Поможем написать учебную работу
Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
6
§14.7 Жылу насосы жұмысының принциптері. (стр-366)
Жылу насостары дегеніміз сырттан жасалынатын жұмыс арқылы төменгі температура көзінен жоғары температуралы тұтынушыға беретін қондырғы. Жылу насосы жұмысы су буын мұздатқыш агент ретінде қолданғанда бу компрессорлы қондырғы циклынан айырмашылығы жоқ. (12.5-сурет).
1852-жылы Кельвин бөлмені жылыту үшін мұздатқыш циклын қолдану идеясын, яғни жылу насосын жасауды ұсынды. Жылу насосы жылудың төменгі потенциалды жылу көзінен тұтынушыға жоғары температурада берілуі. Осымен қатар механикалық энергия шығыны жүретін термодинамикалық қондырғы. Жылу насостары үлкен зданиялардың ыстық су қоймасы жүйелерінде қолданылады.
Қондырғы схемасы төмендегі суретте көрсетілген.
жұмысшы дененің 2-конденсатордағы тұтынушыға беретін меншікті жылу мөлшері; буландырғыштағы жұмысшы дене алатын меншікті жылу мөлшері; компрессор приводына жумсалатын меншікті жұмыс мөлшері. (12.5-суреттегі) циклды қарастыра отырып
Дроссельдеу нәтижесінде жұмысшы дене энтальпиясы өзгермейтіндіктен
Онда
Осыдан
Егер жылу насосы қайтымды Карно циклы бойынша жұмыс істесе мұздатқыш коэффициенті
Егер зданиені жылытарда төменгі температуралы сұйық және жылу жүйесіндегі жұмысшы дене температурасы болса
Осыган карап, жылу насосы жылу жүйесіне компрессор жұмысы шығынынан есе көп жылу береді.
§13. ХИМИЯЛЫҚ ТЕРМОДИНАМИКА ЭЛЕМЕНТТЕРІ
Химиялық реакцияларда энергияның түрленуін және жылу құбылысының пайда болуын зерттейтін термодинамика бөлімі. Химиялық реакция нәтижесінде пайда болған энергия химиялық энергия деп аталады, ол ішкі энергияның бір бөлігі. Химиялық реакциялар жылудың бөлінуімен (экзотермиялық) және жұтылуымен (эндотермиялық) жүреді.
§ 13.2 Химиялық реакцияларда термодинамиканың бірінші заңының қолданылуы.
Денеге келген жылу ішкі энергияның өзгерісіне және сыртқы күштерге қарсы атқарылатын жұмысқа кетеді, яғни
Бұл жағдайда жұмысшы денеде химиялық реакция жүрмейді, тек параметрлері өзгереді. Химиялық реакцияның жүруі реакцияланатын заттар молекуласындағы атомдар күйі өзгерісімен байланысты. Сол кезде жылу немесе жұмыс түрінде байқалатын ішкі энергияның өзгерісі жүреді. Термодинамиканың бірінші заңын химиялық реакцияға қатысты 1 моль зат үшін және реакция жұмысы құрамына ұлғаю және сығылу жұмыстарынан басқа электрлік, жарықтық, магниттік күштерге қарсы жұмыс кіреді. Осы ерекшеліктерді ескере отырып термодинамиканың бірінші заңы химиялық реакцияға қатысты былай жазылады
(13.1)
ішкі энергияның кемуі; реакция жылуы, реакция жұмысы. Химиялық термодинамикада ішкі энергияның кемуі мен экзотермиялық реакция бөлінетін жылуы оң, ал ішкі энергияның өсуі мен эндотермиялық реакция жұтылатын жылуы теріс деп қабылданады. Осыларды ескеріп, термодинамиканың бірінші заңы
(13.2)
немесе
(13.3)
Реакция жұмысы
ұлғаю немесе сығылу жұмысы
электрлік, магниттік және басқа да күштерге қарсы жұмыс
§ 13.4 Химиялық реакция жылуы.
Егер химиялық реакцияда ұлғаю және сығылу жұмыстарынан басқа жұмыс атқарылмаса онда (13.2) теңдеуі мына түрде
(13.5)
ішкі энергияның өзгерісі химиялық реакцияның жылулық эффектісі деп аталады.
Химиялық термодинамикада жүйе күйі өзгерісі техникалық термодинамикадағыдай 2-3 параметрмен емес, ол бірнеше параметрмен анықталады. Бірақ екі параметр тұрақты болады. Мысалға, тұрақты көлем мен температура және тұрақты қысым мен температура. Изохоралы-изотермиялық реакция үшін
(13.6)
ішкі энергияға тең изохоралы-изобаралық реакция жылуы.
Изобаралы-изотермиялық реакция үшін және
(13.7)
тұрақты қысымдағы реакция жылуы. Тұрақты қысымда және ұлғаю жұмысынан басқа жұмыс болмағанда жылу реакциясы реакцияның жылулық эффектісі деп аталады.
Реакцияның жылулық эффектісі тұрақты қысымда
(13.8)
жүйенің бастапқы және соңғы энтальпиясы.
мәнін (13.8) формулаға қойып, аламыз
(13.9)
Идеал газ күйі теңдеуін ескеріп аламыз
(13.10)
реакциядағы газ мольдік саны өзгерісі; (13.10) теңдеуін (13.9) теңдеуіне қойып
(13.11)
(13.11) теңдеуі изохоралы-изотермиялық және изобаралы-изотермиялық жылу реакциялары арасындағы байланысты орнатады. Осы процесстерде орындалатын Гесс заңы жылу қосындыларының тұрақтылығын орнатады, яғни жылу реакциясы процесс жолынан тәуелсіз, ол тек реакцияланатын заттардың бастапқы және соңғы күйімен анықталады.
және , мұндағы ішкі энергия мен энтальпия күй функциясы, сондықтан жылу реакциясы процесс жолынан тәуелсіз.
Жылу реакциясының температурадан тәуелділігі Кирхгоф теңдеуімен анықталады. Изохоралы-изотермиялық реакцияда осы тәуелділікті алу үшін термодинамиканың бірінші заңынан анықталатын өрнегін температура бойынша дифференциалдаймыз
және - бастапқы және кейін алынған изохоралық жылусыймдылықтар.
Изобаралы-изотермиялық процесстер де осыған ұқсас алынады. Жалпы жағдайда Кирхгоф теңдеуі мына түрге ие
(13.13)
Жылусыймдылықтар қосындысы реакцияға дейін және кейін мына формуламен табылады
(13.14)
мұндағы мольдер саны және бастапқы заттар жылусыйымдылығы, мольдер саны және алынған заттар жылусыйымд, бастапқы және алынған заттың компоненттер саны. (13.14) теңдеуін ескерсек (13.13) теңдеуі мынадай түрге ие
(13.15)
(13.15) теңдеуі Кирхгоф заңының математикалық өрнегі, мұндағы жылу реакциясының температуралық коэффициенті.
§ 13.7 Химиялық процесстерге термодинамиканың екінші заңының қолданылуы.
Тұйықталған жүйе үшін термодинамиканың екінші заңының аналитикалық өрнегі
мұндағы теңдік пен теңсіздік қайтымды және қайтымсыз процесстерді сипаттайды. Адиабаталық жүйе үшін сондықтан . Осыдан тұйықталған жүйеде қайтымды процесс жүргенде энтропия тұрақты, ал қайтымсыз процесс жүргенде энтропия өседі. Энтропия функция, ол арқылы процесс бағытын және тепе-теңдік шартын анықтауға болады. Энтропия орнына процесс қайтымсыздығы мен жүйе теңдігін сипаттайтын изохоралы-изотермиялы және изобаралы-изотермиялы шамаларды қолдануға болады.
§ 13.11 Химиялық потенциал.
Химиялық реакциялардың термодинамикалық процесстерден айыпмашылығы жеке компоненттер массасы өзгермейді. Бұл жағдайда жүйенің кез келген қасиеті зат мөлшері мен мына айнымалылардың функциясы болуы мүмкін
заттың бірлік мөлшерінің ішкі энергиясы
(13.28)
екені белгілі. Осыдан (13.28) мына түрге келеді
болғандықтан
онда
(13.29)
шамасы химиялық потенциал деп аталады. (13.29) теңдеуі мына турге ие
Осыған ұқсас қалған шамаларды жазамыз
.
Сәйкес туындыларын есептеп аламыз
(13.30)
Сонымен, химиялық потенциал бір термодинамикалық функцияның масса бойынша туындысы сәйкесінше тәуелсіз айнымалылар тұрақты болғанда.