәстүрі ортағасырлардан бастау алады. Алғаш рет доктор дәрежесі 1130 жылдан Болоньи университетінде, кейін 1231 жылдан Париж университетінде беріле бастады. ХІХ ғасырда көптеегн Еуропа елдерінде зерттеу орталықтары жоғары мектептерге шоғырлана бастады. Көрнекті ғалымдардың айналасында атқарушы функциясынан басқа ұстаздың ғылыми концепциясының жекелеген аспектілерін дайындауға тікелей қатысып отырған ғалымдардың ғылыми мектептері қалыптаса бастады. Зертхана сияқты ұйымдастырушылық ғылыми қызмет құрылымы кеңінен тарала бастады [2]. Жаңа жаратылыстану факультеттері мен кафедралары құрылды. Инженерлер, құрылысшылар, механиктерді тереңдетіп даярлайтын политехникалық институттар пайда болды. Сол ХІХ ғасырда, біздің ойымызша, ғылыми қызметті субъективтіліктен (дербестендіруден) объективтілікке қарай; дербестіктен ұжымдық пішінге қарай түсінуде бетбұрыс байқалды. Дегенмен бұл біздің ойымызша, сол ғылымды ұйымдастырудың жаңа деңгейге көтерілуі қате түсініктен емес уақыт талабынан болса керек. Сол кездері университет қызметінің өзіндік бағыты ретінде ғылыми қызметтің қалыптасуы мен одан әрі дамуын жүзеге асыруда зерттеу мен зерттеу жүргізуді дербестендіру дәстүрі мен маңызын ескеру қажет болды. Университеттердің ғылыми мектептерді қолдауы мен дамыту дәстүрі осы тезисті дәлелдеп, жүзеге асыруда жалғасын тауып келеді.
Әзірге ғылыми танымның даму қарқыны жекелеген ғалымның даму мүмкіндігі қарқынынан төмен, қызмет түрлерін тану дербес сипатта болды. Бірақ ғылым дамуы неғұрлым жекелеген ғалымның мүмкіндіктерін басып озса, соғұрлым ғылыми қызметтің ұжымдық түрі кеңіне дами бастайды .Кеңестік дәуірде біздің елдегі ғылыми секторлар мынадай: академиялық, салалық, жоғары оқу орындарындағы және зауыттағы ғылым болатын. Жоғары оқу орындарының дамуында Г.А.Лахтин мынадай төрт кезеңді атап көрсетеді:
1. 1917 ж – 20-жылдардың соңы – ғылым бағыныңқы жағдайда және мамандар даярлау сапасын арттыру құралы болды.
2. 20-жылдардың соңы мен 50 жылдардың басы – жаппай мамандарды даярлауға бағытталған жоғары оқу орындары халық комитетінің қарамағына берілді. Ғылыми жұмыс оқуға қосымша ретінде қарастырылып, қоғамдық өндіріс үрдісіне аса маңызды үлес қоса қоймады.
3. 1956 ж. – 80 жылдардың басы – жоғары оқу орындарында ғылыми-зерттеу жұмыстары қуатты түрде қолға алынуымен және елдегі ғылыми-техникалық прогресте өзіндік мәнділігімен сипатталды. Салалық және проблемалық зертханалар сияқты арнайы бөлімдер ашылды. Жоғары оқу орындарындағы ғылыми зерттеулер басқармасының жекелеген құрылымдары пайда болды (СКРО Жоғары оқу орындары министрлігінің барлық университеттерде ғылыми-зерттеу бөлімдерін ашу жайлы бұйрығы).
4. 80-90 жж. – жоғары мектептің ғылыми-зерттеу қызметінің тұтас ұйымдастыру жүйесін жасау тенденциясы орын алды [9].ММУ-де зерттеу институты 1946 ж. ұйымдастырылды. Қазақстандық университеттерді зерттеу институты ретінде қарастырсақ, онда зерттеу институттары Қазақ ұлттық университетінде ХХ ғ. 90-жылдарының басында пайда бола бастады. Е.Г.Водичев КСРО-дағы зерттеу университеттерінің дәстүрі біршама «элитарлық университтерде, ал сақталған белгілі бір тарихи дәстүрлер Москва, Ленинград, Томск, Казань және т.б. сияқты бұрынғы білім беру орталықтарында көптеп сақталды»,-деп атап өтеді [10]. ХХІ ғасырда Қазақстанның тәуелсіздігі қалыптасу кезеңінде ғылымның реформалануы дамыған елдердің тәжірибесіне негізделіп, қазақстандық жоғары оқу орындарында бірлескен ғылыми-зерттеу иснтитуттары мен орталықтары құрылуда. Сонымен, жоғары оқу орындарындағы зерттеушілік тәжірибесі белсенді түрде қабылданып, жетілдірілуде. Сондай-ақ Қазақстанның инновациялық экономикасының даму бағытынасәйкес ерекше инновациялық ортаның пайда болуына жағдайлар жасалуда.
36.Жоғары мектептің ғылыми қызметінің компоненттері туралы айтыңыз
Қазақстанда инновациялық экономиканың құрылуы жоғары оқу орындарында мамандар даярлауда жаңа талаптар қоя бастады. Бұл өзгерістер студенттердің ғылыми-инновациялық білімділігін қалыптастыру талаптарына қаншалықты қатысты болса, жоғары оқу орындарында соншалықты ғылыми-инновациялық ортаны кеңейту қажеттігі туындайды. Тіпті ортағасырлардан бері университет өз қызметінің институционалдық құрылымында білім беру, зерттеу, тәрбиелеу сияқты маңызды үш бағытты айқындап, бекіткен болатын. Білім беру, зерттеу және тәрбиелеу үштағаны университеттік білімнің іргетасын қалайды. Педагогикалық ғылымда дидактика және тәрбиелеу теориясы бар. Біздің ойымызша, жаңа жоғары мектептегі ғылыми қызметтің теориясы немесе концепциясын қарастыратын «жоғары мектеп педагогикасы» бөлімін бөліп қарастыру қажеттігі туып отыр. Біріншіден, қазіргі заманғы ғасыр – білім және ғылыми-техникалық прогресс ғасыры, ал бұл жоғары оқу орындарының жаңа білім беруді жасау мен беру функциясын күшейте түседі. Екіншіден, студенттердің білім берудің, ғылыми-техникалық прогресттің қашан да жаңарып отыруына байланысты жаңа кәсіби проблемаларды шешуде дайындықтарын қалыптастыру талаптары мен стдуенттердің шын мәнінде, ғылыми технологияларды меңгеруге дайындығының болмауы арасында қарама-қайшылық бар. Мұндағы басты түсінік ғылыми қызмет технологиясының саналы түрде, бірнеше рет жүзеге асырылып, пайдаланылған технология екендігін баса айтып отырмыз. Үшіншіден, жоғары мектепте үйлесімді нығайтушы ғылыми қызмет теориясы болашақ мамандардың ғылыми-инновациялық мәдениет негіздері мен білгірлігінің қалыптасуына педагогтар мен студенттердің күш салуын үйлестіруге мүмкіндіктер береді. Төртіншіден, аталмыш теория педагогикалық ғылымның дамуын жаңа деңгейге көтерілуіне мүмкіндік береді.Жоғары мектеп педагогикасына қарағанда теорияның мектептегі педагогикадан айқын айырмашылығы байқалады. Онда білім берудің логикасы, құрылымы және жүйесі, негізгі категориялары бар, онда теорияның заңдылықтары мен принциптерін айқындауға болады. Аталмыш теорияға: жоғары оқу орындарындағы ғылыми қызметтің даму тарихы, әлемнің түрлі елдеріндегі жоғары мектептегі ғылымның дамуын және қазіргі заманғы жай-күйін салыстырмалы сипаттауды, ғылыми қызметтің мақсаты мен міндеттері, мазмұны, әдістері мен принциптері, дәстүрлері мен ғылыми мектептері сияқты негізгі категорияларды, жоғары оқу орындарындағы ғылыми қызметтің жағдайы мен ғылыми-инновациялық ортаны қосуға болады.
37.Жоғары оқу орны басшысы бейнесі туралы айтыңыз
Жоғары оқу орнындағы педагогикалық қызмет әртүрлі деңгейдегі оқытушылардың кәсіби шеберлігі арқылы жүзеге асырылады және олар әртүрлі нәтижелер береді. Кез келген оқытушы кәсіби өсуге, педагогикалық шеберлікті үйренуге тырысады. Әртүрлі педагогикалық шеберлікті меңгеру студенттік жыллдардан басталады десек болады.
Педагогикалық шеберлік – кәсіби педагогикалық жұмысты ұйымдастырудың жоғары деңгейін білдіреді яғни ол қысқа уақыт арлығында дұрыс қорытынды береді.
Кәсіби біліктіліктің негізгі баспалдақтары:
XX ғ. педагогикалық шеберліктің мәнін көптеген зертеушілер зерттеген. Олар: А.С.Макаренко, А.И.Щербаков, В.А.Сластенин,В.Н.Кузьмина, И.Ф. Харламов және т.б. Олардың көзқарастарына сүйене отырып педагогикалық шеберлікке толықтырулар енгізсек, онда оның құрылысына келесі қажетті компоненттерді кіргізуге болады.
1. Кәсіби білім: Педагогикалық шеберліктің негізін қалайды және үш жақты оқыту пәндері кіреді: арнайы, психо-педагогикалық, әлеуметтік - мәдени.
2. Педагогикалық біліктілігі үш түрлі қабілетілікті қажет етеді: оқыту –тәрбиелеу процесін, тәрбиелеу процесін жүзеге асырады; студенттермен қарым – қатынас жасау, әртүрлі жұмыс үлгісінде оларды басқара алу; өзін -өзі басқара алу - өзінің көңіл – күйін, денесін ұстауы, сөйлеу мәнерін қадағалау.Педагогикалық қабілеттілік оқытушының кісіби тұрғыдан қалыптасуға көмектеседі, ал педагогикалық техникалар жоспарланған ойларына, көздеген мақсатына жетуге жағдай жасайды.
3 Педагогикалық қабілеттілік. Педагогикалық қызметке келесі негізгі қабілеттіліктерді бөлуге болады. Тіл табыса алушылық, перцевтивті (интуиция, көрегіштік), ой өрісінің кеңдігі, ұйымдастырушылық. Педагогикалық қабілеттілік педагогикалық процесті жылдамдатып, оның жемісті болуына ықпал етеді.
4 Педагогикалық өнегелілік. Оқытушының бағыттылығының құндылығын яғни қызығушылығы, арман мұраты жатады. Оқытушының педагогикалық тұрғыда тәрбиелеу – білім беру процесіндегі нақты мәселелерді таңдауға анықтап, студенттермен қарым – қатынас жасауына әсер етеді.
5 Кәсіби және жеке моральдық қасиеттері. Жеке тұлғаның кәсіби және моральдық қасиеттері педагогикалық қызметтің жемісті болуына әкелсе, кейбір жағдайда керісінше оның дамуына кедергі келтіруі мүмкін. Кәсіби маңызды қасиеттерге: адамгершілік, талап етушілік, өзін -өзі билеушілік, қабілеттіліктің жоғары сатысы, өзін -өзі ұстай білуі, жинақылық, оптимисттік қасиеттер жатады. Осыған байланысты әр оқытушы өзінің жақсы және жаман қасиеттерін біле алады, яғни біріншісіне сүйене отырып оны дамыту, ал екінші қасиеттерді өз бойынан жоғалту.
6. Сыртқы келбеті. Бұл оқытушыныңжұмысында маңызды рөлді алады. Себебі оқытушы әр қашан студенттердің назарында болады. Сыртқы мәдениетке – сыртқы келбеті, мәнері, ұжым және студенттермен вербальды емес қарым – қатынас жатады. Сыртқы келбет мәдениетіне: киімі, шаш үлгісі, өзін- өзі ұстай алуы (жүру, отыру, тұру). Сөйлеу мәдениеті лексикалық қорының байлылығына, мұқамды қоя білуден, сөйлемдерді грамматикалық тұрғыдан дұрыс құра білуден, дұрыс ырғағын қоя білуге байланысты. Ал вербальды емес қарым –қатынасқа сабырлылық, сенімділік, дене қимылы жатады. Аталған алты компоненттер оқытушының кәсіби шеберлігін құрайды және осылар педагогикалық қызметтің өнерге айналуына септігін тигізеді. Бұл компоненттерді педагогикалық шеберліктің үш бағытында (оқытушылық, дамытушылық, тәрбиелік ) да кездестіруге болады. Бірақ олар әр түрлі берілуіне, даму деңгейіне байланысты.
38. Педагогикалық білімнің тарихы туралы айтыңыз
Педагогиканың шығуы және дамуы. Қандай да болмасын ғылым салаларының дамуы қоғамның өмірлік мұқтаждығынан, талабынан туады. Педагогиканың пайда болуы қоғамның жас ұрпақты тәрбиелеудің тиімді жолын табу мақсатынан және де өндірісті дамыту талабынан туған. Тәрбие ұрпақ пен ұрпақты байланыстыратын дәнекер болып саналады. Педагогика ғылымы ұзақ тарихи даму жолынан өтті. Алғашқы педагогикалық ой-пікірлер әртедегі шығыс елдерінің (Мысыр, Вавилония, Унді, Қытай) философиялық жүйесінде дамып, кейін біртіндеп өз алдына жеке ғылым болып дами бастады. Ежелгі дуние философиясы әртедегі шығыс елдерінің қорытып жиыстырған білім мұрасын дамытқан еді. Сократ, Платон, Аристотель, Демокрит саясат, тәрбие, мемлекет, жеке адам тәрбиесінің мақсаттары мен мазмұны және әрекшелігі сияқты педагогикалық мәселелерді қарастырады. Феодалдық қоғамда (орта ғасырда) тәрбиеге деген көзқарас мүлдем өзгәрді. Әрте дүние педагогтары ұсынған адамның рухани және дене күштерінің қатар дамуы көзқарасының орнына «о дүниелік өмірге» дайындауды ұсынған пікірлер қалыптасты. ХУ-ХУI ғасыр педагогикасы орта ғасыр педагогикасын сынады. Адамның жеке басының тәрбиесін оның дамуы ойшылдарды толғандырды, мәдениет пен педагогикалық бағыт «гума¬низм» деп аталды (Ф.Рабле, Т.Мор, Т.Кампанелла). Гуманистәр жаңа дәуір үшін жаңа адам қажеттігін дәлелдеді. Феодализмнен капитализмге өту деуірінде дін шығармауындағы ғылымдар дамып, жеке бөлініп шыға бастайды. Осы кезде педагогика да өз алдына ғылым ретінде бөлініп шықты. Сол ғасырда педагогиканың жеке ғылым ретінде мәртебесі чех халқының ұлы педагогы Ян Коменскийдің (1592-1670) «Ұлы дидактика» еңбегімен беки түсті. Батыс Еуропада ағылшын философы Джон Локк (1632-1704) «Тәрбие туралы ойлар» деген еңбегінде тәрбиенің психологиялық негіздеріне, адамгершілік тәрбиесіне көбірек көңіл бөлді. Ол баланы «таза тақтаға» теңеді. Францияда Жан-Жак Руссо (17і2-1778) баланы табиғат арқылы, табиғаттай жетілдіре тәрбиелеуге көңіл бөліп, баланы жазалауға қарсы болды, қатаң таяқ төртібіне қарсы «әркін тәрбие» идеясын ұсынды. Швейцарияның педагог-демократы И.Пестолоцци «Лингард и Гәртруда» деген еңбегінде білім беруге демократиялық көзқарасты, тәрбиенің гуманитарлық сипатын балаға шын пейілмен көңіл бөлуді жақтады.
39.Педагогикалық кадрларды даярлау жүйесі туралы айтыңыз Әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінде жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесінің дамуын талдау онда кредиттік білім беру жүйесіне негізделген, кадрлар даярлаудың үш сатылы моделінің кең тарағанын көрсетеді: бакалавриат-магистратура- докторантура. Бұл модель АҚШ университтетерінде және Еуропаның көптеген елдерінде қолданылады. Ол неғұрлым икемді де тиімді болып табылады, академиялық ұтқырлықты және еңбек нарығының тез өзгеріп тұрған шағында түлектерге деген сұранысты қамтамассыз етеді. Жоғары оқу орындарының мүмкіндіктері педагог кадрлардың біліктілігін арттыруда жан-жақты пайдаланылмайды. Педагог кадрлардың білікітілігін арттыру және қайта даярлау мәселелерін шешу жөнінде шет елдермен тәжірибе алмасу нашар дамыған. Білім беру ұйымдарының басшылары мен қызметкерлерінің жаңа білім-білікті игеруін материалдық және моральдық тұрғыдан көтермелеу тетіктері тиімді түрде жеткілікті пайдаланылмайды, практикалық қызметке бағдарланған оқытудың белсенді тренингтік технологияларының енгізілуі нашар. Қазақстандағы Жоғары мектеп әлемдік тәжірибелермен мемлекеттік практикаға сүйене отырып өзінің жаңару потенциалын дүниежүзілік тәжірибе позициясына сай қалыптастыруы керек. Сонымен қатар, әлемдік алдыңғы қатарлы Германия, Ұлыбритания, Франция, АҚШ, Қытай және ТМД қатарындағы елдердің жоғарғы оқу орнындағы тәжірибесіне сүйеніп оқытуға және маман даярлауға аса көңіл бөлуі қажет болып отыр. Ойлаудың жаңа тұрпаты және қағидалары алға шығуда. Біз бүгінгі күннің ойлау бейнесіне сай келетін біртұтас педагогикалық процесті құрудың және мамандарды дайындаудың жаңа моделін ұсынамыз.
Бұл модел үш қағидаға негізделген және жаңа парадигмаға:
40=39.Шет елдерде педагогикалық кадрларды даярлау мәселесі: салыстырмалы талдау жазасаңыз
41.Кредиттік технология негізінде жоғары мектепте оқу үрдісін ұйымдастыру қалай жүргізілуі тиіс екендігін түсіндіріңіз
Кредиттік оқыту технологиясы бойынша оқу үдерісін
ұйымдастырудың ережесі
1. Жалпы ережелер
1. Осы Кредиттік оқыту технологиясы бойынша оқу үдерісін ұйымдастырудың ережесі (бұдан әрі - Ереже) "Білім туралы" Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру мақсатында әзірленді.
2. Ұлттық білім берудің оқу бағдарламаларын халықаралық тану, білім беру ұйымдарының білім алушылары мен оқытушыларының ұтқырлығын қамтамасыз ету, сондай-ақ білім беру сапасын арттыру және білім берудің барлық деңгейлерінің сабақтастығын қамтамасыз ету үшін білім беру ұйымдарында бірыңғай кредиттік оқыту технологиясы іске асырылады.
3. Кредиттік оқыту технологиясы білім алушы мен оқытушының оқу жұмысы көлемінің біріздендірілген өлшем бірлігі ретінде кредитті қолдану арқылы, білім алушының пәндерді таңдауы және реттілікпен оқуын өз бетінше жоспарлауы негізінде жүзеге асырылады.
4. Кредиттік оқыту технологиясы кезінде оқу жұмысының еңбек сыйымдылығының есебі кредит арқылы өлшенетін оқытылатын материалдың көлемі бойынша жүзеге асырылады.
5. Кредиттік оқыту технологиясы білім берудің барлық деңгейлері бойынша бұрын меңгерілген кредиттердің өспелі есебін білдіретін жинақтаушы болып табылады.
6. Осы ережеде мынадай негізгі ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:
1) академиялық күнтізбе (Асаdеmіс Саlеndar) - оқу жылы бойына демалыс күндерін (каникулдар мен мерекелерді) көрсете отырып, оқу және бақылау іс-шараларын, кәсіби практикаларды өткізу күнтізбесі;
2) академиялық кезең (Теrm) - үш нысанның біреуін таңдайтын өз білім беру ұйымының еркімен белгіленетін теоретикалық кезең: семестр, триместр, тоқсан;
3) академиялық мобильдік – білім алушыларды немесе оқытушы-зерттеушілерді белгілі бір академиялық кезеңге: семестр немесе оқу жылына өзге жоғары оқу орнына (ел ішінде немесе шетелде) игерген білім бағдарламаларын міндетті түрде кредит түрінде сынақ ретінде тапсыра отырып өз ЖОО-сында немесе өзге ЖОО-да білімін жалғастыру немесе зерттеулер жүргізу үшін ауыстыру;
4) академиялық еркіндік – білім беру үрдісінің субъектілеріне оларды таңдау бойынша жиынтық пәндерден, оқытудың қосымша түрлерінен білім мазмұнын дербес анықтау үшін және білім алушылардың, оқытушылардың шығармашылық дамуына және оқытудың инновациялық технологиялары мен әдістерін қолдануға жағдай жасау мақсатында білім беру қызметін ұйымдастыру үшін ұсынылатын білім беру процесі субъектілерінің өкілеттіктер жиынтығы;
5) білім алушының академиялық рейтингі (Rating) – аралық аттестаттау нәтижелері бойынша жасалатын білім алушының оқу бағдарлама пәнін игеру деңгейінің сандық көрсеткіші;
6) академиялық деңгей (Degree) – қорытынды аттестаттау нәтижелері бойынша, тиісті оқу бағдарламаларын меңгерген білім алушыларға білім беру ұйымдары тағайындайтын дәреже;
7) академиялық сағат кесте бойынша оқу сабақтардың (аудиториялық жұмыс) барлық түрлерi немесе жеке бекiтiлген графика бойынша білім алушылардың оқытушымен байланыс жұмысының уақыты;
8) белсенді үлестірмелі материалдар (КҮМ) (Hand-оuts) - білім алушының тақырыпты шығармашылықпен табысты меңгеру үшін оқу сабақтарында таратылатын көрнекі безендірілген материалдар (дәріс тезистері, сілтемелер, слайдтар, мысалдар, глоссарийлер, өз бетінше жұмыс істеуге арналған тапсырмалар);
9) білім алушыларды қорытынды аттестаттау (Qualification Eхamination) - мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында қарастырылған оқу пәндерінің игеру дәрежесін немесе көлемін анықтау мақсатында өткізілетін рәсім;
10) білім алушыларды аралық аттестаттау - білім алушының емтихан сессиясы кезеңінде бір пәннің толық көлемін немесе бір бөлігінің мазмұнын аяқтап болғаннан кейін оның игеру сапасын бағалау мақсатында өткізілетін рәсім;
11) білім алушылардың өзіндік жұмыстары (бұдан әрі - БӨЖ) - өз бетінше оқуға берілген, оқу-әдістемелік әдебиеттермен және ұсынымдармен қамтамасыз етілген, тест, бақылау жұмыстары, коллоквиумдар, рефераттар, шығармалар мен есеп берулер түрінде ақыланатын тақырыптардың нақты тізбесі бойынша жасалатын жұмыс; білім алушының санатына қарай ол студенттің өзіндік жұмыстары (бұдан әрі - СӨЖ), магистранттың өзіндік жұмыстары (бұдан әрі - МӨЖ) және докторанттың өзіндік жұмыстары (бұдан әрі - ДӨЖ) болып бөлінеді; БӨЖ-дің барлық көлемі білім алушылардан күнсайын өзіндік жұмыстарды талап ететін тапсырмалармен расталады;
12) білім алушылардың оқудағы жетістігі - білім алушылардың оқу үдерісінде алатын және жеке тұлғаның қол жеткізген даму деңгейін көрсететін білімі, іскерліктері мен дағдылары, құзыреті;
13) білім алушылардың оқудағы жетістіктерін бақылау - жоғары оқу орындары дербес анықтайтын бақылау мен аттестаттаудың әртүрлі нысандары арқылы (ағымдық, межелік, қорытынды) білім алушылардың білім деңгейін тексеру;
14) білім алушылардың үлгеріміне ағымдық бақылау – академиялық кезең ішінде, оқытушымен өткізілетін аудиториялық және аудиториялардан тыс сабақтарда білім алушылардың білімін оқу бағдарламасына сәйкес жүйелі түрде тексеру;
15) екі дипломдық білім – екі тең бағалы диплом (Double Major) немесе бір негізгі және екінші қосымша диплом (Major Minor) алу мақсатында екі оқу жоспары (білім беру бағдарламалары) бойынша параллельді білім алу мүмкіндігі;
16) Еуропалық трансферт (аударым) және несиелік жинақтау жүйесі (ECTS) білім беру траекториясы, оқу орны және оқыту елі ауысқан жағдайда білім алушылардың игерген оқу пәндерін (кредит мен бағаларын қоса алғанда) салыстыру және қайта сынақтан өткізуде пайдаланылатын білім беру бағдарламалары компоненттеріне сынақ бірліктерін (несие) белгілеу әдісі;
17) жеке оқу жоспары (бұдан әрі - ЖОЖ) - білім алушымен ҮОЖ және элективті пәндердің каталогы негізінде эдвайзердің көмегімен әрбір оқу жылына дербес жасалатын оқу жоспары;
18) кредит (Credit, Credit-hour) – білім алушының/оқытушының оқу жұмысы көлемін өлшейтін сәйкестендірілген бірлігі;
19) кредиттік оқыту технологиясы - білім алушы мен оқытушының оқу жұмысы көлемінің біріздендірілген өлшем бірлігі ретінде кредитті қолдану арқылы, білім алушының пәндерді таңдауы және реттілікпен оқуын дербес жоспарлауы негізінде оқыту;
20) қорытынды бақылау – емтихан түріндегі аралық аттестаттау кезеңінде жүргізілген оқу пәні бағдарламасын бағалау сапасының мақсатын игеру, білім алушылардың оқудағы жетістігін бақылау; егер бірнеше академиялық кезеңдер барысында пәндер оқытылатын болса, онда оқытылған нақты академиялық кезеңде, пәндерге бөлімдер бойынша, қорытынды бақылау жүргізіледі;
21) межелік бақылау – бір оқу пәнінің ірі бөлімін (модулін) аяқтағанда білім алушылардың оқу жетістіктерін бақылау;
22) оқу пәнiне жазылу (Enrollment) – білім алушылардың оқу пәніне белгілі бір тәртіппен алдын ала жазу рәсімі;
23) оқу жетістіктерін бағалаудың балдық рейтингтік әріптік жүйесі - халықаралық тәжірибеде қабылданған әріптік жүйедегі сандық эквивалентіне сәйкес келетін және білім алушылардың рейтінгін белгілеуге мүмкіндік беретін балл түріндегі оқу жетістіктерінің деңгейін бағалау жүйесі;
24) Офис регистратор - білім алушылардың оқудағы жетістіктерінің барлық тарихын тіркеумен айналысатын және білімін бақылаудың барлық түрлерін және оның академиялық рейтингісіне есеп жасауды ұйымдастыруды қамтамасыз ететін академиялық қызмет;
25) оқытушының басшылығымен жүргізілетін білім алушының өзіндік жұмысы (бұдан әрі - ОБӨЖ) – бекітілген кесте бойынша оқытушының басшылығымен жүргізілетін білім алушының аудиториядан тыс жұмысы; білім алушының санатына қарай ол: оқытушының басшылығымен жүргізілетін студенттің өзіндік жұмысы (бұдан әрі - ОСӨЖ), оқытушының басшылығымен жүргізілетін магистранттың өзіндік жұмысы (бұдан әрі - ОМӨЖ) және оқытушының басшылығымен жүргізілетін докторанттардың өзіндік жұмысы (бұдан әрі - ОДӨЖ) болып бөлінеді;
26) оқу үлгерімінің орташа балы (Grade Point Average - GРА) – (ағымдық оқу кезеңі бойынша кредиттердің жалпы санына қарай аралық аттестаттау пәндерінің балдық бағасының сандық эквиваленті мен кредиттер сомасының қатынасы) білім алушының таңдаған бағдарлама бойынша бір оқу жылындағы қол жеткізген оқу үлгерімінің таразыланған орташа бағасы;
27) оқу жұмыс жоспары (бұдан әрі - ОЖЖ) - мамандықтың ҮОЖ және білім алушының жеке оқу жоспары негізінде білім беру ұйымдары дербес әзірлейтін құжат;
28) пәннің сипаттамасы (Curse Description) - пәннің мазмұнын, мақсаттары мен міндеттерін, қысқаша нысанды қамтитын пәннің қысқаша сипаттамасы (5-8 сөйлемнен тұрады);
29) пререквизиттер (Рrereguisite) - оқылатын пәнді игеру үшін қажетті білім, икемділіктер мен дағдыларды қамтитын пәндер;
30) постреквизиттер (Роstreguisite) - аталған пәнді оқыту аяқталғанда оларды зерделеу үшін меңгерілген білім, икемділіктер мен дағдыларды қажет ететін пәндер;
31) пәндер бағдарламасы (Syllаbus) - оқитын пәннің сипаттамасын, мақсаттары мен міндеттерін, оның қысқаша мазмұнын, оның үйренуі тақырыбы мен ұзақтығын, өзіндік жұмыс тапсырмаларын, кеңес беру уақытын, білім алушылардың білімін тексеру кестесін, оқытушы талаптарын, бағалау өлшемдерін қамтитын оқу бағдарламасы және әдебиеттер тізімі;
32) транскрипт (Тrаnsсrірt) – білімді бағалаудың сандық және әріптік жүйесі бойынша кредиттері мен бағалары көрсетілген тиісті кезеңде өтілген пәндердің тізбесі бар құжат;
33) тьютор – студенттің нақты пәнді игеруі бойынша академиялық кеңесші рөлін атқаратын оқытушы;
34) үлгілік оқу жоспары (бұдан әрі - ҮОЖ) - білім берудің кәсіптік оқу бағдарламасының оқу пәндерінің тізбесі мен көлемін, оларды оқытудың тәртібін және бақылау нысандарын реттейтін құжат;
35) эдвайзер (Аdvisor) - тиісті мамандық бойынша білім алушының академиялық тәлімгерінің қызметін атқаратын, оқу траекториясын таңдауына (жеке оқу жоспарының қалыптасуына) және оқу кезеңінде білім беру бағдарламаларын игеруіне ықпал ететін оқытушы;
36) элективтік пәндер – белгіленген кредит шеңберінде және білім беру ұйымы енгізетін таңдау бойынша, білім алушылардың жеке дайындығын көрсететін әлеуметтiк-экономикалық дамытудың ерекшеліктерін және нақты өңірдің, жоғары оқу орындарында ғылыми мектеп пайда болатын қажеттiліктерін есепке алатын компонентке кiретiн оқу пәндерi.
42.Педагогикалық үрдістегі оқытушы қызметі және студент қызметі туралы айтыңыз Біздің еліміз халықаралық білім кеңістігімен кірігу мақсатында білім саласына күрделі өзгерістер енгізуде. Сондықтан, қоғам жоғары оқу орнында оқып жатқан болашақ ұстаздарды педагогикалық қызметке дайындаудың сапасын арттыруды талап етеді. Педагогикалық қызмет - педагогикалық іс-әрекеттің ең күрделі жүйесі. Ол жастарды саналы түрде өмірге дайындауға, адамгершілік, экономикалық, саяси, эстетикалық мақсаттарды іске асыруға бағытталған оқытушылардың ерекше қоғамдық пайдалы әрекетінен тұрады. Сонымен, кәсіби дайындықтың негізгі міндеттерінің бірі – педагогикалық қызметті меңгеру үшін үнемі білімін үзіліссіз жетілдіру арқылы сапалы білім беруді қамтамасыз ету. Педагогикалық қызметті жүзеге асырудың жаңа формасы, кредиттік оқыту жүйесі, жоғары оқу орындарында ұйымдастырылып жүргізілуде. Кредиттік оқыту жүйесінің мақсаты – ұлттық білім бағдарламасының халықаралық дәрежеде танылуын қамтамасыз ету. Басты міндеттерінің бірі - білім сапасын әлемдік деңгейге көтеру, ол үшін студенттердің өз іс-әрекетін ұйымдастыра білу және білімін жетілдіру қабылеттерін дамыту. Кредиттік оқыту жүйесі оқу үрдісінде студент пен оқытушы арасында жаңа байланыс қалыптастырып, студенттің әр оқу пәні бойынша жеке дайындығына көп уақыт бөліп, оқу үдерісіне белсенді түрде қатысуын талап етеді. Оқытушы студенттерге қажетті оқу материалдарын іздеп тауып, оны саралап іс жүзінде пайдалана білуге бағыттаушы маман ретінде оқу үдерісін басқарады. Сондықтан кредиттік оқыту формасы оқытушылардан оқу пәнін жүргізуге деген жауапкершіліктері мен біліктіліктерін арттыруды, шығармашылықпен жұмыс жасай білуін және педагогикалық қызметті сапалы атқаруды талап етеді.
Оқу-әдістемелік кешеннің құрамды бөліктері:
- студенттің жеке оқу жоспары, кредит саны көрсетілген әр пән бойынша оқу бағдарламасы, оқытушыларға арналған бағдарлама, студентке арналған оқу бағдарламасы (силлабус), әр пән бойынша аудиториялық жұмысқа арналған дәрістердің тезисі, семинар және практикалық сабақтардың оқу жоспары, үлестірмелі материалдар мен аудиториялық сабақта көрсетілетін мультимедия;
- студенттердің өзіндік жұмысына арналған материалдар: үй тапсырмалары, әр пән бойынша өз білімін қадағалау материалдары, рефераттар мен курстық жұмыстардың тақырыптары, кітапханадағы электрондық материалдар, студенттердің білімін тексеруге арналған электрондық тесттер, емтихан билеттері;
- практика өткізуге арналған материалдар: жоспар, бағдарлама, практика есебі.
Сонымен, оқу-әдістемелік кешен - дидактикалық-әдістемелік құралдардың жиынтығы, оның негізіне алынатын оқулық, студенттің танымдық қызметін басқаратын біртұтас әдістемелік жүйені қамтамасыз етеді.
Оқу-әдістемелік кешеннің атқаратын қызметі:
білім мазмұнының сапасын қамтамасыз ету
әдістемелік жүйе ретінде біртұтас білім беру; оқыту үрдісінің психологиялық заңдылықтарына орай, оқыту формасы мен әдістерін, оқу қызметін ұйымдастыру;
оқыту құралы ретінде оған қатысатын субьектілердің өзара әрекеттесуін іске асыру.
Жоғарыда аталған қызметіне байланысты оқу-әдістемелік кешеннің белгілеріне педагогикалық жүйенің ақпараттық моделі, оқытудың дидактикалық жүйесі - өздігінен оқу және оқу құралдарының өзара байланысы жатады.
Оқу-әдістемелік кешеннің мазмұны мен құрылымы студенттердің психологиялық және педагогикалық танымдық іс-әрекет тұжырымдамасына негізделіп, оқытудың әдістемелік жүйесінің ерекшеліктеріне байланысты жүзеге асырылады.
Оқу-әдістемелік кешеннің элементтері:
- оқыту мазмұнына қатысты материалдар, курстың көлемі, оны оқыту тәртібі мен оқытуды анықтайтын бағдарлама мен жалпы әдістемелер, т.б.;
- оқу курсын сипаттайтын материалдар, оларды бекіту және бақылау . Өзінің атқаратын қызметіне және стратегиялық бағытына сәйкес әлеуметтік-педагогикалық мақсаттарды шешетін материлдарды қарастыру:
- оқу-нормативтік қызметі: ақпараттық, қадағалау, бейнелеу, моделдеу, бағдарлаушы;
- жоғары білім берудің базалық деңгейінің қызметі: бекіту, өз білімін қадағалау, мотивтік, ақпараттық, дамыта-тәрбиелеуші, жүйелеуші (сөздіктер, анықтамалар, білімді есепке алатын құралдар);
- студенттердің қабілеті мен қызығушылығын арттыратын ақпараттық, мотивациялық қызметке бағыттайтын қосымша практикалық курстар;
- педагогикалық үдерісті техникалық жағынан қамтамасыз ету (мультимедия, моделдер, видиотехника, т.б.);
- оқытушыларға қажеттті оқу-әдістемелік құралдар.
Әдістемелік тұрғыдан оқытудың негізгі элементі: пәндік білімнің логикалық құрылымынан, оқыту технологиясынан, әдістемелік нұсқаудан тұрады (мақсат, мазмұн, оқытушы мен студенттің іс-әрекеті, оқыту құралдары мен техникалық жабдықтар). Оқу-әдістемелік қешен дайындауда педагогикалық үдерістің негізгі құрамды бөліктері: мақсаттылық, мазмұндық, операциялық–іс-әрекеттік, аналитикалық-нәтижелік тұрғысынан сипатталады.
Мазмұндық құрылым студенттерді тәрбиелеудің, оқытудың, білім берудің бағытын біртұтас қарастырады.
Операциялық – іс-әрекеттік құрылым педагог қолданатын педагогикалық құралдар кешенімен және қойылған мақсатқа сай тәрбиелеу, оқыту, білім беруді білдіреді.
Кредиттік оқыту жүйесі оқытудың жаңа формаларын, соның ішінде оқытушының жетекшілігімен жүргізілетін студенттің өзіндік жұмысын ұсынады. Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы аудиториядан тыс уақытта оқытушымен тікелей байланыста орындалып, сабақ кестесінде көрсетіледі. Студенттің өзіндік жұмысы студенттің жеке оқу жоспарында апталық жүктемесіне кіреді және сабақ кестесінде көрсетіледі. Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысының басты мақсаты - әрбір студенттің өзіндік жұмысына мониторинг жасап, оны түзетіп отыру. Оқытушы студенттің өзіндік жұмысына жеке және топтық консультация жүргізеді. Интерактивті түрде семинар және практикалық сабақтар өткізу, үй тапсырмасының орындалуына бақылау жасау, білім деңгейінің сапасын ағымдық және аралық бақылаулар түрінде жүргізеді. Сонымен бірге, дәріс сабағында толық ашылмаған проблемалық мәселелер мен күрделі материалдарды талдауға мүмкіндік береді.
Қорыта келе, жоғары оқу орындарында жүргізіліп жатқан кредиттік оқыту жүйесі еліміздің халықаралық білім кеңістігімен кірігу мақсатындағы алғашқы тәжірибелерінің бірі. Жаңа оқыту формалары мен жаңартпашыл технологияларды әлемдік стандарттар деңгейінде оқыту - білікті, мәдениеттті кадрлар даярлау мәселесін жүзеге асыруды белгілеп отыр.
Бүгінгі студенттерді болашақ мамандығына дайындауда ерекше назар аударатын сапаларының бірі – «кәсіби құзыреттілік». Оның басты талаптары: өз бетінше оқу, кәсіби білімін үнемі толықтырып жетілдіру, өз мүмкіндіктерін ескеру, түрлі шешім қабылдаудағы өзіндік жауапкершілігін түсіну, өмірдегі қарқынды өзгерістерге тез бейімделу және жаңа іс-әрекет әдістерін меңгеру.
43.Үздіксіз білім туралы не білесіз, баяндап шығыңыз
Университетте ғылыми педагогикалық кадрларды даярлау. ЖМ-гі оқытушының кәсіби дамуындағы үздіксіз білім берудің өзектілігі.
Әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінде жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесінің дамуын талдау онда кредиттік білім беру жүйесіне негізделген, кадрлар даярлаудың үш сатылы моделінің кең тарағанын көрсетеді: бакалавриат-магистратура- докторантура. Бұл модель АҚШ университтетерінде және Еуропаның көптеген елдерінде қолданылады. Ол неғұрлым икемді де тиімді болып табылады, академиялық ұтқырлықты және еңбек нарығының тез өзгеріп тұрған шағында түлектерге деген сұранысты қамтамассыз етеді.
Жоғары оқу орындарының мүмкіндіктері педагог кадрлардың біліктілігін арттыруда жан-жақты пайдаланылмайды. Педагог кадрлардың білікітілігін арттыру және қайта даярлау мәселелерін шешу жөнінде шет елдермен тәжірибе алмасу нашар дамыған. Білім беру ұйымдарының басшылары мен қызметкерлерінің жаңа білім-білікті игеруін материалдық және моральдық тұрғыдан көтермелеу тетіктері тиімді түрде жеткілікті пайдаланылмайды, практикалық қызметке бағдарланған оқытудың белсенді тренингтік технологияларының енгізілуі нашар.
Қазақстандағы Жоғары мектеп әлемдік тәжірибелермен мемлекеттік практикаға сүйене отырып өзінің жаңару потенциалын дүниежүзілік тәжірибе позициясына сай қалыптастыруы керек. Сонымен қатар, әлемдік алдыңғы қатарлы Германия, Ұлыбритания, Франция, АҚШ, Қытай және ТМД қатарындағы елдердің жоғарғы оқу орнындағы тәжірибесіне сүйеніп оқытуға және маман даярлауға аса көңіл бөлуі қажет болып отыр.
Ойлаудың жаңа тұрпаты және қағидалары алға шығуда. Біз бүгінгі күннің ойлау бейнесіне сай келетін біртұтас педагогикалық процесті құрудың және мамандарды дайындаудың жаңа моделін ұсынамыз.
Бұл модель үш қағидаға негізделген және жаңа парадигмаға:
Субъектілі-объектілі-субъектілі қатынастар (парадигма).
44.Үздіксіз педагогикалық білім беру, оның негізгі бағыттары және принциптерін атап шығыңыз
Қазіргі кезде үздіксіз білім беру және алу барлық елдерде өзекті мәселе болып отыр. Үздіксіз білім алу мәселесі осы заманғы ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың, саяси және әлеуметтік экономикалық өзгерістердің әсерінен туындаған мәселе. «Халықпен халықты, адаммен адамды теңестіретін нәрсе білім», - деп ұлы жазушымыз М.Әуезов айтқандай, республикамыздың басқа мемлекеттермен экономика, мәдениет саясат жағынан тең дәрежеде тұрып, олармен бәсекеге түсе алуы адамдардың білімді де білікті болуын талап етеді. «XXI ғасырдың табалдырығы алдында білім беру капиталға айналуда, ол өз мазмұны жөнінен стратегиялық ресурстармен бәсекелесе алады және солай болуға тиіс. Елдің даму деңгейі осы арқылы бағаланатын болады»,- деп, Елбасымыз өзінің жолдауында үздіксіз білім алуға ерекше мән беруі, оның даму үрдісін үнемі қадағалап отыруы, оның нақты дәлелі . Педагогикалық сөздікте өз бетімен білім алу – белгіленген тұлғалық және елеулі білім беру мақсаттарына бағытталған арнайы ұйымдастырылған өзіндік іс-әрекеті мен жүйелі танымдық іс-әрекетінің мәнін анықтайды. Олай болса, біздің зерттеу мәселемізге байланысты оқушыларға үздіксіз білім беру
жұмысын ұйымдастыру барысында ақпарттық технологияларды пайдалану біліктілігін қалыптастыруда танымдық қызығушылықты қанағаттандыру, кәсіби-педагогикалық сұраныстарды есепке алу, аудио-бейнелік тәсілдерді қолдану тетіктерін меңгеру міндеттері қойылады. Қазіргі білім беру саласына ақпараттық технологиялардың енгізілуі жыл сайын кешенді сипат алуда. Оқушыларға үздіксіз білім беру жұмысын ұйымдастыру барысында ақпараттық технологияларды пайдалану басты мақсаттарға қол жеткізуге мүмкіндік береді. Оның бірі, ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды қолдану негізінде білім алу әрекеттерінің тиімділігін арттыруға бағытталса, екіншісі, ақпараттық қоғам сұранысына сай келетін, жаңаша ойлау қабілетін дамытуға негізделген тұлғаны қалыптастыру.
«Үздіксіз білім» туралы ұғым өткен ғасырда-ақ атақты француз, поляк, ағылшын, орыс педагогтарының еңбектерінде айтылған болатын А.Л. Смиттің айтуынша, «...ағарту ісін тек таңдаулыларға ғана арналған институт деп және тек адамның толысу кезеңіндегі қысқа уақытқа қатысты жұмыс деп санамай, білім алуды барлық жандарға арналған іс деп және ол өмір бойы атқарылатын шаруа деп қарастыру қажет» [2]. Тұлға бойында іскерлік пен біліктіліктің қалыптасуы оның барлық өмірін қамтуы тиіс. Қалыптасу – экологиялық, әлеуметтік, экономикалық, идеологиялық, психологиялық, педагогикалық және т.с.с. факторлардың әсер етуі нәтижесінде әлеуметтік мәнге ие тұлғаның жетілу үдерісі. Қалыптасу түсінігіне келетін болсақ, ол жеке адам дамуының нәтижесі ретінде оның кемелденуі мен тұрақты сапалар мен қасиеттерді иемденуін білдіреді [3]. Адамның ақыл-ойын, қабілеттерін дамыту арқылы оны бақыт жолына жеткізу мәселесіне бірнеше еңбектер арнаған шығыстың әйгілі ойшылы Әл-Фараби, қабілеттер өзінен-өзі табиғат тудырған қалпында табысқа жеткізе алмайтындығына, оларды бағыттау, тәрбиелеу, дамыту керек екендігіне тоқталған [4]. Ғалымдардың «үздіксіз білім беру – ол адамның бүкіл ғұмыр жолында жеке тұлға ретінде дамып отыруы» деген қағидасы қазіргі кезде өз жалғасын табуда. Үздіксіз білім беру бұл үздіксіз оқыту мен тәрбиелеу емес немесе бекітілген оқу мерзімімен және оқу орнының қабырғасымен шектелмейді, ол – адамға білімнің белгілі бір көлемін беруге, бағытталған білім түріне ауысу болып табылады. Тек жеке тұлғаға, субьектіге бағытталған білім ғана адамның жылдам өзгеріп жатқан қоғамдық және экономикалық өмір талаптарына сай жауап бере алуын қамтамасыз ете алады. Бүгіні таңда заман талабына сай ұлттық білім беру жүйелерінде көптеген өзгерістер болып жатыр, оқу тәсілдерімен құралдарының бүкіл әлемдегі білім жүйесіне ортақ жалпы элементтері қарастырылуда. Осыған орай үздіксіз білім беруде ақпараттық технологияларды тиімді қолдану арқылы оқытудың маңызы зор. Бұрынғы дәстүрлі білім жүйесінде білім мазмұны, көбіне оқушының сұранысына және қоғамның қажеттілігіне керек емес фактологиялық материалдармен ақпараттардың басымдылығымен сипатталатын болса, үздіксіз білім беру жүйесінде білім мазмұны қоғамның даму мәселелерін алдын ала бейнелеуге және жеке адамның жан-жақты дамуына бағытталған. Бұл оқу жүйесі оқытушы рөлінің өзгеруіне себепші болып отыр. Дәстүрлі білім жүйесінде оқытушының міндеті білім алушыға ақпаратты түсінікті түрде жеткізіп, ақпараттық-репродуктивті оқыту тәсілін пайдалану болса, ал үздіксіз білім беруде барлық топ үшін ендігі оқытушы жұмысы - білім алушылармен бірігіп әрекет ету тәсілімен оқыту үрдісін ұйымдастыру, кеңес беру, білім алу ісін тікелей басқаруға көмектесу болып табылады. Ал, білім алушы өзінің өмірлік жоспарларымен мақсаттарын іске асыру үшін қандай ақпарат қажет екенін және сол ақпаратты қайдан, қалай алу керектігін өзі шешеді де, оқытушы оған тек көмек көрсетіп, бағыт – бағдар беріп отырады. Мектеп қабырғасындағы оқушылардың алған білімдері жоғарғы оқу орындарындағы кәсіптік дайындық – маманның өз жұмысына деген шеберлігін қалыптастыруға үлкен ықпалын тигізеді. Жоғарғы оқу орындарында студенттердің өзіндік ізденістері үздіксіз білімнің бір бөлігі. Кәсіптік білім – әрбір жанның қызмет саласында өз шеберлігін жетілдіруі, білімін шыңдап отыруы, сондықтан ол өмір бойы үздіксіз жүргізілуі тиіс. Егер білім жүйесін жобалау барысында, адамзаттың мәдени байлықтарына әрбір жеке тұлға өзінің субьективті қажеттілігі ретінде қарайтын болса, сонда ғана білімнің үздіксіздігі қамтамасыз етіледі. Ендеше үздіксіз білім жеке адамның қабілетіне, бұрынғы алған мамандығына, білім деңгейіне қарамай-ақ жеке ерекшеліктерін ескере отырып, жан-жақты толық дамуына ұмтылуы деп бағаласақ, онда жеке тұлға үшін білім алу процесі тоқталуы мүмкін емес. Үздіксіз білім алу нәтижесінде білім алушы бірқатар мүмкіндіктерге ие бола алады: педагогикалық өз бетімен білім алу мүмкіндігі; сапалы білімге қол жеткізуі;білім алушының танымдық ой-өрісінің дамуы;қызмет саласында әрбір жанның өз шеберлігін жетілдіруі,өз мамандықтарын қайта өзгерте алатындай жағдай жасауы;психологиялық (жеке адамның қабілет ерекшеліктерін ескере отырып, жан-жақты толық дамуына):психологиялық кедергілер мен проблемаларды ашу;ауызша сөйлеу кемшіліктерін жою;экономикалық:уақытты тиімді пайдалану;
шығыс көздерін азайту (оқу материалдарына кететін шығын, көлікшығындары, қағаздармен жұмыс жүргізу т.с.с);Үздіксіз білім беру жүйесінің негізгі құралы - виртуалды білімкеңістігін құруға мүмкіндік беріп отырған Интернет жүйесі. Қазіргі кезде көптеген аналитиктердің айтуынша Интернет – ең арзан оқуту құралы болып табылады. Мектептерде, жоғарғы оқу орындарында оқушылар, студенттер телекоммуникациялық жүйені қолдана отырып, электронды пошта арқылы түрлі конференцияларға қатыса алады. Тыңдаушылар мен білім алушылар үздіксіз білім алуда білім беру прцесінің негізін қолайлы уақытта, ыңғайлы орында өз бетінше Интернет желісінің көмегімен ала алады. Сонымен бірге сапалы білім алу үшін жаңа ақпараттық технологияның құралдарымен жұмыс істей білуі тиіс. Қоғамды ақпараттандыру жағдайында, қоғамның әрбір мүшесінің ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда, үздіксіз білім беру жүйесініңмаңызы зор. Үздіксіз білім алу нәтижесінде әр салада әмбебап қызмет ете алатын, білікті, білімді, рухани бай, өз мүмкіндігін жан-жақты көрсете алатын тұлға қалыптасады.__
45.Берілген нормативтік құжаттардан оқытушы қызметін айқындайтын ҚР «Білім туралы», «Тіл туралы», «Жоғары білім туралы», заңдары мен мемлекеттік Білім бағдарламасы, Жоғары білімнің даму тұжырымдамасы, Мемлекеттік жоғары білім беру стандарты
7-тарау. ПЕДАГОГ ҚЫЗМЕТКЕРДІҢ МӘРТЕБЕСІ
50-бап. Педагог қызметкердің мәртебесі
1. Білім беру ұйымдарында, сондай-ақ білім беру бағдарламаларын іске асыратын басқа да ұйымдарда білім алушылар мен тәрбиеленушілерді оқытуға және тәрбиелеуге байланысты білім беру қызметімен айналысатын адамдар педагог қызметкерлерге жатады.
Мемлекеттік білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлері азаматтық қызметшілер болып табылады.
2. Мемлекет қоғамдағы педагог қызметкерлердің ерекше мәртебесін таниды және кәсіптік қызметін жүзеге асыруы үшін жағдайлар жасайды.
9-бап. Оқыту және тәрбиелеу тілі
1. Білім беру ұйымдарындағы тіл саясаты Қазақстан Республикасының Конституциясына және Қазақстан Республикасының тіл туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
2. Меншік нысандарына қарамастан барлық білім беру ұйымдары білім алушылардың мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін білуін, сондай-ақ білім берудің тиісті деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес орыс тілін және шет тілдерінің біреуін оқып-үйренуін қамтамасыз етуге тиіс.
3. Ана тілінде білім алу құқығы тиісті білім беру ұйымдарының мүмкіндіктері болған жағдайда сыныптар, топтар құрумен, сондай-ақ олардың жұмыс істеуіне жағдай жасаумен қамтамасыз етіледі.
4. Мемлекеттік тіл және орыс тілі бірыңғай ұлттық тестілеу бағдарламасына енгізілетін міндетті пәндер болып табылады.
7-тарау. ПЕДАГОГ ҚЫЗМЕТКЕРДІҢ МӘРТЕБЕСІ
50-бап. Педагог қызметкердің мәртебесі
1. Білім беру ұйымдарында, сондай-ақ білім беру бағдарламаларын іске асыратын басқа да ұйымдарда білім алушылар мен тәрбиеленушілерді оқытуға және тәрбиелеуге байланысты білім беру қызметімен айналысатын адамдар педагог қызметкерлерге жатады.
Мемлекеттік білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлері азаматтық қызметшілер болып табылады.
2. Мемлекет қоғамдағы педагог қызметкерлердің ерекше мәртебесін таниды және кәсіптік қызметін жүзеге асыруы үшін жағдайлар жасайды.
51-бап. Педагог қызметкердің құқықтары, міндеттері мен
жауапкершілігі
1. Тиісті бейіні бойынша арнайы педагогтік немесе кәсіптік білімі бар адамдар педагогтік қызметпен айналысуға жіберіледі.
2. Педагог қызметкердің:
1) кәсіби қызметіне арналған жағдаймен қамтамасыз етіле отырып, педагогтік қызметпен айналысуға;
2) ғылыми-зерттеу, тәжірибелік-эксперименттік жұмыспен айналысуға, педагогтік практикаға жаңа әдістемелер мен технологияларды енгізуге;
3) жеке педагогтік қызметке;
4) тиісті білім беру деңгейіндегі мемлекеттік жалпыға міндетті стандарт талаптары сақталған кезде педагогтік қызметті ұйымдастырудың әдістері мен нысандарын еркін таңдауға;
5) білім беру ұйымдарын басқарудың алқалы органдарының жұмысына қатысуға;
6) ұзақтығы төрт айдан аспайтын, бес жылда кем дегенде бір рет біліктілігін арттыруға;
7) санатын арттыру мақсатында мерзімінен бұрын аттестатталуға;
8) педагогтік қызметтегі табыстары үшін мемлекеттік наградалар, құрметті атақтар, сыйлықтар мен атаулы стипендиялар түріндегі моральдық және материалдық көтермеленуге;
9) өзінің кәсіптік ар-намысы мен қадір-қасиетінің қорғалуына;
10) әскери қызметке шақырылу мерзімінің кейінге қалдырылуына;
11) ғылыми қызметпен айналысу үшін педагогтік стажы сақтала отырып, шығармашылық демалыс алуға;
12) білім беру ұйымы әкімшілігінің бұйрықтары мен өкімдеріне шағымдануға құқығы бар.
46.Өткен сабақтарыңыздың мазмұнына байланысты іскерлік ойын сабағын өткізу жоспарын құрыңыз.
Жаңа материалды меңгеру ,қорытындылау кешенді мәселелерін шешу ,шығармашылық қабілеттерін дамыту ,жалпы оқу іскерлігін қалыптастыру үшін іскерлік ойыны пайдаланады.Оқу материалдарын әртүрлі жағдайларда түсінуге мүмкіндік береді.
Оқыту барысында түрлі ойындардың үлгілері қолданылады::еліктеу,әрекеттік жылдамдық,рөлдік ойындар ;іскер театр,психологиялық және әлеуметтік драма.
Іскерлік ойынның әдіс- тәсілдері төмендегі кезеңдерден тұрады. Дайындық кезеңі.Дайындықкезеңі ойынды жоспарлаудан басталады: сценарий дайындау;іскерлік ойынның жоспары;ойынды жүйелеп баяндау;нұсқау мазмұны ;мәліметтермен қамтамасыз етуді дайындау. Ойынға кіру:мақсат ,міндеттерін қою;жағдайы ,нұсқауы,уақыт тәртібі,ережесі;рөлдерді бөлу;топтарды қалыптастыру;кеңес беру. Өткізу кезеңі:топтардың тапсырмамен жұмысы :дерекнамамен жұмыс ,ренинг,миға шабуыл;ойын құрал-жабдықтарымен жұмыс. Топтар арасындағы пікірталас:топтардың көрсетулері,нәтижелерді қорғау;пікірталас ережесі,сарапшылар жұмысы. Талдау және қорыту кезеңі:ойыннан шығу;талдау;баға беру және талдап қорыту;нұсқаулар. Жан тұлғаны тәрбиелеу мен білім берудің басты міндеттері базалық мәдениетті қалыптастыру ,оқушылардың жеке бас әлеуметін барынша дамыту болып саналады.ООның құрамдарының бірі –шығармашылық әлеуетті дамытқан кезде ,пәнге танымдық қызығушылық ,зияткерлік даму деңгейі ,дербес ойлау дәрежесі артады,ізденушілік сипаттағы тапсырмаларды орындауға қызығушылық пайда болады,әуесқойлық,өзіне деген сенімділік ,нанымдылық қалыптасады Шығармашылық әрекетті оқыту технологиясының мақсаты әрбір оқушының шығармашылық қабілеттерін ойлаған деңгейге көтеру емес,табиғи қасиетерінің анықталуына көмектесу болып табылады. Мен ойынның көмегімен оқушылардың жеке басының шығармашылық әлеуетін анықтауға ,дамытуға және күшейте түсуге тырысамын,өйткені ойын дамытуға ,өмірлік тәжірибесін байытуға жәрдемдеседі ,шынайы өмірдегі әрекетә табысты болуы үшін негізін даярлайды.ойын үстінде адам өмірімен әрекеті ,оқушылардың зияткерлік ,адамгершілік және эмоциялық даму нормасы қайталанады.Ойын сабаұтың кез келген кезеңі үшін жарамды. Сөйтіп,жеке тұлғаның шығармашылық әлеуетін ойын түрлері арқылы дамытудың негізігі мақсаттары төмендегідей: оқытушылық – оқытудың белгілі бір деңгейін қамтамасыз ету,өтілген материалды қорыту және бекіту; тәрбиелік – ойын барысында дүниеге эмоциялық – құндылықтық қарым – қатынасын қалыптастыру;
дамытушылық – бітірушінің барабар әлеуметтік өзін – өзі бағалауын қалыптастыру үшін жалпы адамзаттық қабілеттерін дамыту. Ойын түрінде құрылған сабақ оқу процесінің басымдықтарын – жеке тұлғанаң жан-жақты дамыту мен қалыптастыруға қарай өзгертеді. Бұл жағдайда білім мен біліктерді бүкіл сабақ бойы пайдалану талап етіледі Ойын арқылы оқыту процесінде қарым – қатынас стилі мен сипаты ,сондай-ақ педагог қызметі өзгереді ол сабақта ұйымдастырушы ,үйлестіруші және кеңесші ретін атқарады.Ойында бірде-бір оқушы елеусіз қалмайды,әрқайсысынан жаңа шығармашылық талап етіледі.
Ойын барысында жеке тұлғаның шығармашылық әлеуеті ашылып,жетілуі үшін ,мен әртүрлі – зияткерлікті-эвристикалықты ,байланыстырушы шығармашылықты шығармашылық тапсырмаларды пайдаланамын. Осы тәсілдерді пайдалану арқасында шығармашылықты жеке тұлға сапалары:әуесқойлық ,бақылағыштық,елес,қиялдары дамытылады. Бұл кезде жеке тұлғаның мүмкін қабілеттеріне әсерін тигізетін ойлауы ешкімге ұқсамайтын,дербес болады.
Жеке тұлғаның шығармашылық әлеуетін дамыту үшін ,мен сабақ барысында ойын түрлерін қолданамын.оқытуды мен әртүрлі :сюжеттік-рөлдік,іскерлік ,блиц-ойындар т.б. ойындармен түрлендіруге тырасамын.Сабақты нәтижелеу кезінде КВН немесе Викторина ретінде өткізу тиімді.
Шығармашылық тапсырмалар төмендегідей беруге болады.Мысалы,8 -сыныпта қазақ тілі пәні бойынша «Қазақстан қалалары»деген тақырып бойынша Қазақстанның әр қаласына 1 сағаттан бөлінеді,сондықтан сыныпты топқа бөліп, саяхат сабағын өткізуге болады. Қала тақырыбы бойынша әрбір топ өзінің атауын,логотипін және ұрансөзін ойластырып,президентін сайлайды.Соған қоса топ туризм жоғары деңгейде дамыған қаланың бір бойынша туристік маршруттарын анықтайды.Туристік маршрутын көрнекілік түрінде безендіріледі.Мен басында бір қаланың туристік маршрутын үлгі ретінде ұсынамын,ал команда осыған қарап,өз нұсқауларын даярлайды.Зияткерлігі жоғары дамыған оқушылар құрамынан 3 адам әділқазылар құрамына сайланады,олар сөйлеу уақытын бақылап,топтар жұмысына баға береді.
Ұсынылатын жұмысқа қойылатын талаптар:
47.«Жоғары мектеп мұғалімінің шеберлігі» тақырыбына жоспар құрыңыз.
I.1. Дәрісбаян тақырыбы: Педагогикалық шеберлік, педагогикалық мәдениеттің компоненттерінің мәні мен мазмұны
Дәрісбаян жоспары:
1. Педагогикалық шеберлік және педагогикалық мәдениеттің компоненттері ретінде
2. Педагогикалық шеберлік компоненттері: гуманистік бағыт, кәсіби білім, педагогикалық қабілет,
педагогикалық техника.
3. Мұғалімнің кәсіби білімі - шеберлік негізі.
4. Педагог мамандығындағы актерлік және режиссерлік шеберлік элементтері
5. Педагог мамандығындағы жеке шығармашылық қабілетті іске асыру.
6. К.С.Станиславскийдің педагог дайындауда театрлық жүйесінің принциптері.
I.2. Дәрісбаян тақырыбы: Педагогикалық шеберлікті қалыптастырудың негізгі кәсіби-педагогикалық іс-әрекеті
Дәрісбаян жоспары:
1. Педагогикалық қызмет қоғамдық құбылыс ретінде
2. Жалпы педагогикалық қызмет және кәсіби педагогикалық қызмет
3. Педагогикалық қызметтің ерекшеліктері мен қиыншылықтары
4. Кәсіби қызметтің мәні мен құрылымы.
5. Педагогикалық қызмет деңгейлері: репродуктивтік бейімділік, жергілікті үлгіленген, жүйелі-үлгіленген, қызмет пен мінез-құлық.
48.Педагогика ғылымы аймағындағы дидактиканың атқаратын қызметі мен орны туралы айтып шығыңыз
Дидактиканың негізгі тұжырымдамалары
Жоспары:
1. Негізгі дидактикалық тұжырымдама.
2. Дәстүрлі дидактикалық жүие.
3. Педоцентристік дидактика.
4. Қазіргі дидактикалық жүйе.
1. Оқыту процесі психология-педагогика тұжырымдамаларына сүйенеді, оларды дидактикалық жүйе не оқыту моделі деп атайды. Дидактикалық жүйеге енетіндер: оқыту принциптері, мақсаты, мазмұны, құралдары. Бар жүйелерді жинақтай келе, үшеуін бөлуге болады: дәстүрлі, педоцентристік және қазіргі дидактикалық жүйелер. Әрқайсысының негізгі бағыттары, ғалымдардық теориясы бар. Дәстурлі оқыту жүйесінде оқыту, мұғалім іс-әрекеті үстем орын алады. Ол А.Я.Коменский, И.Песталоцци және И. Гербарттың дидактикасынан тұрады.
Педоцентристік тұжырымдама бойынша оқыту процесінде негізгі рөл бала іс-әрекетіне беріледі. Оның негізіне Д.Дьюй (1859-1952), Г.Кершенштейнер (1854-1932), В. Лай (1862-1926) дидактикасының жүйелері жатады.
2. Дәстүрлі дидактикалық жүйе. Ол неміс ғалымы И.Ф.Гербарттың (1776-1841) есімімен байланысты. Оқыту мақсаты -оқушының ақыл-ой іскерлігін, түсініктерді, ұғымдарды, теориялық білімін қалыптастыру. Сонымен қатар Гербарт тәрбиелеп оқыту принципін ұсынды. Оқытуды ұйымдастыру, оқу орнындағы тәртіп, моральдық жағынан жеке тұлғаны қалыптастыру мәселелеріне баса назар аударды.
Гербарт оқыту процесін формалдық сатыларға бөлді. Олар: баяндау, түсіну, жинақтау, қолдану. Бұл теория оқыту процесін ретке келтіріп, ұйымдастырады.Мұғалімнің тиімді қызметін, түсіндіруден меңгеруге және қолдануға дейінгі кезеңді жазып берді. Мүнан қазіргі уақыттағы барлық сабақтардың логикасын көруге болады.
XX ғасырда ғалымдар бұл жүйені сөздік әдісінің көптігі, оқушыларды ақыл-ой жұмысымен көп айналыстырмағаны, баланың қажеті мен қызығушылығын ескермегені, өктемдігі, үшін сынады. Сондықтан XX ғасырдық басында жаңа оқыту тәсілдері пайда болды.
3. Педоцентристік тұжырымдама. Д.Дьюй оқыту процесін баланың қажеттіліктері, қызығушылығы қабілетіне қарай құруды ұсынды. Оқыту мақсаты - баланың жасы және ақыл-ой қабілетін, түрлі іскерліктерін дамыту. Оның тұжырымдауынша оқыту бұл дайын білімдерді айтып беру, жаттау және жаңғырту смес, оқушылардың алған білімдерін іс-әрекетте қолдануы. Оқыту процесі құрылымы: іс-әрекет процесінде қиындықты сезу, мәселені тұжырымдау, қиындықты жеңу, мәнін айту. Мәселені шешу үшін гипотеза ұсынып, оны тексеру, алған білімге сөйкес пікірлер айту және іс-әрекет зерттеушілік ойды туғызып, ғылыми ізденіске жол ашады. Әрине, мұндай тәсіл ақыл-ойды дамытуға, экологиялық мәселені шеше білуге көмектеседі. Бірақ мұндай дидактиканы шектен тыс барлық пәндерге және барлық деңгейге таратумен келісуге болмайды. Оқуда тек оқушылардың қызығушылығына сүйену жүйелілікті жоғалтып, материалдарды кездейсоқ іріктеуге әкеліп, оны терең талданады. Мұндай оқыту өнімсіз, уақыт көп кетеді.
4. Қазіргі дидактикалық жүйе екі жақты - оқыту және оқу. Олар оқыту процесінде бірге жүреді, екеуімен де дидактика айналысады. Қазіргі дидактикалық тұжырымдама бағыттары: бағдарламалық, мәселелік, дамыта оқыту (П.Гальперин, В.Занков, В.Давыдов), когнитивтік психология (Дж.Брунер), педагогикалық технология, ынтымақтастық педагогикасы.
Бірыңгай дидактикалық жүйе жоқ, кейбір теорияға ортақ нерсе бар. Көптеген оқыту тәсілдері оқыту мақсатын - тек білімді қалыптастыру демей, оқушылардың жалпы дамуы, еңбек, ақыл-ой, көркемөнер іскерлігіне үйрету дейді. Оқыту мазмұны негізінен пәндік болып құралады. Бастауыш және жоғары сыныптарда интегративтік курстар бар. Осы жерден оқу процесі білім мазмұнының мақсаты және мазмұнына сай жүргізіледі, сондықтан екі жақты басқарылатын процесс деп түсініледі. Мұғалім оқушылардың оқу танымдық қызметіне басшылық етіп, өздік жұмыстарын ұйымдастырады, ынталандырады.
49.Білім беру жүйесіне арналған бір құжатты талдаңыз
Осы Заң Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесiнiң құқықтық негiздерiн белгiлейдi және осы жүйенiң жұмыс iстеуiне байланысты оның қатысушылары арасындағы қатынастарды, сондай-ақ оның мемлекеттік ынталандыру шарттарын, нысандарын және мазмұнын реттейдi.
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар
Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) білім беру жинақтау салымы – енгізуші (салымшы) немесе үшінші тұлғалардың жарналарын, қатысушы банктің капиталдандырылған сыйақысы мен мемлекет сыйлықақысын қамтитын қатысушы банктегі салымшының шотындағы ақшалай қаражат;
2) білім беру жинақтау салымы туралы шарт – енгізуші (салымшы) қатысушы банкпен жасасқан білім беру қызметтерінің ақысын төлеу үшін қаражат жинақтауға арналған банк салымы туралы шарт;
3) білім беру қызметтері – білім беру ұйымының білім алушыларға жеке тұлғаның білім алу қажеттіліктерін іске асыруға және білім бағдарламаларын игеруге бағытталған қызметтерді ұсыну жөніндегі қызметі;
4) білім беру саласындағы уәкілетті орган – білім беру саласындағы басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органы;
5) білім беру ұйымы – техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім бағдарламаларын іске асыратын оқу орны;
6) енгізуші – салымшының пайдасына жасалған білім беру жинақтау салымы туралы шарттың тарапы болып табылатын Қазақстан Республикасының резиденті немесе резиденті емес;
7) кредитор – банктік қарыз операцияларын жүргізуге лицензиясы бар және мемлекет уәкілеттік еткен ұйымның кепілдігіне білім беру кредиттерін ұсыну туралы Бас келісімді жасаған Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банкі;
8) кредиттік желі – қарыз алушыға кредитордың оған банк қарызы шартымен белгіленген уақыт ішінде келісілген лимит шегінде ақшалай қаражатты беру жөніндегі заңды түрде рәсімделген міндеттемесін ұсыну;
9) қайтадан оқу – білім алушының «қанағаттанарлықсыз» деген қорытынды баға алған пәнін қайтадан оқуы немесе Қазақстан Республикасының білім туралы заңнамасында белгіленген жағдайларда білім алушының алдыңғы курста қайта қалдырылуы;
10) қарыз алушы – кредитормен білім беру қызметтерінің ақысын төлеу үшін жетіспейтін сомаға банк қарызы шартын жасаған салымшы;
11) қатысушы банк – Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі туралы заңнамада белгіленген талаптарға жауап беретін және оператормен ынтымақтастық туралы келісім жасаған Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банкі;
12) білім беру жинақтау салымы бойынша мемлекет сыйлықақысы (бұдан әрі – мемлекет сыйлықақысы) – жыл сайын белгіленген мерзімде білім беру жинақтау салымының нақты жинақталған қалдығына бюджет қаражаты есебінен төленетін ақшалай қаражат;
13) Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі – Қазақстан Республикасының заңнамасымен реттелетін және екінші деңгейдегі банктердің халықтың салымдарын тартуына және оларға екінші деңгейдегі банктің сыйақысын және мемлекет сыйлықақысын есептеуге негізделген білім беру қызметтеріне ақы төлеуге арналған ақшалай жинақтар жүйесі;
14) Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі саласындағы оператор (бұдан әрі - оператор) – Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен белгіленетін, Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі қатысушыларының қызметін үйлестіруді жүзеге асыратын және Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген шекте оның қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ететін ұйым;
15) Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі саласындағы ынтымақтастық туралы келісім (бұдан әрі – ынтымақтастық туралы келісім) – Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесін іске асыру шеңберінде оператор мен қатысушы банк немесе білім беру ұйымы арасындағы өзара іс-әрекеттердің шарттары мен тәртібін белгілейтін келісім;
16) салымшы – оның пайдасына білім беру жинақтау салымы туралы шарт жасалған Қазақстан Республикасының азаматы.
50.Өз мамандығыңыз бойынша мемлекеттік стандартты талдаңыз
Мемлекеттік Стандарт [1] – елдің құзырлы мемлекеттік органы бекітетін тауарлар мен қызмет түрлерінің стандарты, сондай-ақ стандарттау объектілері нормаларын, ережелерін, оларға қойылатын талаптарды белгілейтін, құзырлы мемлекеттік орган бекіткен нормативтік-техникалық құжат. Қазақстанда стандарттау мен [метрология|метрологиялау жүйесі 20 ғасырдың 20-жылдарының ортасынан дами бастады. Ол ұлттық өнімдердің сапасы мен бәсекелестігін арттыру,табиғат және энергетика ресурстарының шынайы есебін жүргізу және айналадағы орта мен халықтың денсаулығын қорғау міндеттерін шешу мәселелерімен тығыз байланысты болды. 1993 жылы “Стандарттау және сертификаттау туралы” және “Өлшемдер бірлігі туралы” Қазақстан Республикасының алғашқы заңдарының қабылдануы Қазақстанда мемлекеттік стандарт дамуының жаңа кезеңіне жол ашты. Бұл заңдар 1999 және 2000 жылдары толықтырылды. Осы заңдарға сәйкес Қазақстан Үкіметі стандарттау жұмыстарын реттеудің нормативтік құжаттарын дайындады. Қазақстанның Мемлекеттік стандарт органы 1994 жылдан бері Стандарттау жөніндегі халықараралық ұйымға (ІSO) мүше. Қазақстанның стандарттау жүйесі стандарттау мен сертификаттау жөніндегі ұлттық бағдарламаға негізделген, Қазақстан кәсіпорындары ІSO-ның халықараралық стандарттары бойынша жұмыс істейді. Қазақстан Республикасында мемлекеттік стандартты дайындау үшін жиырмаға жуық техника стандарттау к-ті құрылған. Олар әсіресе тамақ өнеркәсібі, қоршаған ортаны қорғау, көмір жәнеметаллургия өндірістері сияқты салаларда жұмыс атқарады.
51.Қазіргі кездегі жоғары білім беру мазмұнының негізгі мәселелері туралы не білесіз, баяндап шығыңыз
Білімнің мазмұны дидактиканың негізгі ұғымдарының бірі. Ол әрбір мектеп реформасының негізіне жатады, ал реформалар тек қана жергілікті факторлардың ықпалымен ғана емес, сонымен қатар халықаралық ықпалмен жүреді.
Білім мазмұны балаларға "Нені оқыту керек?" — деген сұраққа жауап береді. Бала тағдыры көбіне оның білімінің саны мен сапасына байланысты. Білім беру мазмұнының теориялық мәселелерін және оны іріктеу жолдарын В.В.Краевский, И.Я.Лернер, В.С.Леднев, М.Н. Скаткин, т.б. зерттеді. И.Я.Лернердің анықтамасы бойынша "білімнің мазмұны дегеніміз - оқушыға берілетін білім, іскерлік және дағды жүйесі, шығармашылық іс-әрекет, әмоциялық қарым-қатынас тәжірибесі". Ең бастысы, білімнің мазмұны жеке тұлғаны жан-жақты үйлесімді дамыту керек.
2. Білім құрылымы төрт бөліктен тұрады. Білім жалпы білімнің мазмұнындағы негізгі элемент, болмысты тану, табиғат, қоғам және ой заңдарын ашу нәтижесі, әлеуметтік-тарихи тәжірибе процесінде адамдардың жыйнаған тәжірибесі.
Білім мазмұнының түрлері:
• күнделікті болмыс туралы негізгі ұғымдар, терминдер және ғылыми білімдер;
• көзқарастарды дәлелдеуге керекті күнделікті өмірден және ғылымнан алынған фактілер;
• болмыстың әртүрлі объектілері және құбылыстары арасындағы байланыстарды көрсететін ғылымның негізгі заңдары;
• белгілі бір объектілер, олардың арасындағы байланыс туралы ғылыми білімдер;
• ғылыми іс-әрекет тәсілдері, таным әрекеті және ғылыми білімді алу тарихы туралы білімдер;
• әртүрлі өмір құбылыстарын бағалау нормалары туралы білімдер.
Сонымен ғылыми білім — болмысты іс жүзінде тану нәтижесі, болмысты дұрыс түсіну құралы. Білім, дүние дамуымен бірге өзгеріп және жетілдіріліп, дүниетінымдық және тәрбиелік идеялар бір ұрпақтан екіншіге негізінен ұйымдастырылған, нақты мақсаты бар оқыту арқылы беріледі.
52.Базалық пәндер бойынша оқу жоспарын құрыңыз
Базистік оқу жоспары білімнің сатылық жүйелі принципіне негізделіп құраған.
Базистік оқу жоспарында қарастырылған мәселелер:
- негізгі мектепте білімін логикалық жағынан тамамдағаннан кейін өз қалауы бойынша оқуды профильдік мектпте, гимназияда, әртүрлі орта, арнайы лицейлерде т.б. оқу орындарында жалғастыру;
- мектепті гуманитарландыруға байланысты міндетті оқу жүктемесін қысқарту;
- бір сағаттық эффектісі шамалы курстарды азайту;
- республикада тіл туралы заңға байланысты оқытуды мемлекеттік (қазақ тілі) және басқа тілдерді мектпетің барлық түрінде оқыту;
- жеке тұлғаның қажеттілігіне байланысты қоғамда үш бағытта ұйымдастырылған: ғылыми, жаратылыстану, гуманитарлық-эстетикалық және кәсібі-техникалық профильді-дифференциацияланған оқытуды енгізу
- білім беру мазмұнында көрсетілгендей жалпы білім беретін мектептердің барлық типтері мен түрлерінде міндетті түрде оқыту.
Базистік оқу жоспарының жобасы бойынша:
- барлық пәндердің мазмұнына халық педагогикасындағы ұлттық мәдениет компоненттерін енгізу;
- білім беруді гуманитарландыру;
- білім беруде математика-жаратылыстану бойынша жалпы мәдени бағытты күшейту;
- әр пәнді оқыту әдісінің жүйесі жаңарып отыруы тиіс;
- оқу-әдістемелік комплексті әрбір курс бойынша кұру.
Базистік оқу жоспары екі бөлімнен тұрады – инварианттық және вариативтік. Инварианттық оқу жүктемесінде білім беру мазмұны
міндетті түрде барлық оқушылар үшін қордаланып берілген. Блоктық пәндер жинтығында білім берудің негізгі компоненттері (ақыл -ой, адамгершілік, еңбек, коммуникативтік, эстетикалық дене) оқу жоспарына сәйкес білім берудің инварианттық мазмұнында блок түрінде беріледі, математика, жаратылыстану, қоғамтану, өнер, дене және еңбекке даярлау.
Вариативтік оқу жүктемесінде мазмұнын ата-аналардың және балалардың мүмкіндіктерімен күшіне сай қажетін ескере отырып мектеп қарастырады. Оқу жүктемесінің ішкі құрылысы баланың жасына тәуелді. Бастауыш сыныптарда вариативтік бөлігі әр сыныпта екі-үш сағаттан қосымша сабақ жүргізу арқылы оқу уақытымен жүзеге асады. Оларды өз тандауы бойынша әр сабақтарды негізінен жалпы-мәдени іскерлік қалыптастыруға бағыттап қолдануға болады. Вариативтік бөлімінің екінші сатысы әр сыныпта бес сағаттан факультативтен тұрады. Таңдау бойынша мектепте вариативтік бөлімнің үшінші сатысы көпқырлы пәндер мен сәндік курстардан тұрады. Инварианттық және вариативтік бөлігі оқытудың әртүрлі бірдей емес.
53.Дәстүрлі әдісті қолданып бір тақырыпқа дәріс түзіңіз
Курстың мақсаты: Бағдарлама құру методологиясы, қолданылатын жобалау және бағдарламалау технологиясы туралы түсінік қалыптастыру және машықтандыру; бағдарламаны жобалау әдістері мен ыңғайлыларының классификациясын үйрету; бағдарламалық өнімді құру кезеңдері туралы түсінік беру; бағдарламалық құралдарды ұйымдастыру және олардың ішкі құрылымы туралы ұғым қалыптастыру; бағдарламалаудың типтік жүйесінің жұмыс істеу шарттарын үйрету; базалық (негізгі) бағдарламалау тілдерінің алфавитін, синтаксисін және семантикасын үйрету; базалық бағдарламалау тілдерінің құрал-саймандарымен жұмыс істеу іскерліктерін қалыптастыру; қандай да бір есептерді практикалық жүзеге асыру үшін бағдарламалық қосымшаларын жасауға үйрету
Деректемелері/Пререквизиттері: орта мектеп “Информатика” курсы, Программалау
Пән бойынша берілетін тапсырмаларды толық меңгеру үшін мектеп курсындағы информатиканы жақсы меңгеру қажет.
Курстың/пәннің мазмұны:
Компьютердегі есептерді шешудің негізгі кезеңдері. Есептің қойылуы және программаның спецификациясы. Процессор алдындағы құралдары.
Қазіргі кезегі программалау тілдеріндегі негізгі құраушылары:С, С++, Java, Prolog. Жоғары деңгейдегі тілдердегі программа. Стандартты деректер типі. Енгізу және шығару ұйымы. Базалық басқару құраушысы. Файлдық жүйе, түзу және дәйекті ену файлдары. Массивтер. Процедуралар және функциялар. Символдық ақпараттарды өңдеу. Көрсеткіштер. Құрамдас құрамдары. Деректердің динамикалық құрамдары. Деректердің абстрактілі құрамдары. Рекурсивті алгоритмдерді программалау. Программалаудың қазіргі заманғы технологиясының негізгі принциптері: структуралық, модульдік, обьектіге бағытталған.
Программалық қамтамасыздандырудың сенімділігі: (Pascal, Delphi, Quick Basic, Visual Basic, C, C++) тестілеу және программаны өңдеу, тасымалдау әдістері. Программа сапалығының критерийлері. Программманың верификациялары және құрастыру әдістері. Компиляция және интерпретация. Компиляцияның негізгі кезеңдері. Компиляторды және әртүрлі генератоларды құру. Құруды автоматтандыру және трансляторлардың мобильділігі.
Ұсынылатын әдебиет:
Сабақ беру әдістері: баяндау, сөздік әдісі, тренинг.
Бағалау әдісі: әріптік-рейтингтік жүйе 100 баллдық шкала бойынша, ағымдық бақылау, аралық бақылау, емтихан, қорытынды баға.
Оқу тілі: қазақ тілі, орыс тілі
Мамандық (саты) бойынша білім алуға қажетті жағдай: кітапхана қоры, электрондық оқулықтар, интернет-кластары, электронды білім ресурстары (ХЭКР – халықаралық электронды кітапханалар ресурсы).
Курстың/пәннің/юниттің атауы: Кәсіби қазақ (орыс) тілі
Пәннің коды: KK(O)T 2206
Пәннің типі: Базалық пәндер циклы, міндетті компонент
Оқу жылы: 1-ші оқу жылы
Оқу семестрі: 1
Кредит саны: 3
Дәріс беруші : Үсенов С.С., педагогика ғылымдарының докторы, профессор
Курстың мақсаты: қазақ (орыс) тілінің орфоэпиялық грамматикалық және стилистикалық нормаларын үйрету
Деректемелері/Пререквизиттері: орта мектеп “Қазақ тілі” және “Орыс тілі” пәндерінің курстары.
Курстың/пәннің мазмұны: Кәсіби қазақ (орыс) тілінде мамандықтың пәндік негіздеріне кіріспе. Кәсіби қазақ (орыс) тілі -адам іс-әрекетінің белгілі аясын (мамандықтың ерекшелігін есепке алып) қамтамасыз ететін пәндік феномен. Пәндік-тілдік материалдарды меңгеруді қалыптастыру негіздері. Оның кәсіби қазақ (орыс) тілінде айтылатын базалық категориялық-түсінік аппараты. Қазақ (орыс) тіліндегі кәсіби терминология.
Арнайы кәсіби бағыттағы материал және оны берілген кәсіби жағдаяттарда пайдалану. Қазақ (орыс) тілінде мамандық бойынша пән салалары мазмұнына сипаттама.
Кәсіби құзыреттілік: қазақ (орыс) тіліндегі мәтіндерден бағдар алу, кәсіби мазмұнда монологты баяндау және т.б.
Кәсіби қазақ (орыс) тілінің мамандық пәндерімен байланысы. Кәсіби қазақ (орыс) тілін трансформациялау және дифференцациялау.
Ұсынылатын әдебиет: 1.Абдыкулова К.Е., Ким Г.В., Павленко В.К. Русский язык.
Практический курс (учебное пособие) –Алматы, «Санат», 1995 г.
54.Белсенді әдістердің бірін пайдаланып сабақты ұйымдастырудың жоспарын жасаңыз
Сабақтың тақырыбы: Күннің жылдық қозғалысы. Күн жүйесінің құрылысы туралы ежелгі ғалымдардың көзқарастары.
Сабақтың мақсаты: 1. Күннің жылдық қозғалысы, зодиак шоқжұлдыздары, эклиптика және күн мен түннің көктемгі және күзгі теңелу нүктелері туралы, күн жүйесінің құрылысы туралы ежелгі ғалымдардың көзқарастары туралы түсінік қалыптастыру.2. Оқушылардың ойлау және есте сақтау қабілеттерін арттыру. Танымдық қызметтерін және қызығушылығын дамыту. 3. Алған білімдерін күнделікті өмірмен байланыстыра білуге, қойылған сұрақтарға ізденімпаздықпен жауап бере білуге, шығармашылықпен жұмыстана білуге үйрету.
Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту.
Сабақтың түрі: Аралас
Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі. Сұрақ-жауап. Ойын элементтері ассоциациялық карта «Еркін баяндау» стратегиясы.
Көрнекілігі: Сызбалар, конверт, шоқжұлдыздар атаулары, 39-сурет СТО технологиялары
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру бөлімі
2. Үй тапсырмасын тексеру. «Ой қорғау» немесе «Қызығушылықты ояту» кезеңі Үй тапсырмасын тексеруде «Еркін баяндау» стратегиясын қолдана отырып, таңдаған планеталары туралы әңгімелеу. Сонымен бірге «Топтастыру стратегиясы» негізінде ассоциациялық карта толтырады.
3. Жаңа сабақ түсіндіру. «Ойды іске асыру» немесе «Мағынаны ажырату» кезеңі.
1. Эклиптика туралы түсінік. Күннің аспан сферасы бойынша жылдық жолы.
2. Зодиак шоқжұлдыздары . 12-шоқжұлдыз. (38 сурет және шоқжұлдыздың фотосуреттері арқылы түсіндіру)
3. Зодиак белдеуі – осы шоқжұлдыздардың жиыны.
4. Күн мен түннің көктемгі және күзгі теңелу нүктелері (21 –наурыз-Балықтар шоқжұлдызында, 23-қыркүйек – Таразы шоқжұлдызында өтеді.)
5. Жазғы және қысқы Күн тоқырау күні.
22-шілде-ең ұзақ күн – жазғы Күн тоқырау.
22-желтоқсан-ең қысқа күн-қысқы Күн тоқырау.
6. Күн жүйесінің құрылысы туралы ежелгі ғалымдардың көзқарастары геоцентрлік жүйе. (грекше – жер ) 39 – сурет.
7. Күн жүйесінің құрылысы. (Күн және планеталар, серіктері)
8. Төменгі және жоғарғы планеталар
9. Алып планеталар – Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун.
Күн маңындағы планеталар – Меркурий, Шолпан, Жер, Марс.
5. Шығармашылық кезең.
1. Жұмбақтар шешу. Физикалық пошта арқылы «Шешілмеген құпия» атты хат келіп тұр. Соны ашып орындап көрейік. Ең көп жұмбақ шешкен оқушыға «Күн» өзінің сәлемдемесін жолдапты.
а) Сатайын десем ауыр кілем,
Сатпайын десем тәуір кілем (Жер)
б) Шетін көргенмен,
Қусаң жете алмайсың. (көкжиек)
д) Алты қаз, жеті үйрек, бір бөдене,
Кейде орта, кейде толы сар тегене.
Тұнық пенен майдың арасынан,
Бір аққу ұшып шықты құсқа төре (Алты қаз – Үркер, жеті қарақшы, бір бөдене – Шолпан, аққу - Күн)
ж) Жабық астында жарты көлше (Жарты ай)
2. Оқушылар өздерінің шоқжұлдыздары туралы әңгімелеу.
6. Үйге тапсырма
7. Бағалау.
55.Белгілі бір тәрбие тақырыбының жоспарын жасаңыз.
Тақырыбы: СПИД – ХХІ ғасыр індеті.
Сабақтың мақсаты:
Адамзат өміріне қауіп төндіріп отырған қатерлі СПИД дертінің алдын - алу, оның жұғу жолдарын одан сақтана, қорғана білу туралы түсіндіру.
Салауатты өмір салтын қалыптастыру.
Оқушыларды жаман әдеттен аулақ болуға, адамгершілікке,
инабаттылыққа, ел жандылыққа тәрбиелеу.
Көрнекілігі: газет - журнал деректері, пікірталас, мақал - мәтелдер.Ұйымдастыру бөлімі:
1.Оқушылармен амандасу.
2.Түгелдеу.
Кіріспе сөз:
Соңғы жылдары жер шары халықтарының назары ХХ ғасырдың отбасы аталған СПИД (иммунитет жетіспеушілік синдромы) дертіне аууда, қазірдің өзінде ондаған мың адамдардың өмірін жойған осы бір қатерлі ауру жайында жұмыр жердің түкпір - түкпірінде күн сайын хабар бермей отырған бірде - бір газет, журнал, теледидар немесе радио торабы жоқ. Бұл дерттің қара бұлты бүкіл жер шарын басып келеді. Сондықтан осы аурудың алғашқы және негізгі белгілері, одан сақтану жолдары, аурудың алдын - алу және емдеу тәсілдерін білгеніміз жөн. Педагогикалық қарым-қатынас стилдеріне мысалдар келтіріңіз Үздіксіз білім идеясын бекітудегі ЮНЕСКОның рөлі туралы айтып шығыңыз Мамандығыңызға сай элективті курстардың біріне жұмыс бағдарламасын жасаңыз Озық педагогикалық технологиялардың бірін қолданып ашық сабақ жоспарын жасаңыз «Мен болашақ жоғары мектеп оқытушысымын» тақырыбына эссэ жазыңыз.СПИД вирусының қай жылы кім ашқаны туралы. Гүлмаржан: СПИД вирусы адам ағзасында қалай өмір сүреді? Гүлдана: СПИД құрбаны (монолог).
Қорытынды: ТЕСТ Қорытынды:
СПИД адамзат алдында тұрған жаңа және қиын проблема ол тек медициналық қана емес, әлеуметтік проблема. Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан - 2030» стратегиялық бағдарламасының 4 басылымында барша жастарды салауатты өмір салтына шақырды.
56.Педагогикалық қарым-қатынас стилдеріне мысалдар келтіріңіз
Маркова мен Никонова 4 педагогикалық стильді бөліп көрсетті: эмоционалды-импровизационды, эмоционалды-әдістемелік, импровизационды-пайымдаушы, пайымдаушы-әдістемелік. Эмоционалдылық оқушылармен жақсы контактіде болуды, педагогтың бірегей іс -әрекетке қатысуын, экстраверттілікті топшалайды. Пайымдаушы стильдер мотивациядан гөрі саналыққа және заттың логикасына жүгінеді.Сабақ берудегі импровизация оқытушының үйдегі дайындылығының нашарлығын болдырады, бірақ сабақтар педагогтардың шабыты секілді ситуативті өзгергіштеріне тәуелді бола алады. Ал әдістемелік жақсы құрастырылған бағдарлама бойыншы құралған оқытудың тұрақтылығы мен жоспарлылығын қамтамасыз етеді, нәтижесінде педагог “оқыту машинасына” айналып, оқытылу курсына субъективті ештенесін әкелмеуі де мүмкін. Сөйтіп, сабақ беруде де мәнді индивидуалды аралық вариативтілігі болады, соның арқасында әрбіреу өзіне іс-әрекеттің адекватты тәсілін құрап алуы мүмкін.
57.Үздіксіз білім идеясын бекітудегі ЮНЕСКОның рөлі туралы айтып шығыңыз
Үздіксіз білім идеясы – XX ғасыр баласы, бірақ оның бастауын ертедегі философтардан - Конфуциядан, Сократтан, Аристотельден, Солоннан, Платоннан, Сенекиден табамыз. Үздіксіз білім тәжірибе феномені ретінде де, педагогика концепциясы ретінде де дамыды. Алғаш рет бұл концептуалды хатталған идеяны 1965
жылы ЮНЕСКО конференциясында үздіксіз білімнің белгілі теоретигі П. Ленгранд таныстырды. Оның деректерінің негізінде осы сұрақ бойынша ұсыныстар өңделді. 1972 жылы ЮНЕСКО келесі қадамды жасайды: Э. Фордың басшылығымен істеген комиссияның «Болу үшін, оқу керек» деген тақырыпқа баяндама тыңдалды. 1970 жылдардың ортасынан бастап үздіксіз білім беру барлық елдерден қолдау табады, білім беру реформасының негізгі
принципіне айналады. Үздіксіз білім берудің орталық идеясы адамның тұлға, қызмет субъектісі ретінде өмір бойғы байланысының дамуы болып табылады. Бұл идея қоғам
таныған, үздіксіз білім берудің жүйе жасаушы факторы.
Үздіксіз деп толығымен жан-жақты қамтыған, уақыты, қарқыны және әркімге өмір бойы жиған және толтырған өз бағдарламасын тарату мүмкіндігі мен рұқсат берілген бағыт бойынша дараланған білім.
58.Мамандығыңызға сай элективті курстардың біріне жұмыс бағдарламасын жасаңыз
“ Математикалық логика негіздері” элективті курсының мақсаттары:Қоғамның даму деңгейі жоғарырақ болса, соғұрлым адамның өзіне, оның даму деңгейіне, жалпы мәдениетіне жоғары талап қойылады. Қоғамдық өмірде болып жатқан процестер, кең ойлау мен талдау қажеттілігін, терең ойлау қабілеттілікті тудырады. Осы арада – логикаға ерекше мағына беріледі. оқушылардың өзектілік позициясынан өздеріне: ғылым сфераларында өз тағдырын өзі шешу, өнер техникасында, математикалық логика курсын оқу барысында бағыт таңдауға саналы түрде дайындау. білім қызметінің мамандандыру элементтерін еңгізу: оқушыда әр алуан пәнаралық байланыс арқылы математика туралы біртұтас ой қалыптастыру, логикалық есептерді шешу әдістері туралы ертерек алған білімдерін бір жүйеге келтіруге мүмкіндік береді. “ Математикалық логика негіздері ” эликтивті курсын меңгеру позициясынан: оқушының логикалық мәдениет қалыптастырады. Жоғарыда көрсетілген мақсаттарға жету үшін келесі міндеттер қойылады : оқушының ойын дамыту;
кеңес бере отырып, бағыттап оқыту;
ізденушілік, зерттеушілік жұмыстарын ұйымдастыру;
оқушылардың ғылыми, техникалық, кәсіпшілік қызығушылықтырын қалыптастыруға жағдай жасау, бейім таңдауда өз тағдырын өзі шешуге мүмкіндік беру;
оқушылардың стандартты логикалық операцияларды жылдам және дұрыс орындау іскерлігін дамыту.
салмақты ойластырылған шешім қабылдауға, өзінің және өзгенің ойлау әрекеттері туралы дұрыс пікір білдіре білу, қарсы оппоненттердің ой жүгіртулеріндегі қателерді таба білу.Курсты оқу барысында күтілетін нәтижелер Курсты оқу нәтижесінде оқушылар білуі тиісті:
парадокс және софизм ұғымдарын
парадокстерден есеп “ қақпандардың ” айырмашылығы түсіну; логикалық есептерді шешу тәсілдері: берілгендерді салыстыру, графтар,схемалар және кестелер арқылы, мүмкін варианттарды таңдау; Істей алуы тиіс:
софизм, парадокс, “ қақпан ” есептерін анықтай алу;шешу барысында софизм, парадокс, «қақпан» есептерінің элементтерін пайдалану;логикалық есептерді әртүрлі тәсілдермен шеше білу;мүмкін варианттарды графтар, схемалар және кестелер арқылы таңдау алған білімдерін практикалық есептерді шығаруда пайдалана білу.
59.Озық педагогикалық технологиялардың бірін қолданып ашық сабақ жоспарын жасаңыз
Оқыту технологиясы оқу мазмұнын өңдеуге, көлемі мен мақсатын тұжырымдауға арналған әдістер мен құралдырдың жиынтығы болса, екінші жағынан, оқушының оқыту үрдісінде қажетті ақпараттық, техникалық құралдарды пайдаланып, оқушыға оң әсер ету әдістерін зерттейді. Демек, оқыту технологиясы – педагогикалық әрекеттерді ғылыми-әдістемелік, іс-тәжірибелік негізде нәтижелі болатындай етіп, жоспарлы түрде ұйымдастыру қажет.
Жаңа технологиялардың педагогикалық негізгі қағидалары:
Балаға ізгілік тұрғысынан қарау; Оқыту мен тәрбиенің бірлігі; Баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту; Балаға өз бетімен әрекеттену әдістерін меңгерту;
Баланың танымдылық және шығармашылық икемділігін дамыту; Оқу үрдісін оқушының сезінуі т.б.
Инновациялық технологиялардың бірі – ақпараттық технология. Оқытудың ақпараттық технологиясы - ақпаратпен жұмыс жасау үшін қолданылатын арнайы тәсілдер, педагогикалық технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар. Ақпараттандыру технологиясы арқылы заман талабынан сай сабақ берідің тиімділігі өте көп. Күнделікті сабаққа видео, аудио қондырғыларды мен теледидарды, компьютерді, интерактивтік тақта мен мультимедиалық проекторларды пайдалану үлкен нәтижелер беретініне әр мұғалім өзі көз жеткізіп отыр.
Жаңа ақпараттық технолгияның ерекшелігі мұғалімдер мен оқушылардың бірлесіп, шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал етеді. Мектептердің оқу-тәрбие үрдісіне жаңа ақпараттық технологияны енгізу арқылы оқу сапасы жақсарып, дамыта оқыту жүзеге асырылып, сабақ қарқыны жеделдетіледі. Электрондық оқулық мектеп оқушыларын ақпараттық технологияны кіші жастан меңгеруге көмектесіп, оқушылардың өз бетімен білімдерін толықтыруларына мүмкіндік береді.
Ақпараттық технологияның ерекшелігі: оқушылардың өздері ақпараттар жинап, жаңалық ашуға ұмтылып, ізденіп жауабын тауып, өзінің қөзқарасын логикалық түрде дәлелдейді.
60.«Мен болашақ жоғары мектеп оқытушысымын» тақырыбына эссэ жазыңыз
Педагог әрқашанда өзін қоғам талабына сай үздіксіз тәрбиелеп отыратын, адамдармен, әсіресе, оқушылармен қарым-қатынасқа тез түсе білетін, ұйымдастырушылық қабілеті бар, өз пәнін жетік білетін әрі уағыздаушы, таланты мен тәжірибесі тоғысқан, өзінің қоғамындағы саяси өмірге белсенді араласып, өз елі мен жеріне деген сүйіспеншілігі негізінде оқушыларға үлгі болуы керек. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев "Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелер міндет ауыр" деген болатын. Сабақты тартымды, қызықты етіп өткізу - мұғалімнің шеберлігі, білімділігі, таланты. Егер, мұғалім сабақта бір тақырыпты оқытуда оқушыларды ойландыруға, ізденуге, тәжірибе жасап, істеген жұмысын қортылындай білуге, сөйлеу мәдениетін дамытуға, ғылыми тілде сөйлей білуге назар аударса, келесі бір сабақтың тұрмыс, салт- сана көрінісіне, кәзіргі жеткіншек жете білмейтін ұғым- түсінігін бүгінгі өмір салтына жинастыра көңіл аударса, сол арқылы танымдық мақсат қояды. Сөйте отырып, ұлттық дәстүрді қадірлей білуге, адамгершілікке, ізгіліктілікке, ұлттық тәлім- тәбие беруге назар аударылады. Сабақ үрдісінде оқушылар өзіне- өзі баға беруге, әлсіз жақтарын сын көзбен қарауға өзінің жетістігін жете білуге, өзбетімен іздене білуге дағдылары қалыптасады. Оқушылар арасында ынтымақтастық, сенім ахуалы қалыптасып, өзара силастық орнайды. Міне, осыларды педагогикалық шеберлікті аша түсудің тағы бір қыры деп есептейміз. Мұғалімге қойылатын талап – жауапкершілік, жүктелген үлкен міндет, абыройлы істің сан қырлылығы одан жан – жақты терең біліктілікті, аса педагогикалық шеберлікті, өте нәзік психологиялық қабілеттілікті талап етеді.
1.Педагогикалық ғылым және оның ғылымдар жүйесінде алатын орны туралы айтып беріңіз
2.Жоғары кәсіби білімнің жаңа моделі және оқытудың кредиттік жүйесін түсіндіріңіз
3.Қазіргі таңдағы жоғарғы білім туралы айтып беріңіз
4.Жоғары мектеп педагогикасының методологиясын түсіндіріңіз
5.Жоғары мектеп оқытушысының кәсіби-педагогикалық мәдениеті туралы айтыңыз
6.Педагогикалық қарым-қатынас туралы не білесіз, баяндаңыз
7.Жоғары мектеп педагогикалық үрдісінің теориясын түсіндіріңіз
8.Жоғары мектеп дидактикасы туралы айтыңыз
9.Дидактика ұғымы және оқыту үрдісі туралы айтыңыз
10.Жоғары кәсіби білімнің мазмұны жөнінде айтып шығыңыз
11.Оқыту үрдісін басқару мәселесі туралы баяндаңыз
12.Жоғары мектептегі оқытудың әдістері мен түрлерін баяндаңыз
13.Жоғары мектеп тәрбиесінің теориясын түсіндіріңіз
14.Жоғары мектеп ғылыми қызметінің теориясын түсіндіріңіз
15.Педагогикалық технологиялар туралы баяндаңыз
16.Жоғары оқу орнын басқаруды түсіндіріңіз
17.Қазіргі әлемдегі жоғары білімнің дамуының негізгі бағыттары және принциптерін баяндаңыз
18.Ашық қоғам контексіндегі жоғарғы білім мәселесін түсіндіріңіз
19.Қазіргі кезеңдегі болашақ маманның тұлғасын қалыптастыру ерекшеліктерін түсіндіріңіз
20.Педагогиканың ғылым ретіндегі әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктері туралы айтыңыз
21.Педагогикалық қызмет: ғылым және өнер ретінде қандай болуы тиіс екендігін баяндаңыз
22.Жоғары мектеп оқытушысының коммуникативтік біліктілігі және оның болашақ маманның кәсіби дамуына әсері туралы айтыңыз
23.Жоғары мектеп оқытушысының дәріс беру шеберлігі туралы баяндаңыз
24.Білімдендіру үрдісіндегі оқытушының рөлі туралы айтыңыз
25.Оқытудың түрлері және белсенді әдістері туралы баяндаңыз
26.Жоғары мектеп оқытушысының жаңаша педагогикалық ойлау қабілеті қалай болуы керектігін айтып шығыңыз
27.Оқу тобының эдвайзері және оның атқаратын қызметі туралы айтыңыз
28.Студенттермен жүргізілетін тәрбие іс-шараларының негізгі бағыттарын атап өтіңіз
29.Жоғары мектептегі білім беру сапасының менеджменті туралы айтыңыз
30=41.Кредиттік технологиямен оқытуды ұйымдастыру үрдісі туралы баяндаңыз
31.Жоғары мектептің оқыту үрдісінің компоненттері, оқу-танымдық қызметтік ерекшеліктері туралы айтыңыз
32.Заманауи тәрбие бағыттарын атап шығыңыз
33.Жоғары мектеп тәрбиесінің әдістері мен түрлерін атаңыз
34.Оқыту мен тәрбие байланысы туралы баяндаңыз
35.Университеттерде ғылымның даму тарихы туралы баяндаңыз
36.Жоғары мектептің ғылыми қызметінің компоненттері туралы айтыңыз
37.Жоғары оқу орны басшысы бейнесі туралы айтыңыз
38. Педагогикалық білімнің тарихы туралы айтыңыз
39.Педагогикалық кадрларды даярлау жүйесі туралы айтыңыз
40=39.Шет елдерде педагогикалық кадрларды даярлау мәселесі: салыстырмалы талдау жазасаңыз
41.Кредиттік технология негізінде жоғары мектепте оқу үрдісін ұйымдастыру қалай жүргізілуі тиіс екендігін түсіндіріңіз
42.Педагогикалық үрдістегі оқытушы қызметі және студент қызметі туралы айтыңыз
43.Үздіксіз білім туралы не білесіз, баяндап шығыңыз
44.Үздіксіз педагогикалық білім беру, оның негізгі бағыттары және принциптерін атап шығыңыз
45.Берілген нормативтік құжаттардан оқытушы қызметін айқындайтын ҚР «Білім туралы», «Тіл туралы», «Жоғары білім туралы», заңдары мен мемлекеттік Білім бағдарламасы, Жоғары білімнің даму тұжырымдамасы, Мемлекеттік жоғары білім беру стандарты
46.Өткен сабақтарыңыздың мазмұнына байланысты іскерлік ойын сабағын өткізу жоспарын құрыңыз.
47.«Жоғары мектеп мұғалімінің шеберлігі» тақырыбына жоспар құрыңыз.
48.Педагогика ғылымы аймағындағы дидактиканың атқаратын қызметі мен орны туралы айтып шығыңыз
49.Білім беру жүйесіне арналған бір құжатты талдаңыз
50.Өз мамандығыңыз бойынша мемлекеттік стандартты талдаңыз
51.Қазіргі кездегі жоғары білім беру мазмұнының негізгі мәселелері туралы не білесіз, баяндап шығыңыз
52.Базалық пәндер бойынша оқу жоспарын құрыңыз
53.Дәстүрлі әдісті қолданып бір тақырыпқа дәріс түзіңіз
54.Белсенді әдістердің бірін пайдаланып сабақты ұйымдастырудың жоспарын жасаңыз
55.Белгілі бір тәрбие тақырыбының жоспарын жасаңыз.
56.Педагогикалық қарым-қатынас стилдеріне мысалдар келтіріңіз
57.Үздіксіз білім идеясын бекітудегі ЮНЕСКОның рөлі туралы айтып шығыңыз
58.Мамандығыңызға сай элективті курстардың біріне жұмыс бағдарламасын жасаңыз
59.Озық педагогикалық технологиялардың бірін қолданып ашық сабақ жоспарын жасаңыз
60.«Мен болашақ жоғары мектеп оқытушысымын» тақырыбына эссэ жазыңыз