Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
1.Электр жетегі туралы түсінік. Электржетегі деп элекр энергиясын механикалық энергияға түрлендіріп, түрлендірілген энергияны басқаратын электрмеханикалық қондырғыны атайды. Өнеркәсіптегі техникалық прогресс технологиялық процестер, олардың тағайындалуы бойынша механизмдер мен әрекет ету принциптерінің көптүрлілігінің ұлғаюымен, өндірістік процестердің режимдік сипаттамаларының қаталдығымен, технологиялық циклдің қысқаруымен, өңдеу дәлдігін жоғарылатумен қатар жүреді. Бұл жағдайларда энергияны алып жүруші ретінде электр энергиясының артықшылығы, оның өзіне тән қасиеттері бойынша жоғары өндірістік еңбек құралдарын және осы техникалық прогресті қамтамасыз ететін жаңа технологиялар жасау мәселелеріне толық сәйкес келеді. Электр энергиясының бірден-бір негізгі тұтынушылары - электр жетегі – машинаның жұмысшы органдарын қозғалысқа келтіретін және оның технологиялық процесін басқаратын электр механикалық құрылғы. Қазіргі заманғы өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы өндірісіндегі технологиялық процестердің көпшілігі электр механикалық түрлендіру көмегімен алынатын механикалық энергияның көмегімен іске асады.
2. Электр жетегінің құрылымдық схемасы. Автоматтандырылған электржетегі деп жұмысшы машинаның атқарушы органдарын қозғалысқа келтіру үшін алдын-ала тағайындалған электр қозғалтқыштық, түрлендіргіштік, берілістік және басқару құрылғыларынан тұратын электр механикалық жүйені атайды. Электр энергиясын механикалық энергияға тікелей түрлендіретін негізгі элемент – қозғалтқыш болып табылады. Қозғалтқыш түрлендіруші және басқарушы құрылғылардың көмегімен өндірістік механизмнің талаптарына жауап беретін сипаттамаларды пішіндеуге рұқсат береді.Автоматтандырылған электржетегінің құрылымдық сипаттамасы 1- суретінде көрсетілген. Онда өзарабайланысқан екі жүйені белгілеуге болады: 1сурет. Автоматтандырылғанэлектржетегінің құрылымдық сұлбасы: 1- электр энергиясының ағыны; 2 – механикалық энергияның ағыны; r – кері байланыстар айнымалылары; V – ақпараттық айнымалылар; W – беруші шамалар; Б – басқарушы айнымалылар; Z - әсер етуші факторлар;
3. Электр жетегі құрылымдық схемасы және типтері. Механикалық энергияны тарату тәсілдері бойынша электр жетектерін үш негізгі типке бөлуге болады:а) топталған электржетегі жұмысшы механизмдерді бірнеше жұмысшы машиналармен немесе бірнеше атқарушы механизмдердің бір жұмысшы машинамен қозғалысын қамтамасыз етеді. Жетектен атқарушы механизмдерге энергияны беру бір немесе бірнеше беріліс көмегімен іске асады.б) жеке орналасқан электр жетегі. Әрбір жұмысшы орган жеке тұрған электр жетегімен қозғалысқа келтіріледі. Машинаның жұмысшы органдары өзара байланыспайды, бұл жұмысшы машинаның кинематикалық сұлбасын біршама қысқартады; в) өзара байланысқан электржетегі екі немесе бірнеше электрлік немесе технологиялық өзара байланысқан электр қозғалтқыштары құрылғыларынан тұрады. Олардың жұмысы кезінде берілген арақатынас немесе жылдамдықтық жүктеме немесе жұмысшы машинаның атқарушы органдары орнының теңесуі ұсталып тұрады. Автоматтандыру деңгейі бойынша электр жетектері: қолмен басқарылатын автоматтандырылмаған; шамалары автоматты реттеумен басқарылатын автоматтандырылған; басқарушы әрекет оператордың қатысуынсыз автоматты түрде өндірілетін автоматты болып бөлінеді.
4.Электр жетегі оның механикасы. Электрқозғалтқыштың механикалық сипаттамасы Электржетегінің дұрыс жобалануы және үнемді қолданылуы үшін қозғалтқыштың механикалық сипаттамаларының өндірістік механизмдер сипаттамаларымен сәйкестігін білу керек. Өндірістік механизмнің механикалық сипаттамасы деп қозғалтқыш білігіне келтірілген жылдамдық пен механизмнің кедергі иінкүші ω=f(М) арасындағы тәуелділікті атайды. Әртүрлі өндірістік механизмдердің әртүрлі механикалық сипаттамалары болады. Оларды жалпы түрде келесі формуламен жазуға болады,
(2.1)мұнда Мс – ω жылдамдығы кезіндегі механизмнің кедергі иінкүші;Мо – механизмнің қозғалмалы бөлігіндегі үйкеліс кедергісінің иінкүші; Mс.н – ωн жылдамдығы кезіндегі кедергі иінкүші.Келтірілген формулаларға сәйкес өндірістік механизмдердің механикалық сипаттамаларын келесі негізгі категорияларға жатқызуға болады.Жылдамдықтан тәуелсіз механикалық сипаттама (Х=0 кезіндегі 3.1- суретіндегі 2 қисығы). Бұл сипаттамалар көтеру крандары, металл кесуші станоктардың беру механизмдері, поршенді сорғылар, конвейерлерде болады.2.1 - сурет. Өндірістік механизмдердің механикалық сипаттамаларСызықты өсетін механикалық сипаттама (Х=1 кезіндегі 1 қисығы). Мұндай сипаттама тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток генераторында болады.Сызықты емес - өсетін (парабола) механикалық сипаттама (3 қисығы Х=2 кезінде). Мұндай сипаттамасы бар механизмдер желдеткіштік жүктемесі бар механизмдер деп аталады – ортадан тепкіш сорғылар, есу қалақтары және т. б.Сызықты емес – құлдилайтын механикалық сипаттама (Х=1 кезіндегі 4 қисығы). Бұл сипаттамаға бірқатар токарлық, жонушы станоктар ие болады. Электрқозғалтқышының механикалық сипаттамасы деп оның бұрыштық сипаттамасының айналдырушы иінкүшіне тәуелділігін ω=f(M) атайды.Электржетегінің механикалық сипаттамасының қатаңдығы деп электр қозғалтқышының электрмагниттік иінкүштерінің айырмасының электр жетегінің бұрыштық жылдамдықтары айырмасына қатынасын атайды. .
5. Қозғалыс теңдеуі. Айналмалы қозғалыс үшін иінкүштер теңесуінің теңдеуі немесе электр жетегінің қозғалыс теңдеуі мына түрде жазылады Электр қозғалтқышының айналдырушы иінкүші оның білігіндегі кедергі иінкүші Мс мен динамикалық иінкүшімен теңеседі, мұнда жетектің инерция иінкүші көптеген өндірістік механизмдер үшін тұрақты:M> Мс кезінде; > 0 - жетек үдеу режімінде;М < Мс кезінде; < 0 - жетек баяулау режімінде;= 0 кезінде жетек тұрақтанған жұмыс режімінде болады.Динамикалық иінкүш электр жетегінің тек ғана өтпелі режимінде, жылдамдық өзгергенде пайда болады. Бұл иінкүш қозғалысқа қарсы бағытталған, тежеу кезінде ол қозғалысты ұстап тұрады. Осыны есепке алып, жетектің қозғалыс теңдеуінің жалпы жағдайдағы түрін аламыз
6. механикалық сипаттама және оны тұрғызу үрдістері 4 сурак
7.электр жетегі және оның айналу жиілігін реттеу. Электржетегі жылдамдығын реттеудің әртүрлі тәсілдерін сипаттайтын негізгі көрсеткіштер:
а) бұрыштық жылдамдықтың реттеу ауқымы. Максималды тұрақтанған жылдамдықтың минималды тұрақтанған жылдамдыққа қатынасымен анықталады;
б) реттеудің жатықтығы. Берілген жылдамдықтан ωi жақын мүмкін болатын жылдамдыққа ωi+1 өткен кездегі жылдамдықтың секіруін сипаттайды
;
в) реттеудің үнемділігі.
г) бұрыштық жылдамдықтың тұрақтылығы.
д) реттеу жылдамдығының бағыты,
е) қозғалтқыштың рұқсат етілген
8.электр жетегінің жіктелуі.3-те бар.
9.электр жетегінің айналу жиілігін реттеу және оның көрсеткіштері
ЭҚК немесе қосымша кедергінің АҚ роторы шынжырының кірісіне және электрқозғалтқыш статорының кернеуінің өзгеруіне де негізделген. Қозғалтқыштың фазалық ротор шынжырындағы қосымша кернеудің өзгеруі электрқозғалтқыштың механикалық сипаттамасының түрін және сорғыштық агрегаттың айналу жиілігін де өзгертуге мүмкіндік береді. Реттеу тереңдігіне пропорционал тайғанау қуаты реттелетін реостаттарда жылу түрінде таралады. Құрылғының аз құндылығы және шартсыз жайлылығы кезіндегі реттеудің бұл амалы жылдамдық реттеуінің тереңдігіне пропорционалды және тайғанау шығынының көбюіне байланысты үнемді емес. Әдетте олар аз қуатты қозғалтқыштар және АҚ жіберу режімдерінің жасалуы үшін қолданылады. Электрқозғалтқыштың айналу жиілігінің реттелуі, оның статорындағы кернеудің өзгеруінен «кернеудің тиристорлы реттелуі - асинхронды қозғалтқыш» жүйесі арқылы жүзеге асырылады.
10. қозғалтқышты таңдау және оның қызуы мен салқындатылуы.Рұқсат берілген (Допуск):1. Қозғалтқыш барлық нүктелерде шексіз үлкен жылуөткізгіштік және бірдей температурада болатын біртекті дене ретінде қарастырылады. 2. Сыртқы ортаға жылуберу қоршаған орта және қозғалтқыш температурасының бірінші дәрежелі айырмашылығына пропорционал;3. Қозғалтқышты қыздыру процесінде қоршаған орта температурасы өзгермейді;4.Қозғалтқыш жылусыйымдылығы және оның жылуберу коэффициенті қозғалтқыш температурасына тәуелді емес. Жылулық баланс теңдеуі , (8.5)
яғни қозғалтқыштағы қуат шығыны қозғалтқышта артық алып қалынған жылуға және қоршаған ортаға алынған жылуға таралады. Әйтпесе:
, (8.6)
мұндағыА – қозғалтқыштың жылуберуі, Дж/с·˚С;
С – қозғалтқыштың жылусыйымдылығы,
Дж/˚С;
- қозғалтқыш температурасын қоршаған орта температурасынан арттыру, ˚С.(2) теңдеудің шешімі: , (8.7)
мұндағы τуст – қозғалтқыш температурасының орныққан арттырылуы, ˚С; Тн – қозғалтқыш қыздыруының уақыт тұрақтысы, с. .
11.электр жетегіндегі өтпелі үрдістер. Механикалық жүйенің қозғалтқыштың айналатын бөлігінен (ротор немесе статор РД) және механизмнің айналып қозғалатын жұмысшы бөлігін, қозғалтқыштың білігіне жалғастырылған жай түрін қарастырайық. Жүйеде екі момент іс-әрекет жасайды – қозғалтқыш дамытқан МД және оған механизмнің жұмысшы бөлігімен жасалған және үйкеліс моменті арқылы жасалған статикалық жүктеме моменті МС. Бұл моменттер іс-әрекет бағыты мен өлшеміне байланысты сипатталады. Егер МД және МС қозғалыс бағытымен іс-әрекет жасаса, оларды қозғалатын, егер де олардың белгілері жылдамдық белгісіне қарама-қарсы болса, моменттерді тежелгіш деп атайды. Деламбер принципіне сәйкес МД және МС арасындағы іс-әрекет, жүйе үдеуін анықтайтын динамикалық моменттің белгісін және өлшемін анықтайды. Сонымен, жүйе қозғалысының теңдеуі жалпы жағдайда мына түрде болады (4.1)
ЭЖ жұмысының қозғалтқыштық режімі үшін (1) теңдеуге жай талдау келтіреміз, онда (4.2)
МД > МС dω/dt > 0 болғанда жетектің үдеу режімі орын алады, МД < МС dω/dt < 0 болғанда жетектің баяулау режімі орын алады, ал МД = МС болғанда динамикалық момент пен үдеу нөлге тең болады. Алғашқы екі режімдер өтпелі, ал соңғысын орнықты (стационар) деп атайды.
12. электр жетегінің синхронды айналуы. өтпелі үрдістер. 11де бар
13. электр жетегі жөніндегі негізгі ұғым
Электр жетегі деп түрлендіргіштің электрлік қозғалтқыштан беретін және басқаратын құрылғылардан тұратын жұмыс процестерін түрлендіруге және автоматтандыруға арналған электромеханикалық құрылғыларды айтады. Барлық электр жетектерін 3 топқа бөлуге болады: 1) топталған, 2) жалғаз, 3) көп қозғалтқышты.
Топталған ЭЖ деп бір қозғалтқыш бірнеше өндірістік машиналарды немесе бір машинаның орындаушы механизмдер тобын қозғалысқа келтіретін ЭЖ-н айтады.
Жалғыз ЭЖ деп қозғалтқыш тек қана бір орындаушы механизмді қозғалысқа келтіретін жетекті айтады. ЖЭЖ өндірістік машинаның кинематикалық схемасын ықшамдауға мүмкіндік береді.
Көпқозғалтқышты ЭЖ бір машинаның жұмыстық органдарын бірнеше қозғалтқыштармен қолданысқа келтіретін жетекті айтады.
14. Электр жетегінің атқаратын функциялары
Реттелмейтін-бір ғана өзгермейтін жыдамдығы бар жұмысшы машинаның орындаушы құралдарын қозғалысқа келтіру үшін.Реттелетін-жұмысшы машинаның орындаушы құралына өзгерпі тұратын жылдамдықпен әсер етуші. Бағдарламалық басқарылатын-тапсырылған бағдарлама бойынша басқарылады.Қадағалаушы-белгілі дәлдікпен жұмысшы машинаның орындаушы құралының жылжуын қадағалау.
15. Тәуелсіз қоздырылған тұрақты ток қозғалтқышын автоматты түрде басқару (реверс және тежеу кезі)
Электр тежелудің үш түрі бар:
Қозғалтқыштың ЭҚК Е, кернеу U-дан асып кетеді, ал ток I өзінің бағытын кері өзгертеді. Сондықтан моменттің таңбасы керіге өзгереді, яғни болады.
Қозғалтқыштың зәкірін желіден ажыратып кедергіге қосқан кезде жүзеге асады.
Қозғалтқыштың орамалары бір бағытқа айналуға арналып айналғанда, ал зәкір сыртқы моменттің әлде инерциялық күштердің әсерінен қарсы жаққа айналғанда пайда болады.