Маркетинг кафедрасы Баймуханбетова Э

Работа добавлена на сайт samzan.net:

Ф. 4.7-008-03

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

«Маркетинг» кафедрасы

Баймуханбетова Э.Е., Шевченко И.И.

«Статистика» пәнінен СӨЖ және ОСӨЖ

ұйымдастыруға және жүргізуге арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Оқу түрі: күндізгі

Шымкент, 2008

УДК 331.5(075.3)

Құрастырған: Баймуханбетова Э.Е., Шевченко И.И.

Экономикалық мамандықтардың студенттеріне «Статистика» пәнінен СӨЖ және ОСӨЖ ұйымдастыруға жне жүргізуге арналған әдістемелік нұсқау

Шымкент: М.Әуезов атындағы ОҚМУ; 2008, 42 бет

Әдістемелік нұсқау оқу жоспары мен «Статистика» пәнінің бағдарламасына сәйкес орындалған және курстың СӨЖ тақырыптарын орындауға қажетті барлық мәліметтерді қамтиды.

Экономикалық мамандықтардың студенттеріне «Статистика» пәнінен СӨЖ және ОСӨЖ орындауға арналған әдістемелік нұсқау СӨЖ-дің негізгі бес түрін қамтыған. СӨЖ түрлері бойынша қысқаша анықтамасы мен орындау тәртібі көрсетілген. Ұсынылып отырған тапсырмалар бірнеше нұсқалардан тұрады. Әдістемелік нұсқаудың көмегімен студенттер статистиканың практикалық аспектілерін терең түсініп, өз бетінше экономикалық шешімдер қабылдауға бейімделеді.

Рецензент:

Кафедраның мәжілісінде (хаттама № ____ «____» ___________ 2008ж.) және институттың әдістемелік кеңесінде (хаттама №____«____»______2008ж.) талқыланды және басылымға ұсынылды.

М.Әуезов атындағы ОҚМУ Әдістемелік кеңесімен басылымға ұсынылды, хаттама № ____  «____» ___________ 2008 ж.

©М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті, 2007

Кіріспе

Қазіргі қоғамда экономиканы басқару механизмінде статистика маңызды роль атқарады. Ол елдің дамуын сипаттайтын ақпаратты жинауды, оны ғылыми өңдеуді, қорытуды және талдауды іске асырады. Нәтижесінде экономикадағы өзара байланыстарды айқындау, оның дамуының динамикасын зерттеу, халықаралық салыстыруларды жасау және ақырында – мемлекеттік және жергілікті деңгейлерде тиімді басқарушылық шешімдерді қабылдау мүмкіндігі туады.

Сондықтан экономикалық білім беру жүйесінде қазіргі экономистің кәсіби деңгейін қалыптастыратын базалық ғылыми пәнді – статистиканы оқытуға ерекше көңіл аударылады.

Қазіргі кезде, нарықтық экономика жағдайында, ғылым алдында жаңа міндет қойылған – статистиканың жалпы әдістемелік және ұйымдастырушылық негіздерін реформалау, сонымен қатар оны халықаралық ережелерге сәйкестендіру.  Осы міндетті табысты атқару жоғары білікті экономистерді даярлаудың сапасын одан әрі жақсартуды талап етеді.  

Соған байланысты «Статистика» пәні елде және әлемде болып жатқан экономикалық процесстерді зерттеу барысында негізгілердің бірі болып табылады және статистиканың ғылым ретіндегі мәні мен оның мемлекетті басқарудағы ролі туралы студенттердің түсінігін қалыптастыруды өз мақсаты ретінде қояды.

Пәнді оқытудың міндеттері:

•  студенттерде курстың негізгі мақсатымен анықталатын саладағы білімдер мен практикалық дағдыларды қалыптастыру;
•  қоғамдық құбылыстардың жағдайын, дамуы мен құрылымын зерттеу әдістемесін меңгеру;
•  статистикалық ақпаратты жинау және өңдеу ережелерін зерттеу;
•  әлеуметтік-экономикалық статистика көрсеткіштерінің жүйесін құрудың теориялық негіздерін зерттеу;
•  әлеуметтік-экономикалық процесстердің динамикасын зерттеуде, өндіріс тиімділігінің өзгеруіне факторлардың әсерін бағалауда статистикалық талдау әдістерін пайдалану дағдыларын үйрету;
•  ҰЕЖ-де қолданылатын негізгі экономикалық ұғымдар, көрсеткіштер және категорияларды қарастыру;
•  ұлттық есептің мазмұны мен өзара байланыстарын зерттеу және меңгеру;
•  басқарушылық шешімдерді қабылдау мақсатында макродеңгейде статистикалық ақпаратты қорыту әдістемесін меңгеру.

«Статистика және ҰЕЖ» пәні  «Экономикалық теория», «Макроэкономика», «Микроэкономика», «Экономикалық социология», «Жоғары математика» сияқты пәндермен тығыз байланысты және осы пәндерді оқу кезінде алған білімдер мен дағдыларға негізделеді.

«Статистика» курсын оқыту лекциялық және практикалық сабақтардың жүргізілуін, студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастырып, өткізуді қарастырады.

Студенттерді даярлау процессінде олардың өзіндік жұмысы маңызды роль атқарады. Ол реферат, курстық және басқа да зерттеушілік жұмыстарды орындау кезінде өз бетінше ізденіс жасау дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.

СӨЖ және ОСӨЖ ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі

жалпы әдістемелік ұсыныстар

Жалпы қоғамның дамуы мен әрбір адамның өмірінде қажетті болатын экономикалық білімдер мен дағдыларды неғұрлым тиімді меңгеру, экономикалық ойлау мен мінез-құлық модельдерін қалптастыру – мамандардың экономикалық дайындығының мәселесіне ерекше көзқарасты ұйғаратын талаптар.

Осы мақсаттарға жету үшін статистика сабақтарындағы жан-жақты жұмыспен қатар аудиториядан тыс және практикалық жұмыс қажет.

Мұндағы маңызды рольді студенттердің өзіндік жұмысы атқарады. Бұл – білім берудің құрама бөлігі, себебі өзіндік жұмыс әрдайым өзін-өзі бақылауды талап етіп, бағдарлама материалын тереңдетіп, нығайтумен қатар шығармашылық дағдылар мен бастамашылықтың, өз еңбегін ұймдастыра білудің дамуына септігін тигізеді.

Студенттердің өзіндік жұмысы (СӨЖ) – бұл өткен материалды нығайтуға, қойылған міндеттерді  жылдам шешу дағдылары мен біліктілігін қалыптастыруға бағытталған жеке және ұжымдық іс-әрекеттің белсенді формалары. СӨЖ дайын ақпаратты  пассивті  «жұтуды» емес, оны іздеу мен шығармашылық түрде меңгеруді білдіреді. Өзіндік жұмыс студентті болашақта өз бетінше іс-әрекет жасауға дайындауға арналған.

Өзіндік жұмыстың көлемі (сағатпен есептегенде) мамандықтың оқу жоспарымен анықталады. Өзіндік жұмыс жасау барысында студент:

•  оқылып жатқан пән бойынша теориялық материалды (жеке тақырыптар, тақырыптың жеке сұрақтары, жеке тұжырымдар және т.с.с.) меңгере алады;
•  қажетті құралдарды пайдалану арқылы практикалық жолмен теориялық материалды нығайта алады (есеп шығару, бақылау жұмыстарын, тесттерді орындау);
•  алған білімдер мен практикалық дағдыларды ситуацияны талдау және дұрыс шешімді өңдеу үшін қолдана алады (топтық дискуссия, іскерлік ойын, «кейс-стади»,  нақты ситуцияны жазбаша түрде талдау, жобаларды өңдеу және т.с.с.);
•  алған білімдер мен дағдыларды өз көзқарасын, теориясын, моделін қалыптастыру үшін пайдалана алады (курстық, дипломдық, ғылыми-зерттеу жұмысын жазу).

Өзіндік жұмыстың аталған түрлері білім берудің төрт түріне сәйкес келеді:

1.  білім алу ретінде оқыту, яғни студент «... туралы» білетін жағдай;
   1.  оқыту процессінде студенттің зерттеу заты туралы түсінігін қалыптастыру. Студент «қалай» екенін біледі және әр түрлі идеяларды салыстыра алады, дамудың тенденцияларын, идеялардың өзара қатынасын түсінеді, осы идеяларды өз түсініктерімен салыстыра алады;
   2.  зерттелген идеяларды қолдана білу, қажет болғанда өз контекстісіне сәйкес оларды модельдей білу және ең орынды шешімдерді таба білу. Студент өзінің «қалай» туралы білімдерін қолдана алады;
   3.  тұлғаны дамыту ретіндегі оқыту – білім берудің ең софистік түрі, мұнда студент өзін әрекет етуге дайындалып жатқан әлемнің бөлігі ретінде сезінеді. Бұл жағдайда студент өз контекстісін өзгертіп, өз теориялары мен модельдерін өңдейді деп ұйғарылады.

Білім беру пирамидасы

Студенттердің өзіндік жұмысы (СӨЖ) оқу іс-әрекетінің түрі ретінде төмедегілермен  сипатталады:

•  Біріншіден, СӨЖ жоспарланған оқу үрдісінің барлық формаларымен байланысты;
•  Екіншіден, СӨЖ мазмұны бойынша да, әдістемелік тәсілдердің алуан түрлілігі бойынша да ерекше болып табылады.

Кредиттік жүйе студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыру мен бақылау сапасының жоғары болуын талап етеді. Осы жұмыстың бір бөлігі аудиториялық уақытта оқытушының басшылығымен жүргізіледі (ОСӨЖ).

СӨЖ нәтижелері көбінесе дұрыс жоспарлаумен анықталады. Оқу жылының басында студенттерге тапсырмалар беріледі. Олар студенттердің білімін ағынды және шекаралық бақылау кезінде бақыланып, есепке алынады. Тапсырманың әрбір бөлігінің көлемі алдын-ала хабарланады, оны Syllabus (оқыту бағдарламасы) көмегімен жасауға болады. СӨЖ кестесіне сәйкес студенттердің берілген тапсырмалар бойынша кеңес алу мүмкіндігі бар.

СӨЖ-ді жоспарлау триместрлер немесе семестрлер бойынша бөлініп құрастырылатын өзіндік жұмыс графиктерінің негізінде іске асырылады. Графиктер тек оның орындалуын жүйелі түрде бақылаған кезде ғана өзінің ұйымдастырушылық және тәртіптік ролін атқарады.

Студенттің өзіндік жұмысының нәтижелері оқытушымен бақылануы қажет. Осы нәтижелер студенттің пән бойынша қорытынды аттестациялануының кезінде бағаланып, есептелуі қажет. Өзіндік жұмыстың әрбір түрі (реферат, баяндама, конспект, тест, бақылау жұмысы) жеке бағаланады.

Барлық тапсырмалар уақтылы тапсырылуға тиіс. Кешіктіріліп орындалған тапсырмалар автоматты түрде төмен бағаланады (әр бір кешіктірілген күні үшін әр бір тапсырмадан 0,5 балл азайтылады).

«Статистика» пәнінен СӨЖ бойынша әдістемелік ұсыныстар

«Статистика» пәні бойынша СӨЖ бірнеше тақырыпты қамтитын курстың модульдері бойынша жүргізіледі.

«Статистика» курсын оқу барысында СӨЖ-дің келесі түрлерін орындау ұсынылады:

•  Глоссарий жазу
•  Жазбаша жұмыстар (конспектілер, эссе)
•  Есеп шығару
•  Рефераттар мен баяндамалар
•  Тесттер

СӨЖ бойынша студентке берілетін тапсырмалар тізімі

№	Модульдер бойыншаСӨЖ тақырыптары мен мазмұны	Ұсыныла-тын әдебиеттер	Бақылау түрі	Тапсыру мерзімі
Модуль 1. Статистиканың жалпы теориясы
1.	«Статистиканың даму тарихы» тақырыбына шолу	Ә 1-16 Қос.Ә 1-2	Ағымды бақылау	1 апта
2.	Глоссарий	Ә 1-16 Қос.Ә 1-2	Ағымды бақылау	3 апта
3.	Есеп шығару	Ә 3-8, 14-16	Ағымды бақылау	5 апта
Модуль 2. Әлеуметтік-экономикалық статистика (ӘЭС)
4.	Реферат	Ә 1-16 Қос.Ә 1-2	Ағымды бақылау	7 апта
5.	Есеп шығару	Ә 9-13	Ағымды бақылау	9 апта

СӨЖ 1

Шолу, эссе

Эссе, тақырып бойынша шолу – қарастырылатын мәселенің қысқаша баяндалуын талап ететін өзіндік жұмыстың түрі, жазбаша түрде орындалады.

Эссе қысқаша 1-2 бетке жазылып, қарастырылатын мәселенің негізгі ақпаратын қамтуы тиіс. Тақырыпты ашып көрсету үшін студент әдеби көздерді, нормативті-құқықтық материалдарды және Интернеттің ақпараттық ресурстарын қолданады.

Эссе «Статистиканың дамуының тарихы» тақырыбы бойынша орындалады. Эсседе статистиканың ғылыми және практикалық іс-әрекет ретінде қалыптасуының тарихын қарастыру қажет. Бұл тұста отандық және шетелдік статистиканың тарихи аспектілерін айтып кеткен дұрыс.

СӨЖ 2

Глоссарий

Глоссарий жазу – берілген тақырып немесе бөлім бойынша терминдер мен ұғымдарды қысқаша түсіндіріп өту. Глоссарий құрастырудың мақсаты – пәннің негізгі терминдері мен ұғымдарын меңгеру. Глоссарий екі (қазақ, орыс) немесе үш (қазақ, орыс, ағылшын) тілде орындалады. Глоссарийге қосылған терминдер міндетті түрде «Статистика» курсының тақырыптарымен және мазмұнымен байланысты болуы тиіс. Глоссарий 25-30 терминді қамтуы қажет. Студент терминдер мен олардың анықтамаларын өз бетінше таңдайды немесе оқытушы ұсынған тізімнен теріп алады.

Глоссарий А4 форматының беттеріне (бұл жағдайда титул бетін қосу қажет) немесе жәй оқушы дәптерінде орындалады.

Глоссарий құрастыру үшін ұсынылатын

терминдер мен ұғымдар

Модуль 1. Статистиканың жалпы теориясы

Статистика, статистикалық жиынтық, жиынтық бірліктері, статистикалық көрсеткіш, белгі, вариация, статистикалық бақылау, статистикалық бақылаудың бағдарламасы, есеп беру, абсолюттік шамалар, қатысты шамалар, статистикалық тарату қатары, топтастыру, статистикалық кесте, статистикалық график, статистикалық карта, гистограмма, жиіліктер полигоны, орта шамалар, орта арифметикалық, мода, медиана, дисперсия, орташа шаршылық ауытқу, бланк-тізім, интервал, статистикалық кестенің бастауышы, статистикалық кестенің баяндауышы, графикалық бейне,  графиктің алаңы, диаграмма, картограмма, картодиаграмма, орта геометриялық, таңдамалы бақылау, типтік таңдау, сериялық таңдау, кіші таңдама, репрезентативтілік, регрессия, корреляция, динамика, абсолюттік өсім, өсу қарқыны, өсім қарқыны, орта хронологиялық, тренд, интерполяция, құрылым, үлес салмағы, концентрация, орталықтандыру, индекс, агрегирлеу, талдау, сырғымалы орта, бөлінудің тығыздығы, өлшеу қателіктері, кездейсоқ қателік, таңдамалы қателік, спецификация қателігі, экстремум, таңдама.

Модуль 2. Әлеуметтік-экономикалық статистика

Әлеуметтік-экономикалық статистика, халық статистикасы, халық, халық санағы, халықтың табиғи қозғалысы, халықтың миграциялық қозғалысы, халықтың құрылымы, экономикалық белсенді халық, еңбек ресурстары, өлу, туылу, халықтың жұмысбастылығы, жұмыссыздық, еңбек өнімділігі, кадрлар ағымдылығы, номиналды еңбек ақы, нақты еңбек ақы,  ұлттық байлық, негізгі капитал, айналмалы капитал, қор қайтарымы, қор сыйымдылығы, материал сыйымдылығы, негізгі қорлардың амортизациясы,  жалпы ішкі өнім, дефлятор, ұлттық табыс, көтерме сауда айналымы, бөлшек тауар айналымы, тауар қорлары, жалпы айналым, жалпы өнім, тауарлық өнім, таза өнім, өнімнің өзіндік құны, тұтыну бағалар индексі, инфляция, жалпы пайда, сатудан түскен пайда, баланстық пайда, таза пайда, рентабельділік, қоғамдық өндірістің тиімділігі, нарық конъюнктурасы, нарық сыйымдылығы, ұлттық шоттар, өмір сүрудің деңгейі, күнкөріс минимумы, тұтыну себеті, адам дамуының индексі.

СӨЖ 3

Есептер

Есеп шығару студенттердің өзіндік жұмысының бір түрі болып табылады. Осы жұмысты орындау барысында студент практикалық ситуацияларды, есептерді нақты мәселелерді шешу кезінде теориялық материалды пайдалана білу дағдыларын иеленеді.

Әр бір студент оқытушыдан 6 есептен тұратын жеке тапсырма алады. Оны жазбаша түрде орындау қажет. Академиялық топтың студенттері есептерді нұсқалары бойынша орындайды. Нұсқа академиялық топтың журналында студенттің фамилиясының нөміріне байланысты болады. Барлығы 10 нұсқа ұсынылған. Егер академиялық топта студенттер саны 10-нан асатын болса, тапсырмалар қайталанады, яғни 11-ші нөмірдегі студент 1-ші нөмірдегі нұсқаны орындайды және т.с.с.  

Студенттер бақылау жұмысының нұсқасын анықтағанда мұқият көңіл бөлуі тиіс. Бөтен нұсқа бойынша орындалған жұмыс студентке тексерусіз қайтарылады. Есептердің шешімі А4 форматының беттеріне немесе жәй оқушы дәптерінде орындалады. Бұл жұмысқа титул беті, есептердің шарттары мен шешулері қосылады.

Бақылау жұмыстарының вариаттары

Студент фамилиясының бас әріпі
А	1 нұсқа
Б	2 нұсқа
В	3 нұсқа
Г	4 нұсқа
д	5 нұсқа
Е	6 нұсқа
Ж	7 нұсқа
3	8 нұсқа
и	9 нұсқа
к	10 нұсқа
л	1 нұсқа
м	2 нұсқа
н	3 нұсқа
о	4 нұсқа
п	5 нұсқа
р	6 нұсқа
с	7 нұсқа
т	8 нұсқа
У	9 нұсқа
ф	10 нұсқа
х,ц	1 нұсқа
ч	2 нұсқа
ш,э	3 нұсқа
ю,я	4 нұсқа

Нұсқа 1

Есеп 1

       Кәсіпорындар бойынша келесі мәліметтер берілген :

Кәсіпорынның№	НӨҚ орташа жылдық құны (млн.теңге)	Жалпы өнім (млн. теңге)
1	35	25
2	10	16
3	40	28
4	49	44
5	70	109
6	23	28
7	66	102
8	20	25
9	47	35
10	56	89
11	42	32
12	30	32
13	61	96
14	20	15
15	39	42
16	38	44
17	33	43
18	30	24
19	31	32
20	45	79

Шығарылған жалпы өнім көлемі мен НӨҚ құнының арасындағы тәуелділікті зерттеу үшін бірдей ара қашықтығы бар төрт топты құрып НӨҚ бойнша зауыттардың топтастырмасын жасаңыздар.

Әр бір топ бойынша және жалпы барлығы бойынша төмендегілерді есептеңіздер:

1.  Зауыттар саны;
2.  НӨҚ құны – жалпы және орташа бір зауытқа шаққанда;
3.  Жалпы өнімнің құны – жалпы және орташа бір зауытқа шаққанда.

Нәтижелерді топтық кесте түрінде көрсетіңіздер. Қысқаша қорытынды жасаңыздар.

Есеп 2

Зауыт цехтары бойынша жұмысшылардың еңбек ақысы туралы келесі мәліметтер бар:

Цех	Базистік мерзім	Есептік мерзім
	Орташа еңбек ақы, теңге	Жұмысшылар саны, адам	Орташа еңбек ақы, теңге	Еңбек ақы қоры, мың.тг.
1	5200	200	5230	1098,35
2	4190	220	5200	1060,38
3	6250	280	7620	2178,0

Зауыт бойынша базистік және есептік мерзімдердегі орташа айлық еңбек ақыны есептеңіздер.

Есеп 3

Кәсіпорын бойынша тауарлық өнім өндірісі туралы келесі мәліметтер бар:                                                                                                             (млн.тг.)

Көрсеткіштер	Жылдар
	1997	1998	1999	2001	2002
Тауарлық өнім көлемі	305	280	265	272	310

Тауарлық өнім өндірісін талдау үшін төмендегілерді есептеңіздер:

Жылдар бойынша және базистік 1997 жылға қатысты абсолюттік өсім мен өсу қарқындарын;

1997-2002 жылдар аралығындағы тауарлық өнімнің орташа жылдық өндірісі мен өсу қарқынын.

Қорытынды жасаңыздар.

Есеп 4

Химия кәсіпорнынының 1-ші, 2-ші тоқсандардағы және жарты жылдағы мөлшерленген айналмалы құралдарының орташа құнын анықтаңыздар.

Мерзімі	1.01	1.02	1.03	1.04	1.05	1.06	1.07
Айналмалы құралдардың құны, мың теңге	36,4	37,5	36,8	39,1	40,3	38,4	37,4

Есеп 5    

Зауыт жұмыскерлерімен өнімділік мөлшерлерінің орындалуын зерттеу үшін 10%-дық механикалық таңдама жүргізілген. Зерттеудің нәтижелері өнімділік мөлшерін орындау бойынша жұмыскерлерінің келесі түрде бөлінуін көрсетті:

Мөлшердің орындалуы (%)	Жұмыскерлер саны
95-ке дейін	4
95-100	14
100-105	56
105-110	20
110-нан жоғары	6
Барлығы	100

Осы мәліметтердің негізінде төмендегілерді есептеңіздер:

1) мезгілдер тәсілі бойынша: а) өнімділік мөлшерлерін орындаудың орташа пайызы; б) дисперсия және орташа шаршылық ауытқу;                                          

2) вариация коэффициенті;

3) 0,954 ықтималдылығымен зауыт жұмыскерлері өнімділік мөлшерлерін орындаудың мүмкін орта пайызының шеңберлерін.

Есеп 6

Зауыт өнімі мен оның өзіндік құны туралы келесі мәліметтер берілген:

Өнім түрлері	Өндірілді, тонна	1 тоннаның өзіндік құны, теңге
	Базистік жыл	Есеп жылы	Базистік жыл	Есеп жылы
А	800	900	2500	2200
Б	150	200	1000	1200

Келесі жалпы индекстерді анықтаңыздар:

өнімге кеткен шығындардың;

2) өнімнің өзіндік құнының;

3) өнімнің физикалық көлемінің. Қорытынды жасаңыздар.

Нұсқа 2

 

Есеп 1

Кесімді жұмысшылардың еңбек өтілі және орташа айлық еңбек ақысы туралы келесі мәліметтер берілген:

Жұмысшы №, п/п	Еңбек өтілі (жылдар)	Айлық еңбек ақы, теңге
1	1	6100
2	6,5	6900
3	9,2	7500
4	4,5	6800
5	6,0	7700
6	2,5	6200
7	2,7	6300
8	16,0	9200
9	14,0	8800
10	11,0	8700
11	12,0	8200
12	10,5	8000
13	9,0	7900
14	5,0	6950
15	10,2	7100
16	5,0	7000
17	5,4	6900
18	7,5	7300
19	8,0	7700
20	8,5	7600

Еңбек өтілі мен айлық еңбек ақының арасындағы байланысты анықтау үшін кесімді жұмыскерлерді еңбек өтілі бойынша тең ара қашықтығы бар 5 топқа бөліңіздер.

Әр бір топ бойынша және жалпы жиынтық бойынша төмендегілерді есептеңіздер:  

жұмысшылар саны;

орташа еңбек өтілі;

орташа айлық еңбек ақы.

Нәтижелерді топтық кесте түрінде көрсетіңіздер. Қысқаша қорытынды жасаңыздар.

Есеп 2

Бірдей өнім өндіретін үш зауыт бойынша келесі мәліметтер берілген:

Зауыт №	2001 жыл	2002 жыл
	Өнім бірлігіне кеткен уақыт шығындары, сағат	Өндірілген өнім, мың дана	Өнім бірлігіне кеткен уақыт шығындары, сағат	Барлық өнімге кеткен уақыт шығындары, сағат
1	2,0	2,0	1,8	3960
2	2,5	5,0	2,6	11960
3	2,2	3,0	2,0	6400

2001 және 2002 жылдардағы үш зауыт бойынша өнім бірлігіне кеткен орташа уақыт шығындарын есептеңіздер. Орта шамалардың қандай түрлерін қолдану керектігін көрсетіңіздер.

Есеп 3

Фирманың жалпы өнімі келесі мәліметтермен сипатталады:

Көрсеткіш	Айлар
	Қаңтар	Ақпан	Наурыз	Сәуір	Мамыр	Маусым
Жалпы өнім, теңге	620	640	700	780	840	890

Есептеп шығарыңыздар:

1) айлар бойынша және қаңтармен салыстырғандағы абсолюттік өсімдерді, өсу және өсім қарқындарын, 1%-дық өсімнің абсолюттік мәнін;

2) жалпы өнімнің орташа айлық көлемін және қаңтар-мамыр айларындағы орташа өсу қарқынын.

Қорытынды жасаңыздар.

Есеп 4

Үстіміздегі жылдың екінші тоқсанындағы фирманың қоймасындағы материалдардың орташа қалдығын есептеп шығарыңыздар:

Мерзімі	1/IV	1/V	1/VI	1/VII
Материалдар қалдығы мың теңге	24,8	23,6	27,2	25,1

Есеп 5

Дайын өнім бұйымдарының 1% таңдамалы зерттеу барысында үлгілердегі ылғалдықтың мөлшері туралы келесәі мәліметтер анықталды:

Ылғалдығы, %	Үлгілер саны
14-ке дейін	7
14-16	30
16-18	40
18-20	13
20 және одан жоғары	10
Барлығы	100

Таңдамалы зерттеу мәліметтерінің негізінде төмендегілерді есептеп шығарыңыздар:

1) «мезгілдер» әдісін қолдану арқылы: а) дйын өнімнің ылғалдығының орташа пайызын, б)дисперсияны және орташа шаршылық ауытқуды.

2) вариация коэффициентін.

3) 0,997 ықтималдылығымен дайын өнімнің орташа пайызы күтілетін мүмкін шеңберлерді.

Есеп 6

Кәсіпорын бойынша өндірілген өнім көлемі мен оның өзіндік құны туралы келесі мәліметтер берілген:

Өнім түрлері	Натуралдық өлшемде өндірілген өнім, дана	1 дананың өзіндік құны,  тенге
	1999	2000	2001	1999	2000	2001
А	7500	7700	7800	125	120	119
Б	16400	18000	19500	108	112	115

Есептеңіздер:

Өзіндік құнның жеке базистік индекстерін;

Жалпы тізбектелген индекстерді (екі өнім түрі бойынша бірге):

       а) өзіндік құнның,

       б) өнімнің физикалық көлемінің;

Барлық өнім бойынша өзіндік құнның өзгеруінің нәтижесінде болған үнемдеуді анықтаңыздар.

Нұсқа 3

Есеп 1

Есептік мерзімде химия зауытының жұмысшылары еңбегінің электрмен жабдықталуы мен еңбек өнімділігі туралы келесі мәліметтер берілген:

Жұмысшы № п/п	Еңбектің электрмен жабдықталуы	Бір жұмысшының еңбек өнімділігі, мың теңге
1	6,7	75,5
2	5,0	70,4
3	6,0	84,6
4	10,0	120,3
5	8,3	95,5
6	6,3	80,6
7	6,9	85,7
8	2,0	45,6
9	7,0	93,5
10	9,4	124,2
11	3,4	44,3
12	8,7	81,8
13	5,3	70,9
14	4,1	65,5
15	7,8	90,4
16	4,6	61,4
17	5,6	68,4
18	7,9	87,5
19	3,9	64,7
20	5,8	79,9

Еңбектің электрмен жабдықталуы мен еңбек өнімділігінің арасындағы байланысты зерттеу үшін жұмысшыларды бірдей ара қашықтығы бар 4 топқа топтастырыңыздар.

Әр бір топ бойынша және жұмысшылардың жалпы жиынтығы бойынша төмендегілерді есептеңіздер:

жұмысшылар санын;

жұмысшылар еңбегінің орташа электрмен жабдықталуын;

бір жұмысшының орташа еңбек өнімділігін.

Нәтижелерді кесте түрінде көрсетіңіздер. Қысқаша қорытынды жасаңыздар.

Есеп 2

Бірдей өнім өндіретін үш химиялық зауыт бойынша келесі мәліметтер бар:

Кәсіпорындар	Нақты шығарылған өнім көлемі, млн.теңге	Өндірістік бағдарламаның орындалуы (%)
I	340,0	95
II	510,0	110
III	630,0	114

Үш кәсіпорын бойынша өнім өндірісінің өндірістік бағдарламасының орындалуының орташа пайызын есептеңіздер.

Есеп 3

Фирманың жалпы өнімі келесі мәліметтермен сипатталады:

	Жылдар
	1997	1998	1999	2001	2002
Өнеркәсіптік-өндірістік персонал	2420	2300	2100	2000	2200

Есептеу қажет:

1) жылдар бойынша және 1997 жылмен салыстырғандағы абсолюттік өсімдерді, өсу қарқындарын;

2) 1997-2002 жылдар аралығындағы орташа жылдық абсолюттік өсім мен орташа жылдық өсу қарқынын.

 

Есеп 4

Үстіміздегі жылдың екінші тоқсанындағы фирманың қоймасындағы материалдардың орташа қалдығын есептеп шығарыңыздар:

Мерзімі	1/IV	1/V	1/VI	1/VII
Материалдар қалдығы мың теңге	58,8	46,6	39,2	56,1

Есеп 5

Зауыт жұмыскерлерімен еңбек ақысын зерттеу үшін 10%-дық механикалық таңдама жүргізілген. Зерттеудің нәтижелері бойынша еңбек ақы бойынша жұмыскерлерінің келесі түрде бөлінуін көрсетті:

Еңбек ақының көлемі бойынша жұмыскерлердің топтары, теңге	Жұмыскерлер саны, адам
5000-ға дейін	2
5000 - 5600	8
5600 - 6200	28
6200 - 6800	35
6800 - 7400	20
7400-ден жоғары	7
Барлығы	100

Осы мәліметтердің негізінде төмендегілерді есептеңіздер:

1) мезгілдер тәсілі бойынша: а) жұмыскерлердің орташа еңбек ақысын; б) дисперсия және еңбек ақының орташа шаршылық ауытқуын;                                          

2) вариация коэффициентін;

3) 0,954 ықтималдылығымен зауыт жұмыскерлерінің еңбек ақысының орта көлемі күтілетін мүмкін шеңберлерін.

Есеп 6

Өндірілген өнімнің саны мен өзіндік құны туралы келесі мәліметтер берілген:

Өнім түрлері	Шығарылған өнім бірліктерінің саны	Өнім бірлігінің өзіндік құны, мың теңге
	I тоқсан	II тоқсан	III тоқсан	I тоқсан	II тоқсан	III тоқсан
А	32	33	37	2,4	2,3	2,2
Б	21	24	30	1,8	1,8	1,7
B	16	17	18	1,2	1,1	1,0

Төмендегілерді есептеу қажет:

1.  Өзіндік құнның жеке базистік индекстерін.
2.  Жалпы тізбектелген индекстерді (барлық өнім түрлері бойынша бірге):

       а) өзіндік құнның,

       б) өнімнің физикалық көлемінің.

1.  Жеке жылдар бойынша барлық өнімнің өзіндік құнының өзгеруінен болған үнемдеудің абсолюттік шамасын.

Нұсқа 4

Есеп 1

Зауыттың кесімді негізде жұмыс істейтін жұмысшыларының есеп айындағы еңбек өтілі мен өнімділік мөлшерін орындаудың пайызы туралы келесі мәліметтер берілген:

Жұмысшының №	Еңбек өтілі, жылдар	Мөлшердің орындалуы, %
1	1,0	95
2	6,5	104
3	9,2	109
4	4,5	104
5	6,0	107
6	2,5	101
7	2,7	102
8	16,0	114
9	14,0	111
10	11,0	108
11	12,0	110
12	10,5	109
13	9,0	108
14	5,0	105
15	6,0	103
15	10,2	109
17	5,4	102
18	7,5	106
19	8,0	105
20	8,5	107

Еңбек өтілі мен өнімділік мөлшерінің орындалуы арасындағы байланысты зерттеу үшін жұмысшыларды еңбек өтілі бойынша бірдей ара қашықтығы бар 5 топқа топтастырыңыздар.

Әр бір топ бойынша және жұмысшылардың жалпы жиынтығы бойынша төмендегілерді есептеп шығарыңыздар:

жұмысшылар санын;

орташа еңбек өтілін;

өнімділік мөлшерін орындаудың орташа пайызын.

Нәтижелерді топтық кестеде көрсетіңіздер. Қысқаша қорытынды жасаңыздар.

Есеп 2

Үш кәсіпорын бойынша бірдей өнім түрінің өндірісі келесі мәліметтермен сипатталады:

Кәсіпорындар	Нақты шығарылған өнім көлемі, мың теңге	Жоспардың орындалуы, %	Жоғары сапалы өнім, %
1	792	80	8
2	517	105	90
3	627	114	82

Барлық үш кәсіпорын бойынша төмендегілерді есептеңіздер:

өнім өндіру жоспарын орындаудың орташа пайызы;

жоғары сапалы өнімнің орташа пайызы.

Есеп 3

Зауыттың цемент өндірісі туралы келесі мәліметтері берілген:

	Жылдар
	1997	1998	1999	2001	2002
Цемент өндірісі, мың тонна	1800	1600	1500	1700	1950

Цемент өндірісінің динамикасын талдау үшін төмендегілерді есептеңіздер:

1) жылдар бойынша және 1997 жылмен салыстырғандағы абсолюттік өсімдерді, өсу қарқындарын;

2) 1997-2002 жылдар аралығындағы орташа жылдық абсолюттік өсім мен орташа жылдық өсу қарқынын.

3) цемент өндірудің орташа жылдық көлемін.

Қорытынды жасаңыздар.

Есеп 4

Есеп жылының бірінші тоқсаны және әр бір айы бойынша химия кәсіпорнының өнеркәсіптік-өндірістік персоналының орташа санын анықтаңыздар:

мерзімі	I/I	I/II	I/III	I/IV
Өнеркәсіптік-өндірістік персоналдың саны, адам	3450	3400	3440	3500

Есеп 5

Дайын өнімнің 10%-ын таңдамалы түрде зерттеу барысында үлгілердегі күлдің мөлшері туралы келесі мәліметтер анықталды:

Күлдің пайызы	Сынақ саны /бірлік/
1-2	10
2-3	26
3-4	36
4-5	18
5-6	10
Барлығы	100

Таңдамалы зерттеудің нәтижелері бойынша төмендегілерді есептеңіздер:

1) мезгілдер әдісі бойынша: а) күлдің орташа пайызын; б) дисперсияны және орташа шаршылық ауытқуды;

2) вариация коэффициентін;

3) 0,997 ықтималдылығыменбарлық дайын өнім құрамындағы күлдің болуы күтілетін мүмкін шеңберлерді.

Есеп 6

Екі кәсіпорын бойынша бірдей өнім өндірісінің көлемі және оның өзіндік құны туралы келесі мәліметтер бар:

Кәсіпорын	Өндірілген станоктар саны, дана	Бір станоктың өзіндік құны, млн. теңге.
	Базистік мерзім	Есеп мерзімі	Базистік мерзім	Есеп мерзімі
1	300	200	100	100
2	150	250	90	80

Төмендегілерді анықтаңыздар:

1. Әр бір кәсіпорын бойынша өнімнің өзіндік құнынынң жеке индекстерін.

2. Өзіндік құнның тұрақты құрамының жалпы индексін.

3. Өзіндік құнның айнмалы құрамының жалпы индексін.

Нәтижелерді түсіндіріңіздер.

Нұсқа 5

Есеп 1

Кәсіпорын бойынша есеп жылындағы негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны мен жалпы өнімнің құны туралы келесі мәліметтер берілген:

Кәсіпорын	Негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны, млн. теңге	Жалпы өнімнің құны,  млн. теңге
1	110	128
2	26	28
3	56	60
4	60	58
5	98	147
6	76	104
7	62	86
8	74	72
9	125	123
10	49	42
11	64	65
12	31	28
13	105	154
14	86	112
15	92	108
15	68	66
17	58	64
18	25	26
19	83	99
20	92	120

Негізгі өндірістік қорларлдың орташа жылдық құны мен жалпы өнімнің құны арасындағы байланысты анықтау үшін зауыттарды негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны бойынша бірдей ара қашықтығы бар болатын төрт топқа топтастырыңыздар.

Әр бір топ бойынша және зауыттардың жалпы жиынтығы бойынша төмендегілерді есептеңіздер:

зауыттар саны;

негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құнын – жалпы және орташа бір зауытқа шаққандағысын;

жалпы өнімнің құнын стоимость – жалпы және орташа бір зауытқа шаққандағысын.

Нәтижелерді топтық кестеде көрсетіп, қорытынды жасаңыздар.

Есеп 2

Бірдей өнім өндіретін кәсіпорындар бойынша келесі мәліметтер берілген:

Кәсіпорын	1999г.	2000г.
	өнім бірлігінің өзіндік құны, теңге	Бұйымдар саны, мың дана	өнім бірлігінің өзіндік құны, теңге	өнімге кеткен шығындар, теңге
1 2 3	1000 1200 900	12 16 10	1050 1100 920	14700 19800 8280

Үш кәсіпорын бойынша өнімнің орташа өзіндік құнын есептеңіздер:

а) 1999 жылдағы; б) 2000 жылдағы.

Орта шамалардың қандай түрлері қолданылғанын көрсетіңіздер.

Есеп 3

Кәсіпорын бойнша тауарлық өнім өндірісі туралы келесі мәліметтер берілген (мың теңге):

	Айлар
	Қаңтар	Ақпан	Наурыз	Сәуір	Мамыр	Маусым
Тауарлық өнім өндірісі	1440	1470	1450	1500	1560	1530

Туарлық өнім өндірісінің динамикасын талдау үшін төмендегілерді есептеңіздер:

1) айлар бойынша және қаңтармен салыстырғандағы абсолютті өсімдерді, өсу және өсім қарқындарын;

2) қаңтар-маусым айларындағы тауарлық өнімнің орташа айлық өндірісін және орташа айлық өсу қарқынын.

Қорытынды жасаңыздар.

 

Есеп 4

Кәсіпорынның 1-ші, 2-ші тоқсандардағы және жарты жылдағы мөлшерленген айналмалы құралдарының орташа құнын анықтаңыздар.

Мерзімі	1.01	1.02	1.03	1.04	1.05	1.06	1.07
Айналмалы құралдардың құны, мың теңге	42,0	34,5	33,8	30,4	41,0	52,4	48,6

Есеп 5

Зауыт жұмысшыларының еңбек өнімділігін зерттеу үшін 10%-дық механикалық таңдама жүргзілді, нәтижесінде өнім өндіру бойынша жұмысшылардың төмендегідей бөлінуі пайда болды:

Бір ауысымда өндірілген бұйымдар саны, дана	Жұмысшылар саны, адам
50-60	10
60-70	25
70-80	40
80-90	18
90-100	4
Свыше 100	3
Итого:	100

Таңдамалы зерттеу мәліметтері бойынша төмендегілерді есептеңіздер:

1) мезгілдер әдісін қолдану арқылы: а) жұмысшылардың орташа күндік өнімділігін; б) дисперсияны және орташа шаршылық ауытқуды;

2) вариация коэффициентін;

3) 0,954 ықтималдылығымен зауыт жұмысшыларының орташа күндік өнімділігі күтілетін мүмкін шеңберлерді.

Есеп 6

Екі кәсіпорын бойынша бірдей өнім өндірісінің көлемі және оның өзіндік құны туралы келесі мәліметтер берілген:

Кәсіпорын	Өнім өндірісі, мың т.	1 тоннаның өзіндік құны, теңге
	1 тоқсан	2 тоқсан	1 тоқсан	2 тоқсан
1 2	100 70	100 100	1200 900	1100 980

Есептеңіздер:

өзіндік құнның айнымалы құрамының индексін;

өзіндік құнның тұрақты құрамының индексін;

құрылымдық қозғалыс индексін.

Қорытынды жасаңыздар.

Нұсқа 6

Есеп 1

Кесімді негізде жұмыс істейтін жұмысшылардың еңбек өтілі мен айлық өнімділігі туралы келесі мәліметтер берілген:

Жұмысшының №	Еңбек өтілі (жылдар)	Айлық өнімділігі,  мың теңге
1	1,0	22,0
2	6,8	31,0
3	9,2	32,8
4	4,6	27,5
5	2,8	24,6
6	16,0	34,0
7	13,2	31,2
8	14,0	35,4
9	11,0	32,5
10	12,0	30,8
11	10,5	30,6
12	9,0	29,0
13	5,0	26,5
14	6,0	28,2
15	10,2	28,8
16	5,0	24,0
17	5,4	27,0
18	7,5	27,8
19	8,0	28,8
20	8,5	29,5

Жұмысшының еңбек өтілі мен айлық өнімділігінің арасындағы байланысты зерттеу үшін жұмысшыларды еңбек өтілі бойынша бірдей ара қашықтығы бар болатын бес топқа топтастырыңыздар. Әр бір топ бойынша және жұмысшылардың жалпы жиынтығы бойынша төмендегілерді есептеңіздер:

   1) жұмысшылар санын;

2) жұмысшының орташа еңбек өтілін;

3) орташа айлық өнімділігін.

Нәтижелерді кесте түрінде көрсетіп, қорытынды жасаңыздар.

Есеп 2

Бірдей өнім шығаратын кәсіпорындар бойынша келесі мәліметтер берілген:

Кәсіпорын	Базистік мерзім	Есеп мерзімі
	Орташа айлық еңбек ақы, теңге	Жұмысшылар саны, мың адам	Орташа айлық еңбек ақы, теңге	Еңбек ақы қоры, мың теңге
1 2	7800 8200	2,1 3,5	7900 8810	17380,0 29954,0

Екі зауыт бойынша орташа айлық еңбек ақыны есептеңіздер:

а) базистік мерзімдегі;

б) есептік мерзімдегі;

Есеп 3

Кәсіпорынның негізгі қорларының орташа жылдық құны туралы келесі мәліметтер берілген:

	жылдар
	1997	1998	1999	2000	2001
Негізгі қорлар, млн.теңге	72	84	86	95	100

Негізгі қорларды талдау үшін төмендегілерді есептеңіздер:

1) жылдар бойынша және базистік 1997 жылмен салыстырғандағы абсолюттік өсімдерді, өсу және өсім қарқындарын;

2) 1997-2001 жылдар аралығындағы негізгі қорлардың орташа жылдық құнын;

3) 1997-2001 жылдар аралығындағы негізгі қорлардың орташа жылдық өсу қарқынын.

Қорытынды жасаңыздар.

 

Есеп 4

Есеп жылының 1-ші тоқсанындағы айналмалы құралдардың орташа жылдық құнын анықтаңыздар:

мерзімі	I/I	I/II	I/III	I/IV
Айналмалы құралдардың құны, тыс.тенге	3600	3620	3650	3700

Есеп 5

Бұйымдар партиясы өнімдерінің бірлігіне шикізат шығынының мөлшерін зерттеу мақсатында 2%-дық механикалық таңдама жүргізілді, нәтижесінде келесі бөліну пайда болды:

Шикізат шығыны	Өндірілген бұйымдар саны, дана
20-ға дейін	6
20-22	13
22-24	50
24-26	22
26-дан жоғары	9
Барлығы:	100

Төмендегілерді анықтаңыздар:

1) «мезгілдер» әдісін қолдану арқылы: а) бір бұймға шаққандағы орташа шикізат шығынын; б) дисперсия және орташа шаршылық ауытқуды;

2) вариация коэффициентін;

3) 0,954 ықтималдылығымен бұйымдардың бүкіл партиясы үшін өнім бірлігіне кететін шикізат шығындарының мүмкін шеңберлерін.

Есеп 6

Зауыт өнімінің көлемі мен өзіндік құны келесі мәліметтермен сипатталады:

өнім түрлері	өнім бірлігінің өзіндік құны	өндірілген өнім көлемі, мың дана
	Базистік жыл	Есеп жылы	Базистік жыл	Есеп жылы
А В	250 100	200 80	80 150	90 200

өнімге кеткен шығындардың;

өнімнің өзіндік құнының;

өнімнің физикалық көлемінің жалпы индекстерін анықтаңыздар.

Қорытынды жасаңыздар.

Нұсқа 7

Есеп 1

Кесімді негізде жұмыс істейтін жұмысшылардың еңбек өтілі мен өнімділік мөлшерін орындаудың пайызы туралы келесі мәліметтер берілген:

Жұмысшының №	Еңбек өтілі, жылдар	Мөлшерді орындаудың пайызы, %
1	4,6	100
2	11,3	108
3	4,8	101
4	1,0	95
5	18,0	114
6	12,5	110
7	5,0	102
8	2,5	92
9	6,0	103
10	7,0	104
11	3,0	100
12	8,0	102
13	7,2	98
14	13,8	110
15	8,5	105
15	9,0	104
17	14,0	112
18	9,6	106
19	16,0	113
20	10,0	104

Еңбек өтілі мен өнімділік мөлшерінің орындалуының арасындағы байланысты айқындау үшін жұмысшыларды еңбек өтілі бойынша тең ара қашықтығы бар 5 топқа топтастырыңыздар.  

Әр бір топ бойынша және жұмысшылардың жалпы жиынтығы бойынша төмендегілерді есепеңіздер:  

жұмысшылар санын;

орташа еңбек өтілін;

өнімділік мөлшерін орындаудың орташа пайызын.

Нәтижелерді топтық кесте түрінде дайындап, қорытынды жасаңыздар.

Есеп 2

Қаланың үш нарығы бойынша тауардың бір түрінің бағасы туралы келесі мәліметтер берілген:

Нарықтар	I тоқсан	II тоқсан
	1 кг бағасы, теңге	сатылды, кг	1 кг бағасы, теңге	Таурдың жалпы құны, теңге
1 2 3	50 60 53	150 250 100	52 58 56	200 150 120

Үш нарық бойынша бірге төмендегілерді есептеңіздер:

а) I тоқсандағы таурдың орташа бағасын;

б) II тоқсандағы тауардың орташа бағасын.

Есеп 3

Кәсіпорынның тауарлық өнімінің көлемі туралы келесі мәліметтер берілген (млн. теңге):

	Айлар
	қаңтар	ақпан	наурыз	сәуір	мамыр
Тауарлық өнім	25	31	29	32	34

Төмендегілерді есесптеңіздер: 

1) айлар бойынша және қаңтармен салыстырғандағы абсолютті өсімдерді, өсу және өсім қарқындарын, 1%-дық өсімінің абсолюттік шамасын;

2) қаңтар-мамыр айларындағы жалпы өнімнің орташа көлемін және орташа өсу қарқынын.

Қорытынды жасаңыздар.

 

Есеп 4

I-ші, II-ші тоқсандардағы және 1-ші жарты жылдықтағы дүкеннің тауар қорларының орташа көлемін есептеңіздер:

Мерзімі	I/I	I/II	I/III	I/IV	I/V	I/VI	I/VII
Тауар қорлары, млн.теңге	20,2	20,8	25,2	18,4	17,6	19,1	20,6

Есеп 5

Зауыт жұмысшыларының еңбек өнімділігін зерттеу үшін 5%-дық механикалық таңдама жүргізілді, нәтижесінде жұмысшылардың ауысымдағы өнімділігі бойынша келесі бөлінуі пайда болды:

Ауысымда өндірілген бұйымдар саны, дана	Жұмысшылар саны, адам
6-8	8
8-10	15
10-12	57
12-14	16
14-тен жоғары	4
Барлығы:	100

Таңдамалы зерттеудің мәліметтері бойынша төмендегілерді есептеңіздер:

1) «мезгілдер» әдісін қолдану арқылы:  а) жұмысшылардың орташа күндік өнімділігін; б) дисперсияны және орташа шаршылық ауытқуды;

2) вариация коэффициентін;

3) 0,954 ықтималдылығымен зауыт жұмысшыларының бұйымдардың орташа күндік өнімділігі күтілетін мүмкін шеңберлерін.

Есеп 6

Нарықта сатылған тауарлардың саны мен бағасы туралы келесі мәліметтер берілген:

Тауар түрлері	Сатылды, кг	1 кг бағасы, теңге
	Базистік мерзім	Есеп мерзімі	Базистік мерзім	Есеп мерзімі
Ет	500	480	160	170
Сүт	300	330	28	25
Қаймақ	150	170	200	190

Бағалардың және сатудың физикалық көлемінің жеке индекстерін;

а) нақты бағалардағы тауар айналымының;

     б) бағалардың; 

    в) тауар айналымының физикалық көлемінің жалпы индекстерін есептеңіздер.

Қорытынды жасаңыздар.

Нұсқа 8

Есеп 1

Дүкендер бойынша бөлшек тауар айналымы мен айналым шығындары туралы келесі мәліметтер берілген:

Дүкен	Бөлшек тауар айналымының көлемі, мың теңге	Айналым шығындары, мың тенге
1	642	44,7
2	562	36,6
3	825	46,6
4	463	38,8
5	245	15,1
6	392	27,4
7	511	30,9
8	404	29,5
9	200	16,2
10	425	37,2
11	570	38,9
12	472	28,6
13	278	18,2
14	665	39,0
15	736	37,8
15	590	37,3
17	383	24,7
18	560	29,0
19	695	40,0
20	580	36,5

Айналым шығындарының деңгейі мен  бөлшек тауар айналымының көлемі арасындағы байланысты айқындау үшін дүкендерді бөлшек тауар айналымы бойынша бірдей ара қашықтығы бар болатын бес топты құрып, топтастырыңыздар.

Әр бір топ бойынша және дүкендердің жалпы жиынтығы бойынша төмендегілерді есептеңіздер:

дүкендер санын;

бөлшек тауар айналымының көлемін – жалпы және орташа бір дүкенге шаққанда;

айналым шығындарының сомасын – жалпы және орташа бір дүкенге шаққанда;

айналым шығындарының салыстырмалы деңгейін (бөлшек тауар айналымының көлеміндегі айналым шығындарының үлес салмағы).

Нәтижелерді топтық кестеде көрсетіп, қорытынды жасаңыздар.

Есеп 2

Үш цех жұмысшыларымен бір ауысымдағы бөлшек өндірісі келесі мәліметтермен сипатталады:

Цех	Қаңтар	Ақпан
	Ауысымда бір жұмысшымен өндірілетін орташа бөлшек саны, дана	Жұмысшылар саны	Ауысымда бір жұмысшымен өндірілетін орташа бөлшек саны, дана	Ауысымда барлық жұмысшылармен өндірілген бөлшектер саны, дана
1	30	70	33	2343
2	40	80	41	3280
3	35	50	36	1944

Зауыттың үш цехы бойынша бір жұмысшыға шаққандағы өндірілген бөлшектердің орташа санын есептеңіздер:

а) қаңтарда;  б) ақпанда.

Орта шамалардың қандай түрлері қолданылғанын және неліктен екендігін түсіндіріңіздер.

Есеп 3

Зауытта кірпіш өндірісі туралы келесі мәліметтер берілген:

	Жылдар
	1997	1998	1999	2000	2001
Өндірілді, мың дана	308,0	278,0	200,0	240,0	300,0

1997-2001 жылдар аралығындағы кірпіш өндірісін талдау үшін төмендегілерді есептеңіздер:

1) жылдар бойынша және 1997 жылмен салыстырғандағы абсолюттік өсімдерді, өсу және өсім қарқындарын; өсімнің 1 пайызының абсолюттік мәнін;

2) өндірістің орташа жылдық көлемін;

3) өндірістің орташа жылдық абсолюттік өсімін;

4) 1997-2001 жылдар аралығындағы өсу мен өсімнің орташа жылдық қарқындарын.

Қорытынды жасаңыздар.

Есеп 4

Фабриканың 1-ші, 2-ші тоқсандарындағы және жарты жылдағы мөлшерленген айналмалы құралдарының орташа құнын анықтаңыздар.

Мерзімі	1.01	1.02	1.03	1.04	1.05	1.06	1.07
Айналмалы құралдардың құны, мың теңге	42,3	34,5	33,8	30,4	41,0	52,4	48,5

Есеп 5

Аудан халқының салымдарын зерттеу үшін жинақ кассалары салымшыларының кездейсоқ қайталанбайтын таңдамасы жасалған, нәтижесінде салымшылардың салым көлемдері бойынша келесі түрдегі бөлінуі пайда болды:

Салым көлемі, теңге	Салымшылар саны, адам
2000-ға дейін	5
2000-4000	15
4000-6000	40
6000-8000	30
8000-нан жоғары	10
Барлығы:	100

Зерттеудің мәліметтері бойынша есептеңіздер:

1) «мезгілдер» әдісін қолдану арқылы: а) салымның орташа көлемін;

б) дисперсияны  және орташа шаршылық ауытқуды;

2) вариация коэффициентін;

3) 0,997 ытималдылығымен аудан салымшыларының салымының орташа көлемін күтуге болатын таңдаманың шекті қателігі мен шеңберлерін.

Есеп 6

Дүкенде тауар сатудан түскен табыс төмендегідей болды:

Тауар	Тауар айналымы, мың теңге
	III тоқсан	IV тоқсан
Ет өнімдері	38	44
Сүт өнімдері	28	36

IV-ші тоқсанда III-ші тоқсанмен салыстырғанда ет өнімдерінің бағалары  12%-ға төмендеді, сүт өнімдеріне 20%-ға өсті.

Тауар айналымының индексін;

Тауар айналымының физикалық көлемінің индексін;

Бағалардың жалпы индекстерін;

Бағалардың өзгеруінен болған үнемдеуді есептеңіздер. Қорытынды жасаңыздар.

Нұсқа 9

Есеп 1

Өнеркәсіп салаларының біріндегі кәсіпорындар бойынша келесі таңдамалы мәліметтер берілген (таңдама 10%-дық, механикалық):

Кәсіпорынның №	Өнеркәсіптік-өндірістік персоналдың саны, адам	Шығарылған өнім көлемі, млн.теңге	Кәсіпорынның №	Өнеркәсіптік-өндірістік персоналдың саны, адам	Шығарылған өнім көлемі, млн.теңге
1	420	99,0	12	600	147,0
2	170	27,0	13	430	101,0
3	340	53,0	14	280	54,0
4	230	57,0	15	210	44,0
5	560	115,0	16	520	94,0
6	290	62,0	17	700	178,0
7	410	86,0	18	420	95,0
8	100	19,0	19	380	88,0
9	550	120,0	20	570	135,0
10	340	83,0	21	400	90,0
11	260	55,0	22	400	71,0

Бастапқы мәліметтер бойынша:

Кәсіпорындардың шығарған өнімінің көлемі бойынша бірдей ара қашықтығы бар бес топтан тұратын бөліну қатарын құрыңыздар.

Әр бір топ бойынша және кәсіпорындардың жалпы жиынтығы бойынша жұмысшылар санын және шығарылған өнім көлемін, сонымен қатар орташа көрсеткіштерді есептеңіздер.

Нәтижелерді топтық кестеге толтырып, қорытынды жасаңыздар.

Есеп 2

Корпорация бөлімшелерінің бірінің өндірістік іс-әрекеті келесі мәліметтермен сипатталады:

Кәсіпорын	Өндіріске кеткен жалпы шығындар, мың теңге	Өндірілген өнімнің 1 теңгесіне шаққандағы шығындар, тиын
1	2323,4	75
2	8215,9	71
3	4420,6	73
4	3525,3	78

Жалпы бөлімше бойынша өндірілген өнімнің 1 теңгесіне шаққандағы орта шығындарды есептеңіздер.

Есеп 3

Динамика көрсеткіштерінің өзара байланысын пайдалана отырып, динамика қатарының деңгейлерін және жетіспейтін тізбекті көрсеткіштерді анықтаңыздар:

Жылдар	Өнім өндірісі	Алдыңғы жылмен салыстырғанда
		Абсолюттік өсім, млн.теңге	Өсу қарқыны, %	Өсім қарқыны, %	өсімнің 1%-ның абсолюттік мәні
1998	92,5
1996		4,8
2000			104,0
2001				5,8
2002
2003		7,0			1,15

Есеп 4

Есеп мерзіміндегі коммерциялық банктердің несиелік салымдары туралы төменде келтірілген мәліметтер бойынша әр бір қатардың орташа деңгейін есептеңіздер.

Көрсеткіш	2000ж. 1 қаңтары	1 сәуір	1 шілде	1 қазан	2001ж. 1қаңтары
Кредиттік салымдар, оның ішінде	12,2	13,3	13,6	15,3	14,0
Қысқа мерзімді	11,9	12,7	13,2	14,9	13,6
Ұзақ мерзімді	0,3	0,6	0,4	0,4	0,4

Есеп 5

Машина құрылыс зауытындағы жұмышылардың еңбек өнімділігін зерттеу үшін кездейсоқ қайталанбайтын таңдау әдісі арқылы 100 жұмысшының 10%-дық таңдамалы зерттеу жүргізілген. Нәтижесінде жұмысшылардың сағаттық өнімділігі туралы келесі мәліметтер алынды:

Сағаттық өнімділік, дана    18-20      20-22     22-24    24-26    26-28    28-30

Жұмысшылар саны, адам          2           8              24       50          12         4     

0,997 ықтималдылығымен зауыт жұмысшыларының бір бөлшекті өңдеуінің уақыты жатқан шеңберлерді анықтаңыздар.

Есеп 6

2005 жылдың 2-ші тоқсанында ҚР-да көмір өндірісінің көлемдері мен оның бағалары туралы келесі мәліметтер берілген:

Айлар	1 т. бағасы, мың теңге	Өндірілді, млн.т.
Сәуір	120	23,2
Мамыр	121	20,2
маусым	116	18,7

Әр бір айда көмірдің 100% сатылады деген шартпен бағалардың, сатудың физикалық көлемінің және тауар айналымының тізбекті және базистік жеке индекстерін есептеңіздер. Тізбекті және базистік индекстердің өзара байланысын тексеріңіздер. Жалпы индекстерді анықтаңыздар.

Нұсқа 10

Есеп 1

Қазақстан облыстарының біріндегі ірі банктер іс-әрекетінің негізгі көрсеткіштері бойынша келесі көрсеткіштер берілген (мәліметтер шартты, млн. теңге):

Банктің №	Активтер сомасы	Меншікті капитал	Қатыстырылған құралдар	Баланстық пайда
	645,6	12,0	27,1	8,1
	636,9	70,4	56,3	9,5
	629,0	41,0	95,7	38,4
	619,6	120,8	44,8	38,4
	616,4	49,4	108,7	13,4
	614,4	50,3	108,1	30,1
	608,6	70,0	76,1	37,8
	601,1	52,4	26,3	41,1
	600,2	42,0	46,0	9,3
	600,2	27,3	24,4	39,3
	592,9	72,0	65,5	8,6
	591,7	22,4	76,0	40,5
	585,5	39,3	106,9	45,3
	578,6	70,0	89,5	8,4
	577,5	22,9	84,0	12,8
	553,7	119,3	89,4	44,7
	543,6	49,6	93,8	8,8
	542,0	88,6	26,7	32,2
	517,0	43,7	108,1	20,3
	513,7	90,5	25,2	12,2

Коммерциялық банктерді меншікті капиталының көлемі бойынша бірдей ара қашықтығы бар бес топқа бөліңіздер. Әр бір топ бойынша активтер сомасын, меншікті капиталды, қатыстырылған ресурстарды, баланстық пайданы есептеңіздер. Топтастырудың нәтижелерін кесте түрінде көрсетіп, қорытындыларды тұжырымдаңыздар.

Есеп 2

Екі мерзімдегі фирманың қаржылық көрсеткіштері туралы мәліметтер берілген:

Топтың №	Базистік мерзім	Есеп мерзімі
	1 акцияға шаққандағы пайда, теңге	Акциялар саны, мың дана	1 акцияға шаққандағы пайда, теңге	Пайда сомасы, мың теңге
1	8,0	60	9,0	810
2	4,0	40	8,0	480

Екі фирма бойынша әр мерзімдегі бір акцияға шаққандағы орта пайданы анықтаңыздар.

Есеп 3

Динамика көрсеткіштерінің өзара байланысын пайдалана отырып, динамика қатарының деңгейлерін және динамиканың жетіспейтін базистік көрсеткіштерін анықтаңыздар:

Жылдар	Өндіріс көлемі	Базистік жылмен салыстырғанда
		Абсолюттік өсім, млн.теңге	өсу қарқыны, %	өсім қарқыны, %
1995	55,1		100,0
1996		2,8
1997			110,3
1998				14,9
1999				17,1
2000			121,1
2001		13,5
2002				25,4
2003		14,0

Есеп 4

2002 ж. объектінің құрылысында жұмыс істейтін жұмысшылардың саны айдың басында төмендегідей болған (адам):

01.01 - 400,               01.07 - 496,

01.02 - 420,               01.08 - 450,

01.03 - 405,               01.09 - 412,

01.04 - 436,               01.10 - 318,

01.05 - 450,               01.11 - 231,

01.06 - 472,               01.12 - 235,

                                  01.01 03 - 210.

Төмендегілерді анықтаңыздар: 1) динамика қатарының түрін; 2) I және II жарты жылдықтағы қатардың орташа айлық деңгейлері; 3) I-ші тоқсанмен салыстырғанда II-ші жартыжылдықтағы жұмысшылардың тізімдік санының өзгеруін.

Есеп 5

Таңдамалы кездейсоқ таңдама жасау барысында 20 кг-дық конфет қорапшалары салмағының жетіспеушілігі туралы келесі мәліметтер берілген:

1 қорапша салмағының

жетіспеушілігі                 0,4-0,6      0,6-0,8       0,8-1,0       1,0-1,2       1,2-1,4

Зерттелген қорапшалар

саны                                   8                20              38                23                 10

Төмендегілерді анықтаңыздар: конфет қорапшалары салмағының орташа жетіспеушілігін және 0,954 ықтималдылығымен 990 бірліктен тұратын партия үшін таңдамалы орта шаманың мүмкін шеңберлерін анықтаңыздар; 0,683 ықтималдылығымен 1 кг.-ға дейінгі салмақ жетіспеушілігі бар қорапшалар үлесінің ауытқуының шеңберлерін анықтаңыздар. Үлес қателігі 0,06-дан (0,954 ықтималдылығымен) аспайтындай болу үшін таңдаманың саны қандай болуы қажет?

Есеп 6

Қала нарығында ет өнімдерінің сатылуы туралы келесі мәліметтер берілген:

Өнім	Қырқүйек	Қазан
	1 кг. бағасы, теңге	Сатылды, ц.	1 кг. бағасы, теңге	Сатылды, ц.
Сиыр еті	18	26,3	19	24,1
Қой еті	15	8,8	15	9,2
Жылқы еті	22	14,5	24	12,3

Бағалардың, сату мен тауар айналымының физикалық көлемінің жалпы индекстерін, сонымен қатар бағаның өсуінен сатып алушылардың аса шығындауының шамасын анықтаңыздар.

СӨЖ 4

Реферат

Реферат – жеке құжаттың, оның бөлігінің немесе құжаттар жиынтығының мазмұнын қысқаша баяндау. Ол негізгі мәлімдемелер мен қорытындыларды, сонымен бірге бейнелеу объектілері туралы сандық және сапалық мәліметтерді қамтиды. Бұл студенттің өзіндік ғылыми-зерттеушілік жұмысы. Мұнда автор зерттелетін мәселенің мәнін ашып көрсетеді, әр түрлі көзқарастарды келтіреді, сонымен қатар өз көзқарасын білдіреді. Рефераттың мазмұны үйлесімді болуы тиіс, материалды баяндаудың сипаты мәселелік-тақырыптық сипатта болуы қажет.

 Рефератты орындау – бұл тек берілген тақырып бойынша материалды жинап, қорытуды ғана емес, көпшілік алдында сөйлеп үйренуді де білдіреді. Студент өз көзқарасын дәлелдеп, қорғауға үйренеді, білімдерді ұғынуға айналдырудың белсенді процессі жүреді.  

Рефератты орындау жұмысының кезеңдері

1 кезең – дайындық, оқытушы ұсынған тізімнен тақырып таңдауды; мақсаттар мен міндеттерді белгілеуді; рефератты орындау жұмысының әдістерімен танысуды; ақпарат көздерінің; жұмыс жоспарын құрастыруды қамтиды.

2 кезең – рефератты жазу. Ол ақпарат жинауды қарастырады: кітапханаға бару, әдіби көздерді зерттеу, Интернет желісінде жұмыс жасау, карталарды, схемаларды, кестелерді, суреттерді таңдау. Ақпаратты жинаудаң кейін жиналған материалдар жүйеленеді, жоспарға сәйкес рефераттың құрылымы құрастырылады (жұмыс барысында ол өзгертіліп, толықтырыла алады).

3 кезең – рефератты дайындау. Реферат қойылған талаптарға сай рәсімделуі қажет.

Рәсімдеуге қойылатын талаптар:

•  Жұмыстың көлемі 10-15 бет;
•  Титул беті;
•  Мазмұны;
•  Кіріспе;
•  Кіріспе (1-2 бет);
•  Негізгі бөлім (бірнеше сұраққа бөлінеді);
•  Қорытынды (1-2 бет);
•  Әдебиеттер және ақпарат көздері;
•  Қосымшалар (карталар, схемалар, кестелер, суреттер);
•  

Шрифттің көлемі:

атаулары – 14, жартылай қара;

негізгі мәтін – 14, әдеттегі.

Жоларалық ара қашықтық – 1.

Атауларында нүкте қойылмайды.

Алаңдарының көлемі:

•  Сол жағынан - 30мм;
•  Оң жағынан – 10мм;
•  Жоғары және төмен жақтарында – 20мм

Рефератта қолданылған әдебиеттердің, нормативтік-техникалық құжаттардың тізімі реферат мәтінінің соңында орналастырады және мазмұнға қосылады.

Әдебиеттер тізімін жасаудың жалпы ережелері:

Автор (аты, тегі, әкесінің аты). Егер шығарма екі немесе үш авторлармен жазылған болса, олар үтірден кейін жазылады, ал авторлар үштен көп болса, біріншісін ғана көрсетеді, ал қалған авторлардың аты-жөнінің орнына «және т.б.» деп көрсетеді.

Шығарманың аты қысқартусыз, жақшасыз, нүкте, сызықша.

Шығатын жердегі мәліметтер (шығарылған жері, қос нүкте, шығарманың аталуы, үтір, шығарылған жылы, нүкте, сызықша, беттер саны, нүкте).

Мысалы:

Романов А.Н. и др. Маркетинг.- М.: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1996.-560 с.

4 кезең – баяндаманы дайындау 5-7 минутқа арналған ауызша баяндама дайындауды, сөз сөйлеу кезінде қолданылатын көрнекі материалдарды таңдауды қамтиды.  

5 кезең – рефератты қорғау. Көпшілік алдында баяндама жасайды. Мұнда таңдап алынған тақырыпты ашып көрсету, қысқаша қорытынды жасау, оқытушы мен топ студенттерінің сұрақтарына жауап беруге дайын болу қажет.

Рефератты бағалаудың критерийлері

Зерттеу тақырыбының актуальдігі (өзектілігі, көкейкестілігі)

Мазмұнының тақырыпқа сай болуы

Материалды зерттеудің тереңділігі

Ақпарат көздерін пайдаланудың толықтығы мен дұрыстылығы

Рефераттың рәсімделуінің талаптарға сай болуы

Аудиторияның қызығушылығын шақыру

Баяндаушының шешендік қабілеті

Өз көзқарасын дәлелдей білу

Ұсынылатын реферат тақырыптары

Халықаралық статистика органдарының қызметі мен өкілеті

Корреляциялық-регрессиялық талдау әдістерін коммерциялық іс-әрекет көрсеткіштерінің байланысының тығыздылығын бағалау үшін қолдану.

Бос уақытты және халықтың оны пайдалануын статистикалық зерттеу мүмкіндіктерін талдау

Тұрғын-үй жағдайы халықтың өмір сүру жағдайының көрсеткіші ретінде

Халықтың өмір сүру деңгейінің интегралды көрсеткішін құру мәселесі

Күнкөріс минимумын анықтау: мәселелері мен шешімдері

Халық санақтарының тарихы

Экономикалық және әлеуметтік факторлардың ҚР-дағы демографиялық процесстерге ықпалы

Халық санын болжаудың әдістері

ҚР-дағы халықтың көші-қонының негізгі факторлары мен динамикасы

ҚР-ның ұлттық байлығының құрылымы

Қоршаған ортаны қоршау мен оның жағдайының көрсеткіштерінің жүйесі

ҚР-ның мемлекеттік бюджетінің динамикасы

ҚР-дағы инфляция процесстерінің динамикасы

Фирма іс-әрекетінің тиімділігін арттыруда өнімнің өзіндік құнын талдаудың ролі

ҚР-дағы халықтың жұмысбастылығының жағдайы мен болашағы

Ақша айналымының статистикасы

Қоғамдық өнім мен ұлттық табысты есептеу мен талдау әдістері

Елдің экономикалық дамуын статистикалық бағалау

Жұмыс уақытын пайдаланудың тиімділігін статистикалық талдау

Еңбек өнімділігінің деңгейі мен динамикасын өлшеудің статистикалық әдістері

Бұйым, тауар, қызметтердің нақты түрлеріне қатысты нарық конъюнктурасын бағалау

Қазақстандық ұлттық шоттар жүйесін қалыптастырудың қазіргі мәселелері

Қаржы статистикасы көрсеткіштерінің жүйесі

Бағалы қағаздар нарығының статистикасы

СӨЖ 5

Есептер

Бұл жұмыс жоғарыда 3-ші СӨЖ-де көрсетілген талаптарға сәйкес орындалады. Жұмыс нұсқалар бойынша орындалады. Әр нұсқа 5 есептен тұрады.

Нұсқа 1

Есеп 1

Облыста үстіміздегі жылдың 1 қаңтарында 900,1 мың тұрғылықты халық тұрған. Жыл бойында облыста 10,2 мың бала туылды, 8,5 мың адам өлген, оның ішінде 1 жасқа толмаған 0,2 мың бала.

Тұрақты мекен-жайға 6,1 мың адам келген, басқа аймақтарға тұрақты мекен-жайға 4,0 мың адам кеткен.  15-49 жас аралығындағы әйелдердің халықтың орта жылдық санындағы үлесі – 26%.

Төмендегілерді анықтаңыздар:

1. Үстіміздегі жыл соңындағы облыстың тұрақты халқының санын.

2. Туылу (жалпы және арнайы) коэффициенттерін, өлудің жалпы коэффициентін, өміршеңдік коэффициентін, балалар өлімінің коэффициентін.

3. Халықтың жалпы өсімінің коэффициенті, көші-қон сальдосы, механикалық өсімнің коэффициентін, табиғи өсімнің коэффициентін.

Есеп 2

Жыл басындағы негізгі өндірістік қорлардың толық бастапқы құны 180 млн. теңгені құрады. Жыл бойында іске қосылған негізгі өндірістік қорлар: 15 сәуірде – 30 млн. теңге, 17 шілдеде – 20,5 млн. теңге. Толық өзіндік құны бойынша істен шыққан негізгі өндірістік қорлар: 10 қазанда – 18 млн. теңге. Жылдық амортизация мөлшері – 7%.

Анықтау қажет:

1. НҚ-дың орташа жылдық құнын;

2. Жылдық амортизация мөлшерін.

Есеп 3

Есеп мерзімінде зауыттың өндірістік іс-әрекетінің нәтижелері келесі мәліметтермен сипатталады (млн. теңге):

Өндірілген сым темір – 3900, оның ішінде 650 – шетке сатылған, электрод цехына өндіріс қажеттілігі үшін берілді – 2850.

Өндірілген электродтар – 9400. Өз қажеттілігіне арналған құрал-сайман өндірілді – 70, оның ішінде өндірісте тұтынылды – 40.

Энергетика цехымен энергия өндірілді – 300, оның ішінде өндірісте тұтынылды – 250, тұрғын үй шаруашылығына берілді – 5.

Жалпы айналымды, жалпы және тауарлық өнімді анықтаңыздар.

Есеп 4

Есептік тоқсанда жұмысшылардың саны, қабылдануы мен кетуі туралы келесі мәліметтер берілген:

1. Кәсіпорынға қабылданды	48 адам
2. Кәсіп-орыннан кетті	а) жұмыстың және келісім-шарттың аяқталуына байланысты	2	53 человека
	б) оқуға, әскерге, зейнетақыға кетумен байланысты	26
	в) босатылуға байланысты	10
	г) өз еркімен	12
	д) жұмысқа келмеуіне және еңбек тәртібін бұзғаны үшін	3
3. Тоқсандағы жұмысшылардың орташа тізімдік саны	1260

Есеп мерзіміндегі келесі көрсеткіштерді анықтаңыздар:

1. Қабылдау мен босату бойынша айналым коэффициенттерін;

2. Жалпы айналым коэффициенттері;

3. Жұмыс күшінің ағымдылығының коэффициентін.

Есеп 5

Шекер мен еттің тұтынылуы туралы келесі шартты мәліметтер берілген:

Азық-түлік атаулары	1940	1970	1980	1990	1995
Шекер, мың тонна	2165	10221	10380	10127	12550
Ет, млн. тонна	1,5	7,1	9,9	9,2	11,3

Аталған мерзімдердегі халық саны сәйкесінше 194,1;  241,7;  253,3; 264,5;   270,2 млн. адам құраған. Төмендегілерді анықтаңыздар:

1. Жылдар бойынша халықтың жан басына шаққандағы көрсетілген азық-түліктердің тұтынылуын:

2. Халықтың жан басына шаққандағы азық-түліктерді тұтынудың динамикасын.

Нұсқа 2

Есеп 1

ҚР-ның облыстарының бірінде халықтың саны: 2002 ж. I қаңтарында - 3245 мың адам; 2003 ж.1 қаңтарында - 3532 мың адам. Жылдың ішінде 52 мың адам туылды және 29 мың адам өлді.

Туылу, өлу, табиғи және механикалық өсім коэффициенттерін және В.И. Покровскийдің коэффициентін есептеңіздер.

Есеп 2

Келесі мәліметтер берілген:

Көрсеткіш	Базистік мерзім	Есептік мерзім
Таза өнім, млн.теңге	2500	4100
Негізгі қорлардың орташа жылдық құны, млн.теңге	3125	4100
Жұмысшылардың орташа тізімдік саны, мың адам	0,5	0,6
Жыл соңындағы негізгі қорлардың құны, млн. теңге	4000	4200

Негізгі қорларды пайдаланудың және қормен жабдықталудың көрсеткіштерін анықтаңыздар:

1. Базистік және есептік мерзімдегі қор қайтарымының деңгейлері;

2. Базистік және есептік мерзімдегі қор сыйымдылығының деңгейлері;

3. Базистік және есептік мерзімдегі қормен жабдықталудың деңгейлері

Есеп 3

Салалар бойынша өндірушілер бағасымен есептегенде жалпы қосылған құн келесі мәліметтермен сипатталады:

өнеркәсіп - 330.8 трлн. теңге., ауыл шаруашылығы - 180.7 трлн. теңге, құрылыс - 86.6 трлн. теңге, қызмет көрсету саласы - 274.3 трлн. теңге; қаржы қәсіпорындарының қызметтері 2.7 трлн. теңге. құрады.

Шетелден алынған экономикалық іс-әрекеттен түскен табыстар сальдосы (1.8) трлн. теңге. Өнімге салынған таза салықтар 11.8 трлн. теңге, импортқа салынған таза салықтар 66.0 трлн. руб. Негізгі қорлардың тұтынылуы 179.9 млрд. теңгені құрады.

Төмендегілерді анықтаңыздар:

1. Нарықтық бағамен есептелген жалпы ішкі өнім.

2.Жалпы ұлттық өнім.

3. Таза ұлттық өнім.

Есеп 4

Саланың екі кәсіпорны бойынша келесі мәліметтер берілген:

Кәсіпорын	Сатылған өнім көлемі, мың теңге	Жұмысшылардың орташа тізімдік саны, адам
	1 тоқсан	2 тоқсан	1 тоқсан	2 тоқсан
I	540	544	100	80
II	450	672	100	120

Төмендегілерді анықтаңыздар:

Әр бір кәсіпорын жұмысшыларының еңбек өнімділігінің деңгейлері мен динамикасын.

Екі кәсіпорын үшін бірге: 

а) жұмысшылар санының;

б) еңбек өнімділігі деңгейінің;

в) екі фактордың да өзгеруінің нәтижеснде 2-ші тоқсандағы өнім өткізу көлемінің абсолюттік және салыстырмалы өзгеруін анықтаңыздар. Есептелген көрсеткіштер арасындағы өзара байланысты көрсетіңіздер.

Есеп 5

Өнімнің 1 тоннасын өндіруге 1 тоннасы 1250 теңге тұратын «А» материалының 0,85 тоннасы, 1 тоннасы 2450 теңге тұратын «Б» материалының 0,55 тоннасы шығындалады. Қайтармалы қалдықтар А және Б материалдарының қосынды салмағының 20%-ын құрайды және 1 тоннасы 600 теңгеден сатылады. Жұмысшылардың негізгі еңбек ақысы өнімнің 1 тоннасына 80 теңгені, қосымша еңбек ақы – негізгі еңбек ақының 6%-ын, әлеуметтік салық еңбек ақы қорының  20%-ын құрайды. Жалпы шаруашылық шығындар еңбек ақы қорының 180 % -ын құраған.   1 тонна өнімнің өзіндік құнын анықтаңыздар.

Нұсқа 3

Есеп 1

Халықтың орташа жылдық саны 135 мың адамды құрайтын қалада әйелдер саны 71 мың адамды құрайды. Жасы 15-тен 49-ға дейінгі әйелдер саны қала әйелдерінің жалпы санының 44%-ын құраған.

Туылудың жалпы және арнайы коэффициентін анықтаңыздар, егер бір жылда туылғандардың саны 2100 адам болса.

Есеп 2

Бір жылда шхтада 4,41 млн. тонна көмір өндірілген, шахтаның өндірістік қуаты жыл басында 5 млн. тонна болған, 1-ші шілдеде 1,2 млн.тонна көмір өндірісіне арналған өндірістік қуаттар енгізілді, ал есеп жылында істен шығарылған қуаттар: 1 сәуірден – 0,8 млн.тонна, 1 қазаннан – 0,4 млн. тонна.

Есеп жылындағы шахтаның орташа жылдық өндірістік қуатын пайдаланудың коэффициентін анықтаңыздар.

Есеп 3

Есеп айында зауытта 6300 мың теңгеге дайын бұйымдар өндірілген және сатылған. Сонымен қатар, 3110 мың теңгеге жартылай фабрикаттар өндірілген, олардың ішінде 2700 мың теңгенің жартылай фабрикаттары кәсіпорын ішінде қайта өңделген, 350 теңгенікі шетке сатылған және келесі мерзімде қайта өңдеу үшін 60 мың теңгенің жартылай фабрикаттары қалдырылған. Аяқталмаған өндіріс қалдықтары мерзімнің басында – 160 мың теңгені, ал айдың соңында 170 мың теңгені құраған. Материалдық шығындар 3200 мың теңге, амортизациялық жарналар 500 мың теңгені құрады.

Анықтаңыздар:

1. Жалпы айналымды;

2. Сатылған өнімді;

3. Таза өнімді

Есеп 4

Қаңтарда құрылыс ұйымының жұмысшыларының жұмысқа шығуы 23230 адам-күнге тең болды, жұмысқа шықпай қалуы – 8235 адам-күнге тең болды. Жұмысқа шықпай қалу күндерінің ішінде мереке және демалыс күндері — 3827 адам-күн, кезекті демалыстар — 1186 адам-күн. Толық күнді құрайтын бос тұрулар — 86 адам-күн.

Анықтаңыздар:

1. Жұмыс уақытының календарлық, табельдік және максималды мүмкін қорын;

2. Оларды пайдаланудың коэффициенттерін;

3. Жұмысшылардың орта тізімдік, орта қатысу және нақты қатысулардың орта санын, егер айында 23 жұмыс күні болса.

Есеп 5

Халықтың өмір сүруінің деңгейін сипаттайтын келесі мәліметер берілген:

Көрсеткіш	1993	1994	1995	1996
Ақшалай табыстар (айына жан басына шаққанда, мың теңге )	45,2	206,3	532,9	764,2
Бір жұмысшының орташа айлық есептелген еңбек ақысы (мың теңге)	58,7	220,4	472,4	805,9
Тағайындалған зейнетақының орташа айлық мөлшері (мың теңге)	19,9	78,5	188,1	302,1

Жылдар бойынша көрсеткіштер динамикасын анықтаңыздар.

Қорытынды жасаңыздар.

Нұсқа 4

Есеп 1

Бір қатар елдер бойынша халықтың туылуы, өлуі және саны бойынша мәліметтер берілген:

Ел	Туылу коэффициенті	Өлу коэффициенті	Халық саны (млн. адам)
АҚШ	14,8	8,9	215,1
ГФР	9,7	12,1	59,5
Жапония	17,2	6,4	112,8
Ұлы Британия	12,4	11,8	56,1
Франция	15,2	10,4	52,9

Әр ел бойынша төмендегілерді анықтаңыздар:

I) халықтың табиғи өсімі мен өміршеңдігінің коэффициенттерін;

2) абсолюттік өлшемдегі халықтың табиғи өсімін.

Есеп 2

Кестені толтырыңыздар және келесі мәліметтерді пайдалана отырып  айналмалы құралдар айналымдығының жеделдеуінің есебінен және айналымдағы құралдардың жүктелу коэффициентінің төмендеуінің есебінен болған экономикалық үнемдеудің шамасын анықтаңыздар:

Көрсеткіштер	Былтырғы жыл	Есеп жылы	Өзгеруі
Табыс, мың теңге	38280	41580
Талдау мерзіміндегі күндер саны, күн	360	360
Бір күндік табыс, мың теңге
Айналмалы құралдардың орташа қалдығы, мың теңге	3388	3437
Бір айналымның ұзақтығы, күн
Айналмалы құралдардың айналым коэффициенті
Құралдардың айналымда қалу коэффициенті

Есеп 3

Есеп мерзімінде зауыттың шығарған өнімі 205 мың теңгені құрады. Сонымен қатар, келесі мәліметтер берілген: 70 мың теңгеге жартылай фабрикаттар өндірілген, олардың ішінде негізгі іс-әрекеттен тыс 10 мың теңгеге сатылған, есеп айында өз өндірісінде 50 мың теңгеге қайта өңделген, қалған сомаға келесі айда өңдеу үшін қалдырылған.

Айдың басындағы аяқталмаған өндіріс қалдығы 35 мың теңге, айдың соңында – 30 мың теңге болды. Өткен мерзімде жөнелтілген өнім үшін 3 мың теңге түсті. Материалдық шығындар 190 мың теңге, оның ішінде амортизация 20 мың теңге.

Анықтаңыздар: 1. Жалпы айналымды, жалпы өнімді, тауарлық өнімді, сатылған өнімді; 2. Таза өнімді.

Есеп 4

Полиграфиялық машиналар кәсіпорны бойынша келесі мәліметтер берілген:

Бұйымдардың аталуы	Бұйымдар өндірісі, дана	Барлық өнімге кеткен жұмыс уақытының шығындары, мың адам-сағат
	Базистік мерзім	Есеп мерзімі	Базистік мерзім	Есеп мерзімі
Ротациялық машина	15	18	94.5	108.0
Фоторепродукциялық аппарат	20	30	26.5	37.5
	–	–	120.5	145.5

Базистік және есептік мерзімдегі әр бір бұйымның еңбек сыйымдылығын анықтаңыздар.

Есеп 5

Келесі мәліметтерді пайдалана отырып негізгі өндірістік қорлардың 1 теңгесіне шаққандағы  пайданы анықтаңыздар: жылдық өндіріс көлемі – 2545 тонна; 1 кг. орта көтерме бағасы – 177 тенге; өндірістік қорлардың орташа жылдық құны – 4500 мың теңге; шығарылған өнімнің жылдық көлемінің өзіндік құны – 299000 мың теңге.

Нұсқа 5

Есеп 1

Облыс халқының қозғалысы келесі мәліметтермен сипатталады:

№ п/п	Көрсеткіштер	Саны, адам
1.	Жыл басындағы халықтың саны, Оның ішінде 15-49 жас аралығындағы әйелдер	910547 488343
2.	Жыл соңындағы халықтың саны, Оның ішінде 15-49 жас аралығындағы әйелдер	920821 510123
3.	Туылған балалар саны	17843
4.	Өлген адамдар саны, Оның ішінде 1 жасқа дейінгі балалар саны	8622 312
5.	Некелесу саны	6427
6.	Ажырасулар саны	3233

Анықтаңыздар:

1) облыс халқының орташа жылдық саны мен 15-49 жас аралығындағы әйелдердің орташа жылдық санын;  

2)  Туылудың (жалпы және арнайы), өлудің (жалпы және балалардың), табиғи, миграциялық және жалпы өсімнің, өміршеңдіктің, некелесудің және ажырасудың коэффициенттерін анықтаңыздар.

Есеп 2

Құрылыс басқармасы 2005 жылдың қаңтар айында 10 млн. теңгеге көтергіш кранды сатып алған, оны тасымалдау мен орнатуға кеткен шығындар 1,8 млн. теңгені құрады. Көтергіш кранның 2008 жылдың басындағы толық бастапқы және қалдық құнын анықтаңыздар, егер ол жылына орта есеппен 6%-ға тозатын болса.

Есеп 3

Өнім өндірісі бойынша келесі мәліметтер берілген:

Өнім түрлері	Өнім бірлігінің бағасы	Бұйымдар саны	Өнімнің құны
		жоспар	Нақты орындалғаны	жоспар	нақты орындалғаны
1	100	3000	2900
2	200	4000	4200
3	5000	2	2

Өнім өндіру жоспарының орындалуының пайызын анықтаңыздар.

Есеп 4

Кадрларды қабылдау, босату, ауыстыру бойынша айналымының, жалпы айналымының, ағымдылығы мен тұрақтылығының коэффициенттерін анықтаңыздар, егер бір жылда жұмысқа 200 адам қабылданған, 300 адам босатылған, оның ішінде: қысқартылуға байланысты 100 адам, әскерге шақырылуға байланысты 10 адам, зейнеткерлікке кетумен байланысты 50 адам, өз еркімен 80 адам, тәртіпті бұзғаны үшін 5 адам, басқа себептермен 55 адам босатылған болса. Жұмысшылардың орташа тізімдік саны – 1000 адам. Кәсіпорын тізімдерінде 1 қаңтардан 31 желтоқсанға дейін 700 адам тізімді тұрған.

Есеп 5

Химия кәсіпорнының іс-әрекетінің қаржылық нәтижелері туралы келесі мәліметтер берілген: (млрд.теңге):

Өнім түрі	Сату көлемі, тонна	Сатудан түскен табыс	Шығындар
	2001ж.	2002ж.	2001ж.	2002ж.	2001ж.	2002ж.
1	200	120	24	21,6	16	15,6
2	300	360	30	79,2	48	68,4

1. Ағымды және базистік жылдардағы өнімді сатудан түскен пайданы анықтаңыздар.

2. Сатудан түскен пайданың динамикасын жалпы және: бағалар, өзіндік құн, сату көлемі және ассортименттік қозғалыстар сияқты факторлардың өзгеруінің есебінен бағалаңыздар.

Нұсқа 6

Есеп 1

Төрт аудан бойынша келесі мәліметтер берілген:

Аудан	Халықтың орташа жылдық саны, адам	Өлудің жалпы коэффициенті, ‰
1 2 3 4	10000 22000 20000 30000	7,5 6,0 8,2 ?
Итого	82000	8,0

4-ші аудандағы өлу коэффициентін анықтаңыздар.

Есеп 2

Келесі мәліметтерді пайдалана отырып, баяулатылған амортизация әдісімен жыл сайын аударылатын амортизациялық жарнаның мөлшерін анықтаңыздар (мың теңге):

1. Орта қалпына келтіру құны – 15000.

2. Амортизациялық мерзімнің ұзақтығы – 10 жыл.

3. Амортизациялық мерзім ішіндегі күрделі жөндеудің құны – 2800.

4. Амортизациялық мерзім ішіндегі модернизациялаудың құны – 600.

5. Негізгі қорлардың жойылу құны – 300.

Есеп 3

Экономикалық іс-әрекетті сипаттайтын келесі мәліметтер берілген (млн. шартты ақш.бірлік):

1	Өнім өндірісі
а) материалдық өндіріс саласында	240
б) материалдық емес қызметтер саласында	Экономика бойынша жалпы өнім өндірісінің 40%
2	Аралық тұтыну
а) материалдық өндіріс саласында	материалдық емес қызметтер саласындағыдан 64%-ға артық
б) материалдық емес қызметтер саласында	іс-әрекеттің осы саласындағы жалпы өнім өндірісінің 35%
3	Тауарлар мен қызметтерге салынатын таза салықтар (импортты қосқанда)	40
4	Жалданушы жұмыскерлердің еңбек ақысы	100
5	Өндіріске салынатын басқа да салықтар (субсидияларды алып тастағанда)	10
6	Негізгі қорларды тұтыну	50
7	Жалпы ақырғы тұтыну	200
8	Жалпы жинақ	35
9	Сыртқы сауда сальдосы	12

Төмендегілерді анықтаңыздар:

а) Жалпы өнім өндірісі мен жалпы қосылған құнды (жалпы және іс-әрекет салалары бойынша).

б) жалпы ішкі өнімді (әр түрлі әдістермен).

Есеп 4

Базистік жылы тауар айналымының көлемі 12000 мың теңгені, жұмысшылар саны 150 адамды құраған. Тауар айналымының көлемін 15%-ға, ал еңбек өнімділігін 10%-ға арттыру жоспарланып отырған болса, жұмысшылар саны қандай болады?

Есеп 5

Отбасы бюджеттерін таңдамалы түрде зерттеу барысында базистік жылы отбасының орта табысы 32520 теңгені құрады, оның ішінде қалыптасу көздері бойынша:

Еңбек ақы 23410

Қоғамдық тұтыну қорларынан түсімдер 6990

Жеке қосалқы шаруашылығынан түскен табыстар 1270

Басқа көздерден түскен табыстар 850 

Ағымды жылы отбасы табысы 2510 теңгеге өсті, оның ішінде еңбек ақының өсуінің есебінен 170 теңгеге, қоғамдық тұтыну қорларынан түсімдердің өсуінің есебінен 50 теңгеге, жеке қосалқы шаруашылығынан түскен табыстардың  өсуінің есебінен 25 теңгеге, басқа көздерден түскен табыстардың  өсуінің есебінен 6 теңгеге. 

Төмендегілерді анықтаңыздар:

1. Базистік және есеп мерзіміндегі отбасы табыстарының құрылымын;

2.Жалпы табыстың және оның қалыптасуының жеке көздерінің динамикасын.

Нұсқа 7

Есеп 1

Туылу коэффициенттерін анықтаңыздар және қорытынды жасаңыздар.

Көрсеткіштер	Өлшем бірліктері	1 жыл	2 жыл	3 жыл	4 жыл
1. Өлу коэффициенті	Промилле	7,2	7,4	7,5	7,6
2.Табиғи өсім	Мың адам	220	245	253	269
3.Халық саны	Мың адам	12572	13500	14720	15920

Есеп 2

Кестені толтырыңыздар және келесі мәліметтерді пайдалана отырып, қор қайтарымы мен қор сыйымдылығының өзгеруінің есебінен негізгі қорларды пайдаланудың экономикалық үнемдеуінің шамасын анықтаңыздар:

Көрсеткіштер	Былтырғы жыл	Есеп жылы	Өзгеруі
Өнімді сатудан түскен табыс,  млн. теңге	36500	40000
НӨҚ-дың орташа жылдық құны, млн.теңге	26800	26817
Негізгі қорлардың қор қайтарымы, теңге/теңге
Өнімнің қор сыйымдылығы, теңге/теңге

Есеп 3

Облыстардың бірі бойынша келесі мәліметтер берілген (млрд. теңге):

Салалар	Жалпы өнім	Материалдық шығындар
Өнеркәсіп	708	462
Ауыл шаруашылығы	161	92
Құрылыс	107	59
Көлік және байланыс	54	22
Сауда	96	11

Төмендегілерді анықтаңыздар:

1. Әр саланың таза өнімін;

2. Облыстың ұлттық табысының көлемі;

3. Ұлттық табыстың салалық құрылымын (%-мен).

Есеп 4

Зауыт бойынша келесі мәліметтер берілген:

Көрсеткіштер	2001 жыл	2002 жыл
Жұмысшылардың тізім бойынша орта саны	900	630
Жұмыс істеген адам-күндер саны	140750	143560
Жұмыс істеген адам-сағат	1140075	1148480
Оның ішінде жоспардан тыс	4085	5130

Базистік және есептік мерзімде барлық жұмысшылар үшін бекітілген жұмыс күнінің ұзақтығы – 8,2 сағат. Базистік және есептік мерзімдер үшін төмендегілерді анықтаңыздар:

I) тізім бойынша орташа бір жұмысшыға шаққандағы жұмыс күндері мен сағаттарының санын;

2) жұмыс күнінің орташа нақты толық және жоспарлы ұзақтығын;

3) тізім бойынша жұмысшылардың орташа санын, жұмыс күнін, жұмыс мерзімін пайдаланудың коэффициенттерін;  

4) жұмыс күнінің бектілген ұзақтығын пайдаланудың коэффициентін (толық және жоспарлы).

Есеп 5

Ресей бойынша күнкөріс минимумының құрамындағы азық-түліктердің жинақтары көрсетілген (жылына жан басына шаққандағы, кг):

Азық-түлік тобы	Базистік мерзім	Есеп мерзімі	Азық-түлік тобы	Базистік мерзім	Есеп мерзімі
Нан өнімдері	130,8	140,2	Ет өнімдері	26,6	28,2
Картоп	124,2	134,8	Балық өнімдері	11,7	10,9
Көкөністер	94,0	97,7	Сүт өнімдері	212,4	221
Жемі-жидектер	19,4	15,6	Жұмыртқа, дана	151,4	157
Қант және кондитер бұйымдары	20,7	21,4	өсімдік майы, маргарин	10,0	12

Төмендегілерді анықтаңыздар:

1. Күнкөріс минимумының құрылымын;

2. Әр бір азық-түлік тобы бойынша күнкөріс минимумының индекстерін.

Нұсқа 8

Есеп 1

Қазақстан Республикасының демографиялық дамуы туралы келесі мәліметтер берілген (мың адам):

Жылдар	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005
Халықтың саны	15671	14953,1	14900,3	14862,7	14851,1	14862,5	15013	15075
Туылғандар саны	222,4	211,8	222,0	221,5	227,2	246,7	273,2	277,4
Өлгендер саны	154,3	145,9	150,5	147,1	150,0	154,6	151,6	156,8

ҚР-дағы демографиялық жағдайды талдаңыздар.

Есеп 2

Зауыттың жыл басындағы НӨҚ құны 345,3 млн. теңге, 1-ші мамырдан 40 млн. теңгеге негізгі қорлар енгізу, 1-ші қазаннан 5 млн. теңгеге енгізу және и 1-ші сәуірден 40 млн. теңгеге істен шығару, 1-ші қазаннан 4 млн. теңгеге істен шығару жоспарлануда. Зуыттың сатылатын өнімінің көлемі 425 млн. теңге. Жоспарлы мерзімде қор қайтарымы қалай өзгереді, егер нақты қор қайтарымы 1,1 теңге/теңгені құрайтын болса.

Есеп 3

Тоқыма өнеркәсібінің өндірістік бірлестігімен жыл бойында өндірілді (млн.теңге): жіп 2480, оның ішінде сатылды 270, қатты мата 3060, оның ішінен қайта өңделді 2570; дайын мата 6120; тапсырыс беруші шикізатынан өндірілген өнім 800, оның ішінде тапсырыс беруші шикізатының құны 450; өз құрал-жабдығының күрделі жөндеуі өткізілді 500. Электр энергиясы өндірлді 900, өндіріс қажеттіліктеріне пайдаланылды 640. Сырттан келген тапсырыстар бойынша орындалған жұмыстар 400. Материалдық шығындар 4000, амортизациялық жарна 800.

Анықтаңыздар:

1. Жалпы айналымды, жалпы өнімді, тауарлық өнімді;

2. Таза өнімді.

Есеп 4

Механикалық цех жұмысшыларының жұмыс істеген адам-сағаттар санының бөлінуі келесі мәліметтермен сипатталады (адам-сағат):

Жұмысшылардың разрядтары	Жұмыстардың разрядтары
	1	2	3	4	5	6
1	2320	310	190	-	-	-
2	280	3650	750	-	-	-
3	-	470	1950	130	-	-
4	-	-	-	630	100	50
5	-	-	-	-	420	200

Жұмысшылардың ораша тарифтік разрядын және жұмыстардың орташа разрядын анықтаңыздар.

Есеп 5

Бөлшек сауда айналымының шығындары туралы келесі мәліметтер берілген (млн. теңге):

Шығын баптары	Айналым шығындары
	Базистік мерзім	Есеп мерзімі
Тасымалдау шығындары	1500	2700
Еңбек ақы	4440	7690
Ғимараттар арендасының шығындары	1200	2400
Ағымды жөндеуге кеткен шығындар	195	335
Тауарларды орау және сақтау шығындары	250	460
Несиенің пайызы	280	515
Орама бойынша шығындар	125	130
Жоғарыда тұрған ұйымдардың әкімшіліктік-басқарушылық шығындары	365	560
Басқа да шығындар	880	1510

Базистік мерзімде бөлшек тауар айналымы 140 250 млн. теңге, есеп мерзімінде – 260 620 млн. теңгені құраған.

Төмендегілерді анықтаңыздар:

Әр бап бойынша айналым шығындарының деңгейлерін;

Айналым шығындарының құрылымын (қосындысына пайызбен);

 Айналым шығындарының қосындысы мен деңгейінің индекстерін.

Нұсқа 9

Есеп 1

Жыл басында облыстың еңбекке қабілетті халқының саны 1200 мың адам, жұмыс істеп жүрген зейнеткерлер және 16 жасқа дейінгі жасөспірімдер саны – 40 мың адам. Бес жыл ішінде еңбекке қабілетті халықтың құрамында келесі өзгерістер болды:

Жұмысқа қабілетті жасқа 250 мың адам жетті;

Басқа облыстардан 90 мың адам келді;

Халық шаруашылығында жұмысқа 20 мың зейнеткер қабылданды;

Зейнеткерлікке шыққан, мүгедектікке ауысқан және өлген адамдар саны – 200 мың адам;

Басқа аймақтарға еңбекке қабілетті жастағы 75 мың адам кетті.

Бес жылдықтың басы мен соңындағы орташа жылдық өлшемдегі еңбек ресурстарының санын, сонымен қатар еңбек ресурстарының жалпы, табиғи, механикалық өсімін анықтаңыздар.

Есеп 2

Станоктың толық қалпына келтіру құны 5000 теңге, оның қызмет етуінің нормативтік мерзімі 20 жыл, болжап отырған күрделі жөндеулердің құны – 800 теңге, болжап отырған модернизациялаудың құны – 400 теңге, жойылу құны – 200 теңге.

Төмендегілерді анықтаңыздар:

1. Амортизацияның жалпы жылдық сомасын;

2. Амортизацияның жалпы мөлшерін;

3. Толық қалпына келтірудің амортизация мөлшерін;

4. Күрделі жөндеу мен модернизациялаудың амортизация мөлшерін.

Есеп 3

Сауда кәсіпорны бойынша келесі мәліметтерді пайдалана отырып, мамыр мен маусымның соңғы күніндегі тауар қорларының деңгейін анықтап, 2-ші тоқсандағы тауар айналымдығын есептеңіздер:

Айлар	Айдың 1-ші күніндегі тауар қорлары	Бір айдағы тауар айналымы
Сәуір	9750	6128
Мамыр	8900	4530
Маусым	8850	3898
Шілде	9400	-

Есеп 4

Бір жылда кәсіпорындағы жұмыс күшінің қозғалысы туралы мәліметтер берілген (адам):

Жұмысқа қабылданды 180,

Келесі себептермен босатылды:

                                      әскерге шақыру 12

                                      оқуға кету 23

                                      зейнеткерлікке кету 12

                                      келісім-шарт мерзімінің аяқталуы 16

                                      өз еркімен 42

                                      еңбек тәртібін бұзғаны үшін 15

Жұмысшылардың тізім бойынша орташа саны – 2000 адам. 

Төмендегілерді анықтаңыздар:

1. Қабылдау бойынша айналым коэффициенттерін;

2. Босату бойынша айналым коэффициенттерін;

3. Жалпы айналым коэффициенті;

4. Жұмыс күшінің ағымдылығының коэффициенті.

Есеп 5

А тауарына фирманың көтерме бағасын, өнеркәсіптің көтерме бағасын, бөлшек бағасын анықтаңыздар, егер өзіндік құны – 2000 теңге, саладағы пайда мөлшері – 25%, делдалдық-өткізушілік фирмалардың үстемелері – 35%, сауда жүйесіндегі пайда мөлшері – 15%.

Нұсқа 10

Есеп 1

Облыс халқының саны 1118 мың адам. Туылу коэффициенті – 29,9‰, өлу коэффициенті – 6,7‰, халықтың механикалық азаюы – 22.6 мың адам, кеткендер саны – 46 мың адам. Халықтың жалпы, табиғи өсімін және миграция көрсеткіштерін анықтаңыздар.

Есеп 2

Кәсіпорын I-ші тоқсанда 21 млн. теңгеге өнім өткізді, айналмалы құралдардың орташа тоқсандық қалдықтары 2 млн. теңгені құрайды. П–ші тоқсанда өнімді өткізудің көлемі 10%-ға артты, ал бір айналымның ұзақтығы бір күнге қысқарады.

Төмендегілерді анықтаңыздар:

а) 1-ші тоқсандағы айналмалы құралдардың айналымдығының коэффициентін және  бір айналымның ұзақтығын;

б) 2-ші тоқсандағы айналмалы құралдардың айналымдығының коэффициентін және  бір айналымның ұзақтығын;

в) құралдардың бір айналымының ұзақтығын қысқартудың нәтижесінде  айналмалы құралдардың босатылуын.

Есеп 3

Аймақ кәсіпорындарының негізгі іс-әрекеті бойынша өнімнің өндірісі мен өткізілуіне кеткен шығындар бойынша келесі мәліметтер берілген (млн.тг):

Көрсеткіш	Былтырғы жыл	Есеп жылы
Жалпы шығарылған өнім	239289	224957
Өнім өндірісі мен өткізілуіне кеткен шығындар	244562	241354

Әр жылдағы шығарылған өнімнің 1 теңгесіне кеткен шығындардың деңгейін және оның өзгеруін анықтаңыздар.

Есеп 4

Цех жұмысы туралы мәліметтерді пайдалана отырып, еңбек өнімділігі бойынша жоспардың орындалуын, еңбек өнімділігінің динамикасын анықтаңыздар:

Көрсеткіштер	Базистік мерзім	Ағымды мерзім
		Жоспар	Нақты орындалғаны
Шығарылған өнім, тонна Жұмысшылардың тізім бойынша орташа саны, адам	3500 250	4900 270	4950 268

Есеп 5

ҚР халқының өмір сүру деңгейі туралы мәліметтер берілген:

Көрсеткіштер	1997	1998	1999
1.Орташа айлық еңбек ақы, тг	8541	9683	11256
2. Күнкөріс минимумы, тг	3505	3716	3394
3. Бекітілген зейнетақының орташа айлық мөлшері, тг	3283	3554	3964
4.Халықтың жан басына шаққандағы орташа жылдық табысы, тг	34187	36241	40896
5. Тұтыну бағаларының индексі, %	117,4	107,1	115,2

Төмендегілерді анықтаңыздар:

Нақты еңбек ақыны және оның алдыңғы жылмен салыстырғандағы %-дық өзгеруін

Бекітілген зейнетақыныңнақты орташа көлемін және оның алдыңғы жылмен салыстырғандағы %-дық өзгеруін 

Халықтың жан басына шаққандағы нақты орташа жылдық табысы Реальный среднегодовой доход на душу населения және оның алдыңғы жылмен салыстырғандағы %-дық өзгеруін 

Орташа еңбек ақының, бекітілген зейнетақының халықтың орташа айлық күнкөріс минимумымен ара қатынасын.

Халықтың өмір сүру деңгейі туралы қорытынды жасаңыздар.

Ұсынылған әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиет

Закон РК «О государственной статистике». – Казахстанская правда, 1997, 7 мая.

Государственная программа РК по перестройке статистики, первичного и бухгалтерского учета  в народном хозяйстве. – Алматы: Госкомстат РК,1992.

Харламов А.И. и др. Общая теория статистики. – М.: Финансы и статистика, 1995.

Теория статистики: Учеб. для ВУЗов. /Под ред. Р.А. Шмойловой. - М.: Финансы и статистика, 1999.

Ефимова М.Р., Перова Е.В., Румянцев В.Н. Общая теория статистики. Учебник для вузов.- М.: ИНФРА-М,  1998.

Харченко Л.И. и др. Статистика. - М.: ИНФРА-М,  1997.

Гусаров В.М. Теория статистики: Учебное пособие.- М.: ЮНИТИ, 2000.

Статистика: курс лекций. / Под ред. В.Г. Ионина.- М.: ИНФРА-М,  1999.

Социальная статистика. /Под ред. И.И. Елисеевой. - М.: Финансы и статистика, 1997.

Социально-экономическая статистика: Учебное пособие. / А.М.Елемесова, К.К.Бельгибаева, Е.М. Кииков,  Г.М.Молдакулова. - Алматы: Экономика, 1999.

Курс социально-экономической статистики. /Под ред. М.Г.Назарова.- М.: ЮНИТИ,2000.

Экономическая статистика. /Под ред. Ю.Н.Иванова.- М.: ИНФРА-М,  1999.

Елемесова А.М., Кииков Е.М. Система национальных счетов. – Алматы: Экономика, 1995.

Громыко Г.Л. Общая теория статистки. Практикум. - М.: ИНФРА-М,  1999.

Елемесова А.М., Касенова А.К. Сборник задач по общей теории статистики. –Алматы: Рост, 2000.

Практикум по теории статистики: Учебное пособие. / Под ред. Р.А. Шмойловой. - М.: Финансы и статистика, 2000.

Қосымша әдебиеттер

1. Статистикалық жылнамалар,анықтамалар, шолулар

2. Мерзімді басылымдар