Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
№10 лекция
Өндірістік экология
1.«Өнеркәсіп – қоршаған орта» жүйесіне түсінік
2.Өнеркәсіп қалдықтарымен ластану
3.Қалдықтардан қорғану
«Өнеркәсіп – қоршаған орта» жүйесіне түсінік
Адамзаттың табиғатқа әсерінің әдістері мен көлемі тоқтаусыз күрделеніп келеді. Осы уақытқа дейін, қандай да бір инженерлік-технолгогиялық шешімдерді іске асыруда екі параметрдерді қарастыратын: 1. тікелей мақсатқа жету, яғни қажетті өнімді алу, энергия өндіру т.б.; 2. экономикалық эффект. Технологияға бұл тұрғыдан қарау, өнеркәсіп пен қоғамның қоршаған ортаға әсерін есепке алмады. Сондықтан да өнеркәсіп, табиғатты ластаушы көздердің ең қауіптісі болып қала берді.
Өнеркәсіптік экология дегеніміз - өнеркәсіптің немесе адамның барлық шаруашылық қызметінің табиғатқа әсерін, сондай-ақ табиғаттың кәсіпорындарға кері әсерін немесе барлық шаруашылықты толық зеріттейтін экология бөлімі.
Инженерлік экологияның зерттеу объектісі - қоғамдық өнеркәсіптің жеке түрінің оны қоршаған табиғи ортамен әрекеттесуінің нәтижесінде ұзақ уақыт функциялана отырып қалыптасқан система.
Инженерлік экологияның зерттеу пәні дегеніміз технологиялық және табиғи процестердің табиғи - өнеркәсіптік системамен әрекеттесуі.
Шаруашылықты зеріттеу барысы тек қана ластанумен шектелмеуі қажет, себебі табиғатқа шаруашылық қызметтің әсері, әдетте аумақты пайдаланудан немесе аумақтың табиғи экожүйесінің өте-мөте өзгеруінен басталады.
Технологиялық процестерді орындау үшін өте ықшамдалған жасанды биоценоздың жұмыс істеуі және жасалуы туралы білім, яғни ақаба суды тазалау, активті лай, биогаз, кенді байыту, азықтык белоктарды алу, т.б. қажет. Адамзат табиғи шикізаттан қажетті компонентін алу барысында, оның ғасырлар бойы қалыптасқан көп компонентті құрлымды болатындығына көп көңіл бөлмей келді. Технологияның даму жолында шикізаттан қажетті затты алудың жетік әдістері жасалды. Бірақ, тек шикізаттан қажетті бір ғана затты алу барысында, негізгі өнірілген масса қалып қалдыққа айналып жатады. Осы қалған қалдық қоршаған ортаға техногенді әсер етуші. Мысалы, түсті металдарды рудадан алғанда, оның бір тоннасында бірнеше г бірнеше кг дейін ғана қажетті зат болады. Түсті металлургияда негізгі 12 металдарды (алюмений, мыс, никель, кобальт, қорғасын, мырыш, вольфрам, молибден, алтын, сынам, қалайы, сурьма) алғанда, рудадан олармен қабат 63 пайдалы, сирек кездесетін металдар бірге шығады да қалдық ретіне қалып қояды. Қазіргі таңда жылына 20-30 т минеральды шикізат өндірсе, оның 1-2% ғана соңғы өнімге ауысады. Сонымен планетамызда 100 миляртаған т өнеркәсіп қалдықтары қалып жатады және бұған қосымша тұрмыс қалдықтары да бар.
Өнеркәсіп қалдықтарымен ластану
Өнеркәсіп қалдықтары дегеніміз - өнім шығару кезінде пайда болған және бастапқы тұтыну қасиеттерін толық немесе ішінара жойған жартылай фабрикаттар, материалдар және щикізат қалдықтары; белгілі бір кәсіпорынның ақырғы өнімді өндіру барысында пайда болған барлық қатты, газ тәріздес және сұйық қалдықтар. Өнеркәсіп жыл сайын әр түрлі дәрежедегі ластанған ақаба суды төгеді, атмосфераға шаң және газ тәріздес қалдықтар шығарады, тау-кен өнеркәсібі үйінділерге аршыма таужыныстарын, сондай-ақ кондициялық емес кен жыныстарын үймелейді. Өнеркәсіп қалдықтары әр түрлі мақсаттарда 10-20%-дан аспайтын көлемде пайдаланылады. Қалған бөліктер бітіндеп жиналып қоршаған ортаны ластайды. Қалдықтар массасын қысқарту мақсатымен қайтадан пайдалану, ресурстарды үнемдейтін технологиялар және т.б. қолданылуда. Соңғы кезде биологиялық әдістер көмегімен адамға пайдалы өнімдерді алу әдістері мен жолдар жиынтығын биотехнология деп аталады.
Соңғы жылдары мемлекетімізге өндірістік қалдықтармен қатар тұтас тұрмыстық қалдықтардың көлемінің өсу үрдісі тән, бұл көбінесе өндірістің өсуіне, жаңа технологияларды әзірлеу, қалалық тұрғындар санының үздіксіз өсуіне және орауыш материалдар көлемінің өсуіне, қалдықтар құрылымының өзгеруімен байланысты.
Қазіргі уақытты ауа бассейінін ластаушылардың «негізі үлесіне» өнеркәсібі дамыған зоналардағы: жылу энергетикасы (жылу және атом электростанциялары, өнеркәсіп және бу жіберетін қазандықтар және т.б.), ауыр металлургия, түрлі түсті металлургия өндірістері, мұнай өндіруші, мұнай химия өндірісі және құрылыс материалдары өндіріс орындары жатады.
Сұйық және қатты отындардың жану процесінде атмосфераға құрамында толық жанған (көміртегінің қос тотығы және су булары) және толық жанбаған (көміртегі тотығы, күкірт, азот, көмірсутектер және т.б.) өнім түтінмен бірге енеді. Жану процесінен шығатын қалдық көлемі өте жоғары. Күштілігі 2,4 млн кВт болатын қазіргі заман жылу электр станциясы тәулігіне 20 мың т көмір жұмсап атмосфераға осы уақыт ішінде 680 т SO2 және SO3 , 120-140 т қатты денелер (күл, шаң, күйе), 200 т азот тотықтарын шығарады.
Қалдықтардан қорғану