Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
Журналистика мамандығы 5B050400
2013-2014 оқу жылы
3 курс, қазақ тобы, 5 семестр
«АҚШ және европа БАҚ-ы» пәнінің емтихан сұрақтары
Аға оқытушы Шаймаран Мұрат
Аға оқытушы Шаймаран Мұрат
Дамыған елдердегі баспасөзі. Ұлыбритания баспасөзі: өткені мен бүгіні.
Қарастырылатын негізгі сұрақтар:
5.3 Ірі баспасөз монополиялары.
Ұлыбритания баспасөзінің пайда болуы. Ағылшын баспасөзі дамуының негізгі кезеңдері. Ағылшын баспасөзінің алғашқы қарлығашы -“Уикли ньюс“ газетінің рөлі. Күнделікті газет “Дейли куранттың“ /1702/ пайда болуы.
ХУ11 ғасырда Англияда сатиралық басылымдардың қалыптасуы. ХУ11 ғасырдағы мерзімді басылымдардың түрлері: ақпараттық, аналитикалық, сатиралық және жарнамалық.
Ағылшын баспасөзінің дифференциялануы.Ағылшын баспасөзіндегі монополиялану процесінің басталуы. Ірі баспасөз монополиялары. Ағылшын бұқаралық ақпарат құралдарына трансұлттық корпорациялардың ықпалы. Ақпарат агенттіктері.
1990 жылдардан кейін Ұлыбританияның ұлттық газеттерiнiң құрамында 10 күнделiктi және 10 жексенбiлiк басылым болған. Қазiргi уақытта үш күнделiктi “Дейли герольд”, “Ньюс Хроникл’’, “Морнинг стар’’ газеттерiнiң орнын “Сан’’, “Индепендент’’, “Тудей’’ газеттерiн басты. Жексенбiлiк газеттер тобында “Рейнолдс ньюс”, «Санди диспетч» басылымдарымен қатар «Санди телеграф», «Индепендент он санди» газеттерi пайда болды. 2000 жылы дүңгіршіктерде «Юропиан пресс» қожайыны болып табылатын таблоидтық жексенбiлiк «Санди бизнес» басылымы пайда болды.
Сонымен ұлттық газеттер саны өзгерiссiз қалды. Өйткенi бұдан бiраз жыл бұрын газеттер саны осындай мөлшерде болатын. Ал егер статистикаға келетiн болсақ, онда тек өзгерiс таралымда. Бұл жағдай газетшiлердiң үнемi қобалжып жүруiне әкеп соқтырады. Көптеген басылымдарда оқырмандар саны қысқаруда. Бұл құбылыс газеттердiң бас тақырыптардан-ақ көрiнiс табуда. 1999 жылдың қорытындысы бойынша тек күнделiктi екi “Таймс’’ және «Файнэншл таймс» газеттерiнiң таралымы 1990 жылмен салыстырғанда өстi. Ал жексенбiлiктердiң арасынан «Санди таймс», «Мейли он санди» басылымдарының таралымы ұлғайды.
«Үлкен баспасөздiң» таралымының түсуi - ұзаққа созылған құбылыс. Бұл 50-шi жылдарда бастаған. ХХ ғасырдың соңғы он жылдығының басында күнделiктi басылымдардың таралымы 15,1 млн қысқарды, ал жексенбiлiктердiкi 16,6 млн. қысқарды. Ал 1999 жылы мынадай көрсеткiш болды: күнделiктi басылымның таралымы 13,3 млн, ал жексенбiлiк басылымдардiкi 13,7 млн қысқарды.
Әйгiлi газеттерге деген сұраныстың түсуiн телевидениенiң әсерiнен деп, сол сияқты базарда пайда бола бастаған әйелдер аудиториясының қызығушылығын қанағаттандыруға арналған, адамдардың әртүрлi хоббиiне бағытталған иллюстрациялық күнделiктi және айлық журналдардың санының өсуiмен түсiндiруге болады. Бұл жолда апталық басылымдарды тегiн тарату сияқты газет бизнесiн айтпағанда, 89 күнделiктi, 500 апталық аймақтық газеттер де үлкен рөл атқарды.
Ұлыбританияда ұлттық газеттер арасындағы бәсекелестiк өте қатты. «Индепендент» және «Индепендент он санди» басылымдары басты алдына қойылған «Таймс» газетiнен неғұрлым көп оқырмандарды тартып алу мақсаттарын iске асыра алмады. «Таймс» газетi ұзақ уақыт бойы өзiнiң таралымын 250 мың дана деңгейiнде ұстап тұрды. Бұл жағдайда халықаралық медиагмант Руперт Мэрдок «бағаның күресiн» шештi. «Таймс» басылымының сатылу бағасы тең жартысына дейiн түсiрiлдi. «Таймстың» таралымы жоғары көтерiлуі баяулаған жоқ. 700 мың данаға дейiн, тiптi одан да жоғары көтерiлдi. Ал «Индепендент» газетi өзiнiң алғашқыда жинаған 400 мың оқырманының жартысын жоғалтып алды. Басқа амал қалмағандықтан бұл газет бай адамдардан өз жақтаушыларын iздей бастады. Ақыр соңында олар өздерiне қожайынды Ирландиядан тапты.
Руперт Мэрдок күнделiктi таблоидтық «Сан» газетiн жақсы айналымға түсiру үшiн ақшасын аяған жоқ. Ол оның редакторына көзге бiрден көрiнетiн сенсациялық жаңалықтар мен жартылай жалаңаш қыздардың суретттерiн шығаруға толық ерiк берген.
Бәсекелестiк әсiресе таблоидтық басылымдар арасында «Миррор» мен «Сан», «Дейли мейл» басылымдарының арасындағы бәсекелестiк өте жоғары қарқында болды. Ұлыбританияда, сонымен қатар, лорд холликтiң басқаруымен «Экспресс» және «Санди экспресс» басылымдары жарық көрiп тұрды. Бiрақ, ұзақ жылдар бойы консерваторларға қызмет етiп келген бұл газеттер өздерiне ешқандай жаңа оқырмандар жинай алмады. Сондықтан таралымы төмен.
Күнделiктi «Таймс» газетiне келетiн болсақ, оның редакторы П. Стотхард газеттiң «таблоидизациясына» мүлдем қарсы болды. Ол өзiнiң бар назарын 60 бетiне аударады. Олар әртүрлi айдарларға бөлiнген. Көп бөлiгiнде ақпараттық текстер жарияланады. Ал саясат, құқық, сот қызметi және парламент, мәдениет және өнер туралы материалдар үш есе көп. Газеттiң үнемi сақталып келе жатқан және мақтанышы болып отырған - ортаңғы екi бетiнде шығып отыратын редакциялық мақалалар. Сол сияқты әр нөмiрде 15-17 оқырмандар хаттары шығып тұрады. Басқа да сапалы газеттердегi сияқты ерекше көңiл сенбiлiк басылымдарға бөлiнедi. Бұл күнi «Таймс» жетi секция басады, мәтіннің көлемi – 282-бет. Почташыларға мұндай басылымдарды үйлерге тасу өте ауыр тиедi. Сондықтан олар «бұрыштарда» және арнайы дүкендерде сатылады. Бұл жағдайда баспагерлер оқырмандардың назарын аударуға өте қарқынды түрде ұмтылады. Олар газеттерге ашық түстi иллюстрацияларды көбiрек беруге тырысады. Ұлыбританияның баспасөзi бұл жағынан өте жақсы десе артық айтылмаған болар едi.
Телерадиосы. 1999 жылы Ұлыбританияның коммерциялық эфирлiк телевидениясында концентрация мен монополизация жаңа кезеңге қадам басты. Ұлыбританияның мәдениет министрi Крис Смит қыркүйек айында өткен Кэмбридж телефестивалiнде сөз сөйлеген. Оның айтуы бойынша, әлемдiк сахнада британияның коммерциялық эфирлi телевидениясының төмен бәсекелестiгi болғаннан кейiн үкiмет және меншiк концентрацияны қолдайды, барлық коммерциялық телевидениеге ие болатын адамдарға, тiптi бiр адамның қолына көшiруге дейiн барады.
Коммерциялық эфирлiк телевидениедегi жекеменшiк концентрацияға деген жол 1993 жылы тазартылған болатын. Сол жылдардағы мәдениет министрi Питер Брук эфирлiк телевидениенiң лицензияға ие адамдарға тағы да бiр лицензиядан сатып алуға рұқсат етiлдi деп жариялаған болатын. Осыдан кейiн Лондонда жұмыс күндерi шығып тұратын «Карлтон коммьюникэйшнз» эфирлiк телевидениесiнiң iрi британдық коммерциялық компаниясы екiншi бiр Орталық Англияға таралатын «Сентрел телевижн» компаниясынан лицензия сатып аламын деп жариялады. Содан кейiн солтүстiк «Гранада» компаниясы Лондонда демалыс күндерi шығып тұратын «Лондон уикэнд телевижн» компаниясының лицензиясына ие болды. Ал электронды «МАИ» концернiнiң басшысы лорд Холлик екi лицензиясының иесi болды: оңтүстiк англиядағы «Меридиан» компаниясы және оңтүстiк - шығыс Англиядағы «Англия» компаниясы. Британдық коммерциялық эфирлiк телевидениедегi жекеменшiктiң концентрациясы мен монополизациясының келесi сатысы 1999 жылы парламенттiк акт болды. Бұл акт бойынша лицензиялардың шексiз сатылуына рұқсат бар, бiрақ мынадай талап қойылады: бiр адамның иелiгiнде елдiң барлық телеаудиториясының 15%-iнен көп болмау керек және тележарнамадан 25% кiрiс түсу керек. Осылай концентрация процессi әрi қарай дами бастады. Үш iрi топтар құрылды: үш лицензиясы бар (Лондонға, Орталық және оңтүстiк - Батыс Англияға) Майкл гриннiң «Карлтон коммьюникэйшнз» компаниясы; төрт лицензиясы бар (Лондонға, солтүстiк, солтүстiк - шығыс Англияға және Йоркшир) Гранада және үш лицензиясы бар (оңтүстiк, оңтүстiк - шығыс Англияға және Уэльске) Лорд Холликтiң «Юнайтед-ньюс-энд-мидиа» компаниясы. Британия коммерциялық эфирлiк телевидениесiнiң ұлттық сахнасында төртiншi «ойыншы» болып шотландиялық «Скоттиш мидиа» компаниясы тұрды, бұл компания 1998 жылы солтүстiк шотландиялық «Гремпиен» телекомпаниясының лицензиясына ие болған. 1999 жылы 26 қараша күнi Ұлыбританияның телевидения әлемiнде сенсация болды: үш iрi топтардан екi топ құруы жарияланды. Майкл Гриннiң «Карлтон Ю-Кэй продакшнз» және лорд холликтiң «Юнайтед-ньюс-энд-мидиа» екеуi бiрiгiп Ұлыбританияда бұрын-соңды болмаған алып компания құру керек болды. Бiрақ бұл iстi тез арада Ұлыбритания әдiлеттi саудасының бюросын (ОФТ) бақылауға кiрiстi. Өйткенi жаңа алып компания тележарнамадан рұқсат етiлген 25% қарама - қарсы 30 - 40 % кiрiстi иемдендi.
Британдық коммерциялық эфирлiк телевидениедегi жекеменшiктiң концентрациясы мен монополизациясының жаңаша дамуының инициаторы Майкл Грин болғаны қызық. Ол бiрiншi болып «Сентрел телевижн» лицензиясын сатып алып шектен тыс шығып кеткен. Бiрақ, бақылаушылар оның лорд Холликпен болатын болашақ қарым-қатынасының мiнезi туралы бiрнеше ойға келдi. Майкл Грин болашақ бiрiккен компанияның стратегиясын анықтаумен айналысады, ол лорд Холлик - күнделiктi менеджмент болатынын ресми түрде жариялаған. Ол компанияның аты ‘’Карлтон юнайтед’’ деп аталатын болды. Дегенмен, көбiсi Холлик сияқты адамның ендi барлық стратегияны Майкл Гриннiң қолына берiп қояды дегенге күмәнмен қарады. Өйткенi ол лорд Стивенстiң басылымдық компаниясымен қосылғаннан кейiн жарты жылдың iшiнде оны басшылықтан алыстатқан. Осылай екi телекомпанияның бiрiгуi таң қалдырды. 26 қарашаға дейiн журналистерге Грин мен Холлик бiрiгiп қызмет ету сұрақтары туралы сөйлесiп жатыр деп айтты. Бiрақ кейбiр бақылаушылардың байқағаны, «Карлтон» мен «Юнайтедтiң» қосылуы авантюра емес, заңдылық. Бiрiншiден, бұл екi компанияға да бағдарламаларын нығайтуға мүмкiндiк бередi. Осы көрсеткiш бойынша «Карлтон» мен «Юнайтед» бағдарлама беру көлемдерiне қарамай, британдық телевизиялардың ең әлсiздерiнiң бiрi. Екiншiден, 40 млн. Фунт стерлингке дейiн қаражатты үнемдей алады, керексiз шығынды жояды. Ал егер iс жүзеге аспаған жағдайда сахнаға Ұлыбританияның коммерциялық эфирлiк телевидениесiнiң үшiншi орынға «Гранада груп» шығады. «Гранада груп» - «Гранада телевижн» телевизиялық топтамасы Джерри Робинсонның басшылығымен коммерциялық эфирлiк телевидения ассоциасының «Ай - ти – ви» бағдарламасының үлкен бөлiгiн дайындайды. Осы уақытта мынадай сыбыс тарай бастады: британдық телевиденияның төртiншi iрi «ойыншысы» шотландиялық «Скоттиш мидиа» компаниясы «Джинджер мидиа груп» компаниясын сатып алады деп сөз тарады. Бұл компанияның акциясының көбiн әйгiлi британдық телевизия мен радио жүргiзушiсi Крис Эванс иемдендi. Бұл компания поп және рок музыкасын беретiн ұлттық «Вирджин» радиостанциясына ие. Егер «Скоттиш мидиа», «Вирджин» радиосынан басқа телестудияларға ие. «Джинджер» компаниясын сатып алса, онда бұл шотландтық телекомпаниясы Ұлыбритания телевидениесiнде салмақты үшiншi «ойыншының» орнына тұрып алуға мүмкiндiгi болады. Осылайша Ұлыбританияның жекеменшiк эфирлiк телеиндустиряда басшылыққа үлкен күрес басталды. Крис Смиттiң айтуы бойынша, бұл күрес екi жылдан кейiн барлық индустрия екi немесе бiр адамның қолында болуы мүмкiн.
Сараптамалық консолидациялық процестер Ұлыбританияның кабельдiк телевидениесiнде орнын тапты. Мұнда эфирлiк телевидениедегi сияқты екi iрi компанияның бiрiгуi жайлы сөз болды. Бұл «Кэйбл энд уайерлесс коммьюникэйшнз» және «Телеуэст» телекомпаниялары. «Нэшнл транскоммьюникэйшнз лимитед» компаниясы - үшiншi «Ойыншы» болды. Бұны «Франс телеком» акционерi көтермеледi. Соның көтермелеуiмен ол «Кэйбл энд уайерлисспен» бiрiгуге келiсiм алды. «Телеуэст» каналы спутниктiк телевидениеге жататын «Флекстек» компаниясымен бiрiгетiндiгiн жариялады. Ұлыбританиядағы Интернет қызметiнiң өкiлдерi - шетел фирмалары, олардың озығы «Фрисерв» британдық кабельдi телекомпанияларына интернеттi өздерiнiң кабельдерiмен жiберiңдер деп қысым жасап отыр. Олар аудиторияны кеңейту мүмкiндiгiмен назар аудартады. «Телеуэст» 2000 жылы ақпан айынан бастап Интернетте жұмыс iстеуге рұқсат беретiн, айына 10.ф.ст. төленетiн «Серф анлимитед» қызметiн шығарды. Ай сайынғы төлем Интернетпен шұғылданатын адамдар санын күрт өстiредi, ол жаңа интернеттiк технология көркем фильмдердi көрсетуге дейiн барады. Қазiргi кезде Ұлыбританияда интернет жүйесiнiң қызметiн көрсететiн 300 фирма бар. Коммерциялық эфирлiк телевидениеде «Ай - ти – ви» басшылығы алдарына қойған мақсатына жеттi. Ол - үшiншi каналдың (канал «Ай – ти - ви») аудиториясының орташа рейтингiн 39%-ке дейiн көтеру. Бұл талап түгелiмен жылдың аяғында орындалды. Осы кезде жаңа жыл аптасына арналған көп бағдарламалар жүйесi шығарылған болатын. Бұның негiзгiсi болып, жаңа әйгiлi телеойын – “Кім миллионер болғысы келеді?» лоториялық шоу болатын. Әрине миллионер ешкiм болған жоқ. Бiрақ бұл ойын аудиторияның рейтингiн көтеруге көмектестi. Коммерциялық эфирлiк телевидениенiң өмiрiндегi екiншi маңызды оқиға «Карлтон» компаниясының 1998 жылы түсiрiлген «10 сағат ішіндегі жаңалықтар» жаңалықтарын қайтару туралы келiсiмi болды. Бұл хабардың алынып тасталуы Ұлыбритания бұқарасы арасында үлкен дау туғызды.
«10 сағат ішіндегі жаңалықтар» шығарылымын түсiргеннен кейiн бiр млн-ға жуық көрермен «Ай - ти – ви» арнасының сегiзден отыз минут кеткенде шығатын жаңалықтар бағдарламасы күнделiктi барлық жаңалықтарды қамтымады, ол кешкi жаңалықтар кеш қалып отырды. Көрермендердiң көбiсi оның бәсекелесi “Би - Би – Си» жаңалықтарын көруге көштi. «Ай - ти – ви» салмақты актуальды - қоғамдық «Қозғалыстағы әлем» бағдарламасын жаңа «Бүгінгі кешкілікте» бағдарламасына ауыстырған. Бұл бағдарламада мемлекеттiк саясат сұрақтары мүлдем көтерiлмейдi, әрине бұл үкiметке ұнамайды. ХХ ғасырдың аяғы мен ХХI ғасырдың басындағы Ұлыбританияның ақпарат нарығында iрi монополиялардың бәсекелестiгi өрши түсуде. Бұл жарыста әрқайсысы сол нарықты құруға ұмтылады. Жалпы Еуропалық журналистикаға тән нәрсе ақпарат - тауар деп қарау болғандықтан осындай мәселелерге келiп тiреледi.
Журналистік зерттеу
Публицистиканың теоретиктері бұл жанрды ұзақ уақыт бойы байқамай келген. Оны репортаж, корреспонденция, мақала жанрына да жатқызылуы заңды құбылыс. Журналистік зерттеудің қазақ журналистикасында қалыптасуы мен дамуы XX ғасырдың екінші жартысынан бастау алады. Әсіресе, 1980-90 жылдары жылдары соттық отырысты мұқият зерттейтін корреспонденциялар көбейді. Тэжірибе көрсеткендей, эр жанрдың қалыптасуы мен дамуы ондаған жылдарды талап етеді. Журналистиканың жанр теориясы тэжірибеден туындайды жэне тэжірибеге негізделеді. Қазақстандағы журналистік зерттеудің қалыптасуы да ондаган жылдарга созылған.
Америкада журналистік зерттеудің пайда болуы 1930 жылдармен, яғни Америкадағы экономикалық дағдарыс кезеңімен тұспа-тұс келеді. Сол кезде газеттің тәжірибесі газеттік публицистиканың жаңа жанрын журналистік зерттеуді өмірге алып келген.
Кеңес журналистикасында жаңа жанрдың пайда болуы мен қалыптасыу М.Е.Кольцовтың шығармашылығында байқалған. 1980 жылы шыққан «Теория и практика советской периодической печати» атты оқу құралында журналистік зерттеу ұғымы әлі аталмайды, Ол КСРО мен Ресей аумағында 1990 жылдардың басында пайда болғаны белгілі.
Зерттеу жанрының америкалық үлгісі мен ресейлік үлгісінің арасында біршама өзгешеліктер бар. Дэвид Вейер, Дэн Нойес журналистік зерттеу туралы былай дейді: «Зерттеуді бастай отырып жақсы дерек жинау қажет. Журналистік зерттеу жанры әлеуметтік тұрақсыздық пен түрлі революциялар кезеңінде дамиды. Журналистік зерттеуде дерек өте құнды болып келеді. Алайда репортер осы деректерді жинап, әрі реттегенде, мақалада автордың бағасы пайда болады. Ол оқырманның қабылдауына зор ықпал етеді»,-дейді. Осындай туындының авторы өз пікірінің объективтілігін дәлелдейді.
Журналист эрқашан өз пікірі мен дерегіне қайшы келетін жағдайлардан аулақ болуы тиіс. Журналистер үшін ең басты ереже -мақала зерттеу субъектісі жарияланбас, не тапсырмас бұрын кез-келген кінэлауға жауап беру мүмкіндігіне ие болу.
«Объективтілік» ұғымынан бас тарту «шындықтың» мақаладан алып тасталынуын не «объективтіліктің» журналистік зерттеуде маңызды рөл атқармағанын білдірмейді. Керісінше, зерттеуші-журналист бұл жағдайда ешқашан нүкте қоюға болмайтынын ескеріп, оқиға арқылы оның түп-тамырына жетіп, шындықты табуға талпынады»,- дейді зерттеушілер.
АҚШ журналистерінің әдістемесіне сәйкес, журналистік зерттеу әдісінің мәні - құрғақ дерек арқылы емес авторлық бағалау арқылы жетістікке жету. АҚШ-тағы журналистік зерттеудің концепциясы -қасақана еместік. Көріп отырғанымыздай, бұл АҚШ журналистикасының теориясы мен тәжірибесіндегі жаңашылдық. Отандық журналистикада деректерге шынайы мән беру арқылы, нақты, әрі тексерілген авторлық позиция көптеген талантты журналистердің шығармашылығында баршылық.
Журналистік зерттеу жанрында корреспонденция, мақала, очеркке сәйкес белгілер кездеседі. Журналистік зерттеудің басқа жанрлардан төмендегідей ерекшеліктері бар: зерттеудің мақсаты; зерттеудің пәні; зерттеудің әдісі; алынған материалды мазмұндау тәсілі өзгеше болуы тиіс.
Гюнтер Вальраф (нем. Günter Wallraff; 1 октября 1942, Буршайд) — немецкий журналист и писатель. Один из основоположников журналистского расследования в современном виде.
В своих репортажах Вальраф, используя метод включенного наблюдения и эксперимента, предстает рабочим завода, гастарбайтером, пациентом, шофером, журналистом желтой прессы и т. п. тем самым обнажая проблемы общества.
В 70-80е годы Вальраф приобрел широкую известность в СССР. Его репортажи публиковались в «Литературной газете», еженедельнике «За рубежом», журнале «Иностранная литература».
На основе своих репортажей Вальраф написал несколько книг, из которых на русский переведены «Нежелательные репортажи» (1982) и «Репортер обвиняет» (1988).
В 2003 году ему был запрещен въезд в Российскую Федерацию[1]
«USA Today» (оқылуы Ю-эс-э́й туде́й, қаз. АҚШ бүгіні) – АҚШ-тың күнделікті шығатын алғашқы жалпыұлттық газеті. Негізін кәсіпкер Эл Ньюхарт Вашингтон қаласында (Колумбияаймағы) қалаған. Газет 1982 жылдың 15 қыркүйегінен бастап шыға бастады. Газеттің алғашқы бас редакторы – Джон Сайгенталер. Керемет сәнді дизайні мен жүргізген маркетингтік саясатының мықты болуының арқасында басылым таралымы жөнінен АҚШ газеттерінің арасында «Таймс оф Индия» газетінен кейін бірінші орынға шықты. «USA Today» Ганнет медиаконгломератының бетке ұстар газетіне айналды. Газет редакциясы Вашингтонның маңында орын тепкен.