Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
Магдебургское право – это право города на самоуправление, которое давало право на собственный суд, право земельной собственности и освобождало от значительной части феодальных повинностей. М.п. зародилось в Германии ещё в 13 веке («Саксонская люстра»), позже в Чехии, Венгрии, Пруссии, и через Польшу к концу 15 века попало в Беларусь. Этому способствовал ряд объективных причин: развитие ремесла и торговли привели к росту городов, экономической мощи городского сословия, что требовало свободы для горожан от своевольства феодалов. Однако белорусское магдебургское право основывалось на местном «звычаёвым» праве, которое размещалось в различных привилеях, статутах и т.д. В 1387г. М.п. получила Вильня, 1390 – Берестье, 1498 – Полоцк, 1499 – Менск, 1597 – Витебск.
Согласно нормам М.п., мещане (жители городов) освобождались освобождались от ряда феодальных повинностей, которые они раньше платили вместе с крестьянами; города освобождались от подсудности великокняжеской администрации; получали право самостоятельно распоряжаться своими земельными наделами, самостоятельно определять торговые налоги и повинности горожан. Городу давался свой герб и право создавать свои органы управления. Часто было и так, что часть города с М.п. оставалась в частной собственности феодала и под его юрисдикцией – это т.нз. юридики.
М.п. давалось городу за определённые заслуги, например, за борьбу против внешнего врага. В случае городского мятежа или предательства город мог быть лишён права на самоуправление, как это случилось с Витебском в 1623 году после мятежа и убийства полоцкого униатского архиепископа Иосафата Кунцевича.
Если в городе селился беглый крестьянин, то городской магистрат брал на себя защиту и не разрешал ему возвращаться бывшему хозяину. М.п. предусматривало также и торговые льготы. Горожане таких городов, как Вильня, Полоцк и других освобождались от пошлины на всей территории ВКЛ. Города с М.п. могли проводить по 2-3 международные ярмарки в год. В пользу города шли пошлины с купцов и путешественников, проезжающих через город или перевозивших товар по реке. Города устанавливали и свои налоги, которые шли в общегородскую казну, а потом уже город отсчитывал деньги верховной власти.
Основная часть шла на содержание городской администрации, а также город за свой счёт обязывался построить ратушу, общественную баню, магазины, а также периодически проводить ремонты и возводить оборонительные сооружения.
Городское самоуправление возглавлял войт, который обычно назначался великим князем. Кроме высшей административной власти, войт являлся главой криминального суда. Правительство города, магистрат, состояло из бургамистров (2 человека), городской рады и лавы. Войт стоял отдельно, его взаимоотношения с магистратом строились на основе местных правил. Часто войт имел заместителя – лентвойта. Войт выбирал бургомистра из 4 самых зажиточных представителей городского населения. Бургамистр выбирался сроком на 1 год. В его обязанности входил контроль за городской казной, участвовал в судебных разбирательствах и имущественных спорах горожан. Если мещане были довольны работой бургомистра, они могли оставить его на повторный срок.
Главной частью городского магистрата была рада. Она выбиралась горожанами и войтом. Рада должна была собираться в ратуше не менее 1 раза в неделю или даже больше. Там затрагивались общие интересы города. Рада должна была принимать меры по предупреждению подорожания, защищать права вдов, сирот, заботиться о здоровье горожан. Рада утверждала статуты цехов, гильдий, братств.
В состав магистрата входила также и лава – городской судебный орган по криминальных делах, куда входили лавники под старшинством войта. Лава состояла из 4-12 человек. Заседание лавы считалось правомочным, если в нём участвовало более ½ лавников. Старшиной на заседании лавников был сам войт, который выносил общий приговор. Однако высшим судебным органом до 1581 года в городах с М.п. был радецкий суд.
Магдебургское право было упразднено после присоединения территории Беларуси к Российской империи.
У ВКЛ да сяр.14 ст. панаваў феадальны грамадскі лад, у якім панавалі два галоўныя класы: клас феадалаў-землеўладальнікаў і залежных сялян.
ФЕАДАЛЫ (шляхта)
МАГНАТЫ
Пачатак юрыдычнага афармлення шляхецкага стану паклалі Прывілей Ягайлы 1387г. (які пашыраў правы каталікоў), Гарадзельскі прывілей 1413г. (ён умацоўваў права займаць дзяржаўныя пасады ў ВКЛ за каталіцкімі феадаламі)., Прывілей Жыгімонта Кейстутавіча 1432г. (які ўраўноўваў у правах каталіцкую і праваслаўную шляхту) і Казіміраў прывілей 1447г. (які гарантаваў права ўласнасці феадала на зямлю, неабмежаваны выезд за мяжу, права судзіць залежных людзей і г.д.). Прывілей Аляксандра 1492г., які абмяжоўваў правы вялікага князя і пашыраў правы Паноў-Рады, можна лічыць першай хартыяй шляхецкіх вольнасцяў. Усе прадстаўнікі шляхты мелі агульнасаслоўныя прывілеі:
У гэты ж самы перыяд сяляне таксама адрозніваліся па эканамічнаму становішчу і ступені феадальнай залежнасці:
Насельніцтва гарадоў у асноўным складалася з мяшчан. Па маёмастнаму становішчу гараджан можна было падзяліць на:
У 14-16 ст.ст. ВКЛ па форме кіравання з’яўлялася феадальнай саслоўна-прадстаўнічай манархіяй. На чале дзяржавы стаяў манарх, які ажыццяўляў заканадаўчую, судовую і адміністрацыйна-гаспадарчую ўладу. Да яго прырагатыў адносілася заключэнне міжнародных пагадненняў. Але найбольш галоўныя пытанні ён павінен быў вырашаць разам з Радай ВКЛ. Рада была пастаянна дзейнічаючым дзяржаўным органам, які кантраляваў дзейнасць вялікага князя. У яе кампетэнцыю ўваходзіла:
Т.ч. галоўным прызначэннем Рады была ахова правоў магнатаў ад замаха з боку манарха, а таксама ахова тэратарыяльнай недатыкальнасці.
Сойм з’яўляецца пераемнікам веча. Пачатак рэгулярнага склікання соймаў адносіцца да 15 ст. Яго работа да 14 ст. рэгулявалася звычаёвым правам. Рашэнні на сойме прымаліся вялікім князем, а феадалы пры гэтым толькі прысутнічалі. Але з к.16 ст. з усесаслоўнага сойм ператварыўся ў прадстаўнічы орган, на пасяджэнне якога з’яўлялася па 2 дэпутата ад кожнага павета.
Важнае месца ў сістэме дзяржаўнага кіравання займаў маршалак земскі, які быў ахоўнікам парадку і этыкету пры вялікакняжацкім двары. Узброенымі сіламі дзяржавы кіраваў гетман найвышшы. Дзяржаўную канцылярыю ўзначальваў канцлер, пря якім быў асабісты пісар, сакратар і іх памочнікі (дзякі). Канцлер зберагаў дзяржаўную пячатку, падпісваў найважнейшыя дакументы і разам са сваім намеснікам – падканцлерам – удзельнічаў у падрыхтоўке заканадаўчых актаў.
Падскарбій земскі загадваў дзяржаўнымі фінансамі, скарбам. Вялікакняжацкія дваране і ўраднікі неслі службу ў вялікага князя, выконвалі судовыя рашэнні, рабілі рэвізіі, сачылі за будаўніцтвам дарог, мастоў і г.д.
Да адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы 1565-1566гг. асобныя землі кіраваліся намеснікамі вялікага князя (напрыклад, у Віцебску намеснікам Вітаўта быў Фёдар Вясна). Пасля рэформы ВКЛ падзялілася на ваяводствы, паветы і воласці. У кожным павеце і ваяводстве збіраўся свій соймік, у якім удзельнічалі ўсе землеўладальнікі.
На тэрыторыі ваяводства прадстаўніком вышэйшай улады і галавой мясцовай адміністрацыі быў ваявода. Ён прызначаўся князем пажыццёва з ліку буйных феадалаў. Яго бліжэйшым памочнікам быў кашталян, які ўзначальваў войска замка і апалчэнне.
Ключнік адказваў за спагнанне падаткаў і чынжу, гараднічы быў камендантам замка, лоўчы, баброўнічы і ляснічы наглядалі за ляснымі і паляўнічымі ўгоддзямі.
Кіраўніком адміністрацыі ў павеце быў стараста, які таксама прызначаўся князем пажыццёва з ліку буйных феадалаў. Яго намеснікам быў падстараста. Памочнікам старасты па ваеннай справе быў маршалак. Ён таксама з’яўляўся старшынёй на пасяджэннях соймікаў. Ніжэйшым звяном у сістэме мясцовага кіравання былі дзяржаўцы – кіраўнікі дзяржаўных і вялікакняжацкіхмаёнткаў, а таксама цівуны, сотнікі і прыставы.