Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
1)Күнделіктіқұрылымтарихынқалайтүсінесіз?
XX ғ. басынан бастап адамдардың қарапайым күнделікті өмірінің тарихын ғалымдар зерттей бастайды. Ғалымдар күнделікті өмірді зерттеуде бұл мәселенің маңызды әрі құнды екеніне көздері жетеді. Батыс тарихнамасында күнделікті өмір мәселелерін түсіндіру «Анналдар» мектебімен тығыз байланысты. Оның негізін қалаушы М.Блок пен Л.Феврдің басты мақсаты ретінде қоғамдық ғылымдар арасындағы қарама-қайшылықты жою, зертеушілер іргеліс пәндердің әдісін меңгеріп, тарих ғылымын тарихи кеңістіктегі адамдар туралы ғылым ретінде қарату болып табылады. М.Блок пен Л.Феврдің ізбасары Ф.Бродель адам өмірін рәсімдеу мен ұйымдастырудан тұратын (ландшафт, архитектура, бөлменің ішкі көрінісін әзірлеу; іс-әрекет пен қарым-қатынас: әдет-ғұрып, салт-дәстүр, әдеп) «күнделікті құрылым» терминін енгізді .
Ғасырлар тоғысында «Әлеуметтану ғылымы адамның әдеттегі бір ізді әрекеттерімен айналысу керек», -деп Макс Вебер жазып кеткен. М.Вебердің арқасында күнделікті өмір тарихына қатысты ғылыми тілге «түсіну», «талдау» деген жаңа терминдер енді. «Күнделікті өмір тарихы» (everyday life history, Alltagsgeschichte, histoire de la vie quotienne) –тарихи білімнің жаңа бағыты, оның зерттеу пәніне тарихи-мәдени, саяси-оқиғалық, этникалық, конфессионалдық контекстегі адамзаттың үйреншікті өмір сүру ортасы жатады.Ғылымға күнделікті тәжірибе әлемін айқын ашып көрсеткен Гуссерльдің кейінгі феноменологиясы адамның күнделікті тәжірибесіне көп көңіл бөлудің тәжірибелік және теориялық себебін түсіндіреді. Өзінің ойлап тапқан әдісі – феноменологиялық редукция (барша әлем жақшаға алынып, нәтижесінде күмән туғызбайтын мәліметтің сұрыпталуы) арқылы Гуссерль «айқын» шынайылықты табады. Феноменология негізін қалаушы пікіріне сүйене отырып, біз алғашқы айқындықты жаратылыстану мен математикалық физиканы сипаттайтын әлемнен емес, бізді қоршаған күнделікті өмірден таба аламыз. Ол әрбір адамға толық айқынмен тікелей беріледі /3/.
«Күнделікті өмір – бұл жерде адамдар өмірге келеді, өмірге сүреді, өмірден кетеді, қуанады, ренжиді, жақсы көреді және жек көреді. Осыған орай тарихшылар ғасырлар бойы күнделікті өмірге мән бермей, көбіне терең әрі қиын мәселелерге көңіл бөлді: патшалар, дипломаттар, саясатшылар өмірі, соғыстар мен революциялар т.б. Күнделікті әлем аймағында ғана адам дүниеге келіп өседі, мәдениет, ғылым, өнер, дін дамиды», – деп И.Б. Бутенко пайымдайды .
Ғылымның жалпы заңдарының абстрактілік аралық қайшылықтары (соның ішінде тарих) және қарапайым адамдардың нақты өмірлері тарихи танымда жаңа амалдардың пайда болуына себеп болды. Тарих жекеліктен алшақтап, заңдылықтар мен даму тенденцияларына мән беріп, жалпы көрініс береді. Өзінің нақты жағдайлары мен өмірдің жан-жақтылығы, әлемді тану мен қабылдау ерекшелігі бар қарапайым адамға орын болмады, ол шетте қалды. Адамдардың жекелеген күнделікті өмірі, күйзеліс аймағы, оның болмысының нақты тарихи аспектілеріне тарихшы ғалымдар аса назар аудармады. Жоғарыда аталып өткен мәселелерді шешу үшін тарихшылар күнделікті өмірді зерттеуге бет бұрып, нәтижесінде XX ғ. 60 ж. күнделікті өмір тарихы гуманитарлық ғылымдар қатарында пайда болды. Қазіргі заманғы тарихи ғылымның терең зерттеу парадигмасы, тарих тілі, интеллектуалдық бағдары ауысып, терең ішкі өзгеріске ұшырап отыр. 1960 жылдары «жаңа сциентизм» болған «структурализмді» және XX ғасырдың 80 жылдары «лингвистикалық төңкеріс» немесе «семиотикалық жарылысты» бастан өткізген тарихнама гуманитарлық білімдер желісінде кең таралған постмодерндік парадигманың ықпалына түсті. XX ғасырдың 70 жылдары батыс елдерінде болған тарихи дағдарыс, отандық тарих дамуына енді ғана әсерін тигізіп жатыр. «Тарихи айқындық» мағынасының өзі қайта қарауға ұсынылып, онымен бірге тарихшының өзіндік ұқсастығы оның кәсіптік егемендігі, дерек көзінің шынайылығы (факт пен жалғандық мәселесі) қайта қарастырылды. Дағдарыстан шығу үшін тарихшылар жаңа идеялар мен тәсілдер ойлап таба бастады, соның ішінде «күнделіктілік» категориясына көп мән беріле бастады
XX ғ. басында тарихи танымның жаңа қажеттіліктерін айқын көрсеткен «Анналдар» мектебінің өкілдері болды. Олар: Марк Блок, Люсьен Февр, Фернанд Бродель. XXғ. 30 жылдары «Анналдар» еңбекші адам өмірін зерттеуге бет бұрып, «жұлдыздар тарихына» қарама-қарсы «бұқара халық тарихы» олардың зерттеу пәніне айналды. Тарих «жоғарыдан» емес, «төменнен» басталып зерттелді. «Адам географиясы», материалдық мәдениет тарихы, тарихи антропология, әлеуметтік психология пәндері жасақталды.
Фернанд Бродельдің «Материальная экономика и капитализм (XV-XVIII в.в.)» деп аталатын еңбегінің бірінші кітабы «Структуры повседневности: возможное и невозможное» деп аталады. Бұл еңбекте материалдық өмірдің ескішіл тәртібі мен тарихи шындықтың әртүрлі деңгейінде кездесетін шиеленістер, уақыт және кеңістік диагностикасы туралы философиялық тарихи ойлар анық көрінеді/5/
XX ғасырдың 60–90 жылдары батыс ғалымдарының күнделікті өмір тарихына қызығушылығы арта бастады. Күнделікті өмір мәселесін қозғаған алғаш еңбектер пайда болды. «Одиссей» альмонахында күнделікті өмір тарихының теориясын түсіндіру үшін арнайы мақалалар жүйесі басылды. Г.С.Кнабенің («Общественно-историческое познание второй половины XX века, его тупики и возможности их преодоления»), А.Я. Гуревичтің («Историк конца XX века в поисках метода»), Г.И.Звереваның («Реальность и исторический нарратив: проблема саморефлексии новой интеллектуальной истории») мақалалары шығады. С.В. Оболенскаяның «Некто Йозеф Шефер, солдат гитлеровского вермахта» деп аталатын мақаласында күнделікті өмір тарихын зерттеу әдісі Йозеф Шефердің жеке өмір баянын мысалға ала отырып түсіндіріледі. Веймар Республикасының күнделікті өмірі сәтті зерттелген И.Я.Бисктің жұмысы 1990 жылы жарыққа шықты. Көлемді, әрі әртүрлі дерек көздерін қолданған ол Веймар кезеңіндегі Германия халқының күнделікті өмірін сипаттайды. И.Я.Биск дәлелді мәліметтер, нақты мысалдар көрсетіп, азық –түлік, киім, тұрмыс жағдайын т.б. баяндайды. Егер де Г.С. Кнабье, А.Я. Гуревич, Г.И.Звереваның мақалаларында «күнделіктілік» мағынасында теориялық түсінік берілсе, С.В.Оболенская мақаласы мен И.Я.Биск монографиясы – «күнделікті өмір» мағынасын нақты мысалдар арқылы түсіндіруге талпынған тарихи еңбектер болып табылады /6/.
Батыс тарихнамасы Англия, Франция, Италия, Германия елдерінің тәжірибесін ұмыт қалдыруға болмайды. XX ғ.ғ. 60–70 жылдары адам өмірін зерттеуге байланысты қызығушылық артты, осыған орай күнделікті өмір тарихымен ең алғаш неміс ғалымдары айналыса бастады. «Мемлекеттік саясат пен жаһандық қоғамдық құрылымдар мен үрдістерді талдаудан басқа, қарапайым адамдардың күнделікті өмірін зерттеуге бет бұрайық»деген ұран жүрді.
1984 жылдың 3-6 қазанында Берлинде күнделікті өмір тарихы мәселесіне қатысты дискуссия болып өтті. Ю. Кокканың редакторлығымен дискуссия материалдары «История сверху – история с низу» деген атаумен жарыққа шықты.
Қазіргі заман ресей тарихнамасында күнделікті өмір тарихына арналған арнайы методологиялық аспектілер жасауға көңіл бөлініп отыр. 2002 жылы 16 сәуір күні Ресей ғылым академиясының жанынан Ю.А.Поляковтың төрағалығымен «Человек в повседневности: прошлое и настоящее» деп аталатын Ғылыми кеңес ашылды. Кеңес жұмысы төрт бағытта жұмыс жасайды:
Қазіргі заман ресей тарихнамасында күнделікті өмір тарихына арналған арнайы методологиялық аспектілер жасауға көңіл бөлініп отыр. 2002 жылы 16 сәуір күні Ресей ғылым академиясының жанынан Ю.А.Поляковтың төрағалығымен «Человек в повседневности: прошлое и настоящее» деп аталатын Ғылыми кеңес ашылды. Кеңес жұмысы төрт бағытта жұмыс жасайды:
Бірінші бағыты: тарихи –демографиялық, туылу, өлім, өмір сүру ұзақтығын, денсаулық, ауруға шалдығу, медициналық жәрдем беру.
Екінші бағыты: жанұя, жанұялық сырластық қатынастар, ұрпақ арасындағы қарым–қатынас, жанұядағы бала тәрбиесі.
Үшінші бағыты: тұрмыс жағдайына мән береді: үймен, азық – түлікпен, киім, байланыс құралдарымен қамтамасыз ету.
Төртінші бағыты: демалыс, туризм, спортпен айналысу, мерекелік шаралар өткізу дәстүрлері мәселелерімен айналысады.
Ғылыми кеңес Ресей және шетел ғылыми мекемелерімен бірлесе ғылыми еңбектер жазумен айналысып, ғылыми конференциялар мен дөңгелек үстелдер өткізеді.
«Күнделікті өмір тарихын» зерттеудің алғаш нәтижелері журналдар мен жинақтарда басылып шықты. 1994 жылы тамыз айында Санкт-Петербургтік экономика және финанс университеті жанынан өткен «Российская повседневность 1921-1941г.г.: новые подходы» деп аталатын халықаралық конференцияның материалдар жинағы маңызды еңбек болып табылады. Конференцияға Ресей және шетелдің білікті экономистері, тарихшылары, саясаттанушылары, әлеуметтанушылары, этнограф, әдебиетшілері қатысты /7/.
Е. Ю.Зубкованың «Послевоенное советское общество: политика и повседневность. 1945-1953 г.г.» монографиясы құнды еңбек болып табылады. Еңбек «Социальная история России XX века» сериясынан шықты. Монография екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі бірінші онжылдық тарихына арналады. Зерттеу жұмысы үлкен кешенді мұрағат материалдарына жүгініп, қоғамның көңіл-күйін, саясатқа көз-қарасын білдіреді.
2003 ж. «Документы Советской истории» деп аталатын жинақтың сериясынан «Советская повседневность и массовое сознание 1934-1945» және «Советская жизнь 1954-1963 г.г.» деп аталатын еңбектер шықты. 1934-1945ж.ж. аралықты қамтитын бірінші жинақта соғысқа дейінгі және соғыстан кейінгі күнделікті өмірді сипаттайтын құжаттар қамтылып, қоғамдық көңіл-күй, армиялық өмір мен соғыс күндері, халық шаруашылығы, өнеркәсіп және еңбек қатынастары, кеңестік адамдар тұрмысы, тұтыну, баға, шығындар мен кіріс мәселесі, демографиялық жағдай және репрессиялық тәжірибе мен қылмыс мәселесі қарастырылады.
Қалатанушы зерттеушілер А.Б.Каменеский, С.Ю.Малышева, А.С.Синявский Ресей ғылымының дамуына маңызды үлес қосты. 2003 жылы «Живая история: повседневная жизнь человечества» деп аталатын сериядан Г.ВАндреевскийдің, Д.Засосова, В.Пызинаның еңбектері жарыққа шықты.
2)Реннессанс Қайта Өркендеу дәуірінің мәдени орталығы ретіндегі орнын талдап жазыңыз
Қайта жаңғыру дәуірі . Батыс және орталық Еуропа мәдениеті тарихындағы орта ғасырлық мәдениеттен жаңа заман мәдениетіне өту дөуірі екі ұлы мәдени қозғалысты — Қайта жаңғыру дөуірі мен Реформацияны қамтиды.
«Ренессанс» деген атпен белгілі болған Қайта жаңғыру дөуірі ақсүйектік сипатта болса, ал Реформация қозғалысы — діни бағытта жүзеге асырылды. Қайта жаңғыру идеялары бұқара халықтың арасынан гөрі, қоғамның үстемдік етуші таптарының арасында кеңінен тараса, ал Реформация идеялары бүкіл халық тарапынан кең қолдау тапты. Қайта жаңғыру дәуірі мен Реформацияның өзара қарым-қатынастары әрі күрделі, әрі бір қалыпты емес, бірақ соған қарамастан бұл мөдени төңкерістер жаңа заманның жаршысы, адамзат баласының мәдениет саласындагы жарқын кезеңдерінің бірі болды.
Қайта жаңғыру мөдениеті (Ренессанс) деп аталатын алғашқы буржуазиялық мөдениет — XIV ғасыр аяғында XV ғасыр басында Еуропада, оның ішінде Италияда қалыптасты. Бұл мөдени төңкеріс Венециядан басталып, бүкіл Италияны қамтыды. Қайта жаңғыру дәуірін Еуропаның көптеген мемлекеттері, атап айтқанда: Франция, Испания, Нидерланды, Польша,Чехия, Венгрия, Англия, Балқан елдері және т.б. бастарынан кешірді. Бұл кезеңде итальян қоғамы Грекия мен Римнің көне мөдениетіне ерекше мән беріп, көне мөдени мұраларды жаңғыртумен қызу айналыса бастады.
Тұңғыш рет Еуропа діни идеялар негізінде емес, жалпы адамзаттық гуманистік идеялар рухында бірігуге мүмкіндік алды. Бұл дәуір адамзат тарихындағы сындарлы заман болды. Еуропа бастан кешірген бұл өтпелі кезең — қоғамдық-саяси және мөдени өмірде елеулі орын алды: Экономика саласында — бұл географиялық ашулар заманы мен капиталдың алғашқы қорлану заманы, отарларды жыртқыштықпен бөліп, басып алынған халықтарды айуандықпен тонау заманы, отаршылдық соғыстар заманы болды. Саясат саласында — тәуелсіздік үшін күрес заманы болды. Жаңадан қалыптасып келе жатқан жас буржуазия мүдделері басымдылық танытып «бюргерлік мәдениеттің» барған сайын ұлттық сипатқа ие бола бастау заманы. Толассыз соғыстар, отаршылдардың айуандық әрекеттері және соның нәтижесінде тереңдей түскен таптық қақтығыстар, халыққа қырғидай тиген түрлі ауруларэпидемиясы, талай дарынды еркін ой иелерін отқа жаққан инквизиция оттары, толассыз діни соғыстар — осылардың бәрі Еуропа халықтарының өткен тарихы, дәуір сипаты болды.
Дүниежүзілік мөдениет тарихындағы үлкен тарихи белес — Қайта жаңғыру дәуірі аяқталды. «Қайта жаңғыруды» барлық өркениетті халықтар өз бастарынан өткізген. Ренессанс тек қана Батыс Еуропа халықтарына ғана тән мәдени құбылыс деген көзқарастың мүлдем қате екендігін мәдени-тарихи деректер жоққа шығарып отыр, өйткені Үнділер Ренессансы XVI—XVII ғасырларда болса, Кіндік Азиядағы бұл мәдени өрлеу X—XV ғасырлар қамтиды. Демек, мәдени дамудың шегі жоқ, оның арнасы да кең, әрбір ұлттың дүниежүзілік мәдениетке қосар үлесі, одан алар өзіндік орны бар. Олай болса, «Қайта жаңғыру» мөдениеті тек ежелгі мәдениетке мирасқорлық, ұмытылған өркениет мұраларының игі дәстүрлерін қайта жандандыру, өткен үлгілерді қайталану ғана емес, қайта сол көне және кейінгі рухани қорлар тоғысынан қуат алып, тыңнан бой түзеу, гүлдену.
«Қайта жаңғыру» термині осы дәуірдің белгілі суретшісі, сәулетшісі және өнер тарихының асқан білгірі Джордане Базари (1512—1574) өзінің «Жизнеописание наиболее знаменитых живописцев, ваятелей и зодчих» (XVI ғасыр) деген еңбегінде алғаш рет қолданған. Демек, бұл терминнің мағынасы — көне заман мәдениетін жаңғырту болып табылады. Ал одан кейін, дәлірек айтқанда, XVIII ғасыр бастап Италиялық жаңғыру дәуірі адамның қайта жаңғыруы және гуманизм дәуірі деп сипатталады. XIV— XV ғасырлар Италия мәдениетін былай сипаттаудың тамыры да осы дәуірде жатқандығын атап өткен дұрыс сияқты, өйткені тұңғыш рет «адам» табиғаты, «адамгершілік» деген ұғымдарды енгізген осы дәуірдің алыптарыЛеонардо Бруни мен Колюччо Салютати болатын. Тереңірек үңіліп қарайтын болсақ, «гуманизм» латынның «адамгершілік» деген сөзінен шыққан (гомо — «адам» деген ұғымды білдіреді). Бұл терминді «жаңа адамдар» — (гуманистер) енгізген. Олардың ойынша, гуманизм бүкіл адамзат баласы тудырған мол мәдени мұраларды құныға оқып, зерттеп-білуге ұмтылу болып табылады. Олай болса, Қайта жаңғыру заманының басты жаңалығы — ғасырлар қойнауына көз жүгіртіп, өткен замандардағы көне мәдени мұраларды қайта жаңғырту болып табылады. Белгілі ғалым — гуманист, Леонардо Бруни (1370—1444 жылдары) «гуманизмді» адамның өмірі мен әдет- ғұрып, салт-дәстүрлеріне қатысты дүниелерді танып-білумен және адамды рухани жағынан жетілдіріп, оны әсемдікке, ізгілікке баулитын жағдайларды ғылыми тұрғыдан зерттеп білу деп түсінді.
3) Реннессанскезеңініңнегізгіэтикетінсипаттаңыз
Қайта Өрлеу жаңа европалық мәдениетті қалыптастырудың ұзақ, күрделі және қарама-қайшы процесі ретінде көрсетіледі. Оның кейінгі орта ғасырдың әлеуметтік және рухани өмірінің терең алғышарттары болды, ол өз кезеңінің көптеген нақты экономикалық, саяси, идеологиялық факторларымен негізделеді. Бұл процесс ескі орта ғасырлық әлеммен күресте және ымыраға келуде болды. Соңында оның дамуы “шіркеудің рухани диктатурасын” бұзып, гуманистік дүниетанымды бекітті, идеология мен мәдениеттің барлық облыстарының революциялық өзгеруіне әкелді.
Официальная идеология средневековья резко противопоставила духовное материальному. Открыто провозглашенное разделение духа и тела, священного и мирского, бога и человека, разделение, доведенное до противоборства в учении Августина Блаженного, определило новую систему духовных ценностей, иное взаимоотношение добра и зла предстает как противоборство бога и дьявола. У Августина Блаженного есть учение “о граде Божием”. Два рода любви, первыми выразителями которых были Каин и Авель, – “земная любовь к себе, доведенная до презрения к богу, и небесная любовь к богу, доведенная до презрения к самому себе”, создают “два града” – земной (его ждет неизбежная гибель) и небесный (вечный). Род человеческий лишен небесного града из-за первородного греха и заклеймен каиновой печатью. Душа человека отягощена телесностью, человек обречен на вечное адское мучение после краткого земного существования, в котором он по собственной злой воле способен только грешить. Мудрость, мужество – проявление греховной гордыни; истинные добродетели – смирение, вера в бога, любовь к нему и надежда на спасение. Единственной формой земной активности человека, достойной одобрения, является религиозное подвижничество (аскетизм и борьба с еретиками).
Средневековое общество Западной Европы было жестко иерархизировано. Общественное сознание этой эпохи представляло его состоящим из трех разрядов – “молящих, воюющих и работающих”. Но постепенно класс феодалов стал расширяться за счет незнатных воинов (рыцарей). К XI в. в Западной Европе сложилось особое сословие – рыцарство, которое в XII – XV вв. достигло своего расцвета. Сами рыцари считали себя “цветом мира”, высшим слоем общества, создавшим свой образ жизни, свой кодекс морали и нравов. Они сформировали особые нормы и ценности, позволившие им отделиться от неблагородных, простолюдинов. XIV – XV вв. называют веком рыцарства, и для этого, действительно, есть основания, поскольку в это время рыцарство окончательно оформляется как особое сословие, как определенный образ жизни и, наконец, как определенный менталитет и культура.
Именно в этот период средневековья окончательно складывается в общественном сознании образ идеального рыцаря и кодекс рыцарской чести. Идеалом поведения и образа жизни становится максимальное приближение к этому личностному образцу. Так что же представлял собой этот образ рыцаря “без страха и упрека”, какими качествами он должен был обладать?
С этой целью обратимся к материалам книги М. Оссовской “Рыцарь и буржуа”, к другим историческим и художественным источникам, дающим представление об этом времени.
“В принципе, – пишет М. Оссовская, – рыцарь должен был происходить из хорошего рода... “в принципе”, потому что иногда в рыцари посвящали за исключительные военные подвиги. Кроме того, можно было – и это случалось все чаще по мере развития городов и усиления их значения – купить эту привилегию”.
Одним же из главных признаков благородства в среде светских феодалов была длинная родословная, которая велась по отцовской линии – линеаж. Это вызвало стремление каждого из них любым возможным способом и при каждом удобном случае прославлять действительные, а нередко и выдуманные доблести и моральные достоинства и подвиги своих предков.
Ядро рыцарского кодекса чести составляла верность своему сеньору. Предательство и вероломство считались для рыцаря тягчайшим грехом и влекли за собой исключение из военно-аристократической корпорации, которую и представляло собой рыцарство.
От рыцаря ожидалось, что он будет постоянно заботиться о своей славе. Это было связано с тем, что в культуре рыцарства чрезвычайно важна была внешняя сторона. В жизни рыцаря многое было сознательно выставлено напоказ. Он постоянно стремился к первенству, к славе, к известности, которые требовали своего подтверждения все новыми и новыми испытаниями, подвигами. Рыцарь постоянно должен был подтверждать свое место в иерархии, которое зависело от количества и качества побежденных им рыцарей. Он не мог спокойно слушать о чужих успехах и стремился к тому, чтобы о его подвигах и его любовных приключениях знал “весь христианский мир”. (Как не вспомнить в связи с этим “славного рыцаря печального образа” Дон-Кихота!)
При этом следует отметить, что непременным свойством рыцаря, как человека благороднорожденного, должна была быть щедрость, прежде всего по отношению к тем, кто прославлял при дворах подвиги рыцаря. Эти люди всегда могли рассчитывать “на хорошее угощение и приличные случаю подарки перед отправлением в дальнейший путь”. От рыцаря требовалось, не торгуясь, дарить любому то, что он просил в качестве платы. “Лучше разориться, чем прослыть скупцом. Первое – только на время, ведь принятие дара обязывает воздать за него сторицею. Скупость же ведет к потере звания, положения, к исключению из общества”.
Ориентация рыцарской культуры на внешнее проявление выражалась в том, что в качестве рыцарских добродетелей подчеркивались красота и привлекательность. Отсюда и внешний блеск культуры рыцарства, особое внимание к ритуалу, атрибутике, символике цвета, предметов, манерам. Красоту рыцаря должны были подчеркивать дорогие одежды, богато украшенные золотом и драгоценными камнями. Одежда точно указывала на социальную категорию и положение носившего ее человека. Носить не ту одежду, которая подобает человеку по его рангу, означало совершить грех гордыни или, наоборот, падения. Особое внимание в этом плане уделялось аксессуарам – головным уборам и перчаткам, которые точно указывали ранг.
От рыцаря требовались учтивость, умение сочинять или хотя бы читать стихи, играть на каком-либо музыкальном инструменте. Он должен был быть развитым и физически, поскольку от него постоянно требовалась довольно большая физическая сила – иначе он просто не смог бы носить доспехи, которые весили 60 – 80 кг. Отличительной чертой рыцаря была безусловная верность своим обязательствам по отношению к равным себе, поэтому в этой среде были широко распространены различные рыцарские обеты, клятвы, соглашения, которые сопровождались специальными жестами. При этом рыцарским клятвам и обетам придавался характер публичности.
Обязанностью рыцарей была и забота о сиротах, вдовах и вообще забота о слабых. Но все же главным составляющим рыцарского кодекса было отношение к врагу и женщине.
Одним из безусловных требований к рыцарю было мужество. Боязнь быть заподозренным в трусости, недостатке мужества диктовала и соответствующие формы поведения рыцаря в бою: он не имел права отступать; нельзя было убивать противника сзади; убийство безоружного врага покрывало рыцаря позором; следовало предоставлять противнику, по возможности равные шансы (если противник упал с коня, рыцарь тоже слезал с коня) и т.д.
Все эти правила, обязательные в сражении, диктовались уважением к противнику, гордостью и, наконец, гуманностью. Главным для рыцаря была не сама победа, а поведение в бою, причем независимо от того, был ли этот бой настоящим сражением или рыцарским турниром, приобретшим особую популярность и пышность в XII – XIV вв., когда на них собирались рыцари со всех концов Европы.
Вместе с тем рыцарские идеалы не совсем соответствовали тем принципам гуманизма, равенства перед Богом, всепрощения и т.д., которые проповедовались христианством. Гордыня – один из самых страшных грехов для христианина – считался важнейшим достоинством рыцаря. Месть за оскорбление (нередко мнимое) была законом его этики. Рыцари мало ценили человеческую жизнь, свою и особенно чужую... Пренебрежение к чужой жизни усугублялось тем, что свой этический кодекс рыцари считали необходимым выполнять только в рамках социальной группы, к которой они принадлежали.
Особым было и отношение рыцаря к своему коню и, конечно, к своему оружию, которое, как и одежда, было включено в этикетную классификацию: в зависимости от социального статуса в иерархической структуре предполагалось ношение того или иного оружия. Так, например, сабля и скрамаскас ценились выше, чем копье, лук и стрелы еще ниже.
Ну и, наконец, одной из важнейших обязанностей рыцаря было поклонение прекрасной даме.
4)Кейінгі Ренессанс кезеңіндегідворяндардыңморальдықидеалдарынсипаттаңыз
5)Жаңа заманның басындағы Англиядағы, Франциядағы, Италия мен Германиядағы демографиялық жағдайдың өзіндік ерекшеліктерін салыстырып көрсетіңіз- ЖОК
6-7) XVI-XVIII ғғ. Еуропадағыашаршылық пен эпидемиялардыңнегізгісебептерінесараптамажасаңыз. Ашаршылық пен эпидемиялардыңЕуропадағы урбанизация үрдісінеәсері.
Массовый голод в Европе.
До XIX века массовый голод был обычным явлением во всех странах. Он был связан с неурожаем. В Средние века на каждые 8-10 лет выпадал один голодный год с высокой смертностью. Особенно тяжелы были 1030—1032 годы во Франции, 1280—1282 годы в Богемии. По словам современников, голод 1125 года уменьшил население Германиинаполовину. Спутниками голода были болезни, мор, грабежи, убийства и самоубийства; дело доходило до открытого пожирания детей родителями (1505 год в Венгрии). Обычной и даже узаконенной мерою было изгнание бедных за городскую черту, где они обрекались на голодную смерть; во Франции эта мера практиковалась ещё в XVII веке.
В 1772 г. в Саксонии 150 тыс. человек умерли от недостатка хлеба. Ещё в 1817 г. голод свирепствовал во многих местностях Германии; в меньшей степени это можно сказать и про 1847 г.
Массовый голод в Европе ушёл в прошлое с середины XIX века благодаря развитию путей сообщения, что позволило быстро обеспечить поставки продовольствия в неурожайные регионы. Сложился мировой рынок продовольствия. Цены на хлеб перестали напрямую зависеть от урожая в стране: обильные местные урожаи их почти не понижают, неурожаи — не повышают. Доходы населения повысились, и крестьяне в случае неурожая стали в состоянии приобретать недостающее продовольствие на рынке.
В Зарубежной Европе начиная с эпохи Возрождения происходил довольно устойчивый рост населения. Однако были периоды, когда во многих странах и районах из-за эпидемий, голода и войн численность населения сокращалась. От чумы 14 века умерло 35%населения Европы. Одной из причин периодического сокращения населения была и эмиграция. Во время Великих географическихоткрытий эмигранты из Испании, Португалии, Англии, Голландии, Франции перебирались в заокеанские страны. Эпидемией назывались «мор»(loimos), дословно «чума», но под этим словом понималась не только чума, но и тиф(в основном сыпной), оспу, дизентирию. Нередко бывали смешанные эпидемии.
Средневековый мир находился на грани вечного голода, недоедающий и употребляющий скверную пищу… Отсюда брала начало череда эпидемий, вызываемых потреблением непригодных в пищу продуктов. В первую очередь это наиболее впечатляющая эпидемия «горячки» (mal des ardents), которую вызывала спорынья (возможно, также и другие злаки); эта болезнь появилась в Европе в конце Х в, так же был распространен туберкулез.Чёрная смерть (чёрный мор, от лат. atra mors) — пандемия чумы, протекавшей преимущественно в бубоннойформе, прошедшая в середине XIV века по Азии, Европе (1346—1353), Северной Африке и островуГренландии[⇨]. Известна также под названием «вторая пандемия»[⇨]. По всей вероятности, распространилась из природного очага на территории пустыни Гоби в результате резкого изменения климата в Евразии, вызванногомалым ледниковым периодом. Охватив сначала Китай и Индию, проникла в Европу вместе с монгольскими войсками и торговыми караванами[⇨]. В общей сложности от Чёрной смерти за два десятилетия погибло не менее 60 миллионов человек (во многих регионах — от трети до половины населения)[⇨]. Хотя и в меньших масштабах, пандемия повторилась в 1361 году («Вторая чума»), в 1369 году («Третья чума») и ещё несколько раз
8. Ортағасырлық Еуропаның тамақтану құрылымының ерекшелігі
9Ортағасырлық Еуропадағы қала тұрғыны мен село тұрғынының негізгі тұрмысындағы ерекшеліктері сипаттаңыз
Қолөнершілер жасаған бұйымдар шаруалар қолынан шыққан заттарға қарағанда әлдеқайда берік те әдемі болды. Тәжірибелі шеберлердің бұйымдарын барған сайын көп адам керек ете бастады. Бірақ алым жинау кезінде ісмерлер жасаған бұйымдардың едәуір бөлігін феодалдар тегін алып коятын. Сондықтан колөнершілер поместьелерден қашып кетіп, тапсырыс берушілер мен сатып алушыларды іздестіріп, бір орыннан екінші орынға ауысып отырды. Бертін келе кезбе колөнершілер тұрақтана бастады. Олардың қоныстары жол тораптарының, өзен өткелдерінің бойында және қолайлы теңіз айлағына таяу жерлерде пайда бола бастады. Олар өз үйлерін ірі монастырьлар мен атақты феодалдар бекіністерінің іргесіне, Ежелгі Римнің қираған қамалдары арасына салды.
Қолөнершілер тап осындай жерлерге не себепті қоныстанды? Монастырьлар мен замок тұрғындары үй жиһаздарын, киім-кешек, қару-жарақ жасауға тапсырыс беретін. Соғыс бола қалған жағдайда бекініс қабырғаларының қалқасында қорғануға болатын еді. Бұл жерлерге көпестер де жиі келіп, тіпті қоныс теуіп қалып жүрді. Олар шығыстың қымбат тауарларын, сондай-ақ темір, тұз, тері, жүн әкелді. Жақын жердегі деревнялардың шаруалары да азық-түліктерін сатып, керекті бұйымдарын алу үшін келіп-кетіп жүрді. Сөйтіп бұл жерлерде қолөнершілер өз бұйымдарын өткізіп, керекті шикізат сатып алатын.
Осылайша қолөнердің ауыл шаруашылығынан бөлінуі нәтижесінде Еуропада қалалар пайда болып, өсе бастады. Еңбектің жаңа бөлінісі - қала мен деревня қатынасы дами түсті. Халқы ауыл шаруашылығымен шұғылданатын деревнялардан қалалардың айырмашылығы сол, олар колөнер мен сауда орталығына айналды.
Рыцарьлар мен тонаушылардың шабуылынан қорғану үшін қала тұрғындары өз қоныстарын айналдыра ор қазып, биік жал көтерді, ясал үстіне ағаш қалқандар тұрғызды. Бұл бекіністер кейін тас қабырғалармен ауыстырылды. Қалаға келе жатқан жолаушы қала бекінісінің қабырғалары мен мұнараларын тіпті алыстан-ақ көретін. Қалаға көтерілмелі көпірден өтіп, қырағы қарауылдар күзетіп тұратын ауыр Кақпалар арқылы ғана кіруге болатын. Қала бекіністерін аз күшпен алу мүмкін емес еді. Осы кезеңде Италиядағы жонө Франдияның оңтүстігіндегі ескі қалалар қайтадан қалпына келтіріліп, жаңа қалалар бой көтерді. Х-ХІ ғасырларда қалалар Батыс және Орталық Еуропаның өзге елдерінде де пайда болды.
10) Қытай өркениетіндегі тұрмыстық заттар және олардың фэншуймен байланысы
Фэншуй, или фэн-шуй (кит. трад. 風水, упр. 风水, пиньинь: fēngshuǐ — дословно «ветер и вода»), иногда называемый геомантией —даосская практика символического освоения пространства. С помощью фэншуй можно выбрать «наилучшее» место для строительства дома или захоронения, «верную» разбивку участка; считается, что специалист фэншуй может прогнозировать события.
Цель фэншуй — поиск благоприятных потоков энергии ци и их использование на благо человека.
12. Ағылшынбуржуазиялықреволюциясыкезіндегіпуританныңкүнделіктіөмірі
XVI ғасырдың екінші жартысында Англия және Шотландияда ағылшын шіркеулерінің тізбекті реформациясы үшін қалыптасқан оппазициялық - діни қозғалыс. Католицизмнен қалған белгілерден оны тазарту: епискілік институттарын өзгерту, шіркеу жерлерін кәмпескелеу, шіркеулердің арзандауы. Пуритандар оразаны, қасиеттілерді, көптеген діни мерекелерді мойындамады
Они жили, следуя «методу» (мы бы сказали «правилу жизни»), тщательно планируя и распределяя свое время не столько для того, чтобы не допустить в своей жизни ничего плохого, сколько для того, чтобы привнести в свою жизнь все хорошее и важное. Эта мудрость всегда необходима деловым людям – и тогда, и теперь! В наше время мы склонны жить наугад, как придется, не планируя свою жизнь; мы живем в целом ряде не сообщающихся между собой «отсеков». Тот, кто большую часть времени чувствует себя загруженным и растерянным, может многому научиться у пуритан.
Гере писал: «Пуританин старался создать Церковь из своей семьи… чтобы рождённые в его семье родились бы вновь свыше для Бога». В наш век, когда семейная жизнь стала хрупкой даже среди христиан, когда малодушные супруги предпочитают легкий путь развода усилиям по улучшению своих отношений, а самовлюбленные родители балуют детей в материальном смысле, упуская их духовность, нам ещё раз следует поучиться у пуритан, чье поведение в этом отношении было совершено иным.
Целью пуритан было завершение того, что было начато английской Реформацией: закончить преобразование англиканских богослужений, ввести действенную церковную дисциплину в англиканские приходы, установить праведность в политической, социально-экономической и семейной сферах, обратить всех англичан в твердую евангелическую веру. Через проповедование и разъяснение Евангелия и освящение всех видов искусств, науки и ремесла Англия должна была стать страной святых, примером и образцом всеобщей святости и в силу этого средством благословения мира.
Такова была мечта пуритан, которая складывалась во время правления Елизаветы I, Иакова I и Карла I. Она расцвела в период Междуцарствия, а затем сникла в мрачные времена преследований в период с 1660 г. (Реставрация) по 1689 г. (Веротерпимость).
Пуритане воспринимали жизнь во всей ее совокупности, ибо они воспринимали ее Творца как Господа в каждой сфере жизни. Их цель была в том, чтобы «святость пред Господом» охватила всю жизнь во всей ее полноте.
16. Ежелгі Греция тұрғындарының мәдениеті мен тұрмысы (білімі, өнері, күнделікті өмірі)
36.Қала сословиясының пайда болуы және олардың қоғамдағы рөліҚала сословиясының пайда болуы және олардың қоғамдағы рөлі
Біздің заманымызға дейінгі грек-парсы соғыстары (500—449 жылдар) ежелгі Грекияның тарихындағы бетбұрыс кезең болды, өйткені дәл осы уақыттан бастап грек мәдениетінің классикалық кезеңі басталды. Азаттық жолындағы күресте парсылардың талқандалуы ежелгі Грекия мемлекет-қалаларының қоғамдық құрылысының артықшылығын көрсетіп қана қоймай, азаматтық сананың артуына, ең бастысы — классикалық құлдық қоғамның толық қалыптасуына, ал өз кезеңінде полистік демократияның дамуының нәтижесінде экономикалық және саяси өмірдің жанданып, мәдениеттің гүлденуіне әкеліп соқты. Біздің заманымызға дейінгі V ғасыр Афины, әсіресе Периклдің (біздің заманымызға дейінгі 444—429 жылдар) басшылығы кезінде аса ірі мәдени орталыққа айналды. Афинының рухани өмірінде демократиялық құрылыстың орнығуы — грек театрының гүлденуімен, трагедиялық және комедиялық шығармалары дүниежүзілік әдебиеттің асыл қазынасына енген Эсхилдің, Софоклдың, Еврипид пен Аристофанның шығармашылықтарымен тұспа-тұс келд
Архаикалық дәуірде әдебиет саласында лирикалық жанр үстемдік етсе, ендігі жерде трагедия мен комедия жанрлары басты орынға шықты. Дәл мағынасында трагедия деген сөз — «ешкілер әні» деген мағына береді. Ол — ешкі терісін жамылып, әзіл-оспақтық сарында хормен өлең айтудан шыққан. Афиныда Дионис құдайдың құрметіне байланысты жалпы мемлекеттік мейрамның бекітілуі — трагедияның мерейін жоғарылата түсті. Мифологиялық кейіпкерлерге толы грек трагедияларының басты мазмұны — халықтың өз теңдігі мен әлеуметтік әділет жолындағы қаһармандық күресінің сан саласына арналған. Грек трагедиясының Гомер дастандары сияқты үлкен тәрбиелік мәні болды. Сонымен бірге трагедиялық кейіпкерлер іректердің бойында адамгершілік, парасат сезімдері, азаматтық биік этикалық асыл қасиеттерді ныгайтты. Трагедияда грек мәдениетінің катарсис (тазару) деп аталатын ұғымы кеңінен көрініс тапты. Трагедия жанрының гүлденуі Эсхил, Софокл, Еврипид сияқты үш драматургтердің есімімен тығыз байланысты болды. Адамзат мәселесі, адамның тағдыры, әділеттілік пен игілік және тағы да басқа мәселелер осы бір даналар назарында болды, бірақ олардың әрқайсысының өзіндік ой-толғамдарының, өзіндік көзқарастарының бар екендігі аңғарылып тұрды.
Ежелгі Крит және Ахейлік Греция. (б.з.д. ІІ м\ж).
Ондаған жылдар бойы жүргізілген археологиялық қазбалар Балқан түбегінің оңтүстігі адам баласы жайлаған ең ежелгі ме-| кендердің бірі екендігін көрсетті.Неолит дәуірінің басынан бастап өмір сүруге қолайлы аралдар-ды, ең алдымен Критті халық мекендеді. Б.э.д. V мыңжылдықта Крит аралына Кіші Азиядан, қүрылықтық Грециядан жер ауғандар теңізбен жүзіп келген болуы керек. Кіші Азияның археологиялық қалдықтарына ұқсас нәрселер және ежелгі Греция аңыз-ертегілері-нің кейбір деректері осы жөнінде айтады.
Криттің ежелгі тарихын қалпына келтіруге мүмкіндік берген археологиялық зерттеулерді XIX ғ. 90-жылдарында Артур Эванс жүргізді. Крит үш құрылықтың — Еуропаның, Азияның жэне Афри-каның аралығында түр. ¥зындығы 250 шақырым, көлденеңі 12-ден 60 шақырымға дейін созылып жатыр.
Миной өркениетінің пайда болу кезеңі — III—II мыңжылдықтар аралығында, немесе ертедегі қола дэуірінің аяғында. Бүл уақытқа дейін Крит мәдениеті Эгей әлеміндегі ертедегі мәдениетінен жоғары тұрды. Неолит және оны ауыстырған ертедегі қола дәуірі (б.эд. VI—III мыңжылдықтар) Криттің келесі жаңа сатыға өту кезеңін дайындады. Бүл өтуді дайындаған Крит қоғамының өндіргіш күш-терінің жетілдірілуі және дамуы болды.
Б.э.д. III мыңжылдықта Критте мысты қорыту, онан кейін қоі ланы өндірген. Тастан жасалған өндіріс құралдары біртіндеп қола-дан жасалған құралдармен ығыстырылды. Ауыл шаруашылығында; жылдам өзгерістер жүрді. Оның негізіне жер шаруашылығы жатты. Үш ауыл шаруашылылық өнім түрлері өсірілген (арпа, жүзім және, зәйтүн). Минойлық қолөнершілердің жоғары шеберлігі б.э.д. IIII чпцжыддықтағы зергерлік бұйымдар, ыдыстар, кесілген мөрлер тастан қашалып жасалған. Онан кейін қыш кең тараған.
Қауымның артық өнімдері қауымдық және тайпалық байланысты өрістетуге жағдай жасады. Критте сауданың дамуына теңізде жүзуі егті. Көптеген Крит тұрғын орындары аралдың шеткі
рналасқан. Крит тұрғындары өзіне іргелес жатқан Крит аралдары түрғындарымен, құрылықтық Греция аудандарымен, Кіші Азиямен тығыз байланыс жасап, Сирия мен Египетке барып
Иыргаш. Б.э.д. III мыңжылдықта криттіктердің өркендеуіне үш жағдай әсер еткен. Олар теңіз арқылы сауда жүргізген, балық аулау теңізде қарақшылық жүргізу арқылы экономикасы өркендеді. Халық санының өсуі, көптеген түрғын орындардың қалыптасуына әкеліп соқтырады. Көбіне олар Криттің шығыс жағалауына және орталық жазықта орналасты. Крит қогамында әлеуметтік жіктелу процестері де жүрді. Кейбір қауымдіар ішінен біртіндеп ақсүйектер пайда болды. Оның құрамына ру көсемдері мен абыздар кірді. Бүл адамдар тобы қатардағы қауым көпшілігінен ерекше түрды. Біртіндеп басқа жақтан қолға түскен жатжерліктер — құлдар пайда
ола бастады, Бұл кезеңде біртіндеп Критге жаңа саяси қатынастар капыптаса бастады. Көп тұрғындары бар күшті қауымдар элсіз қауымдастарды багындырып, оларға сдлық салып тәуелді етіп отырды.
Б.з.д ҮІІІ-ҮІ ғғ. Архайкалық Греция. Классикалық Греция.
Грецияның басқа қалалары сияқты, Спартада өндіргіш күштерінің өсу, көршілес елдермен жиі - жиі шайқаса беруі және ішкі күресте ру қатынастарының ыдырап, құл иелену мемлекетінің құрылуына әкеліп соқты. Спартада мемлекет өте ертеде шықты, ол жаулап алу нәтижесінде құрылды және басқа полистерге қарағанда, онда ру құрылысының қалдықтары әлдеқайда көп сақталды. Спарта құрылысының және аздап бүкіл дорий құрылысының негізгі өзгешелігі, күшті мемелекеттілігінің ру мекемелерімен үйлесуінде еді.
Спарта полисінде көпшілік тұрғындар бір – бірін жақсы білді. Спарта экономикасының негізі жер игеру болды. Табиғи жағдайына байланысты ауыл шаруашылығ бірнеше салаға бөлінді: астық жинау, жүзім, зәйтүн, бау – бақша және мал шаруашылығы.
Ежелгі Спартада басты кәсіп егін шаруашылығы болды. Ежелгі Спартада жерге жеке меншік болған жоқ. Бүкіл жер қауымға тиісті болды. Ал қауым өзінің мүшелеріне жеке учаскелерді уақытша пайдалануға беріп отырды. Жер қауы меншігі болып саналғандықтан, олар не сата, не айырбастай алмады.
Қолөнер кәсібі Спартада өте аз өркендеді. Қолөнермен жекелеген адамдар ғана айналысты. Олар тек ең қажетті заттарды ғана жасады. Бірнеше ғасырлар бойы спарталық қолөнер өркендемей, даму сатысы төмен дәрежеде тұрды.
Спартандықтардың тәрбиесі басқа грек қала мемлекеттеріндегі тәрбиеден мүлдем бөлек болды. Плутархтың еңбегінде спартандықтардың тәрбиесін туралы былай жазады: « Асыраушылар өте сапалы тәрбиеледі. Олар баланы жөргекке орамады, тамақты талғатпады, қараңғылық пен жалғыздыққа үйретті, бұл оларға еркіндік береді деп түсінген еді. Тіпті көршілес басқа мемлекеттер Лакониядан асыраушы, яғни тәрбиешілер сатып алатын кездері де болған». Плутархтың ХҮІІІ жазбасында Ликург туралы деректерінен Спартаның қоғамындағы әлеуметтік жағдайды жақсы көруге болады. Онда Ликургтің бала тәрбиелеу жөнінде шығарған реформаларына да мән беруге болады. Спартада әкесі баласын өзі қалауынша тәрбиелеуге рұқсаты болмаған. Бала жалпы қоғамдық тәрбиешілер қарамағында болады. Өсіп келе жатқан баланы әскери іске баулу барысында көптеген әрекеттерге бой ұрдырған. Мысалы: Ликург ата – ансынан жеті жасқа жетер жетпестен балаларын бөліп алып, оларды отрядтарға таратқан. Балалар бірге өмір сүріп, бірге ойнап тамақ табуды бірлесіп үйренеді. Балалар ішінен ең пысық, айлакерлерін басшы етіп сайлайды. Оған қалғандары бағынуы тиісті болады. Бұл бір адамға бағынуға жастайынан үйренуге ықпалын жасаған еді. Балалларды ойын үстінде ақсақалдар бақылап отырған. Арасынан ең жау жүрек, ең мықтыларын ақсақалдар анықтаған. Көбінесе ақсақалдар төбелесті өздері әдейі ұйымдастырып ызақорлыққа баулыған.
Ежелгі Греция тарихы.
Ежелгі Крит және Ахейлік Греция. (б.з.д. ІІ м\ж).
Ондаған жылдар бойы жүргізілген археологиялық қазбалар Балқан түбегінің оңтүстігі адам баласы жайлаған ең ежелгі ме-| кендердің бірі екендігін көрсетті.Неолит дәуірінің басынан бастап өмір сүруге қолайлы аралдар-ды, ең алдымен Критті халық мекендеді. Б.э.д. V мыңжылдықта Крит аралына Кіші Азиядан, қүрылықтық Грециядан жер ауғандар теңізбен жүзіп келген болуы керек. Кіші Азияның археологиялық қалдықтарына ұқсас нәрселер және ежелгі Греция аңыз-ертегілері-нің кейбір деректері осы жөнінде айтады.
Криттің ежелгі тарихын қалпына келтіруге мүмкіндік берген археологиялық зерттеулерді XIX ғ. 90-жылдарында Артур Эванс жүргізді. Крит үш құрылықтың — Еуропаның, Азияның жэне Афри-каның аралығында түр. ¥зындығы 250 шақырым, көлденеңі 12-ден 60 шақырымға дейін созылып жатыр.
Миной өркениетінің пайда болу кезеңі — III—II мыңжылдықтар аралығында, немесе ертедегі қола дэуірінің аяғында. Бүл уақытқа дейін Крит мәдениеті Эгей әлеміндегі ертедегі мәдениетінен жоғары тұрды. Неолит және оны ауыстырған ертедегі қола дәуірі (б.эд. VI—III мыңжылдықтар) Криттің келесі жаңа сатыға өту кезеңін дайындады. Бүл өтуді дайындаған Крит қоғамының өндіргіш күш-терінің жетілдірілуі және дамуы болды.
Б.э.д. III мыңжылдықта Критте мысты қорыту, онан кейін қоі ланы өндірген. Тастан жасалған өндіріс құралдары біртіндеп қола-дан жасалған құралдармен ығыстырылды. Ауыл шаруашылығында; жылдам өзгерістер жүрді. Оның негізіне жер шаруашылығы жатты. Үш ауыл шаруашылылық өнім түрлері өсірілген (арпа, жүзім және, зәйтүн). Минойлық қолөнершілердің жоғары шеберлігі б.э.д. IIII чпцжыддықтағы зергерлік бұйымдар, ыдыстар, кесілген мөрлер тастан қашалып жасалған. Онан кейін қыш кең тараған.
Қауымның артық өнімдері қауымдық және тайпалық байланысты өрістетуге жағдай жасады. Критте сауданың дамуына теңізде жүзуі егті. Көптеген Крит тұрғын орындары аралдың шеткі
рналасқан. Крит тұрғындары өзіне іргелес жатқан Крит аралдары түрғындарымен, құрылықтық Греция аудандарымен, Кіші Азиямен тығыз байланыс жасап, Сирия мен Египетке барып
Иыргаш. Б.э.д. III мыңжылдықта криттіктердің өркендеуіне үш жағдай әсер еткен. Олар теңіз арқылы сауда жүргізген, балық аулау теңізде қарақшылық жүргізу арқылы экономикасы өркендеді. Халық санының өсуі, көптеген түрғын орындардың қалыптасуына әкеліп соқтырады. Көбіне олар Криттің шығыс жағалауына және орталық жазықта орналасты. Крит қогамында әлеуметтік жіктелу процестері де жүрді. Кейбірқауымдіар ішінен біртіндеп ақсүйектер пайда болды. Оның құрамына ру көсемдері мен абыздар кірді. Бүл адамдар тобы қатардағы қауым көпшілігінен ерекше түрды. Біртіндеп басқа жақтан қолға түскен жатжерліктер — құлдар пайда
ола бастады, Бұл кезеңде біртіндеп Критге жаңа саяси қатынастар капыптаса бастады. Көп тұрғындары бар күшті қауымдар элсіз қауымдастарды багындырып, оларға сдлық салып тәуелді етіп отырды.
Грецияның басқа қалалары сияқты, Спартада өндіргіш күштерінің өсу, көршілес елдермен жиі - жиі шайқаса беруі және ішкі күресте ру қатынастарының ыдырап, құл иелену мемлекетінің құрылуына әкеліп соқты. Спартада мемлекет өте ертеде шықты, ол жаулап алу нәтижесінде құрылды және басқа полистерге қарағанда, онда ру құрылысының қалдықтары әлдеқайда көп сақталды. Спарта құрылысының және аздап бүкіл дорий құрылысының негізгі өзгешелігі, күшті мемелекеттілігінің ру мекемелерімен үйлесуінде еді.
Спарта полисінде көпшілік тұрғындар бір – бірін жақсы білді. Спарта экономикасының негізі жер игеру болды. Табиғи жағдайына байланысты ауыл шаруашылығ бірнеше салаға бөлінді: астық жинау, жүзім, зәйтүн, бау – бақша және мал шаруашылығы.
Ежелгі Спартада басты кәсіп егін шаруашылығы болды. Ежелгі Спартада жерге жеке меншік болған жоқ. Бүкіл жер қауымға тиісті болды. Ал қауым өзінің мүшелеріне жеке учаскелерді уақытша пайдалануға беріп отырды. Жер қауы меншігі болып саналғандықтан, олар не сата, не айырбастай алмады.
Қолөнер кәсібі Спартада өте аз өркендеді. Қолөнермен жекелеген адамдар ғана айналысты. Олар тек ең қажетті заттарды ғана жасады. Бірнеше ғасырлар бойы спарталық қолөнер өркендемей, даму сатысы төмен дәрежеде тұрды.
Спартандықтардың тәрбиесі басқа грек қала мемлекеттеріндегі тәрбиеден мүлдем бөлек болды. Плутархтың еңбегінде спартандықтардың тәрбиесін туралы былай жазады: « Асыраушылар өте сапалы тәрбиеледі. Олар баланы жөргекке орамады, тамақты талғатпады, қараңғылық пен жалғыздыққа үйретті, бұл оларға еркіндік береді деп түсінген еді. Тіпті көршілес басқа мемлекеттер Лакониядан асыраушы, яғни тәрбиешілер сатып алатын кездері де болған». Плутархтың ХҮІІІ жазбасында Ликург туралы деректерінен Спартаның қоғамындағы әлеуметтік жағдайды жақсы көруге болады. Онда Ликургтің бала тәрбиелеу жөнінде шығарған реформаларына да мән беруге болады. Спартада әкесі баласын өзі қалауынша тәрбиелеуге рұқсаты болмаған. Бала жалпы қоғамдық тәрбиешілер қарамағында болады. Өсіп келе жатқан баланы әскери іске баулу барысында көптеген әрекеттерге бой ұрдырған. Мысалы: Ликург ата – ансынан жеті жасқа жетер жетпестен балаларын бөліп алып, оларды отрядтарға таратқан. Балалар бірге өмір сүріп, бірге ойнап тамақ табуды бірлесіп үйренеді. Балалар ішінен ең пысық, айлакерлерін басшы етіп сайлайды. Оған қалғандары бағынуы тиісті болады. Бұл бір адамға бағынуға жастайынан үйренуге ықпалын жасаған еді. Балалларды ойын үстінде ақсақалдар бақылап отырған. Арасынан ең жау жүрек, ең мықтыларын ақсақалдар анықтаған. Көбінесе ақсақалдар төбелесті өздері әдейі ұйымдастырып ызақорлыққа баулыған.
Спартанаың саяси ұйымының маңызды бөлігі жас ұрпақты тәрбиелеу және оқыту болды. Ішкі және сыртқы жауға қарсы тұра алатындай жақсы жаттыққан, дене-күш жағынан жетілген жауынгерлер қажет болды. Спарта жауынгері тәртіпті, қиыншылыққа төзімді, таласқа келмей, басшыларына міндетсіз бағынуы керек. Тәрбие жүйесінде оқуға, жазуға көп маңыз берілмеген.
Спартада тәрбиелік жүйе үш бөлімнен тұрған. Бірінші сатыға 7 мен 12 жастың аралығындағы ұл балаларды әке-шешелерінен алып тәрбиелеу жатады. Агелге (табынды) бөлініп, олардың басында арнайы тәрбиешілер болмайтын. Агелдің басында ең батыл, ақылды, өзгелерден төбелеске епті балаларды тағайындаған. Басқа балалар оған бағынған. Тәрбиенің мақсаты – балаларды төзімділікке және бағыныштылыққа тәрбиелеу. Ақсақал адамдар олардың ойындарын үнемі бақылап, оларды бір-бірімен жиі төбелестіріп отырған. Ұрыста немесе төбелемте жеңіске жетуді міндет деп есептеген. Балаларды тәрбиелеудегі жалпы басшылық мемлекеттегі ерекше қызмет адамы – педономға жүктелген.
17
Ежелгі кельттердің күнделікті тұрмысы
Пора вернуться к теме кельтских нарядов, штанов и плащей. Страбон подробно рассказывает о том, что bracae имели узкий покрой, подогнанный по фигуре, однако есть указания на то, что в ходу были и более свободные фасоны, по крайней мере у современных ему галлов (фото 4; рис. 25). Сам факт, что кельты носили штаны, вызывает ряд весьма любопытных вопросов – ведь не похоже, чтобы этот предмет одежды происходил из умеренной климатической зоны Европы, а средиземноморцам он был и вовсе чужд. Знания о европейской доисторической одежде базируются на обнаруженных археологами вещах, относящихся к культуре датского бронзового века и прекрасно сохранившихся в деревянных гробах. Если позволительно расширить территорию их распространения, можно сделать вывод, что до появления полей погребальных урн обычным мужским нарядом был кусок полотна, перекинутый через одно плечо, расправленный на теле и перехваченный поясом на талии; сверху набрасывали плащ; все было сделано из шерсти. А вот в евразийских степях штаны были и остались основным атрибутом мужской одежды. Возможно, свое происхождение они ведут из субарктических регионов, а будучи удобной и незаменимой одеждой для наездников, стали пользоваться популярностью и у других народов, в том числе у скифов и даже у иранских коневодов, основавших великую Персидскую империю. Резонно предположить, что многочисленным предшественникам скифов на окраинах Европы, прежде всего фракийцам и киммерийцам, тоже был знаком этот предмет одежды, и обычай носить штаны среднеевропейские кельты переняли именно у них. В первой главе уже упоминалось о продолжительном влиянии, не сказать – давлении, со стороны обитателей понтийских пастбищных земель, которое становится очевидным при изучении содержимого захоронений, относящихся к эпохам полей погребальных урн и Гальштата. Одежда, удобная для верховой езды, вероятно, была естественным приложением к комплексу навыков разведения и использования в хозяйстве лошадей, привнесенному с востока.
Жители Средиземноморья узнавали кельтов по высокому росту, светлой коже, развитой мускулатуре, голубым глазам и белокурым волосам. Следует отметить, что люди с подобными физическими характеристиками встречались и среди самих средиземноморцев, а в случае с кельтами описания такого типа внешности относились не столько ко всему населению, сколько к наиболее приметным его сословиям – вождям и свободным воинам. Внешность кельтов, обрисованная античными авторами, вполне соответствует стандартам красоты, принятым у островной кельтской знати и воспетым в древнеирландской литературе, так что оставим в стороне современные представления о том, как должны выглядеть истинные кельты, например в Уэльсе или на Гебридских островах, и обратим внимание на эволюцию высокого, светлокожего и светловолосого генетического типа.
Следует сразу сказать, что концепция возможности существования чистых рас, демонстрирующих перманентные признаки в телосложении и пигментации их представителей, давно опровергнута с позиций науки. Термин «раса», не имеющий точного определения, используется лишь в самой общей классификации, выделяющей черную, белую и желтую расы. Однако в наиболее четко выраженных популяционных группах все же присутствует некая общность физических характеристик. Даже неподготовленный сторонний наблюдатель, встретившись с людьми, принадлежащими к такой популяционной группе, заметит совокупность незнакомых ему черт, но каждый человек при этом будет носителем лишь части общих признаков.
Диодор утверждает, что некоторые кельты – принадлежавшие, вероятно, опять-таки к воинскому сословию – носили короткие бороды, но самые интересные сведения он приводит об их прическах. Диодор пишет, что кельты смачивали волосы известняковым раствором и странным образом зачесывали их со лба назад – на манер лошадиной гривы. Похоже, этому есть лишь одно материальное свидетельство в греческой скульптуре – плохо сохранившаяся голова из Гизы, которая сейчас находится в Каирском музее. Выполнена она, вероятно, в более древнем, чем пергамский, и отличном от него художественном стиле. Что касается подобных изображений в кельтском искусстве, маски и скульптурные портреты уже упоминались; похожий стиль в прическах можно заметить также на изображениях людей на галльских и бриттских монетах, отчеканенных на исходе эпохи кельтской независимости.
В древнеирландских текстах нет ни одного упоминания об использовании для мытья волос известнякового раствора, однако похоже, что эта или подобная практика у кельтов существовала. Известны описания людей с такими жесткими волосами, что на них можно было накалывать яблоки. Одно из описаний относится к Кухулину, о его же волосах говорится, что они были трехцветными – темными у корней, светлыми на концах и переходного цвета посередине. Все это вполне может быть результатом использования известнякового раствора, о том же свидетельствует и смена цвета волос, продолжавших расти после смерти у людей, чьи останки обнаружены в кельтских погребениях.
18
ХІІІ ғасырдағы тамплиерлердің күнделікті өмірі
Тамплие́ры (фр. templiers от «temple» — храм, «храмовники») или Бедные Рыцари Христа и Храма Соломона (лат. Templique Solomonici) — духовно-рыцарский орден, основанный в Святой земле в 1119 году небольшой группой рыцарей во главе с Гуго де Пейном после Первого крестового похода[1]. Один из первых по времени основания из религиозных военных орденов, наряду сгоспитальерами.Наступательное вооружение тамплиера регламентировалось «Уставом». Каждый рыцарь должен был иметь длинный обоюдоострый меч. Конному воину полагались копье и палица. В походе употреблялись три ножа: боевой кинжал, нож для хлеба и нож с узким лезвием, что позволяло использовать его в качестве шила.
Рыцарь перевозил свои пожитки в двух мешках: один — для белья, а другой — для доспехов. Большую часть походного груза вез оруженосец, который не следовал за своим сеньором, а ехал впереди него, чтобы тот мог держать слугу в поле своего зрения. Для ночевки в полевых условиях у рыцаря имелась небольшая палатка.
Основой военного преобладания тамплиеров являлась дисциплина. Знамя ордена до начала атаки нес подмаршал, находившийся рядом с маршалом. Чтобы дать сигнал к атаке, маршал брал знамя.Так как он не мог защищаться, то его окружали 5-10 рыцарей.
Каждый из рыцарей имел право иметь трех животных и одного оруженосца, а четвертую лошадь и второго оруженосца - по дозволению магистра.
Доспехами являлись кольчуга, кольчужные чулки и рыцарский (горшковый) шлем. Кольчугу рыцари надевали поверх стеганой куртки, которая называлась les espalieres(оплечье). Гербовая котта, надеваемая поверх доспехов, с красным крестом спереди и сзади, была из белой ткани для рыцарей, из черной — для сержантов. Меч носили на поясе, его подвешивали на двух широких идущих накрест ремнях-перевязках так, чтобы ножны были расположены вертикально, острием в землю. В качестве оружия помимо меча тамплиеры пользовались копьем с металлическим наконечником и турецкой палицей. На шею вешали треугольный щит, обтянутый кожей.
Нательное белье состояло из двух рубах, двух штанов. К ним прилагалась пара башмаков. Рубаху поверх штанов опоясывали узким поясом. Так рыцари спали ночью.Верхняя одежда - долгополая туника, называемая платьем, большой плащ. Рыцари получали две небольших салфетки или платка: один - в качестве столовой скатерти, другой - для мытья головы.
Более никакого иммущества, согласно даваемому обету бедности, рядовой Тамплиер не имел.Немало легенд и о мифических сокровищах тамплиеров. Долгое пребывание членов ордена на Храмовой горе в Иерусалиме породило легенды о раскопках, которые рыцари якобы проводили в этих местах и, возможно, обнаружили священный Грааль, Ноев ковчег или даже обломки креста с Голгофы. В одной из легенд говорилось, что члены ордена нашли под Храмовой горой священный Грааль и забрали его в Шотландию в начале XIV в. Говорят, что Грааль находится там и сегодня: зарыт в земле где-то под Рослинской часовней — церковью XV в. в деревне Рослин в графстве Мидлотиан.
19
Классикалық дәуірдегі грек әйелдерінің күнделікті өмірі
Древнегреческие дома делились на две половины – женскую и мужскую. Вход в женскую половину дома был допустимым только членам семьи и ближайшим родственникам, в мужской половине находились гостиные. Греки не придавали особого значения повседневной одежде: очень часто их шили женщины в домашних условиях. Одежду для торжественных выходов могли заказывать у ремесленников, она была расшита узорами и выполнена из дорогого материала.
И женщины, и мужчины носили длинные белые рубахи - хитоны. В качестве верхней одежды служил обычный тканевый отрез, мужчины носили его в качестве плаща, а женщины могли красиво завязывать его на плечах, покрывая при этом голову.
Греческие мужчины были заняты заработком денег для семьи, основной функцией женщины было воспитание детей и управление домашним хозяйством. Даже если семья позволяла себе иметь рабов, греческие женщины были обязаны все время работать вместе с ними.
Парадоксально, но жены богатых греков имели меньше свободы, чем жены бедняков. Малообеспеченные женщины часто выходили на рынок и в город, состоятельным гречанкам без сопровождения мужа это делать не разрешалось.
Как и греческие девушки в канун свадьбы римлянки приносили в жертву богам свои детские игрушки. Римское право разрешало две формы развода - расторжения брака по настоянию одной из сторон или по взаимному согласию. Как и в Греции муж мог просто отослать жену в дом её родителей или опекунов, вернув ей её личную собственность: «Бери свои вещи и иди прочь». Когда супруги расставались возникало немало споров о разделе имущества. Однако не было и не могло быть споров о том, кто осуществлял опеку над детьми – это всегда делал отец. Ни в Греции, ни в Риме во время родов женщина не пользовалась услугами врача, поэтому неудивительно, что случаи выкидыша или смерти новорожденного а иногда и роженицы были очень часты. Регистрировать новорожденного при появлении на свет в начале было не обязательно. Впервые регистрацию ввёл в Риме Октавиан Август. В течение 30 дней с момента появления младенца отец был обязан оповестить власти о появлении нового римлянина. В древнем Риме существовала детская медицина – педиатрия. Римляне охотно отдавали детей рабыням - гречанкам, так как с ними дети рано овладевали греческим языком, а знание его в Риме очень ценилось2.Во-первых, на улицах греческих городков и деревень женщин никто и никогда не видел. За исключением рабынь, которым ходить по улицам дозволялось. Если женщине надо было переместись, её усаживали в паланкин и несли, охраняя, как зеницу ока.
20 ІХ-ХІ ғғ. викингілердің күнделікті өмірі
«Женщины викингов пользовались определённым статусом, в те времена совершенно не мыслимым в большинстве стран мира. Арабы, посещавшие поселения викингов в 10 веке, с изумлением отмечали ту степень свободы, которой женщины пользовались в семейной жизни. "Право на развод принадлежит женщинам, - с осуждением писал один из визитёров. - Жена может развестись, когда ей вздумается". Мало того: если брак кончался разводом, приданое подлежало возмещению. По закону, женщины могли владеть землёй и часто в одиночку обрабатывали её, когда их мужья отправлялись выменивать свою продукцию на нужные товары, а то и отплывали за моря - торговать или воевать. Да что там, рунные камни повествуют если уж не о вечной любви женщин к своим мужьям, то, по крайней мере об их практической сметке. " Во век не прибудет в Хассмюру лучшая хозяйка, способная держать в руках всю ферму ",- сказал вдовец некоей Одиндисы из Вестманланда (Швеция) посветил ей такую эпитафию. «Общественное устройство в эпоху викингов отнюдь не предоставляла всех
равных возможностей. Рабы, или сервы, составляли низший слой общества, хотя
он вовсе не обязательно были таковыми от рождения. Банкроты, пленники,
сыновья и дочери рабов, они выполняли самую грязную ручную работу на фермах
своих хозяев. Их продавали и покупали, как любое движимое имущество.
Наследующей ступеньки общественной лестницы находились карлы или
свободные крестьяне, которые нанимались на работу к землевладельцам или
другим хозяевам, а иногда владели собственными клочками земли. К этому же
классу принадлежали ремесленники, рыбаки, корабелы, мелкие торговцы и
наёмные солдаты, предлагавшие свои услуги предводителям имевшим наибольшие
шансы на успех.
Владельцы больших угодий принадлежали верхушке общества,
аристократий. Их называли ярлами, или князьями. Самый амбициозный из этих
владетельных вождей мечтали о королевской короне. Поэтому именно
аристократы и их младшие отпрыски были настоящими викингами. "Быть
викингом" означало в сопровождении своих сподвижников отправиться в далёкие
страны, совершить там героические деяния и вернуться домой с триумфом и
богатыми трофеями. Это был своего рода трамплин, позволяющий совершить
прыжок в вожди, а может быть, даже и на трон не большого королевства.
С незапамятных времён землевладельцы всех категорий - от
освобождённых рабов, владевших крохотными клочками земли, до ярлов, имевших
огромное угодья, и даже королей, распоряжавшихся собственными наделами, -
собирались на местные ассамблеи, известные под названием "дело". Там
избирали местных вождей, принимали законы и установления, касающиеся
собственности, кражи овец или кровной мести. Это был руководящий орган
северян. Однако в моральном кодексе викингов "dergeskapur". Это понятие
включает целый ряд качеств, которые считались обязательными как для
общества в целом, так и - в особенности - для тех, кто мог прослыть героем
в глазах своих соотечественников. Самоуважения, честь, безупречная
репутация ставились пре выше всего, а строиться они могли лишь на прочном
основании беззаветной верности семье и товарищам. Все стороны жизни
определялись обычаем; гостеприимства и подношений, клятву и мщение, добрых
дел на благо общества, таких, как строительство мостов или храмов.
1 )
Орта ғасырлардағы инквизицияның күнделікті өмірі
Инквизиция (латынның «тергеу» деген сөзінен шыққан) - Рим папасының XIII ғасырда күпірлермен күрес үшін құрған арнаулы соты. Ол католик шіркеуінің өзіне қарсы пікір білдіруші адамдарды, әсіресе озық ойлы оқымыстыларды жазалау мекемесі болды.
Испанже - Осман түріктері империясындағы барлық еңбек етіп жүрген адамдарға салынған ақшалай салық.
Каролингтер - Франк мемлекетіндегі корольдердің, кейінірек - императорлардың әулеті. Ұлы Карлдың (768-814) атынан шыққан. Әулет 751 жылы Меровингтердің орнына келді, X ғасырда биліктен айырылды. Католик шіркеуі (гректің «әлемдік», «бүкіл дүниежүзілік» деген сөзінен шыққан) - 1054 жылы христиан дініндегі халықтар екіге бөлінгеннен кейінгі Батыс Еуропа халықтары ұстанған христиан дінінің бір түрі.
Испан корольдері өз мемлекетін таза христиандар еліне айналдыру мақсатын көздеді. Дінбасылардың байлыққа ұмтылуын сынап, христиандыққа қарсы пікір айтушылар күпірлер деп жарияланды. Олармен күресу үшін 1480 жылы инквизиция құрылды. Оны қатыгез, зұлым Томас Торквемада басқарды. Елді қатыгездік пен қара түнек жайлады. Қанды инквизиция кезінде Испанияда 23 мың еврей өлім жаза- сына кесілді, 200 мыңы тәркіленді.
Нидерландыда 50 мың адамның басы шабылды. Испаниядағы бұл күпірлерді қырып-жою аутодафе деп аталды. Ол «намыс ісі» дегенді білдірді. Аутодафе қаланың орталық алаңында үлкен шіркеу мейрамы ретінде өткізілетін. Оған король мен өкімет басшылары қатысатын. Сондай-ақ аутодафе өткізілетін алаңға өкімет бүкіл қала халқын жинайтын. Сөйтіп күпірлерді қинап өлтіру арқылы халықты католик шіркеуіне қарсы шықпауға «тәрбиелейтін».
Іскер де білімді еврейлер мен маврларды, католик шіркеуіне қарсы пікір айтушы христиандарды осылай қанға бояп жазалау, елден қуу Испанияның экономикалық дамуына орны толмас орасан зиян келтірді.
2)Король мушкетерлері және олардың күнделікті тұрмысы
Людовик XIII отбирал их среди самых храбрых и проверенных воинов; при Людовике XIV один вид голубых плащей с серебряными крестами наводил ужас на врага. На протяжении двух столетий роты королевских мушкетеров были гордостью французских королей и одним из национальных символов Франции. Но их жизнь состояла не только из сражений. Они делали карьеру, решали финансовые проблемы, дрались на дуэлях, лечились от ран, развлекались, влюблялись, обзаводились семьей… Автор ведет свой увлекательный рассказ о буднях королевских мушкетеров на широком фоне общественно-политической жизни Франции в XVII-XVIII веках.Отличительным знаком мушкетёров был короткий лазоревый плащ «а-ля казак» с серебряными галунами и нашитыми на него спереди, сзади и на боковых лопастях белыми крестами; крест, изготовлявшийся из бархата, имел золотые королевские лилии на концах и алые трилистники на перекрестьях. Мушкетерам полагался конь серой масти (точнее, белый либо серый в яблоках), отчего они и получили прозвание «серых мушкетёров». Снаряжение мушкетёра, кроме коня и мушкета с сошкой, составляли шпага, палаш (для конного боя), пара пистолетов, дага(кинжал для левой руки) и перевязь буйволовой кожи с крепившимися к ней патронами (натрусками), пороховницей, мешочком для пуль и фитилями; с появлением багинета, в набор вошёл и последний. При этом мушкет выдавался от казны, прочее же вооружение и снаряжение, коня и (также обязательного для военных нужд) слугу мушкетёр должен был приобретать сам. «Мушкетёры военного дома короля» причислялись к «гвардии вне Лувра», то есть к внешней охране короля; они должны были сопровождать короля в его выходах и прогулках, передвигаясь верхом по двое впереди прочей охраны; также они сопровождали короля в кампаниях, в которых он принимал участие.
23 ХІІІ Людовик және Ришелье дәуіріндегі Франциядағы күнделікті тұрмыс
24.Мин дәуіріндегі Қытайдың күнделікті тұрмысы
Идеальным жизненным укладом, в представлении китайцев, была Аркадия — простая и безыскусная жизнь на лоне природы, в уединенном селении наподобие Страны Персикового источника, описанной древним поэтом Тао Юаньмином, где нельзя услышать ни лязга оружия, ни шума толпы, ни стука телег, и до слуха случайно забредшего прохожего доносятся лишь мирный крик петухов и лай собак. Впрочем, еще в древнейшей даосской книге «Дао-Дэ цзин» говорится о благословенных временах глубокой древности, когда на реках не было лодок, а на дорогах — повозок, люди «слышали лай собак и крик петухов в соседней деревне, но не имели желания отправиться туда». Для громадного большинства жителей Срединной империи с тех времен изменилось немногое.
Сама природа людей, их характер, темперамент, нравы, привычки, мнения традиционно считались в Китае точным слепком качества мировой энергии, «дыхания земли» в той местности, где они живут. Это кажется естественным: трудно найти народ, более тесно сросшийся с землей, более усердно соработничающий с ней, чем китайцы.
Разумеется, в крупнейшем государстве средневекового мира уровень хозяйственного и общественного развития не мог быть одинаков на всей территории. На карте Минской империи особенно выделялся процветанием экономики и культуры район нижнего течения Янцзы — по-китайски Цзяннань, что означает «к югу от реки». Этот район по праву можно назвать Китаем в миниатюре: в облике его мы находим все характерные черты традиционного, тысячелетиями вырабатывавшегося жизненного уклада китайцев и прежде всего то сочетание интенсивного земледелия, крупномасштабного ремесленного производства и бурлящей городской жизни, то поразительное слияние огромных человеческих масс и природной среды, которое определяло самобытный облик средневековой китайской цивилизации.Здесь находились несколько крупнейших городов империи, в том числе ее вторая столица Нанкин, Янчжоу — город толстосумов, разбогатевших на торговле солью, Ханчжоу — бывшая столица Китая, славившаяся красотой окрестностей, и, наконец, жемчужина Цзяннани — благословенный Сучжоу, город ткачей, артистической богемы и красивых женщин, воспетый живописцем XV века Тан Инем в таких стихах:
Границы личности выявлялись и в отношениях между полами. Женщина в старом Китае либо являлась частью замкнутого, интимного мира семьи, либо вообще находилась за бортом общества. Древний обычай и законы империи требовали от нее полной покорности мужчине. В отчем доме дочь не могла ослушаться отца и мать, а выйдя замуж, должна была безропотно повиноваться мужу и его родителям, в особенности свекрови, а во вдовстве подчиняться взрослому сыну. Лишь на пару часов в своей жизни, пока ее свадебный паланкин несли к дому жениха, женщина оказывалась предоставленной самой себе, отчего наряд новобрачной имитировал костюм императрицы. Но устройством браков занимались родители жениха и невесты, и нередко молодые до самой свадьбы даже не видели друг друга.
Вся жизнь китайской женщины проходила в женских или, по-китайски, «внутренних» покоях дома, почти в полной изоляции от мира. Правила хорошего тона, установленные самим Конфуцием, запрещали «мужчинам и женщинам от семи до шестидесяти лет сидеть и есть вместе». Мужу не полагалось при посторонних оказывать знаки внимания жене, ибо это могло дать повод упрекнуть его в отсутствии уважения к родителям. Отсутствие женщин на улицах китайских городов едва ли не более всего прочего бросилось в глаза первым европейцам в Китае. Лишь по большим праздникам женщины могли посетить родительский дом, посмотреть представления бродячей труппы и даже побывать на праздничном гулянье.
Господствующая мораль отводила женщине только роли услужливой дочери, покорной слуги и целомудренной вдовы. В позднюю императорскую эпоху среди верхов общества овдовевшим женам уже не дозволялось вторично выходить замуж и заметно усилился культ благочестивых жен, которые в знак преданности умершему супругу кончали жизнь самоубийством или наносили себе увечья. Девочкам по традиции давали начальное образование, хотя всё большее число моралистов были убеждены в том, что «отсутствие талантов — добродетель женщины». Классическая китайская литература обходит молчанием любовное чувство и даже легкий флирт. Даже в позднейших и фривольных в глазах моралистов романах влюбленные неспособны откровенно обсуждать свои чувства.
Обычай разрешал главе семьи брать в дом наложниц, а те должны были чтить привилегии законной супруги. Многоженство значительно смягчало столь характерный для истории европейского общества контраст между чувственной стороной любви и деторождением: эротика и обязательства, накладываемые браком, сравнительно легко уживались в традиционном семейном укладе китайцев. Для минских современников, наделенных почти инстинктивным чувством декорума, в любовных связях всё решали интрига, этикетно-деликатное обхождение, и даже в откровенно скабрезной литературе, настоящий бум которой наблюдается именно в минское время, мы не найдем сцен насилия (если только речь не идет о подонках общества).
Нельзя понять, почему миф природного превосходства мужчины над женщиной, объявленной существом от рождения ограниченным, сварливым, несдержанным, насаждался как никогда настойчиво именно во времена поздних империй, если не видеть в нем реакции на кризис патриархальной семьи в городских условиях. В нем угадывается стремление искусственно стеснить свободу женщины, лишить ее доступа к интенсивной публичной жизни городов. Не примечательно ли, что обычай бинтования ног девочек, распространившийся с XII века, в буквальном смысле затруднял передвижение женщины, а идеал женской красоты в ту эпоху отличался подчеркнутой искусственностью? Среди верхов минского общества женщина воспринималась, по существу, как игрушка мужчины, инструмент наслаждения, которое может иметь гибельные последствия, но само по себе не означает забвения или нарушения некоего верховного закона. В этом качестве женщина, конечно, не могла претендовать на возвышенную роль «дамы сердца», но вполне заслуживала заботливого, хотя и снисходительного внимания.
А что же женщины? Принимая миф мужского превосходства, они жертвовали своей самостоятельностью, зато приобретали достаточно средств для того, чтобы окольными путями добиваться своего. Бытовые романы того времени и многочисленные отзывы современников не оставляют сомнения в том, что женщины, играя на слабостях мужчин или прибегая ксвоего рода эмоциональному шантажу — к примеру, угрожая покончить с собой, — не только эффективно отстаивали свои интересы, но и зачастую становились фактическими домоправительницами.
Здравый смысл китайцев и их приверженность к вежливым манерам не позволили им превратиться в женоненавистников. Женские качества высоко ценились там, где они способствовали укреплению семьи, а именно: преданность мужу и его родителям, усердие в ведении хозяйства и рачительность, доброта и милосердие. Домашнее воспитание девочек, помимо обучения шитью и другим женским ремеслам, включало в себя уроки грамоты. Распространившиеся с минского времени гравюры, лубочные картинки и керамические статуэтки, имевшие хождение в простонародье, часто представляют образы женщин, уверенных в себе и сознающих свою женственность: они лежат в непринужденной позе, весел
лыбаются, танцуют, оживленно беседуют.
Тем не менее женщины без семьи стояли и вне общества. К их числу относились, в частности, монахини, колдуньи, гадалки, свахи и прочие посредницы. Все они по причине своего необычного положения и образа жизни имели сомнительную репутацию, и моралисты позднего Средневековья советуют семейным женщинам держаться от них подальше. Ученый XIV века Тао Цзунъи сравнивал монахинь и посредниц с «ядовитыми гадами и скорпионами», отравляющими души обитательниц женской половины дома соблазнительными предложениями и рассказами о чудесах. Но большинство женщин вне семьи были действительно «публичными женщинами», причем они тоже разделялись на несколько разных по своему положению групп. В городах минского Китая по традиции существовали казенные публичные дома, обслуживавшие военные гарнизоны. В остальном проституция была точным слепком городского общества: почти непреодолимая пропасть отделяла рядовых жриц любви, доступных для простых горожан, от вышколенных певичек, развлекавших богачей. В минских городах имелись и семьи — порой сотни семей, — специализировавшиеся на поставке обученных разным искусствам девиц в дома знати и увеселительные заведения.
Проституция в минском Китае не столько заменяла или даже дополняла семейный быт, сколько являлась его зеркальным отражением. Она была, несомненно, знаком разрыва между частной и публичной жизнью в городском обществе, принадлежностью «другого», феерически недостижимого, зеркально-хрупкого мира. Недаром дорогие публичные дома в городах Цзяннани обычно размещались в ярко расписанных лодках, и молодые повесы восторженно называли их «градом небожителей». По той же причине волшебный мир куртизанок был частью «изящного» образа жизни элиты общества. Литераторы той эпохи с упоением рассказывают о баснословных суммах, которые проматывали на пикниках с певичками купцы-толстосумы и ученые мужи, съезжавшиеся в города держать экзамены. Они же с неменьшим восторгом пишут о куртизанках, досконально познавших секреты «изысканного» быта и отринувших всё суетное. «Она отказалась от всех роскошных и броских вещей, — пишет об одной из них знаток нанкинских борделей Юй Хуай. — Ее покои наполнял только аромат благовоний, да напротив курильницы лежали свитки книг. Она любила рисовать пейзажи и с необыкновенным искусством изображала древние деревья…» Этот сугубо элитарный мир был почти по-семейному интимен: любители «ветреной» жизни имели своих избранниц среди «весенних цветов», подолгу поддерживали с ними связь и даже могли брать их к себе в дом. Певичек приглашали на семейные торжества. Для молодых людей их общество было настоящей школой хороших манер.
5)Египет құдайлары және күнделікті тұрмыстағы орны
Көне Египет мәдениеті Көне Египет жер шарындағы тұңғыш мемлекет қана емес, сонымен бірге дүниежүзілік үстемдікке талпынған қуатты да, құдіретті мемлекетгердің бірі болды. Ауыз бірлігі күшті, ұйымшылдығы берік, халық — билік жүргізуші тапқа толық бағынған мемлекет. Египеттің жоғары өкіметі мызғымастық және түсініксіздік принциптері негізінде құрылды, ал өз кезегінде бұл принциптер біртұтас Египет мемлекеті пайда болған кезден бастап-ақ оның толық билеушілері — перғауын перғауындарды құдай деп санауды өмірлік қажеттілікке айналдырды. Фараон Фараондар (перғауындар) құдайдың ұлы деп саналды, сондықтан да фараон өзін «Ра» күн деген мағына береді. Ол — құдайлардың құдайы және «алтын» ұғымымен қосыльш айшлады. — «Алтын» нұр шашқан күн ұлымын деп жариялады.
Мысырдағы қашқындар Перғауынның жеке-дара билік жүргізуі тіпті оның билігінің Египет халқына ғана емес, көршілес жатқан патшалықтар мен тайпаларға да күшейе түсуі, мәдениеттің дамуына өзіндік ықпалын тигізбей қойған жоқ. Ал осы бір шексіз билік пен мансап, байлық пен құдірет кенеттен жоқ болады. Оны өшіретін ұлы күші — өлім. Міне, сондықтан да болар — көне Египеттің мәдениетінің ең басты ерекшелігі — ажалға қарсылық болды. Бұл табиғи қарсылық, немесе мәңгілік өмір сүруге талпынушылық Египет халқының бүкіл діни санасына тереңдей еніп, оның мәдениеті мен өнерін қалыптастыруда айрықша рөл атқарды.
Египеттіктер табиғаттың жыл сайын жаңаратындығын аңғарған, өйткені Ніл өзені тасығанда жерлерді құнарландырады, сөйтіп төңірекке өмір мен береке туғызады, ал тартылғанда құрғақшылық келеді, бірақ бұл ажал емес, өйткені — одан кейін де жыл сайын Ніл қайтадан тасып отырады. Табиғатта болып жатқан осы сияқты құбылыстардың негізінде «өлген адам тіріледі» деген діни ілім пайда болды. Бұл ілім діни және мәдени салада ғана емес, сонымен қатар саяси, экономикалық, саяси өмірде де үлкен роль атқарады. Тереңірек ойлап қарасақ, бұл ілімнің өмірге келуі ажалға деген табанды қарсылықтан туған. Жыл сайын буырқанып таситын Ніл өзені сияқты адам жаны да денеге қайтып оралады деген діни түсінік адамдар санасында берік орнықты. Олар қабірді адамның уақытша баспанасы деп санады. Ендігі жерде мәңгілік өмірді қамтамасыз ету мәселесі тұрды. Ол үшін адамның денесін сақтап, тірлікте оған қажет болғанның бәрімен қабірде де қамтамасыз ету керек, демек денені бальзамдап, оны мумияға айналдыру, не болмаса өлген адамның денесіне ұқсас етіп, оның мүсінін жасау қажеттігі туды. Сондықтан да, ежелгі Египетте мүсіншіні «санх», ягни «өмірді жасаушы» деп атады. Мүсіншілер өлген адамның бейнесін жасауды тіршілікті қайта жандандыру деп санап, бұл кәсіптерін ерекше мақтан етті. Шындығында да, өнердің бұл саласы адамдар түсінігінде сиқырлы күшке айналды. Аруаққа табыну, суретші санасына «егер дене сақталса немесе толық бейнеленсе, өлген адамның жаны оған қайтып оралады» деген түсінікті сіңірді. Өмірдің табиғи ағысын бұзушылық болып көрінген ажалды тоқтатып, жеңіп шығуға болады деген құштарлық, өлімді жеңуге болады деген үміт оты аруаққа табынуды туғызып, ежелгі Египет өнерінің барлық салаларына өз таңбасын салды.
Адамдар санасында қалыптасқан аруаққа табыну — перғауындарды «құдай» деп танумен тығыз ұштасты. Ал құдай — патшалардың (перғауындардың) құрметіне пирамидалар (мазарлар) салына бастады. Өз кезегінде Египеттің жоғары әміршісі — құдай саналған перғауын өзінің құрметіне салынған мазардың әрі асқақ, әрі берік етіп салынуына ерекше мән берді. Сәнсалтанатпен салынатын мұндай пирамидалар қыруар қаржыны гана емес, ұзақққа созылған ауыр да, азапты еңбекті қажет етті. Осы бір азапты еңбек қасіретті өмір Египетқұлдарының үлесіне тиген болатын.
Пирамидалар перғауындар мен ең атақты адамдар үшін ғана салынд. Египет абыздарының қағидаларына сүйенсек, патша лар мен вельможаларға ғана емес, кез келген адам жерлеуге байланысты бүкіл салт-жоралар толық орындалған жағдайда мәңгілік өмірлік күш-«Ка-ға» (мәңгілік өмір) ие болады. Бірақ қаржыны көп қажет ететіндіктен кедей адамдардың денелері бальзамдалмады, оларды матаға орап, көпшілік зираттарының шетіне көме салды. Демек, пирамидалардың салынуы — көне Египет қоғамындаты адамдар арасындағы шектен тыс теңсіздіктің кеңінен орын алғандығын байқатады. Біздің заманымаздан бұрынғы ІІІ—II ғ. құдай — патшаларға арналған құрылыстар — пирамидалар мен храмдар негізінен тастан жасалды. Пирамидалар салу мемлекеттің экономикасын әлсіретіп, қазынаны тауысты, әсіресе халық тарапынан көп шығын мен жұмыс күшін қажет етті. Сондықтан да, пирамидалар салу — халық қайыршылығының басты себепкері болды. Ал егер пирамидалар салуға жұмсалған қыруар қаржы мен египет халқының табанды еңбегін халық игілігіне жұмсағанда (жолдар салғанда және тағы басқалары) Египет сөзсіз экономикасы жоғары дамыған өркениетті елге айналған болар еді деген ой еріксіз келеді. Рамсес фараоны «Құдіретті құдай» — фараондардың о дүниеге барғанда жанға сая, басқа баспана болатын мәңгілік ғұмырдағы үйлері — пирамидалар көргенді де, көрмегенді де таң қалдыратын дәуір ескерткіштері, «әлемнің жеті кереметі» аталған өнер туындыларының бірінен сана лады
6 )Испандықтар жаулап алар алдындағы ацтектердің күнделікті тұрмысы
Ацтекские города-государства возникли на обширном горном плато под названием «долина Мехико», где теперь расположена столица Мексики. Эта плодородная долина площадью ок. 6500 кв. км простирается приблизительно на 50 км в длину и ширину. Она лежит на высоте 2300 м над у.м. и со всех сторон окружена горами вулканического происхождения, достигающими в высоту 5000 м. Во времена ацтеков своеобразие ландшафту придавала цепь соединяющихся озер с самым обширным из них, озером Тескоко. Озера питались горными стоками и ручьями, и периодические наводнения создавали постоянные проблемы для населения, жившего на их берегах. Вместе с тем озера давали питьевую воду, создавали среду обитания рыб, водоплавающих птиц и млекопитающих, а лодки служили удобным средством передвижения.Как и в современной Мексике, ацтеки были страстными игроками в мяч, но в их случае это был «тлачтли» (астекс. tlachtli), ацтекский вариант древней месоамериканской игры «улама». В эту игру играли цельным резиновым мячом размером с человеческую голову. Мяч называли «олли» (астекс. olli), откуда происходит испанское «уле» (исп. hule), означающее резину.
По другим данным, мяч был каменным, а игра в него отличалась необычайной жестокостью — вес мяча был настолько велик, что было большой проблемой закинуть его в специальное кольцо, расположенное достаточно высоко, не причинив себе физических повреждений. Неплохим «стимулом» к игре был тот факт, что члены проигравшей команды приносились в жертву.Ацтекский политеистический пантеон включал в себя множество богов и богинь. Богов-демиургов представляют таинственный непредсказуемый Тескатлипока («Курящееся Зеркало»), бог огня Шиутекутли и знаменитый Кецалькоатль («Пернатый Змей»), «давший людям маис». Поскольку жизнь ацтеков во многом зависела от земледелия, они поклонялись богам дождя, плодородия, маиса и т.п. Боги войны, как, например, Уицилопочтли теночков, ассоциировались с Солнцем.
Каждому божеству ацтеки воздвигали храмы, где жрецы и жрицы отправляли его культ. Главный храм Теночтитлана (46 м высотой) был увенчан двумя святилищами, посвященными Уицилопочтли и богу дождя Тлалоку. Этот храм возвышался посреди обширной огороженной территории, где находились другие храмы, палаты воинов, жреческая школа и площадка для ритуальной игры в мяч. Изощренные религиозные ритуалы включали в себя празднества, посты, песнопения, танцы, воскурение благовоний и каучука, а также ритуальные драматические действа, нередко с человеческими жертвоприношениями. цтеки практиковали жертвоприношения с особым размахом, принося в жертву людей в каждый из 18 праздников своего священного календаря.
Следует заметить, что не всегда в жертву приносился человек; частым было приношение животных, для чего ацтеки разводили особую породу собак. Также жертвовали вещами: их ломали в честь богов. Культ Кетцалькоатля требовал жертвоприношения бабочек и колибри.
Практиковалось и самопожертвование, люди во время специальных церемоний наносили себе раны, совершая ритуальные кровопускания; носили специальные шипы, постоянно ранящие тело. Кровь занимала центральное место в культурах Месоамерики; в одном из мифов о сотворении мира Кетцалькоатль жертвовал кровью из своего полового члена, чтобы дать жизнь человечеству. Известно множество мифов, в которых боги науа жертвуют своей кровью ради помощи человечеству. В мифе о Пятом Солнце боги приносят себя в жертву, чтобы люди могли жить.
Все это готовило людей к высшему пожертвованию — человеческому. Обычно кожу жертвы красили синим мелом (цвет жертвоприношения); затем ее приводили на верхнюю площадку огромной пирамиды. Здесь жертву укладывали на каменную плиту, живот разрезали ритуальным ножом (обсидиановым ножом сложно раскрыть грудную клетку), после чего вынимали сердце и поднимали вверх, к Солнцу. Затем сердце клали в чашу, удерживаемую статуей, а тело сбрасывали на лестницу, откуда его утаскивали жрецы.
7 )Гуревич А.Я. Исторический синтез и Школа «Анналов» – еңбегі бойынша әлеуметтік тарихтың жаңа мектебіне сараптама жасау
Я. Гуревича начинается издание серии «Научная библиотека студента», цель которой – публикация трудов по фундаментальным проблемам гуманитарного знания.
В монографии в центре внимания – проблема исторического синтеза. Эта проблема представляется автору решающей для понимания «школы Анналов» и ведущих тенденций современной исторической науки. «Анналисты» поставили перед собой задачу выработки «глобальной» («тотальной») истории, причем во главу выдвигается вопрос о взаимодействии материальной и духовной жизни. Попытка преодолеть традиционно существующее предпочтение между социально-экономической стороной исторического процесса и культурой общества вполне логично к переосмыслению и понятия «культуры», и понятия «социального» к обоснованию принципов исторической антропологии или антропологически ориентированной истории.
Книга адресована историкам и всем гуманитариям и может быть использована преподавателями и студентами вузов.
8 )Грек полистерінің күнделікті өмірі
Полис — қала-мемлекет, Ежелгі Грекия мен Римге тән қоғамның әлеуметтік-экономикалық, саяси ұйымдарының ерекше түрі. Полис жері қала аумағынан, оның айналасындағы халқы егіншілікпен шұғылданатын мекендерден құралды. Мемлекеттік аппараты халық жиналысынан, кеңестен және сайланып қойылатын түрлі қызмет адамдарынан (магистраттардан) тұрды. Халық жиналысы билеушінің мемлекетті басқару құқын қамтамасыз етіп отырды. Полистер олигарх. (мыс., Спарта) немесе демократиялық (мыс., Афины) түрінде болды. Спарта егіншілік Полиске, Коринф сауда-қолөнері Полисіне жатты. П. Грекияда б.з.б. 4 ғасырдың басында, Римде б.з.б. 3 — 1 ғасырларда дағдарысқа ұшырап, жойылды.
Толығырақ... Антикалық қоғамның жеткен жетістіктерінің бірі – мемлекет құрылымының ерекше түрі полис болды. Ол азаматтық қауым негізінде пайда болды. Ежелгі Грекия мен Ежелгі Римдегі қауым мен мемлекет бір – бірімен бірігіп кетті. Полис –қала–мемлекет те осылай пайда болды. Ежелгі Грекия мен ең ірі , әрі ықпалды полистары – Афины мен Спарта болды. Полистің орталығы қала болып , оның сыртында қауым мүшелері , қарапайым адамдарға тиесілі жерлер болды.Әрбір жанұя өз шаруашылығын дербес жүргізіп , тәуелсіз болды . Полис мүшелері , қауымның тең құқылы мүшелері барлық құқықтар мен бостандықтарға ие болды. Олар өздері мемлекетті кейіптеп , полисті бірлесе басқарды. Биліктің мұндай түрі демократия деп аталды. Полистің әрбір азаматы , жер иесі немесе еңбекші болсын , мемлекет өміріне белсене араласты.Барлық мемелекеттік лауазымдар сайланбалы болды. Лауазымды тұлғаларды сайлайтын және маңызды мәселелер бойынша түбегейлі шешім қабылдайтын орган Халық мәжілісі болды. Оған 20 жасқа толған тең құқылы әрбір адам араласа алатын.Мәжіліс кезінде байлық мөлшеріне , қызмет түріне , тұрмыс салтына қарамастан бәрі тең болды.Жиналыстар тұрақты түрде , мысалы , 9-10 күнде бір рет афинада өткізіліп тұрды. Күн тәртібіне полис азаматын толғандырған кез – келген мәселе қойылды. Әрбір адам заң жобасын ұсынып, өз көзқарасы тұрғыдан сөйлеп , қатысушыларды өз сөзінің растығына сендіруге құқылы болды. Жиналысқа қойылған мәселелер кеңінен талқыланды. Барлық пікірлер тыңдалып болғаннан кейін , дауысқа салынатын. Заң бойынша дауыс беру – қол көтеру арқылы , ал басқару органдары мен сотта – жеребе тастау арқылы жүзеге асты. Афиныдағы халық мәжілісі жылына бір рет қуғын-сүргінге арналатын. Қатысушылар өз ойларынша афиналық демократияға қауіп төндіріп жүрген азаматтың есімін жазады.Қатысушылардың жартысынан астамы қарсы дауыс берген кез – келген адам елден аластатылатын.
9)Ле Гофф Ж. Цивилизация средневекового Запада – еңбегіне сараптама жасау
Автор книги, один из ведущих представителей Школы «Анналов», предпринимает
попытку сжато, но предельно ярко и убедительно охарактеризовать основные особенности средневековой цивилизации.
В центре внимания автора—Пространство и Время в жизни и восприятии тогдашнего населения Европы, его материальная жизнь, характеристика их социальной системы и, главное, анализ их менталитета, коллективной психологии, способов чувствовать и мыслить.
АСТЬ ПЕРВАЯ. ИСТОРИЧЕСКАЯ ЭВОЛЮЦИЯ. Перевод Ю. Малтина .... 9
Глава I. Расселение варваров (V—VII вв.) ... 9
Глава II. Попытка организации германского мира (VIII—? вв.) .... 41
Глава III. Становление христианского мира (XI—XIII вв.) .. 58
Глава IV. Кризис христианского мира (XIV—XV вв.) .... 103
ЧАСТЬ ВТОРАЯ. СРЕДНЕВЕКОВАЯ ЦИВИЛИЗАЦИЯ ... 106
Глава V. Генезис. Перевод Ю. Малтина .... 106
Глава VI. Пространственные и временные структуры (X—XIII вв.).Перевод Ю. Малинина ... 124
Глава VII. Материальная жизнь (X—XIII вв.). Перевод В. Райцеса .... 184
Глава VIII. Христианское общество. Перевод П. Уварова ... 239
Глава IX. Ментальность, мир эмоций, формы поведения (X—XIII вв.). Перевод Е. Лебедевой .. 302
Глава I. Расселение варваров (V—VII вв.)
Средневековый Запад зародился на развалинах римского мира. Рим поддерживал, питал, но одновременно и парализовал его рост. Прежде всего Рим передал средневековой Европе в наследство драматичную борьбу двух путей развития, символизируемую легендой о происхождении города, согласно которой Рим, замкнутый стеной, восторжествовал над Римом без границ и без стен, о котором тщетно мечтал несчастный Рем.
Римская история, которой положил начало Ромул, оставалась, даже в период наибольших успехов, лишь историей грандиозного закрытого мира. Город благодаря завоеваниям собирал вокруг себя все более обширные земли, пока его территория не достигла оптимальных для его обороны размеров, и тогда он в I в. решительно закрылся пограничным валом, этой своего рода китайской стеной западного мира. Под защитой этого укрепления город занимался эксплуатацией и потреблением, сам ничего не производя: после эллинистической эпохи не появилось никаких технических новшеств, хозяйство поддерживалось за счет грабежа и победоносных войн, которые обеспечивали приток рабской рабочей силы и драгоценных металлов, черпаемых из накопленных на Востоке сокровищ. Он великолепно преуспел в искусстве самосохранения: война всегда оборонительная, несмотря на видимость завоеваний; право строилось на прецедентах, предотвращая нововведения; дух государственности обеспечивал стабильность институтов; архитектура—по преимуществу искусство жилища.
Этот шедевр консерватизма, каким была римская цивилизация, со второй половины II в. под воздействием сил разрушения и обновления подвергся эрозии.
Мощный кризис III века пошатнул постройку. Единство римского мира стало разваливаться; его сердце, Рим и Италия, было парализовано и не снабжало кровью части тела империи, которые пытались начать самостоятельную жизнь: провинции сначала эмансипировались, а затем перешли в наступление. Родом из Испании—императоры Траян и Адриан, изГаллии—Антонин; при династии Северов императоры—африканцы, а императрицы—сирийки. Эдикт Каракаллы предоставил в 212 г. право римского гражданства всем жителям империи. Как и успех романизации, это возвышение провинций свидетельствовало об укреплении центробежных сил. И средневековый Запад унаследовал эту борьбу—между единением и обособлением, стремлением к христианскому единству и тягой к национальной самостоятельности.
Нестабильность имела и более глубинные истоки: Запад терял средства существования, уходившие на Восток. Золото, которым оплачивался ввоз предметов роскоши, утекало в восточные провинции, бывшие производителями и посредниками в крупной торговле, монополизированной купцами—евреями и сирийцами. Города Запада хирели, восточные города расцветали.
10.Ортағасырлық Батыс Еуропалық адамның менталитеті, рухани дүниетанымы, күнделікті тұрмысы
Ортағасырлық мәдениеттегі философия феномені
Батысеуропалық ортағасырлық философия қалыптасуының мәдени-әлеуметтік контексті. Негізгі қайнар көздері. Ортағасырлық мәдениеттегі христиандық дін феномені. Христиандық дүниетанымның көкжиегі. Христиандық діннің негізгі рухани құндылықтары. Христианшылық және антикалық философия. «Өмірлік философиядан» түңілу және антикалық рвдионалды бағдарланған философияның теоретикалық мәселдемелеріне деген құштарлығының ғайып болуы. Жер бетіндеп өмір тарихтың драмалылағы ретінде. Қайғы-қасірет және әділсіздік үшін әділ марапатталу туралы ілім. Екі мәдениет кездесуі: христианшылдық және гректік пен эллинистік философиялар.
Діни дүниетанымға деген философиялық рефлексия стратегиясының қалыптасуы. Неоплатонизм дүниетанымдық ізденістердің жапа сергіген діни бағыттылығының көрінісі ретінде. Теоцентризм, провиденциализм, креационизм бүкіл ортағасырлық философияның негіздемелері ретінде. Философиялық ой кешудің жаңа теоцентристік тәсілінің ерекшелігі.
Философия мен теология интеллектуалдық қызметтің негізгі түрлері ретінде. Дүниетанымдық ізденістердің орталық тақырыптары. Философия мен ортағасырлық адамның мәдени өмірінің интеллектуалдық саласына христианшылдық енгізген жаңа қағидалар. Ортағасырлық адамның мәдени таңдауының басты стратегияларын қалыптастырудағы А.Августиннің ролі. Адамның құндылығы және құтқарылу туралы ілім. Қоғамдағы адамның құқықтық жағдайының иерархиялық тәртіптіленген суретін сомдаудағы ортағасырлық философияның ролі.
Осындай сұрақтар төңірегінде іздене отырып, философтар негізгі қағидаларды, тұжырымдарды анықтаған, оны шіркеулер жиналысында бекітіп, догмаға яғни бұлжымай орындауды талап ететін ережелер дәрежесіне көтерген. Бұл дәуірдің көрнекті өкілдері: Тертуллиан (160-220), мәртебелі Августин (354-430), Боэций (480-524), Ұлы Альберт (1193-1280), Фома Аквинский (1225-1274), Ансельм Кентерберийский (1033-1109), Пьер Абеляр (1079-1142), Уильям Оккам (1285-1349). Орта ғасырлардағы теологиялық философияның негізгі ерекшеліктері: космосқа, табиғатқа, қоршаған орта құбылыстарына онша мән бермейді, бәрі құдайдан жаралды деген догмат үстем болды;
- материализм мен идеализм арасындағы қайшылықтар бәсеңдеді;
- құдай алдын ала белгілеп қойғандықтан адам еркінің бостандығы жарияланды;
- әлемді Құдай арқылы тануға болатындығы есепке алынды;
Орта ғасырлар философиясының негізгі принциптері жарату және ашылу догматтары.
Жарату догматы бойынша:
- құдай әлемді ештеңеден жаратты;
- әлемнің жаралуы құдай еркінің нәтижесі;
- әлем құдайдың күшімен жаратылған;
- әлемдегі жалғыз шығармашылық бастау – Құдай;
- Құдай мәңгі, тұрақты;
Ашылу догматы бойынша:
- әлемді тек Құдайды тану арқылы ғана тануға болады;
- құдайды тануға болмайды, бірақ ол өзін Библия арқылы танылтады;
құдайды және әлемді танудың жолы – Библияны оқу.
Орта ғасыр философиясының патристика және схоластика деп аталатын маңызды кезеңдері бар.
18)Оттондық өркендеу: сипаты мен өкілдері
Как мы видели, мода на дорогие, пышно украшенные кодексы была введена в Европе двором Карла Великого еще в начале IX века. С того времени уже ни один уважающий себя правитель, ни один архиепископ не могли обойтись без своих личных евангелий и евангелариев, псалтырей и сакраментариев. Разумеется, это повлекло за собой формирование соответствующей индустрии. К концу IX в. в Европе уже функционировало более сотни скрипториев. И практически все они – каждый в меру своих возможностей – помимо массового, рудиментарного копирования скромно оформленных или вообще не оформленных книг, занимались производством иллюминованных манускриптов.
Не удивительно поэтому, что к концу IX в. приобретает значительную популярность трактат "Об искусствах и красках римлян", написанный Ираклием, уроженцем Лангобардского герцогства, по всей вероятности на рубеже VIII и IX веков. Трактат содержит множество теоретических сведений и практических советов по технике миниатюрной, станковой и стенной живописи, а равно и другим ремеслам. Вслед за Ираклием свои наставления "О живописи" (кон. IX – нач. X в.) пишет неизвестный автор, вошедший в историю искусства как Бернский Аноним. И, наконец, настоящую энциклопедию художественных ремесел под скромным названием "Записка о разных искусствах" создает в первой половине десятого века немецкий ученый монах Теофил, живший и работавший в бенедиктинском монастыре Гельмерсгаузен (Падерборн; ныне Нижний Гессен). При этом и Теофил, и Бернский Аноним выказывают свое знакомство как с античными авторами, писавшими, помимо прочего, о художественных ремеслах (Плиний Старший, Диоскурид, Теофраст, Витрувий), так и со своим предшественником Ираклием.
Таким образом, вступая в X в., мы видим и живой интерес к книжной миниатюре, и стремление к ее художественному совершенству, и чуткое внимание к традициям минувших эпох. Видим, в конце концов, признание книжного искусства как почтенной, полезной сильным мира сего культурной практики. Каролингский ренессанс не прошел для Европы даром – поэтому, говоря о втором раннесредневековом "ренессансе", Оттоновском, мы должны помнить, что он не был внезапным и ярким проблеском света посреди погруженного во тьму бескультурья континента. Нет, Оттоновский ренессанс явился прямым следствием ренессанса Каролингского, фактически – его второй, завершающей фазой.
Оттоновский ренессанс состоялся в результате смещения политического центра Европы X в. с запада на восток, из Франции в Германию. В то время как Франция (Западно-Франкское королевство) под управлением последних Каролингов переживала не лучшие времена, в юной Германии (Восточно-Франкское королевство) был возведен на престол Генрих – представитель новой, Саксонской династии Людольфингов.
Образование распространилось не только среди клириков, но и среди мирян, причём его могли получить и мальчики, и девочки. Многие знатные дамы говорили и читали на латыни и славились своей учёностью. Наиболее известной поэтессой была Хросвита Гандерсгеймская(вторая половина X века). При Оттоне II, женатом на византийской принцессе Феофано, усилилось греческое влияние. Особую пышность и утончённость приобрёл быт двора и феодалов. Для «Оттоновского Возрождения» характерно усиление культурных связей с Византией. Это особенно сказалось на расцвете книжного дела и миниатюристики, главным центром которых стал монастырь Райхенау.
19)Романдықөнер: сипаты мен ерекшелігі (ХІ-ХІІ ғғ.)
Роман стилі бірінші жалпы европа стилі болып саналады, ол VIII-XII ғ.ғ. тараған және ежелгі рим сәулет өнерінің ерте үлгілерімен ұқсастығы үшін европалық орта ғасырдың екі жетекші сәулет стильдерінің бірі. Жабындыларды көтеріп тұрған жуан қабырғалы және бойница түріндегі терезелері бар роман стилінің ғимараты өзінің типі бойынша бекініс ғимараты болды. Бұл ұқсастықты дөңгелек бақылау мұнаралары толықтырып тұрды. Роман өнері жасаған негізгі құрылыс – қорған-бекініс, монастырь-бекініс, қала-бекініс. Қорған – рыцарьдың бекінісі, шіркеу – Құдайдың бекінісі және т.б. Қорқыныш тудыратын, бақылау мұнаралары бар тауда орналасқан тас ғимарат роман өнеріне тән құрылыс. Роман соборының сырты өте жарасымды. Артық, деструктивті ештеңесі жоқ. Бірақ храмның ішінде әдеттен тыс, толқытатын бейнелер көп. Роман соборларының капительдерінде, бағаналардың аяқ жағында, терезелерде, қабырғалар мен есіктердің рельефтерінде кентаврлар, арыстандар, жартылай кесірткелер, жартылай құстар, әр түрлі химерлер бейнеленген. Бұл жәндіктер оюлап ойып жасалып, жиектерге отырғызылған.
Роман стилін XII-XIV ғ.ғ. тараған готика ауыстырады, ол қалалық орта ғасыр мәдениетінің дамуымен тығыз байланысты. Бұл аты шартты түрде: ол Қайта Өрлеу дәуірінде пайда болған және «готтар өнері», яғни варварлар деген мағынаны берген. Жебе тәрізді аркалары мен терезелері, мұнаралары, төбелері бар готикалық ғимараттар мен ордалар ортағасырлық лас көшелерден бөлініп шығып, аспанға, Құдайға ұмтылады. Төбелері биік готикалық құрылыста ауа кең болды. Бүкіл қабырғаны алып тұрған түсті витражды терезелерден бөлменің ішіне кемпірқосақтың барлық түстерімен құбылып тұрған күн сәулесі түседі. Осының бәрі орган музыкасымен үйлесімде діндарлардың ерекше эмоционалды-шаттық күйін тудырды: барлық линиялардың аспанға ұмтылысын, тастың дематериализациясы адамға жерге қатысты басқа әлемде тұрғандай сезім тудыратындай әсер ету керек болатын. Готикалық сәулетте бірінші рет көшеге немесе алаңға шығатын, әшекейлеу жағынан ғимараттың басқа бөлігінен ерекшеленетін әшекейленген фасад қолданылды. Готикалық собор христиан сенімінің сұлулық пен гүлдену үлгісі ғана емес, қаланың сәттілік символы болды. Париж Құдай Анасының соборы, Франциядағы Рейм және Шартр соборлары, Германиядағы Кельн соборы, Англияда Солсберри аббаттылығы және Вестминстер аббаттылығы готика құрылыстарының жауһары болып саналады.
10) Варварлық әлемдегі соғыс культі- ЖОК