Будь умным!

У вас вопросы?
У нас ответы:) SamZan.net

Л.Н. Гумилев атында'ы Еуразия 'лтты' университеті ШЖ' РМК СТАНДАРТТАУ Ж'НЕ СЕРТИФИКАТТАУ кафедрасы

Работа добавлена на сайт samzan.net:

Поможем написать учебную работу

Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.

Предоплата всего

от 25%

Подписываем

договор

Выберите тип работы:

Скидка 25% при заказе до 9.11.2024

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

Оқу-әдістемелік құралы

Басылым: үшінші

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

«Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» ШЖҚ РМК 

СТАНДАРТТАУ ЖӘНЕ СЕРТИФИКАТТАУ кафедрасы

(кафедра атауы)

БЕКІТЕМІН

«Л.Н. Гумилев атындағы

Еуразия ұлттық

университеті» ШЖҚ РМК  

көлік-энергетика

факультеті деканы

___________Сүлейменов Т.Б.

«____»__________ 2013ж.

ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ

SMK 4301 - САПА МЕНЕДЖМЕНТІ ЖҮЙЕЛЕРІ

пәні бойынша

(оқу жұмыс жоспарына сәйкес пәннің коды мен толық атауы)

5В073200 – Стандарттау, метрология и сертификаттау  (мамандық/мамандыру шифрі және атауы)

мамандығының студенттеріне арналған

Астана

2013

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

«Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» ШЖҚ РМК 

СТАНДАРТТАУ ЖӘНЕ СЕРТИФИКАТТАУ кафедрасы

(кафедра атауы)

БЕКІТЕМІН

Кафедра меңгерушісі

_____________Р.К. Ниязбекова

_______________ 2013ж.

СИЛЛАБУС

____ SMK 4301 - САПА МЕНЕДЖМЕНТІ ЖҮЙЕЛЕРІ _____ пәні бойынша

(оқу жұмыс жоспарына сәйкес пәннің коды мен толық атауы)

5В073200 - Стандарттау, метрология және сертификаттау  

(мамандық/мамандыру шифрі және атауы)                       

мамандығының студенттеріне арналған

Астана

2013

1. Оқытушының аты-жөні; ғылыми дәрежесі мен ғылыми атағы; лауазымдық қызметі; байланыс желілері; ғылыми мектебі мен ғылыми қызығушылығы

  1.   ЕрмахановаФ.Р., техника ғылымдарының кандидаты, «Стандарттау және сертификаттау» кафедрасының доценті Байланыс телефоны: 70-95-00 (33-117); farym@gmail.ru

2. Пәннің коды, аты және кредит саны

Пәннің атауы:  «Сапа менеджменті жүйелері»  

 Код: SMK 4301

Кредиттер саны – 3

3. Оқу пәнін өткізу уақыты мен орны

Сабақ кестесіне сәйкес

  1.  Оқу пәнінің пререквизиттері мен постреквизиттері

Пререквизиттері: 1. Метрология, стандарттау және сертификаттау

           2. Өндіріс технологиясы

Постреквизиттері: 1. Ықпалдастырылған менеджмент жүйелері

        2. Аудит

Пәннің мазмұнын тиімді ұғу үшін метрология, стандарттау және сертификаттау, өндіріс технологиясы, жүйелі талдау, квалиметрия, білу қажет.машиналарды конструкторлау, металдар технологиясын, техникалық сызу және стандарттау негіздерін білу қажет.

4. Оқу пәнінің сипаттамасы

Оқу пәнінің аты

«Сапа менеджменті жүйелері»

Оқу пәнін оқыту мақсаты

Білімгерлерді сапаны басқару процестері, стратегиясы, менеджменті, сәйкестік сипаттамалары және отандық өнімдердің сапасын және оның дүниежүзілік рынокта конкуренттік қабілетін ұлғайту жолдарын талдап, сапа менеджменті жүйелері стандарттары талаптарын үйрету.

Пәнді оқыту міндеттері

Сапа туралы ойдың эволюциялық дамуы жөнінде, сапаны басқару үрдістері, стратегиясы, менеджменті, сәйкестік сипаттамаларын, процесстік ықпал, сапа менеджменті жүйелерін кәсіпорындарға енгізу алггоритмін, қағидаларын, құжаттамаларын, моделін, ұдайы жақсарту, аудит, сертификаттау ретін, сапа менеджменті жүйелері саласындағы стандарттар ережелерін білімгерлерге түсіндіру.

Оқу пәнінің мазмұны

Оқу пәнінің мазмұны түрлі кәсіпорындар мен ұйымдарда өнімдерді әзірлеушілер, дайындаушылар және тұтынушылар үшін сапа  менеджменті жүйелерін салаларда әзірлеп енгізуде, өнімнің сапасын қамтамасыз ету жөніндегі сұрақтарды шешуде халықаралық стандарттау мен менеджмент жүйелерін сертификаттауда стандарттар ережелерін өндіріске енгізу және жобалау бойынша тәжірибелі сарапшы-аудиторлар дайындауды қамтамасыз ету.

Оқу пәнін оқыту жоспары

Апта

 №

Тақырыптың аты

Оқуды ұйымдастыру формасы және сағат саны

БӨЖ тапсырмалары

1.

Халықаралық стандарттарға сәйкес сапа менеджменті жүйесіне кіріспе.

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Сапа менеджменті жүйелерін сертификаттау жұмыстарын жүргізу тәртібі

2.

Сапа менеджменті жүйесіні енгізуді негіздеу және артықшылықтарын ашу.

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Тұтынушылардың қанағаттануы.

3

Сапа менеджменті жүйесі стандарттары. ИСО 9000 стандартына сәйкес сапа менеджменті негізгі ережелері.

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Ұйымдарда притензиялармен жұмыс істеу бойынша басшылық.

4

В.Шухарт-У.Э.Деминг PDCA жақсарту циклы. Сапа менеджменті жүйесі үлгісі

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Ұйымдарда шағымдарды қарау  бойынша басшылық

5.

Сапа менеджменті жүйесі қағидалары.

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Менеджмент жүйесі саласында персоналдарды сертификаттау.

6

Сапа менеджменті жүйесі талаптары

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Сапа менеджменті бойынша басшылық.

7

Сапа менеджменті жүйесін  әзірлеу және енгізу кезеңдері

Дәріс, 4 сағат

Семинар, 2сағат

Ұйымның сапа менеджментін пайдалану бойынша басшылық.

8

Сапа менеджменті жүйесін  әзірлеу және енгізу кезеңдері

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Конфигурация менеджменті. Негізгі талаптар.

9

Сапа менеджменті жүйесін құжаттандыру

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Құжатталған процедуралар құрамы мен мазмұны.

10

Сапа бойынша басшылық

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Сапа бойынша басшылықты әзірлеу бойынша ұсыныстар

11

Процесстерге, процесстік тәсілдемеге  қойылатын талаптар

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Сапа менеджменті жүйесін құжаттандыру бойынша нұсқаулар.

12

Сапа менеджменті жүйесін бағалау. Сапаға жауапты қызметкерлердің міндеттері.

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

ҚР СТ ИСО 9001 стандартын енгізуде статистикалық әдістерді қолдануға басшылық

13.

Қызметті жақсарту бойынша ұсынымдар

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Сапа экономикасын басқару бойынша басшылық

14.

Сапа менеджменті жүйелерін сертификаттау жұмыстарын жүргізу тәртібі

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Оқыту бойынша басшылық ұсыныстар.

15

Сапа менеджменті жүйесін енгізудің экономикалық тиімділігін бағалау

Дәріс, 2 сағат

Семинар, 1сағат

Тұтынушылардың қанағаттануын бағалау

6 Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі

6.1 Негізгі әдебиеттер

  1.  Бишимбаев В.К.,Ниязбекова Р.К., Ермаханова Ф.Р. Менеджмент жүйелерін әзірлеу және енгізу. Оқу құралы. – Астана:ЕНУ, 2009. – 216 б
  2.  Управление качеством производств. Электронное учебное пособие /под ред. Акылбекова А.Т./Астана: ЕНУ им.Л.Н.Гумилева, 2007
  3.  Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации и метрологии. /Учебник для вузов. – М.: ЮНИТИ –ДАНА, 2001.  

6.2 Қосымша әдебиеттер

  1.  Система разработки и постановки продукции на производство./ Ч.2. Рекомендации Р50-601-4-89, Р 50-601-13-89. –М.:Изд-во ВНИИС, 1990.
  2.  Рекомендации Р 50-601-34-93. Формирование требований к продукции в нормативных документах, используемых для целей сертификации. – М.: ВНИИС, 1993.

  1.  Оқу нәтижелерін бағалау және бақылау

Аудиториялық сабақтар барысында ағымдық бақылау, СӨЖ тапсырмаларының орындалу сапасын бақылау; коллоквиум және бланкілік тестілеу формасында екі аралық бақылау; емтихан қорытынды аттестаттау жоспарлануда.

Ағымдық бақылау                                                                                                       -20%

СОӨЖ және СӨЖ тапсырмаларын бақылау                                                            -20%

Ағымдық бақылау:

Коллоквиум                                                                                                                    -10%

Бланкілік тестілеу                                                                                                          -10%

Ағымдық және аралық бақылау                                                                                   -60%

Қорытынды бақылау                                                                                                     -40%

8 Оқу пәнінің саясаты

Оқу пәні 050732 «Стандарттау, метрология және сертификаттау» студенттері үшін міндетті болып табылады. Оқу жүктемесінің көлемі 3 кредиттен тұрады, оның ішінде дәріс –30 сағат, семинар (практикалық) сабақтар – 15 сағат, СӨЖ –45 сағат.

Пәннің талаптары: аудиториялық сабақтарға міндетті түрде қатысу, мәселелерді, сұрақтарды талқылауға белсене қатысу, дәрістер мен семинар сабақтарына оқу-әдістемеліқ құрал және негізгі әдебиет бойынша алдын-ала дайындалу, СӨЖ тапсырмаларын сапалы және уақытылы орындау, бақылаудың барлық түріне қатысу (ағымдық бақылау, СӨЖ тапсырмаларын тексеру, аралық бақылау, қорытынды бақылау).

Ағымдық бақылауды аудиториялық сабақтар барысында жүргізу жоспарланып отыр, СӨЖ орындалуы сапасының бақылануы қарастырылған: коллоквиум формасында екі аралық бақылау жүргізіледі; қорытынды бақылау емтихан формасында өткізіледі.

Кафедраның әдістемелік секция отырысында қарастырылды,

№ ____хаттама «___» қыркүйек_2013 ж.

ГЛОССАРИЙ:

Біздің дәуірімізге дейінгі VI ғасырда қытай философы Лао Цзы  былай деген: «Халық жақсы көретін де және халық қорқатын да көш бастаушылар бар. Бірақ олардың бар екенін халық білмейтін көш басшылар ең жақсы көшбасшылар. Мұндай көшбасшы өз еңбегін аяқтаған кезде, адамдар бәрін де өзіміз жасадық дегенді айтады».

Құжаттаудың міндеті - өндірістік процестерді орындаудың тәртібін белгілеу және қызметтердің тұтынушылардың қалауына және барлық қойылатын талаптарға сәйкес келуін қамтамасыз ету мақсатында олардың арасындағы іс-әрекеттерді белгілеу.

Сапаны басқару - сапаға қойылар талапты орындауға бағытталған сапа менеджментінің бөлігі

Маркетинг – бұл кәсіпорынның еңбек ұйымы және тұтынушылардың, мүдделердің сонымен бірге тауар өндірушінің қажеттілігін жоғары деңгейде қанағаттандыруға бағытталған басқарма.

Маркетингтің басты мақсаты – тауар немесе көрсетілген қызмет потенциалды тұтынушының қажеттілігін толық қамтамасыз меңгеру және түсіну.

Процесстерді және қызмет түрлерің жүйелі орындалуы туралы мәлімет беретін құжатты «құжатталған процедура» деп атайды.

Сапа –барлық сипаттамалар талаптарға сай екендігі анықталатын дәреже.

Сапа менеджменті - сапаға қатысты қолданылатын ұйымның басқару мен басшылық ету бойынша реттелген қызметі.

Сапаны жоспарлау – сапа облысындағы мақсаттарды анықтауға бағытталған және өнімнің өмірлік циклына қажетті операциялық үрдістерді және сапа облысында мақсаттарға жетуге арналған сәйкес ресурстарды анықтайтын сапа менеджментінің бөлігі.

Сапаны басқару – сапаға қойылатын талаптардың орындалуына бағытталған сапа менеджментінің бөлігі.

Сапаны қамтамасыз ету – талаптардың орындалып жатқандығына сенімділік туғызуға бағытталған сапа менеджментінің бөлігі.

Сапаны жақсарту – сапаға қойылатын талаптарды орындау қабілеттілігін арттыруға бағытталған сапа менеджментінің бөлігі.

Нәтижелік – жоспарланған қызметтің жүзеге асырылу және жоспарланған нәтижелерге жету дәрежесі.

Тиімділік – жетілген нәтиже мен пайдаланылған ресурстар арасындағы байланыс.

 Сапа саласындағы саясат – бұл мекеменің сапа саласындағы негізгі бағыты мен мақсаты.

Сапа саласындағы саясат мекеменің жалпы саясатының элементі болып табылады және жоғарғы басшылықпен бекітіледі.

 Сапаның саясаты – мекеменің жалпы қызметіне бекітімінің болжамы. Ол мекеме басшылығының қысқаша мәлімдемесі түрінде жинақталады және ереже бойынша, «сапа басшылығына» негізіледі.

 Сапа басшылығы  - сапа жүйесін қарастыруға қызмет етеді.

Ұйымда процестер жүйесін (осы процестерді анықтау және олардың өзара әрекетімен қатар) қолдану, сондай-ақ олардың менеджменті «процесстік тәсілдеме» болып есептеліне алады.

 

ДӘРІСТЕР КЕШЕНІ

Дәріс №1

Тақырыбы: Халықаралық стандарттарға сәйкес сапа менеджменті жүйесіне кіріспе.

Дәріс мақсаты: Студенттерді сапа менеджмент жүйесімен таныстыру, менеджент, сапаны басқару терминдерін талқылап, сапаны басқару ұғымын түсіндіру

Жалпы мағлұматтар

1. Сапа түсінігінің анықтамасы

2. «Менеджмент» түсінігі және оның ерекшелігі.

Қазақстан Республикасының ашық нарықтық экономика жағдайына өтуіне байланысты бәсекеге қабілетті өнімді шығару мен өндіруді қажет етіліп отыр. Кез келген тауардың бәсекеге қабілеттілігі оның сапасымен анықталады.

Сапа – субъективті түсінік. Бұл анықтаманың түсініктемелері және терминологиялық  ықпалдары да көп. 1968 жылдың өзінде бұл анықтамаға 100 шақты түсініктеме берілді. Бұндай әртүрлілік сапаның көп аспектілігімен түсіндіріледі.

«Сапа» терминіне нақты анықтама берген кезде, 1994 жылы оның анықтамасынан оның алдындағы жылдары «қасиет» термині алынып тасталынған болатын. Жалпы сапа терминін түсіну үшін терминдерді келесідей  тізбектеп орналастырамыз: сипаттамалар–қасиеттері  -  cапа.

Сипаттамалар – бұл текст, кестелер, математикалық формулалар түрінде берілген тәуелді және тәуелсіз ауыспалылар арасындағы өзара байланыс.

Сапаға анықтама берген кезде қажеттіліктер түсінігі бастапқы болып алынады. Қажеттіліктер сипаттамалары объектінің сапа сипатттамаларына сәйкес келуі тиіс.

Сапа түсінігіне «нысан» термині де кіреді. Нысан дегеніміз – жеке қарастырылатын және сипатталатын зат. Нысан, мысалы, қызмет немесе үрдіс, өнім, ұйым, жүйе немесе жеке тұлға, сонымен қатар кез-келген  комбинация бола алады.

Сапа қажеттіліктер жиынтығын қанағаттандыру деңгейіне тәуелді. Бұл жиынтық элементтер тізімінен тұрады. Бұл элементтер сапа құрамалары деп аталады. Сапаның негізгі құрамасы:

  1.  нарық қажеттіліктерін анықтау;
  2.  өнімді жобалаудың сапасы;
  3.  өндіру процесінің сапасы;
  4.  соңғы өңделіп шығарылған өнімнің жобаға сәйкестігі;
  5.  сатудан кейінгі қызмет көрсету сапасы.

Жоғарыда аталған сапа құрамдастарынан басқа сапа мәселелерін дұрыс түсіну үшін келесі жағдайларды есепке алу қажет:

  1.  өнімнің сапасы тұтынушыға бағытталу қажет;
  2.  сапаны қамтамасыз ету – бір бөлімше орындайтын тек қана техникалық функция ғана емес, сонымен қатар  компанияның ұйымдық құрылымын түгелдей қамтитын жүйелілік процесс;
  3.  сапа мәселелері тек қана өндірістік процесте ғана емес, сонымен қатар өнімді, маркетингті және т.б. құру сферасында да өте өзекті болып табылады;
  4.  өнім сапасын жақсарту, жетілдіру технологияларды қаншалықты дәрежеде жаңартуға байланысты;
  5.  өнімнің жалпы жоғары сапасы өнімді өндіруге немесе қызметті көрсетуге  қатысушы барлық жақтардың қатысуымен ғана қамтамасыз етіледі.

Менеджмент — материалдық және еңбек ресурстарын тиімді пайдалану арқылы жетуге бағытталған бөлек кәсіби қызмет.

«Менеджмент» түсінігі әлем әдебиетінде түрлі түсіндіріледі. Сондықтан оның кез келген анықтамасы толық емес. Оксфорд сөздігінде менеджмент адамдармен қарым-қатынас жасау әдісі; билік және басқару өнері; ерекше біліктілік және әкімшілік тәжірибесі; басқару орыны, әкімшілік бірлігі деп анықталады. Шет елдің бір сөздігінде «менеджмент» – «өндірісті басқару, өндіріс тиімділігін және пайдасын жоғарлату мақсатында қағидалар, әдістер, құралдар және өндірісті басқару түрлерінің бірігуі».

Менеджмент сипаттамасында оны басқару ғылымы, басқару үрдісі, басқару өнері, басқару функциясы, басқарылатын ұйым адамдары ретінде баяндау үшін тәсілдемелер көп пайдаланылады.

Менеджменттің мазмұны мен мәнін анықтауда, оның процесстік қасиеті ерекше аталады.

Менеджмент арнайы дайындалған мамандар ұйымдастыруды, мақсаттар қойып басқару және оған жету үшін әдістер мен тәсілдерін жасауды біріктірген процесс ретінде сипатталады.

Менеджмент менеджерлермен және басқару органы мен аппаратымен ерекшеленеді.

Менеджмент көп анықтамаларда басқаруды – өз пәні бар, өзінің ерекше мәселелері және оны шешудің әдістері мен тәсілдері бар білімнің, ғылымның бөлек бір саласы деп ерекшелейді.

Менеджменттің соңғы мақсаты өндіріске пайданы қамтамасыз ету. Менеджменттің маңызды мәселесі – тұтынушылардың қызығушылығын ескеріп тауарлар шығарып, қызметтер көрсету және фирманың нарықта орнықты тұруын қамтамасыз ету.

Бақылау сұрақтары:

  1.  Сапа дегеніміз не?
  2.  Сапа менеджмент жүйесі
  3.  Менеджмент деген не?
  4.  Сапаның негізгі құрамасы қандай?

Дәріс №2

Тақырыбы: Сапа менеджменті жүйесіні енгізуді негіздеу және артықшылықтарын ашу.

Дәріс мақсаты: СМЖ енгізуді және СМЖ-н енгізу артықшылықтарын ашып үйрету

Жалпы мағлұматтар

  1.  СМЖ енгізуді негіздеу
  2.  СМЖ енгізудің артықшылықтары

Әлемдік нарықтағы бәсекелестік өте қатаң. Кез келген компанияның стратегиялық мақсаттарының бірі  – өз саласында, нарықтағы өз аумақтық сегментінде көшбасшылар тізімене ену. Және көптеген компаниялардың осы мақсатқа жету мүмкіндіктері бар..

СМЖ сәйкессіздіктер мен ақаулардың алдын алу тексерулерін жүргізуді (ішкі аудиттерді) қамтамасыз етеді, соынмен бірге оның өндіріске және тұтынушыға жіберілуіне тосқауыл қояды.

ИСО 9001 ге сәйкес сапа менеджменті жүйесі түрлі тараптар мүдделерінің тиімді тепе-теңдігін табуға мүмкіндік береді. Бүкіл қатысушылардың мүдделері үйлесімді келісілген жағдайда ғана компанияның ұзақ мерзімді тұрақты табысына қол жеткізіледі.

ИСО 9001 стандартын енгізуден келетін пайдаға қатысты кәсіпорын басшылары арасындағы статистикалық сауалдар өте көп. Олардың тек біреуін ғана мысал етейік (Ton van der Wiele and Alan Brown, Quality Journey after ISO 9000 Certification in SME’s . ЕОК 44 конгресінің материалдары, Будапешт).

Компаниялардың СМЖ енгізуден қандай пайда тапқандығы туралы сұраққа келесі жауаптар алынды:

Жобаны енгізуден кейін күтілетін пайда

  1.  Компанияның сату көлемдерінің өсуі;
  2.  Қызметкерлер еңбегі тиімділігінің өсуі;
  3.  Тұтынушылардың жұмыс сапасымен қанағаттануы артқан;
  4.  Клиенттер шағымдарының қысқаруы.

Компания мен қызығушылық танытушы тараптардың алатын артықшылықтары мен пайдасын кесте түрінде келтіруге болады:

Сонымен, СМЖ-ін енгізу қажеттілігі мыналар болуы мүмкін:

  1.  тапсырыс берушінің немесе келісімшарттың талаптары;
  2.  нарықтық мүмкіншіліктердің кеңейтілуі және халықаралық нарыққа шығу;
  3.  жақсаруға ұмтылу;
  4.  менеджмент пен өндіріс мәдениетінің жоғарлауы;
  5.  сапа шығындарының қысқартылуы, персоналдың дәлелдемесі;
  6.  фирма жарнамасы мен өз имиджін қабылдау мақсатында;
  7.  халықаралық келісімшартты алу.

Ұйымның қызығушы тараптары мыналардан тұрады:

  1.  тұтынушылар және шектi пайдаланушылар;
  2.  ұйым қызметкерлерi;
  3.  иелер-салымшылар (акционерлер, ұйымға нақты қызығушылық танытатын қоғамдық секторды қоса жеке тұлғалар немесе топтар);
  4.  жеткізушілер мен cepіктестер;
  5.  ұйым немесе оның өнімі әсер ететін түрлi бiрлестiктер мен мемлекеттiк құрылымдар түрінде қоғам.

Ұйым өнімін тұтынушылар мен шеткi пайдаланушылардың қажеттiктерi мен күтулерiнiң мысалдары:

  1.  талаптарға сейкестiгi;
  2.  сенімділігі;
  3.  болуы;
  4.  жеткізілуі;
  5.  өнімнің өмiрлiк кезеңi аяқталғаннан кейiнгi әрекет;
  6.  өмiрлiк кезеңнiңң бағасы мен құны;
  7.  өнім қауіпсіздігі;
  8.  өнім сапасына жауаптылық;
  9.  қоршаған opтаға әсер ету.

Өндіріс процесінде процестерді, технологияларды, материалдарды жетілдіру жөнінен тұрақты қызмет болуға тиіс. Бір орында тұру үшін үнемі өз қызметіңді жетілдіре отырып «жүгіру» қажет, әйтпеген жағдайда сіз бәсекелестерден қалып қоясыз. Үнемі жақсару үшін басқа себептер де болуы мүмкін.

Сонымен, сапа менеджмент жүйесін енгізудегі кәсіпорынға келетін артықшылықтар:

  1.  кәсіпорынды басқару жүйесінің тиімділігін көтеру;
  2.  басқаруға кететін шығындарды азайту;
  3.  процесстер сапасын жақсарту;
  4.  өнім және жұмыс сапасын жақсарту;
  5.  кәсіпорын тапсырмасы мен мақсатын персоналдың жақсы ұғынуы;
  6.  қызметкерлердің орындаушы тәртібі мен себеп деңгейін көтеру,
  7.  өзінің нәтижелеріне деген үлкен жауаптылық және мұның негізінде еңбек өнімділігін көтеру;
  8.  персоналды сапа бойынша жұмысқа еліктіру, сапа бойынша ойды ұстауын көтеру.

Сапа менеджмент жүйесінің ИСО 9001 стандарт талаптарына сәйкестігін растайтын құжат болып сапа жүйесін сертификаттау бойынша бұл қызметтің жүргізілуіне құқығы бар арнайы өкілетті органдармен берілген сәйкестік сертификаты табылады.

Сапа менеджмент жүйесін сертификаттаудан кәсіпорыныға келетін артықшылықтар: 

  1.  отандық нарықта бағытты тұрақтандыру;
  2.  тұтынушылар сенімділігіне ие болу;
  3.  тендерге қатысу кезінде қосымша артықшылықтар;
  4.  ішкі және сыртқы нарықта кәсіпорын мәртебесін көтеру;
  5.  кәсіпорынды басқару бойынша таңдалынған стратегияның дұрыстығын растау.

Сапа менеджменті жүйесін енгізу құны көптеген факторларға байланысты. Оларға ең бірінші жатады: кәсіпорын көлемі; персонал саны; сапа менеджмент жүйесінің дайындығы (тиімділігі); сертификатталған қызмет түрлері; сертификаттау органын таңдау.

Мұндай факторлардың әрқайсысы келесі жалпы құн құраушыларына әсер етеді:

  1.  персоналды оқыту құны;
  2.  сапа менеджмент жүйесін әзірлеу құны;
  3.  сапа менеджмент жүйесін енгізу құны;
  4.  сертификаттау құны;
  5.  сертификатталған жүйеге инспекциялық бақылау құны.

Сапа менеджментінің сапалы өнім шығаруға және қажетті шарттарға бағытталған кәсіпорындары мен ұйымдар бар. Сапаның менеджменті барысында кәсіпорындар мен ұйымдарда саяси сапа іске асырылып, стратигиялық және тактикалы мақсаты анықталады.

Кәсіпорын сапа менеджмент жүйесін жасауды өздігінен немесе мұндай облыста мамандандырылған консалтингтік фирма көмегімен жүргізеді. Шешімді кәсіпорын басшылығы қабылдайды.

Бақылау сұрақтары:

  1.  СМЖ-ін енгізу қажеттілігі қандай?
  2.  Сапа менеджмент жүйесін сертификаттаудан кәсіпорыныға келетін артықшылықтар
  3.  Ұйымның қызығушы тараптары қандай?
  4.  компанияның стратегиялық мақсаттарының бірі

Дәріс №3

Тақырыбы: Сапа менеджменті жүйесі стандарттары. ИСО 9000 стандартына сәйкес сапа менеджменті негізгі ережелері.

Дәріс мақсаты: Студенттерме СМЖ стандарттарын талқылау,  ИСО 9000 стандартына сәйкес сапа менеджменті негізгі ережелерді үйрету.

Жалпы мағлұматтар

  1.  Сапа менеджменті жүйесі стандарттары
  2.  ИСО 9000 стандартына сәйкес сапа менеджменті негізгі ережелері

Ерте заманнан бері өнім сапасының көптеген стандарттары болған. Ол стандарттарды өнімнің нақты түрлеріне талаптар көрсетілген. Сапа жүйесі стандартты салыстырмалы түрде жаңа. АҚШ-тың MIL-Q-9858 және MIL-1-4528 қорғаныстық стандарттары сапа жүйесінің тарихи тұрғыда алғашқы стандарттары болды, одан кейін Ұлыбританияның 05-21 сериялы қорғаныстық стандарттары шықты, кейін олар АQAP (сапаны қамтамасыз ету жөніндегі бірлескен материалдар) стандарттармен алмастырылды 05-21 және BS сериялы стандарттары арасында тікелей тарихи байланыс бар, ал 9000 сериялы ИСО стандарттың алғашқы басылымы BS 5750 стандартына негізделген.

Стандарттау бойынша халықаралық ұйым (ИСО) стандарттау бойынша ұлттық ұйымдардың бүкіләлемдік федерациясы болып табылады. Халықаралық стандарттарды көбінесе ИСО-ның техникалық комиттеттері әзірлейді.

9000 сериялы ИСО стандарты - сапа жүйесі стандартының қазіргі кездегі жалғыз стандарты емес. Басқа да көптеген стандарттар бар. Сапа жүйесі стандартының мынадай жолмен классификациялауға болады:

  1.  өнімге қатысты сапа жүйесі  стандарты;
  2.  өндіске қатысты сапа жүйесі стандарты;
  3.  сапа жүйесі стандарты.

Өнімге қатысты сапа жүйесі стандарттары өнімнің нақтылы түрлеріне қатысты талаптардан тұрады. Өндіріске қатысты стандарттар нақтылы сала үшін сапаны қамтамасыз ету моделін ұсынады. AQAP - НАТО қорғаныстық стандарты АРI - мұнай өңдеу өнеркәсібі үшін жабдықтар стандарты немесе «Дженерал Моторз», «Форд моторз» және «Крайслер» компаниялары бірлесіп жасаған, автомобиль өнеркәсібі үшін сапа жүйесі талаптарынан тұратын QS 9000 стандарты оған мысал бола алады.

ИСО 9000 сериялы стандарттар және олардан тараған ұлттық стандарттар әмбебап сипаттағы сапа жүйесінің стандарттары болып табылады. Бұл олардың өнімнің сипатына қарамастан іс жүзінде кез-келген салада қолданылуы мүмкін екендігін білдіреді.

2000ж ИСО/ТК176 техникалық комитеті ИСО 8402 толығымен ауыстырып және оны жоққа шығарған «Сапа менеджменті және сапаны қамтамасыз ету» стандартын әзірледі.

ISO 9000 сериялы стандарттар талаптарына сәйкес келетін сапа менеджменті жүйесі әлемде барынша белгілі және танымал. Осы стандарттың алғашқы нұсқасы 1987 жылы қабылданған болатын, осы уақыттан бері ISO 9000 сериялы стандарттар сапа менеджменті жүйесіндегі әлемдегі ең енгізілетін стандарт.

Халықаралық стандарттардың прогресті сипатын, олардың халықаралық нарыққа шығуындағы реттеуші рөлін ескеріп, ИСО  9000, ИСО 9001, ИСО 9004   стандарттары Қазақстанда тікелей қолдану үшін келесі түрлерде қабылданған:

  1.  ҚР СТ ИСО  9000-2001 – «Сапа менеджменті жүйесі. Негізгі жағдайлар және сөздік.»;
  2.  ҚР СТ ИСО 9001-2001 – «Сапа менежментінің жүйелері. Талаптар.»;
  3.  ҚР СТ ИСО 9004-2001 - «Сапа менеджментінің жүйелері. Қызметті жақсарту жөнінен ұсыныстар.».

Негізінен ИСО 9000 стандарттар жиынтығы барлық түрдегі және мөлшердегі ұйымдарға көмектесу және сапа менеджменті жүйелерін енгізу және тиімді қызмет етуін қамтамасыз ету үшін әзірленген:

  1.  ҚР СТ ИСО 9000-2001 сапа менеджменті жүйелерінің негізгі ережелерін баяндайды және сапа менеджменті жүйелері үшін терминалогияны бекітеді.
  2.  ҚР СТ ИСО 9001-2001 тұтынушылар талаптарын қанағаттандыратын және міндетті талаптарға қолданылатын өнімдерді ұсына алатын мүмкіндігін көрсету үшін ұйымға керек болған жағдайда сапа менеджменті жүйелеріне талаптарды анықтайды және тұтынушыларды қанағаттандыруды жоғарылатуға бағытталған.
  3.  ҚР СТ ИСО 9004-2001 сапа менеджменті жүйелерінің нәтижелілігі, сонымен бірге тиімділігін қарастыратын нұсқаулықтарға ие. ҚР  СТ ИСО 9004-2001 стандарттың мақсаты болып ұйым әрекетін жақсарту және тұтынушылар мен басқа қызығушы талаптарды қанағаттандыру болып табылады.
  4.  ИСО 19011 сапа менеджменті жүйелерін және қоршаған ортаны қорғаудың аудиті бойынша әдістемелік нұсқаулықтарға ие.

Барлығы бірге ұлттық және халықаралық саудада өзара түсіністікке жеткізетін сапа менеджменті жүйелеріне келісілген стандарттар кешенін құрайды.

Бақылау сұрақтары:

  1.  9000 сериялы ИСО стандарттың алғашқы басылымы қандай стандартқа негізделген?
  2.  Сапа жүйесі стандартының классификациясы
  3.  ИСО 19011 қандай стандарт?
  4.   Сапа менеджменті жүйелерінің нәтижелілігі, сонымен бірге тиімділігін қарастыратын нұсқаулықтарға ие стандарт қайсы?

Дәріс №4

Тақырыбы: В.Шухарт-У.Э.Деминг PDCA жақсарту циклы. Сапа менеджменті жүйесі үлгісі

Дәріс мақсаты: В.Шухарт-У.Э.Деминг PDCA жақсарту циклының артықшылығын түсіндіру, сапа менеджменті үлгісін көрсету, үйрету

Жалпы мағлұматтар

  1.  В.Шухарт-У.Э.Деминг PDCA жақсарту циклы
  2.  Сапа менеджменті жүйесі үлгісі

СМЖ талаптары.  ҚР СТ ИСО 9001:2001 стандартта ұйымдарға халықаралық деңгейде қойылатын  минималды талаптар ретінде көрсетілген. Процестік тәсілдеменің артықшылығы басқарудың үздіксіздігінде – PDCA циклі.

Деминг Шухард PDCA циклі.                                            

Өндіріс процестерінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге бағытталған алғаш рет революциялық идеяны 1924 жылы Шухард ұсынды. Дегенмен оның ойы PDCA циклі өндірістік процестердің сапасын төмендететін себептерді жоюға мүмкіндік беретін сапаның үздіксіз жақсару идеясы немесе сапаны басқару қамтамасыз ету және одан әрі жақсарту этаптарының тізбегі.  

Стандарт СМЖ әзірлеу, енгізу және нәтижелілікті жақсарту кезінде «процестік тәсілдемені» қолдануға бағытталған. Процестік тәсілдеменің артықшылығы басқарудың үздіксіздігінде – сапаның үздіксіз жақсару PDCA цикліне (Э.Деминг)сәйкес:

Plan (жоспарлау) – тұтынушы талаптары мен ұйым саясатына сәйкес нәтижелерге жету үшін қажет мақсаттар мен процестерді әзірлеу.

Do (жүзеге асыру) – процестерді енгізу.

Check (бақылау) – өнімге арналған талаптар, мақсаттар және саясатпен салыстыру үшін процестерді, өнімді ұдайы өлшеу, тексеру.

Act (әрекет) – сапа көрсеткіштерін ұдайы жақсарту бойынша жұмыстар.

Стандарт талаптары ұйымның түріне, көлеміне және өнім түріне байланыссыз барлық ұйымдарға арналған. Егер стандарттың қандай да бір талабын ұйымның ерекшелігіне қарай қолдануға болмаса, оны алып тастауға рұқсат етіледі, бұл әрекет тек 7-ші бөлімге ғана қатысты.

ИСО 9001:2000 стандартын қысқаша келесі ретте бөліп сипаттауға балады. Сапа менеджменті жүйесінің талаптары негізгі 5 элементтен тұрады

  1.  Сапа менеджменті жүйесі
  2.  Басшылықтың жауапкершілігі
  3.  Ресурстар менеджменті
  4.  Өнімнің өмірлік циклының процесстері
  5.  Өлшеу, талдау, жақсарту

Бақылау сұрақтары:

  1.  Деминг-Шухарт циклі дегеніміз не?
  2.  Негізгі 5 элемент
  3.  бақылау дегеніміз не?
  4.  Plan-ға не жатады?

Дәріс №5

Тақырыбы: Сапа менеджменті жүйесі қағидалары.

Дәріс мақсаты: Студенттерге сапа менеджменті жүйесінің негізгі қағидаларын студенттерге үйрету

Жалпы мағлұматтар

Сапа менеджменті жүйесінің қағидалары

Ұйымды тиімді басқаруды қамтамасыз ету үшін сапа менеджментінің сегіз қағидасы қалыптастырылған:

1. Тұтынушыға бейімделу ұйымның өз тұтынушыларына байланысты, сондықтан олардың ағымдағы және болашақ сұраныстарын түсініп, олардың талаптарын орындау керек және олардың күткендерінен де асып түсуге ұмтылу керек.

Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

  1.  тұтынушылардың сұраныстары мен күткендерін түсіну (мақсаттар мен міндеттер сәйкестігі);
  2.  ұйымның мақсаттары мен міндеттерінің тұтынушылардың сұраныстары мен күткендерін сәйкес келуін қамтамасыз ету;
  3.  ұйымның ішінде тұтынушылардың сұраныстары мен күткендері туралы ақпараттар тарату;
  4.  тұтынушылардың қанағаттанушылығын және іс-қимыл нәтижелерін өлшеу;
  5.  тұтынушылармен қарым-қатынастың менеджменті;
  6.  тұтынушыға және басқа да мүдделі тараптарға қатысты теңдестірілген көзқарасты қамтамасыз ету.

2. Басшылықтың лидерлігі – ол әкімшілік қызмет емес. Басшылар ұйым қызметінің мақсаты мен бағытының бірлігін қамтамасыз етуге тиіс. Басшы ұйым қызметкерлері ұйымның міндеттерін шешуге және алға қойылған мақсаттарға қол жеткізуге толық тартылатындай ішкі қызмет қалыптастыруы керек.

Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

  1.  тұтынушыларды, меншік иелерін, персоналды, жеткізіп берушілерді, жергілікті қауымдастық пен бүтіндей жұртшылықты қоса алғанда барлық мүдделі тараптардың сұраныстарын қарау;
  2.  ұйымның болашақтағы түсінікті болмысын анықтау;
  3.  сенім орнату және қорқыныштарды жою;
  4.  қызметкерлерге тиісті ресурстарды беру, жауапкершілік пен есеп беруді талап ете отырып, оқуына және еркін қимылдауына мүмкіндік беру;
  5.  қызметкерлердің үлестеріне бастамашы болу, ынталандыру және тану.

3 Қызметкерлерді тарту - барлық деңгейлердегі қызметкерлер ұйымның негізін құрайды, оларды өндірістік процестерге толықтай тарту, адамдардың қызметтестігі мен қатыстылығы олардың қабілеттерін ұйым пайдасына кеңнен және тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

  1.  өзіңнің үлесі мен ұйымдағы рөлінің маңыздылығын түсіну;
  2.  олардың қызметіне шектеулерді анықтау;
  3.  проблемаларды шешудегі рөл мен жауапкершілікті анықтау;
  4.  өзіңнің жеке мақсаттарыңмен және міндеттеріңмен салыстырғандағы өз көрсеткіштеріне баға беру;
  5.  өзіңнің біліктілігіңді, білімің мен тәжірибеңді арттыру мүмкіндіктерін белсенді іздестіру;
  6.  білім мен тәжірибені еркін алмасу.

4. Процестік тәсілдеме - қызметті және тиісті ресурстарды процестер сияқты басқарғанда өзің қалаған нәтижеге тиімдірек қол жетеді.

Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

  1.  өзің қалаған нәтижелерді алу үшін қажетті қызметтің шешуші түрлерін анықтау үшін құрылымдалған тәсілдерді  қолдану;
  2.  қызметтің шешуші түрлерін басқару үшін анық жауапкершілік пен есептілікті орнату;
  3.  қызметтің шешуші түрлерінің мүмкіндіктерін түсіну және өлшеу;
  4.  ұйымның функциялары арасындағы ішкі және сыртқы өзара байланыстарды анықтау;
  5.  басшылықтаң ұйым қызметінің шешуші түрлерін жақсартатын ресурстар, тәсілдер мен материалдар тәрізді факторларға назар ұстауы;
  6.  тұтынушылар, жеткізіп берушілер және басқа да мүдделі тараптар үшін тәуекелдерді, зардаптар мен әсерлерді бағалау.

5. Менеджментке жүйелі тәсілдеме - өзара байланысты процестер көрінісін, түсінігін және менеджментін ұйымның өз мақсаттарына жетудегі нәтижелілігі мен тиімділігіне қосылған үлестің жүйесі ретінде қарайды.

Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

  1.  ұйымның мақсаттарына неғұрлым тиімді жолдармен қол жеткізу үшін жүйені құрылымдау;
  2.  жүйенің процестері арасындағы өзара байланысты түсіну;
  3.  мақсаттарды белгілеу және жүйедегі нақтылы қызметтердің іс-қимылдарының қалай болуы керектігін анықтау;
  4.  өлшеу және бағалау арқылы жүйені үздіксіз жақсарту.

6. Ұдайы жақсарту - ұйымда өзгеріссіз тұратын мақсат. Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарға апарады:

  1.  бүкіл ұйымдағы тұрақты жақсаруға деген келісілген көзқарасты пайдалану;
  2.  қызметкерлерге үнемі жақсарту тәсілімен және құралымен білім алуға мүмкіндік беру;
  3.  үнемі жақсарту принципінің, процестер мен жүйелер қағидасының ұйымның әрбір қызметкері  үшін мақсатқа айналуы;
  4.  үнемі жақсару барысын басқару және өлшеу жөнінен мақсаттар белгілеу;
  5.  жақсаруды мойындау және растау.
  6.  Фактілерге негізделген шешімдерді қабылдау - тиімді шешімдер негізінде берілген және іс-жүзіндегі ақпараттарға қисынды және түйсікті талдау жасау ұғымы бар.

Қағиданы қолдану:

  1.  Тапсырмаға байланысты берілгендерді және ақпаратты жинау және талдауын;
  2.  Берілгендер мен ақпараттың дұрыстығын дәлелдеуін;
  3.  Фактілер мен ақпаратты талдау негізінде шешімдерге келуін талап етеді.

8. Жеткізушілермен өзара тиімді қарым-қатынастар

Ұйым және олардың жеткiзушiлерi өзара тәуелдi, өзара пайда қарым-қатынасы екі тараптың құндылық құру мумкіндіктерін жоғарылытады.

Қағиданы қолдану сepiктecтік қарым-қатынасты құpған кезде ұйымға:

  1.  негiзгi жеткiзушiлер мен басқа да ұйымдарды негiзгi cepiктecтep ретiнде анықтауы;
  2.  тұтынушылардың қажеттiктерi мен күтулерiн нaқты түciнyгe бiдей жетуi;
  3.  серiктестердiң қажеттiктерi мен күтулерiн нaқты түciнyгe бiрдей жетуi;
  4.  тұрақты серіктестік мүмкіндігін қамтамасыз ететін мaқcaттаp қоюы керек.

Бақылау сұрақтары:

  1.  Процестік тәсілдеме қағидасы қандай?
  2.  Ұйымның өз тұтынушыларына байланысты қағида қайсы?
  3.  Қанша қағида бар?
  4.  Сегізінші қағида қандай?
  5.  Қызметкерлерді тарту қағидасы қандай?

Дәріс №6

Тақырыбы: Сапа менеджменті жүйесі талаптары

Дәріс мақсаты: Студенттерге сапа менеджменті жүйесінің негізгі талаптарын түсіндіру, оқыту

Жалпы мағлұматтар

  1.  Сапа Менеджмент жүйесінің талаптары

2. Құжаттамаға талаптар

СМЖ Ұйым міндеті: СМЖ-ін жасау,құжаттау, енгізу, жұмыс қалпында сақтау, СМЖ-ін үнемі жақсарту.

Ұйым міндетті:

  1.  СМЖ үшін керекті үрдістерді анықтау.
  2.  Бұл үрдістердің кезегі мен өзара байланысын енгізу
  3.  Тиімді әрекеттер мен басқару үшін критерийлер мен әдістерді анықтау
  4.  Бұл үрдістерді қадағалау,өлшеу және анализдеу
  5.  Жоспарланған нәтижелер мен осы үрдістердің үнемі жақсаруы үшін шаралар қолдану.

   Егер ұйым кейбір үрдістер үшін сыртқы ресурстарды алса, олардың бақылануын қамтамасыз ету керек.

Ұйым СМЖ әзірлеп, құжаттандырып, енгізіп және үнемі жұмыс жағдайында ұстап, халықаралық талаптарға сәйкес оның  нәтижелігін арттырып отыруы керек. егер ұйым басқа ұйымға қандайда бір өнімнің сапасына әсер ететін процесті орындауды тапсырса, ол өз тарапынан осы процеске бақылау жүргізу керек.

Құжаттамаға талаптар

СМЖ талаптарына мыналар кіреді:

  1.   Сапа саласындағы саясат пен мақсаттар туралы құжат түрінде ресімделген өтініштер.
  2.  Сапа бойынша басшылық
  3.  Құжатталған процесстер
  4.  Жоспарлау, үрдістерді жүзеге асыру және оларды басқаруды қамтамасыз ету үшін қажет құжаттар.
  5.  Халықаралық стандартпенталап етілетін жазбалар.

СМЖ  негізгі құжаттамасында мыналар болуы керек:

  1.  сапа саясаты мен мақсаттары.
  2.  сапа жөніндегі басшылық

Жоғарғы басшылық сапа саласындағы саясаттың келесідей болуын қамтамасыз ету керек:

  1.  ұйым мақсатына сәйкестігін
  2.  СМЖ  талаптарына сәйкес және үнемі нәтижелікті жоғары бағыттауға міндетті.
  3.  Сапа саласындағы мақсаттарға және оны талдауға негіз салу.
  4.  Ұйым қызметкерлеріне жеткізіп, оларға түсінікті болуы керек.
  5.  Үнемі жармдылыққа анализ жасалуы керек.

Ұйым сапа бойынша басшылықты жасап, оны жұмыс қалпында сақтауы керек,оның құрамында:

  1.  Қандайда болсын ерекшеліктерді қосып СМЖ ашып жазу.
  2.  Оларға құжатталған процедуралар немесе сілтемелер.
  3.  СМЖ үрдісінің өзара байланысын ашып жазу.

  Құжатталған процедура- әзірленіп, құжат түрінде ресімделген, енгізілген және жұмыс жағдайларында жүргізілетін процедура. Құжатталған процедуралар:

  1.  Құжаттаманы басқару бойынша.
  2.  Жазбаларды басқару бойынша.
  3.  СМЖ ішкі аудитін жүргізу бойынша.
  4.  Талаптарға сай емес өнімді басқару бойынша.
  5.  Жөндеу жұмыстарын өткізу бойынша.
  6.  Ескерту жұмыстарын өткізу бойынша.
  7.  Тиімді жоспарлау жұмыс істеу және үрдістерді басқару үшін керекті құжаттар.
  8.  Сапа бойынша жазбалар.

Құжат кез-келген формада және кез келген тасымалдаушыда болуы мүмкін:

  1.  Сапа бойынша басшылық.
  2.  СМЖ қолдану аясы.
  3.  Құжаттанған процедуралар.

Бақылау сұрақтары:

1.СМЖ Ұйым міндеті қандай?

2. Құжаттамаға талаптар қандай?

3. СМЖ  негізгі құжаттамасында не болуы керек?

4. Құжатталған процедура дегеніміз не?

Дәріс №7 -8

Тақырыбы: Сапа менеджменті жүйесін  әзірлеу және енгізу кезеңдері

Дәріс мақсаты: Студенттерге сапа менеджменті жүйесінің әзірлеу енгізу кезеңін толығымен түсіндіру. Негізгі сатыларын талқылап, үйрету

Жалпы мағлұматтар

  1.  СМЖ-ні әзірлеу және енгізуді негізгі  кезеңдері
  2.  Ұйымдастыру әдістемелік кезеңі

СМЖ құру үшін ұйымның жоғары басшылығының стратегиялық шешімі қажет.

СТ ҚР ИСО 9001 талаптары әмбебап және меншік түрі, персонал саны, қызмет түрі мен шығарылатын өнім немесе көрсетілетін қызмет түріне тәуелсіз барлық ұйымдар үшін арналған.

Жұмысты тез және тиімді жүргізу үшін жоғарғы басшылық СМЖ жауаптылар тағайындайды. СМЖ бағалау үшін ішкі аудиттер  жүріп тұрады. СМЖ жасағанда адамға, факторға байланысты. СМЖ енгізу үшін қызметкерлерді оқыту керек және ашық ақпараттандыру керек. СМЖ әзірлеу, жасау негізгі 8 қағидаға негізделеді. Сонымен қатар, бір мекеменің СМЖ құжаттау деңгейі басқасынан ұйымда болып жатқан процестің күрделілігі мен әсерлесуіне, персоналдың қызмет бабына, ұйымның жалпы даму деңгейіне байланысты бір-бірінен ерекшеленуі мүмкін.

 СМЖ-ні әзірлеу және енгізуді негізгі 5 кезеңге бөлуге болады:

1-кезең Ұйымдастыру-дайындық

2-кезең СМЖ әзірлеу

3-кезең СМЖ енгізу

4-кезең СМЖ сертификаттау.

5-кезең СМЖ жұмыс күйінде ұстау және ұдайы жақсарту

СМЖ өңдеу, енгізу және сертификаттауға дайындау сапа менеджменті принциптері негізінде жүзеге асыру керек. Ұйым басшылығы нәтижелі әрі тиімді СМЖ құру бойынша алға қойылған мақсаттарды ұстанатындығын көрсету керек. Жұмысқа ұйымның барлық қызметкерлері кірісуі керек.

СМЖ құрудың барлық кезеңдерінде ерекше назарды қызметкерлерді ақпараттандыру мен СМЖ өңдеу жұмысына кірісуіне, сондай-ақ, персоналды сапаны басқару әдістері мен қазіргі заманғы принциптеріне үйрету мәселелеріне аудару керек.

1.1.Ұйымдастыру дайындық кезеңіне келесі жұмыстар кіреді:

  1.  СМЖ жауаптыны тағайындау
  2.  Жоғары басшының жауапты тұлғаның қалғанда қызметкерлердің ҚР СТ ИСО 9001 талаптарынан танысу және оқуы.
  3.  СМЖ негізгі мақсаттарын анықтау
  4.  Ұйымның басқару жүйесінің Сапа менеджмент талаптарына сәйкестігін бағалау
  5.  Ресурстар жағдайын бағалау
  6.  СМЖ негізгі кезеңдерін жауаптыларды және мерзімін көрсеткен жоспар құру
  7.  СМЖ құжаттамаларын дайындауға жауаптыларды дайындау
  8.  Көмек көрсетуші кеңесші әдістемелік ұйымдарды таңдау.

Ұйымдастыру дайындық кезеңінің ресімдеу құжаты басшының бұйрығы болады.

  1.  СМЖ әзірлеу кезеңі- сапа саласындағы саясат және мақсат: Сапа саласындағы саясат сапа менеджмент жүйесін әзірлеу сапа саласындағы саясаттан басталады. Ол жерде ұйымның стратегиялық мақсаттары көрсетіледі. Саясатты жасау үшін үйымның миссиясы және видения сәйкес бағытты анықтау керек. Миссия-ұйымның неге арналғанын анықтау, не үшін деген сұрақтар,а жауап береді.

Сапа саласындағы саясат. ҚР СТ ИСО 9001 талаптарына сәйкес жасау керек.

Иерархия сапа саласындғаы саясат сатысы.

                                               Сапа саласындағы саясат

                                          Сапа саласындағы мақсаттар

                                Сапа бойынша басшылық (СМЖ негізгі құжатталған

                                   процедуралар мен процестер сипатталады)

                                Жоспарлау, орындау және басқару үшін қажетті құжаттар

                                  (техникалық реттемелер, стандарттар, н.т.қ)

                                                        Жазбалар

Сапа саласндағы саясатты көрсетілген деректер:

  1.  Шығарылатын өнімнің көрсетілген қызмет аты.
  2.  Сапа деңгейі ұйым басшысының көздеген сапа деңгейі.
  3.  Тұтынушылардың талаптарын қанағаттандыру бағытындағы ұйым басшысының талпынысы (миссияда осылар көрсетіледі)

Ұйымның бағыты ретінде (введения) көрсетілуі мүмкін:

  1.  Түтынушылардың талаптарын қанағаттандыру
  2.  СМЖ нәтижелілігін жоғарлату
  3.  СМЖ өнімжәне процестерді дамыту
  4.  Өнімнің және өндірістің техникалық деңгейін көтеру
  5.  негізгі ресурстар  түрін, персоналды дамыту
  6.  жұмысты ұйымдастыру әдістемесімен түрлерін персоналды жұмылдыруды жаңа деңгейге көтеру
  7.  ресурстарды пайдаланудың тиімді және рационалды жағдайларын құру.

Сапа саласындағы саясатты жоғары басшы өз міндетіне алып, соңына қол қояды.

Бақылау сұрақтары:

  1.  СМЖ-ні әзірлеу және енгізуді негізгі  кезеңдері қандай?
  2.  СМЖ-ні әзірлеу және енгізуді қанша негізгі  кезеңдері бар?
  3.  Ұйымның бағыты қандай болуы мүмкін?
  4.  Иерархия сапа саласындғаы саясат сатысы

Дәріс №9

Тақырыбы: Сапа менеджменті жүйесін құжаттандыру

Дәріс мақсаты: Студенттерге құжатталған процедураларды оқыту, мән мағынасын түсіндіру

Жалпы мағлұматтар

Құжатталған процедуралар (өндіріс орындарының стандарттары)-бизнес процестердің орындалу тәртібін бейнелейтін құжаттар.бұндай құжатта функциональды міндеттердің бөлінуі бойынша құрылымдық сызба қамтылуы мүмкін. бұндай процедураларды енгізу өте пайдалы,яғни  олар құрылымдық бөліктерге барлық функциональдық байланыстарды көруге мүмкіндік береді.

Ұйымның СМЖ құжаттарын құрудағы негізгі мақсаты:

  1.  ұйым мүшелеріне СМЖ функцияларының реттілігін жеткізе білу;
  2.  білім мен тәжірибені сақтау мақсатымен ұйымды стандарттау;
  3.  СМЖ аудиты және оның тұрақты қабылдануы үшін негізін қамтамасыз етуі.

 СМЖ құжаттарының мынадай қасиеттері бар болу керек:

  1.  жүйелілік (құжаттар өзара байланысты болу керек)
  2.  адекваттылық (СТ РК ИСО 9001 талаптарына сай болу)
  3.  қол рұқсаттылық (құжаттама жұмыс орындарында рұқсат ету керек)
  4.  актуалдылық (құжаттамада ұйымдағы жұмыстардың күйі және барлық өзгертулер енгізілуі керек)
  5.  мекен-жайлылық (құжаттама нақты орындаушыларға арналу керек)

СМЖ құжаттамасы қағаз және электронды түрде болу керек

СМЖ құжаттамасының электронды версиясының артықшылықтары:

  1.  сәйкес ұйым мүшесі ақпаратқа тұрақты түрде қол жеткізіп тұрады
  2.  ақпараттық таралуы тез таралып, оңай бақыланады
  3.  жойылған жерден құжатты қайта алу
  4.  өзгеріс енгізу мен ескірген құжаттарды жоюдың қарапайым және эффективті жүйесі
  5.  құжат көшірмелерін тираждау мен оларға өзгеріс енгізумен байланысты шығындарды азайту

Электронды құжаттың версиясының кемшілігі ұйым мүшелерінің алдын ала жасап шығарылған және актуалданылған құжаттарды пайдаланады.

Бақылау сұрақтары:

  1.  Құжатталған процедуралар дегеніміз не?
  2.  Ұйымның СМЖ құжаттарын құрудағы негізгі мақсаты қандай?
  3.  СМЖ құжаттарының қандай қасиеттері болу керек?
  4.  СМЖ құжаттамасының электронды версиясының артықшылықтарын ата

Дәріс №10

Сапа бойынша басшылық

Дәріс мақсаты: Сапа бойынша басшылық құжатын талқылап, оның негізгі міндеті мен қасиеттерін студенттерге үйрету

Жалпы мағлұматтар

СББ-ты ҚР СТ ИСО 10013 стандарттарына сәйкес жасайды.сапа бойынша басшылық СМЖ-ң негізгі құжаты.

Стандарт бойынша басшылығының құрылымы

Сапа бойынша басшылық бөлімі

Бөлім мазмұны

ҚР СТ ИСО9001 стандарт пунктері

Кіріспе

Ұйым басшысының СМЖ-н қолдану туралы сапа саласндағы саясат, жалпы ұйым туралы және шығарылатын өнім туралы мәліметтер

1 бөлім қолдану аясы және тағайындалуы

Сапа менеджмент жүйесінің әрекет саласы және ерекшеліктерді көрсете келе

4,2,2

2 бөлім нормативті сілтемелер

Нормативтік құқықтық актілердің, техникалық реттемелер  стандарттарын т.б құжаттардың белгіленуі мен тізімі

2

3 бөлім терминдер анықтамалар және қысқартулар

Құжат мәтінінде пайдаланылған терминдер, анықтамалар, қысқартулар.

3

4 бөлім СМЖ-сі

ҚР СТ ИСО 9001 талаптарының СМЖ-не және СМЖ құжаттамаларына сапа бойынша басшылықты қосқанда орындалуы.

4.1,4.2

5 бөлім басшылық жауапкершілігі

ҚР СТ ИСО 9001 стандартарының басшылық міндеті бойынша тұтынушыларға қарай бейімделуі бойынша сапа саласындағы саясатты бекіту және орындау бойынша қызметкердің жауапкершілігі мен міндеттерін бөлу бойынша, басшылық тарапынан талдау бойынша талаптарының орындалуы.

5.1,5.6

6 бөлім  ресурстар менеджменті

Тұтынушылардың талаптарын орындлау және СМЖ-н ары қарай дамыту үшін бөлінетін ресурстарды негіздеу және қамтамасыз ету.

6.1-6.4

7 бөлім өнімнің өмірлік циклінің процестері

Ұйымда жалпы жоспарлау ӨӨЦ жоспарлау жүйелері тұтынушылармен байланысты процестер өнімге қатысты талаптарды анықтау және талдау(тұтынушылармен байланыс ароқылы) өнімді және процестерді дайындау, сатып алу және жобалау, қызметтің валидациясы сәйкестігін рәсімдеу, реттеу және қадағалау. Мониторинг және өлшеу құралдарын басқару

8 бөлім өлшеу, талдау, жақсарту

Мониторинг және өлшеу процестермен өнімдердің мониторингі сәйкеспейтін өнімдерді басқаруү әрдайым жақсарту, түзетуші әрекеттер, ескертуші әрекеттер.

Бақылау сұрақтары:

  1.  Сапа бойынша басшылық дегеніміз не?
  2.  Сапа бойынша басшылықтың стандарты қандай?
  3.  Сапа бойынша басшылықта не қарастырылған?

Дәріс №11

Тақырыбы: Процесстерге, процесстік тәсілдемеге  қойылатын талаптар

Дәріс мақсаты: Процесс, процесстік тәсілдемеге қойылатын талаптарды талқылау, негізгі білімді студенттерге үйрету

Жалпы мағлұматтар

ҚР СТ ИСО 9001 стандартында ұйымда процесстік тәсілдемені іске асыру үшін қажетті талаптарды бекітеді. Табысты қызмет ету үшін ұйым әрекетінің өзара байланысқан әрекеттері мен ресурстарын біріктіріп процесс ретінде қарау басқару процесстік тәсілдеме. Процесс дегеніміз бір-бірімен байланысты кірісі және шығысы бар анықталған ресурстар арқылы қолданылуы арқылы жасалынатын қызмет түрі.

Ұйымда процесстік жақын келуді орындау үшін:

1) Сапа менеджмент жүйесіне қажетті процесстерді тенестіреді;

Процесстерді анықтау кезінде ұйым келесі факторларды қарап шыға алады-өнім сапасына ықпалын жасау, тұтынушының қанағаттанбай қалу тәуекелдігі,заң шығарушы және міндетті талаптар,экономикалық тәуекел, қызметші жете білушілігі,процесстердің қиындығы және т.б.

2) процесстерді суреттеп айтады, яғни әрбір процесстің кіріс және шығыс нәтижелерін анықтау, орындау кезеңдерін, процессті өлшеу және мониторинг, процесстің ағысы үшін қажетті ресурстар, процесстердің жұмыс жасау және мониторингі кезіндегі ұйым жұмысшыларының жауапкершіліктері және өкілеті;

3) процесстер арасындағы негізгі  байланыстары мен жүйелілігін анықтайды;

4) процесстердің мақсаттарын жасайды және осы мақсаттарға жетудің көрсеткіштер жүйесін, процесстерді басқару және бағалау нәтижелігін жүзеге асыру кезіндегі критериларды анықтайды;

5) мониторинг объектілерін анықтайды, мониторинг әдістерін, талдау реті және монитеринг нәтижелерін дайындайды;

6) процесстердің нәтижелілік бағалау әдістерін орнатады.

СМЖ не қажетті процесстерге келесі процесстерді қосқан жөн:

  1.  басшылық басқаратын қызмет;
  2.  ресурстар менеджменті;
  3.  -өнімнің өмірлік циклі;
  4.  өлшеу, талдау және жақсарту.

Процесстерді суреттеп көрсету үшін көптеген тәсілдер қолданылуы мүмкін, солардың ішінде блок-схема, процесс картасы, процесс паспорты, сонымен қатар мәтіндік суреттеу.

Бақылау сұрақтары:

  1.  Ұйымда процесстік жақын келуді орындау үшін не қажет?
  2.  Процесс дегеніміз не?
  3.  Процестік тәсілдеме дегеніміз не?

Дәріс №12

Тақырыбы: Сапа менеджменті жүйесін бағалау. Сапаға жауапты қызметкерлердің міндеттері.

Дәріс мақсаты: Студенттерге сапа менеджменті жүйесін бағалау кезеңін түсіндіру, сапаға жауапты қызметкерлердің міндеттерімен таныстыру

Жалпы мағлұматтар

Мекеме басшысының шешімі бойынша СТ ҚР ИСО 9001 сәйкес өңделген және енгізілген СМЖ сапа менеджменті жүйесіне сәйкестігін дәлелдеу бойынша актіркелген ұйымға сертификаттауға ұсыныла алады. СМЖ сертификаттау СМЖ-нің СТ ҚР ИСО 9001 талаптарына сәйкестігін дәлелдеу үшін және өнім тұтынушыларында, ұйым басшысында және басқа мүдделі жақтарда мекеме тұтынушы талаптары мен міндетті талаптарға сәйкес өнім шығару үшін барлық шаралар мен жағдайдар сақталғандығын көрсету үшін, сондай-ақ, тұтынушы қанағаттануын сапа менеджмент жүйесін тиімді қолдану арқылы (оны тұрақты жақсарту үдерістерін қосқанда) арттыру мақсатымен жүргізіледі.

Сертификататуға сұраныс жібергенге дейін мекеменің жоғары басшылығы СМЖ жарамдылығын, тіркелуін және нәтижелігін бағалау үшін талдау жүргізу керек.

Сәйкестікті дәлелдеу бойынша мекеме аудиторларымен қатынасқа персоналды дайындау керек, персоналды сертификаттау ережелері мен процедурасымен, тексеру әдістерімен, аудиторлар жағынан шешім қабылдау критерийлерімен таныстыру керек.

СМЖ сәйкестігін дәлелдеу бойынша ұйымды таңдаған кезде негізгі таңдау критерийлері ретінде мыналарды қабылдау керек:

  1.  мекеменің Қазақстан Республикасының №603-ІІ 2004 жылғы 3 қарашадан «Техникалық реттеу туралы» Заңына сәйкестігіне тіркелуін;
  2.  сәйкестікті дәлелдеу бойынша ұйымның тіркелу облысын;
  3.  тұтынушы талаптарын;
  4.  аудиторлар құзыретін;
  5.  қызмет құнын.

СМЖ сертификаттау бойынша ұйым таңдаған соң мекеме тіркеудің сәйкес облысына сәйкестікті дәлелдеу бойынща СМЖ сертификаттау өткізуге сұранысты, бастапқы ақпаратты, толтырылған анкета-сауалнаманы, сапа бойынша Құралды жібереді. Мекеме арнайылығы мен оның шығаратын өнімін ескеру арқылы сұраныс, анкета-сауалнама мен бастапқы ақпарат мазмұнының формасын сәйкестікті дәлелдеу бойынша ұйым ұсынады.

 Сертификациялық аудитке дайындығы (ҚР СТ ИСО 9001-2001 стандарты талаптарына сай СМЖ).

Бұл шаралар келесі негізгі кезеңдерді қамтиды:

  1.  Сапа менеджмент жүйесі ішкі аудиторларын оқыту және сапаны басқару қызметтерін құру: Жүйе эффективті жұмыс істеуі үшін, онымен тұрақты жұмыс істеп, бақылап, талдап, белсендендіру керек. Бұл үшін компанияда сапа қызметі (штаттық не штаттық емес) құрылады, арнайы оқытылатын және СМЖ талаптарының орындалуына периодты түрде тексеріс жүргізетін ішкі аудиторлар тобы тағайындалады (ішкі тексеріс жүргізудің тәртібі СМЖ процедурасының біреуінде ашылып жазылады);
  2.  СМЖ қорытынды аудитінің өткізілуі. Консультанттар тобы және компания өкілдері тартылған ұйымда СМЖ сертификаттау процесін жүргізудің алдында сертификаттау жүйесіне дайындылығына бағалау жүргізіледі.
  3.   Сапа менеджменті жүйесінің сертификациялық аудитін өткізуге дайындық. Дайындау кезінде қорытынды аудит өткізу кезіндегі жасалған  ескертулер жойылады, сертификаттау бойынша органның эксперттік комиссия ұйымы тексерудегі өзара әсер ету және өткізу бойынша қызметкерге тағайындау беріледі.

Басшылықтың жауапкершілігі:

Жоғары басшылық СМЖ-н жасау мен енгізу кезінде өзінің қатысуының куәлігін мыналар арқылы қамтамасыз ету керек:

  1.  тұтынушылар талаптарын заңнамалардағы және техникалық реттемелердегі талаптардың орындалуының маңыздылығын ұйымға түсіндіру
  2.  сапа саласындағы саясат
  3.  сапа саласындағы мақсаттарды жасауды қамтамасыз ету
  4.  өз тарапынан талдау
  5.  қажетті ресурстармен қамтамасыз ету
  6.  СМЖ-ң тиімділігін жіне жұмыс қалпын қамтамасыз ету
  7.  сапа саласындағы саясат пен мақсаттарды жаңғырту жөніндегі шешімдерді қабылдау
  8.  СМЖ-н өнім сапасы мен қанағаттанарлық деңгейі туралы ақпаратты тұтынушылардан алады.
  9.  СМЖ-ң ішкі тексерістерін жоспарлау, өткізу, нәтижелерін ресімдеу.
  10.  СМЖ сұрақтары бойынша жоғарғы басшылыққа баяндама әзірлеу, есеп беру
  11.  СМЖ тиімділігін талдау және ұдайы жақсарту бойынша ұсыныстар жасау.

Бақылау сұрақтары:

  1.  СМЖ сәйкестігін дәлелдеу бойынша ұйымды таңдаған кезде негізгі таңдау критерийлері қандай?
  2.  Сертификациялық аудитке дайындық кезеңі
  3.  Басшылықтың жауапкершілігі қандай?

Дәріс №13

Тақырыбы: Қызметті жақсарту бойынша ұсынымдар

Дәріс мақсаты: Ұдайы жақсартуға жаңа ұсынымдарды талдау

Жалпы мағлұматтар

СМЖ сертификаттау өткізген соң және сәйкестік сертификатын алған соң мекеме басшылығы СМЖ нәтижелігін тұрақты жақсарту мен жұмысшы күйінде сақтау жұмысымен айналысуы керек. СМЖ тұрақты жақсарту тұтынушылар мен басқа да мүдделі жақтардың көңілінен шығу үшін мүмкіндіктерді кеңейтуге жағдай жасайды.

Тұрақты жақсарту мынадан тұрады:

  1.  жақсарту (жетілдіру) облысын анықтау үшін  қолданыстағы ережелерді талдау және бағалау;
  2.  жақсарту мақсаттарын орнату;
  3.  мақсатқа жету бойынша мүмкін шешімдерді іздеу;
  4.  шешімді бағалау және үздігін таңдау;
  5.  таңдалған шешімді жүзеге асыру; мақсаттарға қол жеткізуді орнату үшін орындалған нәтижелерді өлшеу, тексеру, талдау және бағалау;

Жақсарту үшін мүмкіндіктерді анықтау үшін ішкі және сыртқы СМЖ аудиттерінің, түзетуші және ескертуші амалдардың, басшылық жағынан ұйым қызметін талдау нәтижелері қолданылуы мүмкін.

 Ұйымдарда қолданылатын СМЖ процесстерінің идентификациясы, бағалауы және диагностикасы

Компаниядағы ұйымдастырылған жұмыс жөнінде,процестердің әлсіз жақтарының көрінуі туралы толық ақпарат алу үшін,компания басшысы компанияда «ерікті аудиттің» өткізілуіне тапсырыс беруі мүмкін. Бұл бүкіл әлемде кең тараған практика, аз шығынмен бизнесті жандандыру және ұйым жұмысын белсендендіру  болып табылады. Жинақталған тәжірибесі және жұмыстың сауатты ұйымдастырылуы туралы теоретикалық білімдері көп тәуелсіз және қызығушылығы жоқ эксперттер өндірісті бағалап және қысқа уақыт аралығында бас мамандармен ақылдасып, өндірістік процестер күйінің және компания жұмысының тиімділігін жоғарлату бойынша сауатты тағайындаудың квалификацияланғандығы туралы қорытынды береді.

 Бағалау мен диагностикалауды өткізу келесі негізгі шаралардан тұрады:

  1.  ұйымдық құрылымды бағалау мен белсендендіру (әр жұмыскердің міндеті, жауапкершілігі, функциясын бағалау және ролдері);
  2.  компанияның қорытынды процесстерінің бөлінуі (өнім мен қызмет көрсету сапасы тәуелді болатын), берілген процесс иелерін-бөлім басшыларын анықтау (алдыңғы пунктпен тығыз байланысты);
  3.  бұл процесстердің құжатталған процедураларының (жұмыстық инструкциялар, әдістемелер) нәтижелілігі мен толықтығын талдау;
  4.  орындалған процесстердің журналдары, есептік формалары, бақылау карталары сапасы туралы мәліметтер тіркеуінің нәтижелілігі мен толықтығын талдау; осы формадағы бағалардың периодтылығын бақылау;
  5.  процестер мен өнімдер бақылау және идентификациялау бойынша әрекеттің қажеттілігін және жеткіліктілігін бағалау бойынша шығарылған өнімнің өнімділігін қалпына келтіру мүмкіндігі;
  6.  компания тұлғаларының қызығушын және мотивациясын бағалау.

Ұйымдағы жұмыстық процестерді бағалаудың нәтижесі процестердің әлсіз және күшті жақтарын есептейтін, «тар орындарды» көрсететін және компания басшысына берілетін ұйым жұмысының жақсаруы бойынша ұсынысы бар эксперттер жүргізген тексерудің есебі болып табылады.

Мекеме қызметінің тиімділігін арттыру үшін СМЖ тұрақты жергілікті жақсартумен тереңдетілген жүйелік өзгерістермен (мысалы, қоршаған ортаны басқару жүйесін СТ ҚР ИСО 9001 талаптарына сәйкес енгізу, СТ ҚР 1348 талаптарына сәйкес еңбекті қорғауды басқару жүйесін енгізу) 5-7 жылдан сирек емес мерзімде өткізілуі керек.

ISO 9001 халықаралық стандартын енгізу артықшылықтары

Алдыңғы қатарлы отандық және батыс компаниялары сапа менеджмент жүйесін енгізуден пайданы жоғары бағалады. Бүгінгі таңда ISO 9001 сертификатын кез-келген мекеме ала алады. Сапа менеджмент жүйесін енгізуге шығындар кейін пайда әкелетін инвестициялар болып табылады.

СМЖ  Компанияның қызметін тұрақты жақсарту үшін, тұтынушы қанағаттануын арттыру үшін және басқа құзыретті жақтардың талаптарын орындау арқылы қанағаттандыру механизмін орнатады.

 Сапа менеджмент жүйесін ISO 9000 сериялы халықаралық стандарт бойынша сертификаттай отырып, мекеме өзінің кәсіби біліктілігін дәлелдейді, компанияның беделі мен абыройы артады. Жоғарыда айтылғандай, ISO сертификаты тендерге қатысу кезінде басымдылық береді және халықаралық нарықта жұмыс жасау үшін қажет.

Осылайша, сапа менеджмент жүйесін енгізуден келетін пайда айдан анық.

Бақылау сұрақтары:

  1.  Тұрақты жақсарту
  2.  Бағалау мен диагностикалауды өткізу қандай негізгі шаралардан тұрады?

Дәріс №14

Тақырыбы: Сапа менеджменті жүйелерін сертификаттау жұмыстарын жүргізу тәртібі

Дәріс мақсаты: Студенттерге сапа менеджменті жүйелерін сертификаттау жұмыстарын жүргізу тәртібін үйрету

Жалпы мағлұматтар

Аудит - тәуелсіз құжатталған талдау.

 Аудит дегеніміз – аккредиттелген органдардың және сынау зертханаларының жүйелі сәйкестікті растау жөніндегі тәуелсіз құжатталған талдауы. Сондай – ақ сертификатталған өнімнің, қызметтің, үрдістің, сапа менеджменті жүйесінің қойылған талаптарға сәйкестігін өтінім берушінің ұсынысы бойынша өткізілетін бақылау.

Сапа жүйесінің аудиті ұйымның сапа жүйесінің жұмысының тиімділігін жеке элементтерін бақылау әдістері көмегімен бағалау үшін керек.

Процестердің аудиті барысында бекітілген технологиялар мен ережелерге сәйкес орындалғаны бағаланады.

Ал өнім аудитінде өнімді өндіру әдістері мен құралдары сәйкестігі бекітіледі.

Аудиттің екі түрі бар: ішкі және сыртқы.

Ішкі аудит – ұйымның ішінде арнайы оқытылған қызметкермен жүргізіледі. Оны кейде бір жақты аудит деп те атайды және сәйкестік декларациясының негізі бола алады. Ол жұмыс қалпы туралы ақпаратты ұйымды сапамен қамтамасыз етумен алу үшін керек. Ол сондай-ақ сапаны өзіндік қадағалаудың негізгі элементі болып табылады.

Сыртқы аудит – ұйымды сапамен қамтамасыз ету бойынша шаралардың дұрыстығын тексеру үшін керек. Сыртқы аудитті арнайы шақырылған мамандар екінші немесе үшінші тұлға жүргізеді. Оны кейде екінші жақты аудит деп те атайды.

Аудит құжаттамасына: жоспар, аудит хаттамалары, сәйкес келмеушіліктерді тіркеу хаттамалары, анкеталар мен есеп берулер кіреді.

Егер сапа менеджменті жүйесі мен экологиялық менеджмент аудиті бір уақытта жүргізілсе, ол кешенді аудит деп аталады.

2 Аудит кезіндегі өткізілетін шаралар

 

1 кезең. Аудиттің басталуы:

 

2 кезең. Құжаттаманың талдауын жүргізу.

 

3 кезең. Аудитті орнында жүргізуге дайындау:

4 кезең. Аудитті орнында жүргізу:

 

5 кезең. Аудит бойынша есеп беруді бекіту жән тарату

 Ол аудит бойынша есеп беруді дайындау, бекіту және таратудан тұрады.

6 кезең. Аудиттің аяқталуы

Бақылау сұрақтары:

  1.  Аудит дегеніміз не?
  2.  Аудиттің қандай түрлері бар?
  3.  Кешенді аудит дегеніміз не?
  4.  Аудит кезінде өткізілетін шаралар қандай?

Дәріс №15

Тақырыбы: Сапа менеджменті жүйесін енгізудің экономикалық тиімділігін бағалау

Дәріс мақсаты: Студенттермен сапа менеджменті жүйесін енгізудің экономикалық тұрғыдан тиімді ма, жоқ па екенін талдау

Жалпы мағлұматтар

Қазіргі уақытта кәсіпорынның көпшілігі қатты бәсекелестік жағдайларында ішкі және сыртқы нарықта маңызды экономикалық жетістіктерге тек шығарылатын өнімнің сапасын ұдайы жақсарту жолымен жетуге болатындығын ұғынды. Сондықтан соңғы үш-төрт жылдықта кәсіпорындарда 9000 сериялы ИСО талаптарына сәйкес сапа жүйесін (СЖ) жасау, енгізу және сертификаттау бойынша қызметтер елеулі белсендірілді. Бірақ мамандардың зетттеулері мен тәжірибеде СМЖ сертификаттау бойынша қарқынды жұмыстарына қарамастан кәсіпорындардың бірқатарының пайда, рентабельділік, өнімнің өзіндік құнын төмендету, еңбек өнімділігін көтеру, сату көлемін жоғарылату сияқты экономикалық көрсеткіштердің жақсаруына мүмкіндігі жетпегендігі көрсетіледі.

СМЖ жасау және сертификаттау негізінде жоғары экономикалық жетуге кедергі келтіретін 3 себеп бар.

Бірінші себеп- бұл кәсіпорын басшылығының мақсаттарды дұрыс құрмауы. Сапаны қамтамасыз ету бойынша шаралар жүргізу туралы басқарылатын шешім қабылдай отырып, олар тұтынушылар сұранысы мен күтулеріне сәйкес өнімнің сапасына кепілдік беретін СМЖ тиімді жүзеге асуына жол беруді емес, сертификат, куәлік алу мақсаттарын қарастырады.

Жоғары экономикалық көрсеткіштерге жетуге кедергі келтірудің екінші себебі болып 1994 ж. версиялы ИСО стандарттарында сапаға шығындарды басқару талаптары міндетті болмағандықтан 9000 сериялы МС ИСО енгізетін кәсіпорындардың көпшілігі сапаға шығынды есепке алмау жұмыстары табылады. 2000 ж. версияда СЖ элементі түріндегі сапаға шығындарды міндетті есепке алу енгізілді. Мұндай есеп берудің енгізілуі әрекет етуші формалар сапаға шығынның тек бір элементін есептейтін болғандықтан бухгалтерлік есеп берудің жаңа формасын жасауды қажет етеді-ақаудан құтылу. Сапаға шығындардың жаңа басқарылатын есеп беруін енгізу көп еңбек сіңіреді және материалдық шығындарды қажет етеді.

Үшінші, экономикалық тиімділікке жетуге кедергі келтіретін маңыздырақ себеп кәсіпорындарда СЖ жасау, сертификаттау және жұмыс істеу экономикалық тиімділігін сандық бағалаудың сенімді әдісінің болмауына негізделеді. Оның жүзеге асырылуы алдыңғы екеуінің болуымен байланысты.

Швейцариялық экономистердің әдістеріне сәйкес сапаға шығындарды екі категорияға бөлуге болады:

енгізу және ағымдық шығындары.

Енгізу шығындары кәсіпорынның СМЖ сертификаттаумен байланысты бір жолғы шығындарды, яғни сертификаттау бойынша органдардың қызметіне төлеу шығындарын көрсетеді. Ереже бойынша ішкі органмен СМЖ сертификаттауға бағаның қалыптасуы келісім негізінде болады, сондықтан шығынның осы элементін табу қиынға соқпайды.

ИСО 9000 сериялы ХС енгізумен байланысты ағымдық шығындарды нақты анықтау қиын. Бұл стандарттар СЖ жасау, енгізу және сертификаттау (соның ішінде стандарттарды енгізу) бойынша қызметтерге кәсіпорынның барлық жұмысшыларын қатыстыруға негізделеді, демек, осы шығындар кәсіпорынның жұмыс жасауы кезінде пайда болатын ағымдық шығындарға жатады.

Бақылау сұрақтары:

  1.  СМЖ жасау және сертификаттау негізінде жоғары экономикалық жетуге кедергі келтіретін қанша себеп бар?
  2.  Швейцариялық экономистердің әдістеріне сәйкес шығындар категориясы қандай?
  3.  Үшінші себеп қандай?

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

«Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» ШЖҚ РМК 

СТАНДАРТТАУ ЖӘНЕ СЕРТИФИКАТТАУ кафедрасы

(кафедра атауы)

_«Стандарттау, сертификаттау және метрология»

мамандығын таңдау бойынша

(модульдің шифрі және атауы)

_ SMK 4301 - САПА МЕНЕДЖМЕНТІ ЖҮЙЕЛЕРІ

(оқу жұмыс жоспарына сәйкес пәннің коды мен толық атауы)

пәні бойынша

5В073200 - Стандарттау, метрология және сертификаттау  

(мамандық/мамандыру шифрі және атауы)

мамандығының студенттеріне арналған

Тәжірибелік жұмыстарды орындауға

арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Астана, 2013ж.

Тәжірибелік жұмыс № 1  

ИСО 9000 сапа менеджменті негізгі ережелері мен қағидалары

 Тәжірибелік жұмыс мақсаты.

Мамандық бойынша студенттерге сапа менеджменті жүйелерінің негізгі ережелері мен қағидаларын талқылап, үйрету.

 

 СМЖ байланысты ИСО 9000 стандарты негізгі терминдері мен анықтамалары.

Сапа –барлық сипаттамалар талаптарға сай екендігі анықталатын дәрежеге.

Сапа менеджменті - сапаға қатысты қолданылатын ұйымның басқару мен басшылық ету бойынша реттелген қызметі.

Сапаны жоспарлау – сапа облысындағы мақсаттарды анықтауға бағытталған және өнімнің өмірлік циклына қажетті операциялық үрдістерді және сапа облысында мақсаттарға жетуге арналған сәйкес ресурстарды анықтайтын сапа менеджментінің бөлігі.

Сапаны басқару – сапаға қойылатын талаптардың орындалуына бағытталған сапа менеджментінің бөлігі.

Сапаны қамтамасыз ету – талаптардың орындалып жатқандығына сенімділік туғызуға бағытталған сапа менеджментінің бөлігі.

Сапаны жақсарту – сапаға қойылатын талаптарды орындау қабілеттілігін арттыруға бағытталған сапа менеджментінің бөлігі.

Нәтижелік – жоспарланған қызметтің жүзеге асырылу және жоспарланған нәтижелерге жету дәрежесі.

Тиімділік – жетілген нәтиже мен пайдаланылған ресурстар арасындағы байланыс.

СМЖ енгізу үшін ұйым міндетті:

  1.  СМЖ қажетті процестерді анықтауға;
  2.  осы процестердің кезектілігін және өзара әсерін анықтауға;
  3.  бақылаудың тиімді жүзеге асуын қамтамасыз етуге қажетті критерийлер мен әдістерді анықтауға;
  4.  қажетті ресурстар және ақпараттармен қамтамасыз етуге.

 Сапа менеджменті жүйесіндегі жоғарғы басшылықтың рөлі

Жоғарғы басшылықтын озаттылығы және өзіндік әрекеті негізінде мекемеде барлық жұмыскерлер сапа менеджменті жүйесін нәтижелі орындайтын орталық құруға болады.

Сапа менеджментінің жоғарғы басшылықпен орындалатын негізгі келесі этаптары бар:

  1.  Сапа саласындағы саясатты орнату.
  2.  Хабардарлықты ынталандыруды және қатыстыруды жоғарылату.
  3.  Тұтынушылар талабының басталымын қамтамасыз ету.

Тұтынушылардың талаптарын орындау арқылы қанағаттандыруларын көтеру мақсатында сапа менеджментінің жүйесін әзірлеу, енгізу және нәтижелегін жақсартуда «процестік тәсілдеме» принципін қолдану қолайлы болып саналады.

Табысты қызмет ету үшін ұйым әрекеттің өзара байланысқан көптеген түрлерін анықтауы және басқаруы керек. Кірісті шығысқа айналдыру үшін ресурстарды пайдалану және басқару жөніндегі әрекет процесс ретінде қарала алады. Жиі бір процестің шығуы келесі бір кірістің енуіне жол ашады.

Ұйымда процестер жүйесін (осы процестерді анықтау және олардың өзара әрекетімен қатар) қолдану, сондай-ақ олардың менеджменті «процесстік тәсілдеме» болып есептеліне алады. Процестік тәсілдеменің артықшылығы, процесстер жүйесі шегінде, сондай-ақ оларды біріктіру және өзара әрекеттерінде жеке процестер аралығындағы шегінде қарастырылатын басқарудың болуынан тұрады.

СМЖ-ін енгізу қажеттілігі мыналар болуы мүмкін:

  1.  тапсырыс берушінің немесе келісімшарттың талаптары;
  2.  нарықтық мүмкіншіліктердің кеңейтілуі және халықаралық нарыққа шығу;
  3.  жақсаруға ұмтылу;
  4.  менеджмент пен өндіріс мәдениетінің жоғарлауы;
  5.  сапа шығындарының қысқартылуы, персоналдың дәлелдемесі;
  6.  фирма жарнамасы мен өз имиджін қабылдау мақсатында;
  7.  халықаралық келісімшартты алу.

Сапа менеджменті жүйесінің қағидалары

Ұйымды тиімді басқаруды қамтамасыз ету үшін сапа менеджментінің сегіз қағидасы қалыптастырылған:

1. Тұтынушыға бейімделу ұйымның өз тұтынушыларына байланысты, сондықтан олардың ағымдағы және болашақ сұраныстарын түсініп, олардың талаптарын орындау керек және олардың күткендерінен де асып түсуге ұмтылу керек.

Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

  1.  тұтынушылардың сұраныстары мен күткендерін түсіну (мақсаттар мен міндеттер сәйкестігі);
  2.  ұйымның мақсаттары мен міндеттерінің тұтынушылардың сұраныстары мен күткендерін сәйкес келуін қамтамасыз ету;
  3.  ұйымның ішінде тұтынушылардың сұраныстары мен күткендері туралы ақпараттар тарату;
  4.  тұтынушылардың қанағаттанушылығын және іс-қимыл нәтижелерін өлшеу;
  5.  тұтынушылармен қарым-қатынастың менеджменті;
  6.  тұтынушыға және басқа да мүдделі тараптарға қатысты теңдестірілген көзқарасты қамтамасыз ету.

2. Басшылықтың лидерлігі – ол әкімшілік қызмет емес. Басшылар ұйым қызметінің мақсаты мен бағытының бірлігін қамтамасыз етуге тиіс. Басшы ұйым қызметкерлері ұйымның міндеттерін шешуге және алға қойылған мақсаттарға қол жеткізуге толық тартылатындай ішкі қызмет қалыптастыруы керек.

Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

  1.  тұтынушыларды, меншік иелерін, персоналды, жеткізіп берушілерді, жергілікті қауымдастық пен бүтіндей жұртшылықты қоса алғанда барлық мүдделі тараптардың сұраныстарын қарау;
  2.  ұйымның болашақтағы түсінікті болмысын анықтау;
  3.  сенім орнату және қорқыныштарды жою;
  4.  қызметкерлерге тиісті ресурстарды беру, жауапкершілік пен есеп беруді талап ете отырып, оқуына және еркін қимылдауына мүмкіндік беру;
  5.  қызметкерлердің үлестеріне бастамашы болу, ынталандыру және тану.

3 Қызметкерлерді тарту - барлық деңгейлердегі қызметкерлер ұйымның негізін құрайды, оларды өндірістік процестерге толықтай тарту, адамдардың қызметтестігі мен қатыстылығы олардың қабілеттерін ұйым пайдасына кеңнен және тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

  1.  өзіңнің үлесі мен ұйымдағы рөлінің маңыздылығын түсіну;
  2.  олардың қызметіне шектеулерді анықтау;
  3.  проблемаларды шешудегі рөл мен жауапкершілікті анықтау;
  4.  өзіңнің жеке мақсаттарыңмен және міндеттеріңмен салыстырғандағы өз көрсеткіштеріне баға беру;
  5.  өзіңнің біліктілігіңді, білімің мен тәжірибеңді арттыру мүмкіндіктерін белсенді іздестіру;
  6.  білім мен тәжірибені еркін алмасу.

4. Процестік тәсілдеме - қызметті және тиісті ресурстарды процестер сияқты басқарғанда өзің қалаған нәтижеге тиімдірек қол жетеді.

Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

  1.  өзің қалаған нәтижелерді алу үшін қажетті қызметтің шешуші түрлерін анықтау үшін құрылымдалған тәсілдерді  қолдану;
  2.  қызметтің шешуші түрлерін басқару үшін анық жауапкершілік пен есептілікті орнату;
  3.  қызметтің шешуші түрлерінің мүмкіндіктерін түсіну және өлшеу;
  4.  ұйымның функциялары арасындағы ішкі және сыртқы өзара байланыстарды анықтау;
  5.  басшылықтаң ұйым қызметінің шешуші түрлерін жақсартатын ресурстар, тәсілдер мен материалдар тәрізді факторларға назар ұстауы;
  6.  тұтынушылар, жеткізіп берушілер және басқа да мүдделі тараптар үшін тәуекелдерді, зардаптар мен әсерлерді бағалау.

5. Менеджментке жүйелі тәсілдеме - өзара байланысты процестер көрінісін, түсінігін және менеджментін ұйымның өз мақсаттарына жетудегі нәтижелілігі мен тиімділігіне қосылған үлестің жүйесі ретінде қарайды.

Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

  1.  ұйымның мақсаттарына неғұрлым тиімді жолдармен қол жеткізу үшін жүйені құрылымдау;
  2.  жүйенің процестері арасындағы өзара байланысты түсіну;
  3.  мақсаттарды белгілеу және жүйедегі нақтылы қызметтердің іс-қимылдарының қалай болуы керектігін анықтау;
  4.  өлшеу және бағалау арқылы жүйені үздіксіз жақсарту.

6. Ұдайы жақсарту - ұйымда өзгеріссіз тұратын мақсат. Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарға апарады:

  1.  бүкіл ұйымдағы тұрақты жақсаруға деген келісілген көзқарасты пайдалану;
  2.  қызметкерлерге үнемі жақсарту тәсілімен және құралымен білім алуға мүмкіндік беру;
  3.  үнемі жақсарту принципінің, процестер мен жүйелер қағидасының ұйымның әрбір қызметкері  үшін мақсатқа айналуы;
  4.  үнемі жақсару барысын басқару және өлшеу жөнінен мақсаттар белгілеу;
  5.  жақсаруды мойындау және растау.
  6.  Фактілерге негізделген шешімдерді қабылдау - тиімді шешімдер негізінде берілген және іс-жүзіндегі ақпараттарға қисынды және түйсікті талдау жасау ұғымы бар.

Қағиданы қолдану:

  1.  Тапсырмаға байланысты берілгендерді және ақпаратты жинау және талдауын;
  2.  Берілгендер мен ақпараттың дұрыстығын дәлелдеуін;
  3.  Фактілер мен ақпаратты талдау негізінде шешімдерге келуін талап етеді.

8. Жеткізушілермен өзара тиімді қарым-қатынастар

Ұйым және олардың жеткiзушiлерi өзара тәуелдi, өзара пайда қарым-қатынасы екі тараптың құндылық құру мумкіндіктерін жоғарылытады.

Қағиданы қолдану сepiктecтік қарым-қатынасты құpған кезде ұйымға:

  1.  негiзгi жеткiзушiлер мен басқа да ұйымдарды негiзгi cepiктecтep ретiнде анықтауы;
  2.  тұтынушылардың қажеттiктерi мен күтулерiн нaқты түciнyгe бiдей жетуi;
  3.  серiктестердiң қажеттiктерi мен күтулерiн нaқты түciнyгe бiрдей жетуi;
  4.  тұрақты серіктестік мүмкіндігін қамтамасыз ететін мaқcaттаp қоюы керек.

Тапсырма:

Сапа менеджмент жүйесінің негізгі сегіз қағидасын толық білу

Бақылау сұрақтары:

  1.  Процестік тәсілдеме қағидасы қандай?
  2.  Ұйымның өз тұтынушыларына байланысты қағида қайсы?
  3.  Қанша қағида бар?
  4.  Сегізінші қағида қандай?
  5.  Қызметкерлерді тарту қағидасы қандай?

Тәжірибелік жұмыс №2  

ИСО 9001 стандартының құрылымы

 Тәжірибелік жұмыс мақсаты.

Студенттерді ИСО 9001 стандартының құрылымымен таныстыру және үйрету

ҚР СТ ИСО 9001:2001 «Сапа менеджментінің жүйелері. Талаптар» стандартына сәйкес СМЖ элементтерін игеру.

Қазақстанда бұл стандарт ресми түрде 2001 жылы «Қаптаманы ауыстыру» әдісімен ҚР СТ ИСО 9001:2001 деген кодпен мойындалып, басып шығарылды. Бұл стандартта ұйымдарға халықаралық деңгейде қойылатын минималды талаптар көрсетілген. Стандарт 8 бөлімнен тұрады:

  1.  Қолдану саласы
  2.  Нормативті сілтеме
  3.  Терминдер мен анықтамалар
  4.  Сапа менеджмент жүйесі
  5.  Басшылықтың жауапкершілігі
  6.  Ресурстар менеджменті
  7.  Өнімнің өмірлік циклы
  8.  Өлшеу, талдау және жақсарту.

Стандарт СМЖ әзірлеу, енгізу және нәтижелілікті жақсарту кезінде «процестік тәсілдемені» қолдануға бағытталған. Процестік тәсілдеменің артықшылығы басқарудың үздіксіздігінде – сапаның үздіксіз жақсару PDCA цикліне (Э.Деминг)сәйкес:

Plan (жоспарлау) – тұтынушы талаптары мен ұйым саясатына сәйкес нәтижелерге жету үшін қажет мақсаттар мен процестерді әзірлеу.

Do (жүзеге асыру) – процестерді енгізу.

Check (бақылау) – өнімге арналған талаптар, мақсаттар және саясатпен салыстыру үшін процестерді, өнімді ұдайы өлшеу, тексеру.

Act (әрекет) – сапа көрсеткіштерін ұдайы жақсарту бойынша жұмыстар.

Стандарт талаптары ұйымның түріне, көлеміне және өнім түріне байланыссыз барлық ұйымдарға арналған. Егер стандарттың қандай да бір талабын ұйымның ерекшелігіне қарай қолдануға болмаса, оны алып тастауға рұқсат етіледі, бұл әрекет тек 7-ші бөлімге ғана қатысты.

ИСО 9001:2000 стандартын қысқаша келесі ретте бөліп сипаттауға балады.

Сапа менеджменті жүйесі негізгі 5 талаптан тұрады:

  1.  Сапа менеджменті жүйесі
  2.  Басшылықтың жауапкершілігі
  3.  Ресурстар менеджменті
  4.  Өнімнің өмірлік циклының процесстері
  5.  Өлшеу, талдау, жақсарту

 Бірінші талап. Сапа менеджменті жүйесі

Ұйым міндеті: Сапа менеджменті жүйесін жасау, құжаттау, енгізу, жұмыс қалпында сақтау, үнемі жақсарту

Ұйым міндетті:

  1.  СМЖ үшін керекті үрдістерді анықтау;
  2.  бұл үрдістердің кезегі мен өзара байланысын енгізу;
  3.  тиімді әрекеттер мен басқару үшін критерийлер мен әдістерді анықтау; ақпарат пен ресурстармен қамтамасыз ету;
  4.  бұл үрдістерді қадағалау, өлшеу және анализдеу;
  5.  жоспарланған нәтижелер мен осы үрдістердің үнемі жақсаруы үшін шаралар қолдану.

Егер ұйым кейбір үрдістер үшін сыртқы ресурстарды алса, олардың бақылануын қамтамасыз етуі керек.

Ұйым СМЖ әзірлеп, құжаттандырып, енгізіп және үнемі жұмыс жағдайында ұстап, халықаралық стандарт талаптарына сәйкес оның нәтижелілігін арттырып отыруы керек.

Егер ұйым басқа ұйымға қандай да бір өнімнің сапасына әсер ететін процессті орындауды тапсырса, ол өз тарапынан осы процесске бақылау жүргізуі керек.

Құжаттамаға талаптар

СМЖ талаптарына мыналар кіреді:

а) сапа саласындағы саясат пен мақсаттар;

б) сапа бойынша басшылық;

в) құжатталған процедуралар;

г) жоспарлау, үрдістерді жүзеге асыру және оларды басқаруды қамтамасыз ету үшін қажет құжаттар;

д) халықаралық стандартпен талап етілетін жазбалар.

СМЖ негізгі құжаттамасында мыналар болуы керек:

  1.  сапа саясаты мен мақсаттары;
  2.  сапа жөніндегі басшылық.

Жоғарғы басшылық сапа саласындағы саясаттың келесідей болуын қамтамасыз етуі керек:

  1.  ұйым мақсатына сәйкестігін;
  2.  СМЖ талаптарына сәйкес және үнемі нәтижелілікті жоғарыға бағыттауға міндетті;
  3.  сапа саласындағы мақсаттарға және оны талдауға  негіз салу;
  4.  ұйым қызметкерлеріне жеткізіп, оларға түсінікті болу керек;
  5.  үнемі жарамдылыққа анализ жасалуы керек.

Ұйым сапа бойынша басшылықты жасап, оны жұмыс қалпында сақтауы керек, оның құрамында:

  1.  Қандай да болсын ерекшеліктерді қосып СМЖ ашып жазу;
  2.  Оларға құжаталған процедуралар немесе сілтемелер;
  3.  СМЖ үрдістерінің өзара байланысын ашып жазу.

Құжатталған процедура - әзірленіп, құжат түрінде ресімделген, енгізілген және жұмыс жағдайында жүргізілетін процедура.

Құжатталған процедуралар:

  1.  құжаттаманы басқару;
  2.  жазбаларды басқару;
  3.  СМЖ ішкі аудитін жүргізу;
  4.  талаптарға сай емес өнімді басқару;
  5.  жөндеу жұмыстарын өткізу;
  6.  ескерту жұмыстарын өткізу;
  7.  тиімді жоспарлау, жұмыс істеу және үрдістерді басқару үшін керекті құжаттар;
  8.  сапа бойынша жазбалар.

Құжат кез келген формада және кез келген тасымалдаушыда болуы мүмкін.

 Құжаттаманы басқару

Басқарудың қажет құралдарын анықтау үшін құжатталған процедура жасалуы керек. Құжатталған процедура мыналарды қарастырады:

а) құжат шыққанға дейінгі адекваттілікке тексереді;

б) құжатты қажеттілігіне қарай анализ жасау және өзектендіру және қайта бекіту;

в) құжаттардың өзгерістерін индентификаттауын қамтамасыз ету және статусын қайта қарау;

г) құжаттарды қолдану орындарында олардың сәйкес нұсқасымен қамтылуы;

д) құжаттардың анық болуын және оңай идентификатталуын қамтамасыз ету;

е) сырттан келген құжаттың идентификатталуын қамтамасыз ету және оны таратуды басқару;

ж) ескірген құжаттарды әдейі қолдануды тоқтату, ал белгілі бір мақсаттармен қалдарылған құжаттарды идентификттау.

Жазбаларды басқару

Жазбалар анық, жеңіл идентификатталатын және қалпына келтірілген болуы керек. Жазбаларды басқаруда мыналарды анықтайтын құжатталған процедуралар болуы керек:

  1.  идентификаттау;
  2.  сақтау;
  3.  қайта қалпына келу;
  4.  сақтау мерзімдері;
  5.  алып тастау және жою

Екінші талап. Басшылықтың жауапкершілігі

Міндеті:

  1.  Ұйымға тұтынушының, заңнамалық және басқа міндетті талаптарды орындау маңызын жеткізу;
  2.  Сапа саласындағы саясатты әзірлеу;
  3.  Сапа саласындағы мақсаттарды жасауды қамтамасыз ету;
  4.  өз тарапынан талдау жүргізу;
  5.  қажет ресурстармен қамтамасыз ету.

Жоғарғы басшылық тұтынушылардың қанағаттылығын арттыру үшін олардың талаптарын анықтап, орындауы керек.

Басшылық талаптары.

Жоғарғы басшылық СМЖ жасау мен енгізу кезіндегі өзінің қатысының куәлігін мыналар арқылы қамтамасыз ету керек:

  1.  тұтынушылар талаптарын, заңнамалардағы және регламенттердегі талаптардың орындалуының маңаздылығын ұйымға түсіндіру;
  2.   сапа саласындағы саясатты жасау;
  3.  сапа саласындағы мақсаттардың жасалуын қамтамасыз ету;
  4.  керекті ресурстармен қамтамасыз ету;
  5.  басшылық жағынан сапа жөніндегі жұмыстарды талдау;
  6.  СМЖ тиімділігін және жұмыс қалпын қамтамасыз ету;
  7.  сапа саласындағы саясат пен мақсаттарды жаңғырту жөніндегі шешімдерді қабылдау;
  8.  СМЖ жаңғырту жөніндегі шешімдерді қабылдау;
  9.  өнім сапасы мен қанағатанарлық деңгейі туралы ақпаратты тұтынушылардан алу;
  10.  СМЖ ішкі тексерістерін жоспарлау, өткізу, нәтижелерін рәсімдеу;
  11.  СМЖ сұрақтары жөнінде жоғарғы басшылыққа баяндама әзірлеу, жоғарғы басшылыққа есеп беру;
  12.  сапа менеджменті сұрақтары бойынша сыртқы ұйымдармен байланыс;
  13.  СМЖ тиімділігін талдау, СМЖ жаңғырту бойынша ұсыныстар жасау

Жоспарлау. Сапа саласындағы мақсат.

Сапа саласындағы мақсаттар өлшенетін болуы және сапа саласындағы саясатқа сәйкес келуі керек.

Жауапкершілік және құзыреттілік.

Жоғарғы басшылық ұйым қызметінің жауапкершілігі мен құзыреті анықталып әр қызметкерге жеткізу керек.

Ішкі ақпараттау.

Жоғарғы басшылық ұйымда сәйкестендірілген ақпаратпен, оның ішінде СМЖ тиімділігі сұрақтары жөнінде, алмасу үрдістерінің болуын қамтамасыз етуі керек

Жоғарғы басшылық ішкі ақпарат алмасуды ұйымдастыру керек.

Басшылық тарапынан талдау

Жоғарғы басшылық СМЖ үнемі жарамдылығы мен нәтижелігі, сонымен қатар жүйенің, мақсаттардың, саясаттың өзгерісі мақсатында жоспарланған үзілістері арқылы талдауы керек

Сапа бойынша басшылық өкілі

Жоғарғы басшылық құрамынан өкіл тағайындау, ол өзінің міндеттерінен басқа СМЖ-де талап етілген үрдестерді әзірлеп, енгізіп және жұмыс жағдайында ұстау керек, СМЖ-нің жұмыс істеуі туралы есепті беру керек.

Адамдық ресурстар

Өнім сапасына әсер ететін жұмысты орындайтын қызметкер алған білімдеріне, дайындығына сай болуы керек.

Ұйым міндетті:

  1.  қызметкерге керекті талаптарды анықтау;
  2.  ол үшін керекті дайындықты анықтау;
  3.  қолданылған шаралардың тиімділігін анықтау;
  4.  қызметкердің жұмысының маңыздылығы туралы ақпаратты жеткізу;
  5.  білімі, дайындығы туралы жазбаларды жұмыс қалпында сақтау

Инфрақұрылым

Ұйым міндетті:

  1.  өнімге қойылатын талаптардың сәйкестігіне жету үшін инфрақұрылымды анықтап, қамтамасыз етіп жұмыс қалпында сақтау.

Инфрақұрылымда мыналар болуы мүмкін:

  1.  ғимарат, жұмыс кеңістігі және оған қатысты еңбек құралдары;
  2.  өндіріс үрдістеріне керекті құралдар (техникалық құралдар);
  3.  қамтамасыз ету орталықтары (мысалы, көлік және байланыс).

Өндірістік орта

Өндіріс өнімге қойылатын талаптарға жетуді қамтамасыз ету мен оларды басқару үшін өндірістік орта жасауы керек

Төртінші талап. Өнімнің өмірлік циклы

  1.  Жоспарлау (сапа жоспары)
  2.  Тұтынушымен байланысты процесстер
  3.  Жобалау және әзірлеу
  4.  Сатып алулар
  5.  Өндіріс және қызмет көрсету
  6.  Мониторинг және өлшеуге арналған басқару құралдары

Өнімнің өмірлік циклының процесстерін жоспарлау

Ұйым өнімнің өмірлік циклына керекті процесстерді жоспарлап, жасауы керек.

Жоспарлау СМЖ басқа процесстері талаптарымен сәйкестендірілуі керек.

Өнімнің өмірлік циклының процесстерін жоспарлаған кезде ұйым келесіні бекітуі керек:

  1.  сапа саласындағы мақсаттар мен өнімге қойылатын талаптар;
  2.  үрдістерді, құжаттарды жасау және арнайы өнімді ресурстармен қамтамасыз ету керектігі;
  3.  өнімнің өмірлік циклының процесстері талаптарға жауап беретіні туралы жазбалар.

Тұтынушымен байланысты процесстер

Өнімге қойылатын талаптарды анықтау

Ұйым мыналарды анықтауы тиіс:

  1.  тұтынушы бекіткен талаптар;
  2.  тұтынушымен анықталмаған, сонда да қолдану үшін керекті талаптар;
  3.  заңнамалы және міндетті талаптар;
  4.  ұйым анықтаған қандай да болсын талаптар

Өнімге қатысты талаптарды талдау

Талдау ұйымның тұтынушыға өнімді жеткізуді өз мойнына алғанға дейін өткізілуі керек, және мыналарды қамтамасыз етуі керек:

  1.  өнімге қойылатын талаптардың анықталуын;
  2.  келісім шарттың немесе тапсырыстың келісілуін;
  3.  ұйым анықталған талаптарды орындай алуын.

Егер өнімге деген талаптар өзгерсе ұйым құжаттардың түзетілуін, ал қыхметкерлердің өзгерістер туралы хабардар болуын қамтамасыз етуі керек

Тұтынушымен байланыс

Ұйым мыналарға қатысты тұтынушымен байланысу үшін шараларды анықтап, орындауы керек:

  1.  өнім туралы ақпарат;
  2.  түзетулерді қоса ұсынысты, келісім шартты немесе тапсырысты қарастыру;
  3.  ескертпелерді қоса тұтынушыдан қарсы байланыс

Жобалау және әзірлеу

Жобалау және әзірлеу кезінде ұйым мыналарды бекітуі керек:

  1.  жобалау және өндіру сатылары;
  2.  жобалау мен өндірудің әрбір сатысын талдау, верификаттау және валидтеу;
  3.  міндеттері мен құқықтары.

Жоспарланған шығыс жобалау мен өндіру кезінде өзектіленуі керек

Жобалау мен өндіру үшін кіріс мәліметтер

Кіріс мәліметтер анықталып, жазылып және құрамында мыналар болуы керек:

  1.  функционалдық және эксплуатациялық талаптар;
  2.  сәйкесінше заңнама және міндетті талаптар;
  3.  алдындағы ұқсас жобалардан алынған ақпарат;
  4.  жобалау мен өндіруге маңызды басқа да талаптар.

Кіріс мәліметтер талдануы керек. Талаптар толық, екі ойды және қарама қарсы емес болуы керек

Шығыс мәліметтерді жобалау және өндіру

Верификаттауды өткізуді қамтамасыз ететін және шығарудан бұрын бекітілген түрде көрсетілуі керек. Шығыс мәліметтер:

  1.  кіріс талаптарына жауап беруге;
  2.  сатып алулар, өндіру және қызмет көрсету туралы сәйкесінше ақпаратпен қамтамасыз етуді;
  3.  өнімді қабылдаудың критерилерінің болуын;
  4.  өнімнің қауіпсіз және дұрыс қолданылуы үшін сипаттамаларды анықтауын қамтамасыз етуін міндетті

Талдау

Арнайы сатыларда мыналарды қамтамасыз ету үшін жоба жүйелі талдануы керек:

  1.  талаптарға жауап беруіне мүмкіндіктерін бағалау;
  2.  мәселелерді анықтап, керекті шараларды қолдану.

Талдаудың қатысушылары қатарына барлық қатысқан ұйымдардың өкілдері қосылуы керек.

Талдау нәтижелері мен қолданылған барлық шаралар жазылынуы керек.

Бесінші талап. Өлшеу, талдау және жақсарту

Мониторинг және өлшеу:

  1.  тұтынушылардың қанағаттануы;
  2.  ішкі аудиттер;
  3.  үрдістердің мониторингі және өлшеу;
  4.  өнім мониторингі және өлшеу;
  5.  сәйкес емес өнімді басқару;
  6.  деректерді талдау.

Жақсарту:

  1.  үнемі жақсарту;
  2.  түзетуші әрекеттер;
  3.  ескертуші әрекеттер.

Тәжірибелік жұмыс істеу барысында тапсырмалар:

  1.  ИСО 9001 стандартының құрылымын талдау
  2.  PDCA циклін талқылап, үйрену
  3.  Құжатталған процедураларды үйрену
  4.  Жобалау және әзірлеуді үйрену
  5.  Өнімге қатысты талаптарды талдау

Жұмысты тапсыру үшін бақылау сұрақтары:

  1.  Ұдайы жақсарту дегеніміз не?
  2.  Тұтынушымен байланыс қалай жасаймыз?
  3.  Адами ресурстар дегеніміз не?
  4.  Құжаттаманы басқару қалай жүргізіледі?
  5.  СМЖ-нің негізгі бес талабы қандай?
  6.  Жазбаларды басқару қалай жүзеге асырылады?

Тәжірибелік жұмыс №3

ПРОЦЕССТІК ТӘСІЛДЕРДІ ІСКЕ АСЫРУ

 Тәжірибелік жұмыс мақсаты.

процесстік тәсілдермен танысу және онымен жұмыс істеуді үйрену

ҚР СТ ИСО 9001 стандартында  ұйымда процесстік тәсілдерді іске асыру үшін қажетті талаптарды  бекітеді. Табысты қызмет ету үшін ұйым әрекетінің өзара байланысқан  әрекеттері мен  ресурстарын біріктіріп процесс ретінде қарау басқару процесстік тәсіл. Процесс дегеніміз бір-бірімен  байланысты кірісі және шығысы  бар анықталған ресурстар арқылы қолданылуы арқылы жасалынатын қызмет түрі.

Ұйымда процестік жақын келуді орындау үшін:

1) Сапа менеджмент жүйесіне қажетті процесстерді тенестіреді;

Процесстерді анықтау кезінде ұйым келесі факторларды қарап шыға алады-өнім сапасына ықпалын жасау, тұтынушының қанағаттанбай қалу тәуекелдігі,заң шығарушы және міндетті талаптар,экономикалық тәуекел, қызметші жете білушілігі,процесстердің қиындығы және т.б.

2) процесстерді суреттеп айту: әрбір процесстің кіріс және шығыс данныйларын анықтау, орындау кезеңдерін, процессті өлшеу және мониторинг, процесстің ағысы үшін қажетті ресурстар,процесстердің жұмыс жасау және мониторингі кезіндегі ұйым жұмысшыларының жауапкершіліктері және өкілет;

3) процесстер арасындағы негізгі  байланыстары мен жүйелілігін анықтау;

4) процесстердің мақсаттарын жасау және осы мақсаттарға жетудің көрсеткіштер жүйесі, процесстерді басқару және бағалау нәтижелігін жүзеге асыру кезіндегі критериларды анықтау;

5) мониторинг объектілерін анықтау,периодтылығын, мониторинг әдістерін, талдау реті және монитеринг нәтижелерін дайындау;

6) Процесстердің нәтижелілік бағалау әдістерін орнату.

СМЖ не қажетті процесстерге  келесі процесстерді қосқан жөн:

- басшылық басқаратын қызмет;

- ресурстар менеджменті;

-өнімнің өмірлік циклі;

- өлшеу, талдау және жақсарту.

Тәжірибелік жұмыс істеу барысында тапсырмалар:

  1.  Процессті басқарудың сұлбалық көрінісін үш салада (мұнай,құрылыс, машина жасау саласында)  сызып көрсетіңіз.

Жұмысты тапсыру үшін бақылау сұрақтары:

1. Процесстік тәсіл дегенімізді қалай түсінесіз?

2.Процесс дегеніміз не?

3.Ресурстарға нелер кіреді?

4. СМЖ –не қажетті процестер түрлері?

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

«Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» ШЖҚ РМК 

СТАНДАРТТАУ ЖӘНЕ СЕРТИФИКАТТАУ кафедрасы

(кафедра атауы)

____ SMK 4301 - САПА МЕНЕДЖМЕНТІ ЖҮЙЕЛЕРІ _____ 

(оқу жұмыс жоспарына сәйкес пәннің коды мен толық атауы)

пәні бойынша

5В073200 - Стандарттау, метрология және сертификаттау  

(мамандық/мамандыру шифрі және атауы)                       

мамандығының студенттеріне арналған

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫ ОРЫНДАУ БОЙЫНША

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Астана

2013

МАЗМҰНЫ

Курстық жұмыстың оқу-әдістемелік тапсырмалары

5

Курстық жұмысты ресімдеу талаптары

5

Курстық жұмыс мазмұны мен құрамы

7

Курстық жұмыс мазмұны бойынша берілетін деректер

7

Кіріспе  

7

АРНАЛУЫ ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫЛУ АЯСЫ

7

БАЗАЛЫҚ МӘЛІМЕТТЕР ЖӘНЕ НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

7

АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕНУЛЕР, ҚЫСҚАРТУЛАР

7

СМЖ ӘЗІРЛЕУ ЖӘНЕ ЕНГІЗУ КЕЗІНДЕГІ ӘРЕКЕТТЕР ТІЗІМІ

7

САПАНЫ БАСҚАРУДЫҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ  ЖӘНЕ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ

СҰЛБАЛАРЫ

7

ПРОЦЕССТІК ТӘСІЛДЕМЕНІ ІСКЕ АСЫРУ

7

САПАНЫ БАҚЫЛАУ

8

СМЖ ҚҰЖАТТАМАСЫ

8

САПАНЫ ЖАҚСАРТУ БОЙЫНША ІС-ШАРАЛАР

10

Қорытынды

10

Қолданылған әдебиеттер тізімі

10

Қосымшалар

10

Курстық жұмысты қорғауды ұйымдастыру

10

Курстық жұмысқа тақырыптар мысалдары

11

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

11

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ТАПСЫРМАЛАРЫ

050732 – стандарттау, метрология және сертификаттау мамандығы үшін Мемлекеттік жалпы міндетті білім стандарты бойынша жасалған. 

«Сапа менеджменті жүйесі» пәнін  игеруде студенттер:

Еліміздің түрлі мемлекеттермен сауда-экономикалық және ғылыми-техникалық бірлестігінің белсенді дамуының өзектілігін түсініп, сапа туралы ойдың эволюциялық дамуы жөнінде, сапаны басқару үрдістері, стратегиясы, менеджменті, сәйкестік сипаттамалары жөнінде ТҮСІНІГІ БОЛУ КЕРЕК.

Сапаны басқару процестері, стратегиясы, менеджменті, сәйкестік сипаттамалары және отандық өнімдердің сапасын және оның дүниежүзілік рынокта конкуренттік қабілетін ұлғайту жолдарын талдап БІЛУ КЕРЕК.

ИСО 9000 сериялы сапа менеджменті жүйелері саласындағы стандарттар талаптарын, процесстік ықпал, сапа менеджменті жүйелерін кәсіпорындарға енгізу алггоритмін, қағидаларын, құжаттамаларын, моделін, ұдайы жақсарту, аудит, сертификаттау ретін БІЛУ ҚАЖЕТ.

Тәжірибеде сапа менеджменті жүйелерін ИСO 9000 сериялы стандартының ережелері мен талаптарына сәйкес  енгізуді ІСКЕ АСЫРА БІЛУ КЕРЕК.

 Курстық жұмыстың негізгі мақсаты студенттердің сапа менеджмент жүйелерін салаларда әзірлеп енгізуде, өнімнің сапасын қамтамасыз ету жөніндегі сұрақтарды шешуде халықаралық стандарттау мен менеджмент жүйелерін сертификаттауда стандарттар ережелерін өндіріске енгізу және жобалау бойынша оптималды жолдарды анықтауда теориялық және практикалық білім алуы.

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫ РЕСІМДЕУ ТАЛАПТАРЫ

Курстық жұмыс 14 өлшемді Times New Roman қарпімен терілген көлемі 25 беттен кем емес мәтіндік бөлімнен тұруы керек; рамка өрістері: сол- 20 мм; жоғарғы, төменгі, оң – 5 мм

Мәтіндік бөлімнің мазмұнын келесідей рәсімдеу керек:

Титул беті

Тапсырма

Мазмұны

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС МАЗМҰНЫ МЕН ҚҰРАМЫ

ЖАЛПЫ ЖАҒДАЙЛАР

СМЖ құру үшін ұйымның жоғары басшылығының стратегиялық шешімі қажет.

СТ ҚР ИСО 9001 талаптары әмбебап және меншік түрі, персонал саны, қызмет түрі мен шығарылатын өнім немесе көрсетілетін қызмет түріне тәуелсіз барлық ұйымдар үшін арналған.

Жұмысты тез және тиімді жүргізу үшін жоғарғы басшылық СМЖ жауаптылар тағайындайды. СМЖ бағалау үшін ішкі аудиттер  жүріп тұрады. СМЖ жасағанда адамға, факторға байланысты. СМЖ енгізу үшін қызметкерлерді оқыту керек және ашық ақпараттандыру керек.СМЖ әзірлеу, жасау негізгі 8 қағидаға негізделеді. Сонымен қатар, бір мекеменің СМЖ құжаттау деңгейі басқасынан ұйымда болып жатқан процестің күрделілігі мен әсерлесуіне, персоналдың қызмет бабына, ұйымның жалпы даму деңгейіне байланысты бір-бірінен ерекшеленуі мүмкін.

 СМЖ-ні әзірлеу және енгізуді негізгі 5 кезеңге бөлуге болады:

1-кезең Ұйымдастыру-дайындық

2-кезең СМЖ әзірлеу

3-кезең СМЖ енгізу

4-кезең СМЖ сертификаттау.

5-кезең СМЖ жұмыс күйінде ұстау және ұдайы жақсарту

СМЖ өңдеу, енгізу және сертификаттауға дайындау сапа менеджменті қағидалары негізінде жүзеге асыру керек. Ұйым басшылығы нәтижелі әрі тиімді СМЖ құру бойынша алға қойылған мақсаттарды ұстанатындығын көрсету керек. Жұмысқа ұйымның барлық қызметкерлері кірісуі керек.

СМЖ құрудың барлық кезеңдерінде ерекше назарды қызметкерлерді ақпараттандыру мен СМЖ өңдеу жұмысына кірісуіне, сондай-ақ, персоналды сапаны басқару әдістері мен қазіргі заманғы қағидаларына үйрету мәселелеріне аудару керек.

Ұйымды тиімді басқаруды қамтамасыз ету үшін сапа менеджментінің сегіз қағидасы қалыптастырылған:

  1.  Тұтынушыға бейімделу
  2.  Басшылықтың көшбасшылығы
  3.  Қызметкерлерді тарту
  4.  Процестік тәсілдеме
  5.  Менеджментке жүйелі тәсілдеме
  6.  Ұдайы жақсарту
  7.  Фактілерге негізделген шешімдерді қабылдау
  8.  Жеткізушілермен өзара тиімді қарым-қатынастар

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС МАЗМҰНЫ

Кіріспе                                                                                                                  

АРНАЛУЫ ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫЛУ АЯСЫ                                                  

БАЗАЛЫҚ МӘЛІМЕТТЕР ЖӘНЕ НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР       

АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕНУЛЕР, ҚЫСҚАРТУЛАР                            

СМЖ ӘЗІРЛЕУ ЖӘНЕ ЕНГІЗУ КЕЗІНДЕГІ ӘРЕКЕТТЕР ТІЗІМІ          

САПАНЫ БАСҚАРУДЫҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ  ЖӘНЕ

ФУНКЦИОНАЛДЫҚ СҰЛБАЛАРЫ                                                               

САПАНЫ БАҚЫЛАУ                                                                                   

СМЖ ҚҰЖАТТАМАСЫ                                                                              

САПАНЫ ЖАҚСАРТУ БОЙЫНША ІС-ШАРАЛАР                                

Қорытынды                                                                                                        

Қолданылған әдебиеттер тізімі                                                                        

Қосымшалар  

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС МАЗМҰНЫ БОЙЫНША БЕРІЛЕТІН ДЕРЕКТЕР

Кіріспе

 Кіріспеде таңдалған және жетілдірілген тақырыптың өзектілігін негіздеу керек. Курстық жұмыста шешілетін мақсат пен негізгі тапсырмаларды қисынға келтіру.

Арналуы және қолданылу аясы

Бұл бөлімде бұйымның сипаттамасы мен тағайындалу аймағын, қолдану жағдайларын, белгіленуін, сонымен қатар оларға қосымша талаптарды; бұйым дамуының қысқаша тарихын сипаттау керек. Бұйымның класы, тобы, сұрыптылығы және т.б. анықталады.

Базалық мәліметтер және нормативтік сілтемелер

Курстық жұмыс  мәтінінде пайдаланылған базалық мәліметтер мен сілтемелер берілген нормативтік құжаттарға  сілтемелер берілген нормативтік құжаттар тізбесі беріледі.

Анықтамалар, белгіленулер, қысқартулар

Курстық жұмыс  мәтінінде пайдаланылған анықтамалар, белгіленулер, қысқартулар болса бөлек көрсетуге болады.

СМЖ әзірлеу және енгізу кезіндегі әрекеттер тізімі

  1.  СМЖ үшін керекті үрдістерді анықтау;
  2.  бұл үрдістердің кезегі мен өзара байланысын енгізу;
  3.  тиімді әрекеттер мен басқару үшін критерийлер мен әдістерді анықтау; ақпарат пен ресурстармен қамтамасыз ету;
  4.  бұл үрдістерді қадағалау, өлшеу және анализдеу;
  5.  жоспарланған нәтижелер мен осы үрдістердің үнемі жақсаруы үшін шаралар қолдану.

Сапаны басқарудың құрылымдық  және функционалдық сұлбалары

Сапа менеджменті жүйесін енгізіп немесе талдап жатқан ұйымның құрылымдық  және функционалдық сұлбалары беріліп талданады. Сапа менеджменті жүйесі процесстеріне жауаптылардың міндеттері бөлінген матрица беріледі.

Процесстік тәсілдемені іске асыру

ҚР СТ ИСО 9001 стандартында ұйымда процесстік тәсілдемені іске асыру үшін қажетті талаптарды бекітеді. Табысты қызмет ету үшін ұйым әрекетінің өзара байланысқан әрекеттері мен ресурстарын біріктіріп процесс ретінде қарау басқару процесстік тәсілдеме. Процесс дегеніміз бір-бірімен байланысты кірісі және шығысы бар анықталған ресурстар арқылы қолданылуы арқылы жасалынатын қызмет түрі.

Ұйымда процесстік жақын келуді орындау үшін:

1) Сапа менеджмент жүйесіне қажетті процесстерді тенестіреді;

Процесстерді анықтау кезінде ұйым келесі факторларды қарап шыға алады-өнім сапасына ықпалын жасау, тұтынушының қанағаттанбай қалу тәуекелдігі,заң шығарушы және міндетті талаптар,экономикалық тәуекел, қызметші жете білушілігі,процесстердің қиындығы және т.б.

2) процесстерді суреттеп айтады, яғни әрбір процесстің кіріс және шығыс

нәтижелерін анықтау, орындау кезеңдерін, процессті өлшеу және мониторинг, процесстің

ағысы үшін қажетті ресурстар, процесстердің жұмыс жасау және мониторингі кезіндегі ұйым жұмысшыларының жауапкершіліктері және өкілеті;

3) процесстер арасындағы негізгі  байланыстары мен жүйелілігін анықтайды;

4) процесстердің мақсаттарын жасайды және осы мақсаттарға жетудің көрсеткіштер жүйесін, процесстерді басқару және бағалау нәтижелігін жүзеге асыру кезіндегі критериларды анықтайды;

5) мониторинг объектілерін анықтайды, мониторинг әдістерін, талдау реті және монитеринг нәтижелерін дайындайды;

6) процесстердің нәтижелілік бағалау әдістерін орнатады.

Сапаны бақылау және бағалау

Сапа менеджменті жүйелерін бағалау

Сапа менеджментінің жүйесін бағалау барысында әрбір бағаланған көрсетілімдерге 4 маңызды сұрақ қойылады.

  1.  Белгіленген процесс.
  2.  Процессті жақсартуға талдау, мониторинг өлшемін енгізуге жауаптылар тағайындау.
  3.  Процедуралар жұмыс жағдайында ма? Және олар енгізілуде ме?
  4.  Қажет етілген нәтижелердің табысы нәтижелі ме?

СМЖ бағалау қолданылу аясына қарай ерекшеленуі және келесілерді қамтуы мүмкін:

аудит (тексеріс);

сапа менеджмент жүйесінінің талдауы;

өз-өзіне баға беру.

 СМЖ аудиті (тексерісі).

Бірінші жақтармен (ұйымның өзімен) немесе оның атынан ішкі мақсаттар үшін жүргізілетін аудиттер, ұйыммен өзінің сәйкестігі жайлы мәлімдеуі ретінде қолданылады.

Екінші жақпен өткізілетін аудиттер ұйым тұтынушыларымен немесе тұтынушылар атынан басқа да тұлғалармен өткізіледі.

 СМЖ талдауы.

Жоғарғы басшылықтың алдына қойған талаптардың бірі – сапа облысында саясат пен мақсаттарды ескере отырып, СМЖ жарамдылығын, адекваттылығын, тиімділігін және нәтижелілігін тұрақты жүйелі түрдегі бағалауды өткізу.

СМЖ талдауы кезінде басқа да ақпарат көздерімен қоса, аудиттер бойынша есептер қолданылады.

 Өз-өзін бағалау.

Ұйымның өзін-өзі бағалау ұйым қызметінің және нәтижелердің СМЖ немесе жетілдіру моделіне қатысты  жан-жақты және жүйелі түрдегі талдауы болып саналады.

СМЖ құжаттамасы

СМЖ негізгі құжаттамасында мыналар болуы керек:

  1.  сапа саясаты мен мақсаттары;
  2.  сапа жөніндегі басшылық.

Жоғарғы басшылық сапа саласындағы саясаттың келесідей болуын қамтамасыз етуі керек:

  1.  ұйым мақсатына сәйкестігін;
  2.   СМЖ талаптарына сәйкес және үнемі нәтижелілікті жоғарыға бағыттауға міндетті;
  3.  сапа саласындағы мақсаттарға және оны талдауға  негіз салу;

  1.  ұйым қызметкерлеріне жеткізіп, оларға түсінікті болу керек;
  2.  үнемі жарамдылыққа анализ жасалуы керек.

Ұйым сапа бойынша басшылықты жасап, оны жұмыс қалпында сақтауы керек, оның құрамында:

  1.  Қандай да болсын ерекшеліктерді қосып СМЖ ашып жазу;
  2.  Оларға құжаталған процедуралар немесе сілтемелер;
  3.  СМЖ үрдістерінің өзара байланысын ашып жазу.

Құжатталған процедура - әзірленіп, құжат түрінде ресімделген, енгізілген және жұмыс жағдайында жүргізілетін процедура.

Құжатталған процедуралар:

  1.  құжаттаманы басқару;
  2.  жазбаларды басқару;
  3.  СМЖ ішкі аудитін жүргізу;
  4.  талаптарға сай емес өнімді басқару;
  5.  жөндеу жұмыстарын өткізу;
  6.  ескерту жұмыстарын өткізу;
  7.  тиімді жоспарлау, жұмыс істеу және үрдістерді басқару үшін керекті құжаттар;
  8.  сапа бойынша жазбалар.

Құжат кез келген формада және кез келген тасымалдаушыда болуы мүмкін.

 Құжаттаманы басқару

Басқарудың қажет құралдарын анықтау үшін құжатталған процедура жасалуы керек. Құжатталған процедура мыналарды қарастырады:

а) құжат шыққанға дейінгі адекваттілікке тексереді;

б) құжатты қажеттілігіне қарай анализ жасау және өзектендіру және қайта бекіту;

в) құжаттардың өзгерістерін индентификаттауын қамтамасыз ету және статусын қайта қарау;

г) құжаттарды қолдану орындарында олардың сәйкес нұсқасымен қамтылуы;

д) құжаттардың анық болуын және оңай идентификатталуын қамтамасыз ету;

е) сырттан келген құжаттың идентификатталуын қамтамасыз ету және оны таратуды басқару;

ж) ескірген құжаттарды әдейі қолдануды тоқтату, ал белгілі бір мақсаттармен қалдарылған құжаттарды идентификттау.

Жазбаларды басқару

Жазбалар анық, жеңіл идентификатталатын және қалпына келтірілген болуы керек. Жазбаларды басқаруда мыналарды анықтайтын құжатталған процедуралар болуы керек:

  1.  идентификаттау;
  2.  сақтау;
  3.  қайта қалпына келу;
  4.  сақтау мерзімдері;
  5.  алып тастау және жою

Сапаны жақсарту бойынша іс-шаралар

Өлшеу, талдау және жақсарту

Мониторинг және өлшеу:

  1.  тұтынушылардың қанағаттануы;
  2.  ішкі аудиттер;
  3.  үрдістердің мониторингі және өлшеу;
  4.  өнім мониторингі және өлшеу;
  5.   сәйкес емес өнімді басқару;
  6.  деректерді талдау.

Жақсарту:

  1.  үнемі жақсарту;
  2.  түзетуші әрекеттер;
  3.  ескертуші әрекеттер.

Қорытынды

Курстық жұмыс қорытындысында орындалған жұмыстың қорытындысын  қысқа мазмұндау

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Қосымшалар

Курстық жұмыстың  негізгі бөлімін  толықтыратын материалды  қосымшада беу керек. Олар ұйымнан алынған мәліметтер, құжаттама немесе сұлба, матрицалар  тізімі, графикалық материалдар, сызбалар, диаграммалар, есептер, алгоритм болуы мүмкін.

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫ ҚОРҒАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ

Курстық жұмыс қазақ тілінде қорғалады

Курстық жұмыс екі-үш кафедра оқытушыларынан тұратын арнайы комиссия алдында, жетекшінің қатысуымен немесе студенттердің қатысуымен қорғалады

Қорғау күні оқу кестесіне байланысты анықталады. Есеп берулер және қосымша материалдар қорғау күніне дейін бір күннен кем емес уақытта комиссияға беріледі.  Материалдардың жетіспеуі және олардың нормабақылау талаптарына сәйкессіздігі жасалған жұмысқа «қанағатсызданарлық» деген баға беріп, қорғаудан алып тастау негізі болып табылады.

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСҚА ТАҚЫРЫПТАР МЫСАЛДАРЫ

1.Құрылыс ұйыдарында сапа менеджментін енгізу.

2.Білім саласында сапа менеджментін енгізу.

3.Құрылысты монтажды жұмыстарда сапа менеджментін енгізу.

4. Машина жасау саласында сапа менеджментін енгізу.

5.Механико- жинастырушы өндірістің мысалында сапа менеджментін енгізу.

6.Сапа менеджменті жүйесін талдау.

7.Сапа менеджментін жақсарту шаралары.

8. Мұнай газ саласындағы сапа менеджментін енгізу.

9. Бетон жұмыстарын сапа менеджментін енгізу.

10. Сынау лабораториясының мысалында сапа менеджментін енгізу.

ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. У.К.Бишимбаев, Р.Қ.Ниязбекова, Ф.Р.Ермаханова. Менеджмент жүйелерін әзірлеу және енгізу: Оқу құралы. – Астана:ЕНУ, 2009. – 216 б.

2. Управление качеством производств: электронное учебное пособие /под ред. Акылбекова А.Т./ Астана: ЕНУ им.Л.Н.Гумилева, 2007

3. Шаккалиев А.А., Ниязбекова Р.К., Ермаханова Ф.Р. Біріккен менеджмент жүйелері: электрондық оқу құралы/ Астана: ЕНУ им. Л.Н.Гумилева, 2009.

4. Актуальные проблемы природопользования Актуальные проблемы природопользования /под ред. Р.К.Ниязбековой. Шымкент, ЮКГУ им.М.Ауезова, 2007.- 362 с.

5. Бишимбаев У.К., Ниязбекова Р.К., Ермаханова Ф.Р. Актуальность внедрения экологического менеджмента в Казахстане: аналитический обзор Астана: КазгосИНТИ, Акмолинский ЦНТИ, 2007.- 65 с.

6. Круглов М.Г., Сергеев С.К. Менеджмент систем качества. //Учебное пособие.- М.: Изд-во стандартов, 1997.

7. Швандар В.А. Стандартизация и управление качеством продукции. – М.: ЮНИТИ, 1999.

8 Окрепилов В.В. Управление и контроль качеством, - «Наука», 2000.

9 М 54 Методические рекомендации по применению стандартов ИСО серии 9000 в организациях малого бизнеса/Республиканское государственное предприятие «Казахстанский институт стандартизации и сертификации»/-Астана, 2008.- 100 с.

10 Қазақстан республикасында 2015 жылға дейін менеджмент жүйесін дамыту тұжырымдамасы

11 Никитин В.А. Управление качеством на базе стандартов ИСО 9000:2000. –С-Пб.: ООО «Питер-Принт», 2002.

12 Серия стандартов ИСО 9000-2005

АРАЛЫҚ ЖӘНЕ ҚОРЫТЫНДЫ БАҚЫЛАУ

Бақылау карточкалары

№ 1 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  ИСО 9001:2000 халықаралық стандартының талаптары қандай ұйымдарға арналған?
  2.  Ұдайы жақсарту түсінігі
  3.  SMART әдісі

№ 2 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  ИСО 9001 стандартының атауы қандай?
  2.  ИСО 9000 енгізу артықшылықтары
  3.  СМЖ енгізудің 5-ші кезеңі

№ 3 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  ИСО 9001 стандартында «Басшылықтың жауапкершілігі» нешінші бөлім?
  2.  СМЖ енгізудің кезеңдері
  3.  СМЖ құжаттарының мақсаты мен қасиеттері

№ 4 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  Халықаралық стандарттарды кім әзірлейді?
  2.  СМЖ құжаттарының мақсаты мен қасиеттері
  3.  СМЖ енгізудің 1-ші кезеңі

№ 5 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  ИСО 9001 стандартында «Ресурстар менеджменті» нешінші бөлім?
  2.  Процесстік тәсілдемені іске асыру
  3.  СМЖ енгізудің 1-ші кезеңі

№ 6 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  ИСО 9001 стандарты неше бөлімнен тұрады?
  2.  Сапа саласындағы мақсатты әзірлеу
  3.  Процесстерді басқарудың сұлбалық көрінісі

№ 7 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  СМЖ моделі
  2.  SMART әдісі
  3.  СМЖ құжаттар иерархиясы

№ 8 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  ИСО 9001:2000 стандартының неше негізгі элементі бар?
  2.  Өнім сапасын қамтамасыз етудің тарихи кезеңдері
  3.  Сапа бойынша басшылық құрылымы.

№ 9 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  СМЖ қағидалары
  2.  СМЖ енгізудің 4-ші кезеңі
  3.  Сапа бойынша басшылық құрылымы.

№ 10 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  Сапаны үздіксіз жақсару PDCA циклі
  2.  СМЖ қажетті процесстер
  3.  СМЖ енгізудің 2-ші кезеңі

№ 11 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  ҚР СТ ИСО  9000-2001
  2.  Процесстерді басқарудың сұлбалық көрінісі
  3.  СМЖ енгізудің 2-ші кезеңі

№ 12 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  ИСО 9000:2000 стандарттар кешенінің құрылымы
  2.  Сапа саласындағы саясат құрылымы
  3.  СМЖ енгізудің 3-ші кезеңі

№ 13 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  ҚР СТ ИСО 9001-2001
  2.  СМЖ енгізудің 4-ші кезеңі
  3.  СМЖ құжаттар иерархиясы

№ 14 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  Сапаны үздіксіз жақсару PDCA циклі
  2.  Сапа саласындағы саясат құрылымы
  3.  СМЖ енгізудің 3-ші кезеңі

№ 15 бақылау карточкасы

Студент_______________________________

  1.  СМЖ моделі
  2.  Сапа менеджмент жүйелерінде қолданылатын құжаттар түрлері.
  3.  Өнім сапасын қамтамасыз етудің тарихи кезеңдері

СМЖ пәнінен 1-рейтинг сұрақтары

Әр карточкада төмендегі сұрақтардан 1-сұрақ болады, дұрыс емес жауапқа -20 балл

  1.  ИСО 9001:2000 халықаралық стандартының талаптары қандай ұйымдарға арналған?
  2.  ИСО 9001 стандартының атауы қандай?
  3.  ИСО 9001 стандартында «Басшылықтың жауапкершілігі» нешінші бөлім?
  4.  ИСО 9001 стандартында «Ресурстар менеджменті» нешінші бөлім?
  5.  ИСО 9001:2000 стандартының неше негізгі элементі бар?
  6.  Халықаралық стандарттарды кім әзірлейді?
  7.  ИСО 9001 стандарты неше бөлімнен тұрады?
  8.  СМЖ талаптары
  9.  СМЖ моделі
  10.  СМЖ қағидалары
  11.  ИСО 9000:2000 стандарттар кешенінің құрылымы
  12.  ҚР СТ ИСО  9000-2001
  13.  ҚР СТ ИСО 9001-2001
  14.  Сапаны үздіксіз жақсару PDCA циклі

 Әр карточкада төмендегі сұрақтардан 2-сұрақтан болады Әр білмеген сұраққа -14 балл қойылады

  1.  ИСО 9000 енгізу артықшылықтары
  2.  Ұдайы жақсарту түсінігі
  3.  Сапа бойынша басшылық құрылымы.
  4.  Сапа саласындағы мақсатты әзірлеу
  5.  Сапа саласындағы саясат құрылымы
  6.  СМЖ құжаттар иерархиясы
  7.  Өнім сапасын қамтамасыз етудің тарихи кезеңдері
  8.  SMART әдісі
  9.  Сапа менеджмент жүйелерінде қолданылатын құжаттар түрлері.
  10.  СМЖ енгізудің кезеңдері
  11.  СМЖ енгізудің 1-ші кезеңі
  12.  СМЖ енгізудің 2-ші кезеңі
  13.  СМЖ енгізудің 3-ші кезеңі
  14.  СМЖ енгізудің 4-ші кезеңі
  15.  СМЖ енгізудің 5-ші кезеңі
  16.  СМЖ қажетті процесстер
  17.  Процесстік тәсілдемені іске асыру
  18.  Процесстерді басқарудың сұлбалық көрінісі
  19.  СМЖ құжаттарының мақсаты мен қасиеттері

МАХ балл – 98, МІN балл -50

2-рейтинг сұрақтары:

  1.  ИСО 9000 енгізу артықшылықтары
  2.  Ұдайы жақсарту түсінігі
  3.  Сапа бойынша басшылық құрылымы.
  4.  Сапа саласындағы мақсатты әзірлеу
  5.  Сапа саласындағы саясат құрылымы
  6.  СМЖ құжаттар иерархиясы
  7.  Өнім сапасын қамтамасыз етудің тарихи кезеңдері
  8.  SMART әдісі
  9.  Сапа менеджмент жүйелерінде қолданылатын құжаттар түрлері.
  10.  СМЖ енгізудің кезеңдері
  11.  СМЖ енгізудің 1-ші кезеңі
  12.  СМЖ енгізудің 2-ші кезеңі
  13.  СМЖ енгізудің 3-ші кезеңі
  14.  СМЖ енгізудің 4-ші кезеңі
  15.  СМЖ енгізудің 5-ші кезеңі
  16.  СМЖ қажетті процесстер
  17.  ИСО 19011-2002
  18.  ИСО22000- 2000
  19.  OHSAS 18001:1999
  20.  ИСО 14000
  21.  SA 8000
  22.  «Миссия» дегенді қалай түсінесіз
  23.  Біріккен менеджмент жүйесі
  24.  ЭМЖ моделі

Оңай сұрақтар:

  1.  ИСО 9001:2000 халықаралық стандартының талаптары қандай ұйымдарға арналған?
  2.  ИСО 9001 стандартының атауы қандай?
  3.  ИСО 9001 стандартында «Басшылықтың жауапкершілігі» нешінші бөлім?
  4.  ИСО 9001 стандартында «Ресурстар менеджменті» нешінші бөлім?
  5.  ИСО 9001:2000 стандартының неше негізгі элементі бар?
  6.  Халықаралық стандарттарды кім әзірлейді?
  7.  ИСО 9001 стандарты неше бөлімнен тұрады?
  8.  СМЖ талаптары
  9.  СМЖ моделі
  10.  СМЖ қағидалары
  11.  ИСО 9000:2000 стандарттар кешенінің құрылымы
  12.  ҚР СТ ИСО  9000-2001
  13.  ҚР СТ ИСО 9001-2001
  14.  Сапаны үздіксіз жақсару PDCA циклі

 

БАҚЫЛАУ ҚОРЫТЫНДЫ ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ

1

Ұйымдастыру - дайындық кезеңінің ресімдеу құжаты

2

Қай жылы Тейлор сапаны басқарудың ғылыми принциптерін әзірледі?

3

СМЖ енгізудің неше кезеңі бар?

4

СМЖ  4-ші қағидасы?

5

СМЖ енгізу қажеттілігіне жатпайды?

6

СМЖ сертификатын алғаннан кейін жоғары басшылық

7

Жетілген нәтиже мен пайдаланылған ресурстар арасындағы байланыс?

8

Өлшеу ,талдау, жақсарту  ҚР СТ ИСО 9001:2001 нешінші бөлімі?

9

Нәтижелік дегеніміз не?

10

Ресурстар менеджментіне нелер кіреді?

11

Ұдайы жақсарту дегеніміз не?

12

Процестік тәсілдің артықшылығы?

13

СМЖ құжаттамасында не болу керек?

14

Процесстік тәсіл дегеніміз не?

15

СМЖ жүргізу үшін ең алдымен қызметкерлерді

16

СМЖ құжаттамалары

17

Жақсарту әрекеттері

18

Құжатталған процедура дегеніміз не?

19

Жазбаларды басқаруда жазбалар қандай болуы керек?

20

СМЖ енгізудегі кедергілер:

21

Бұл этапта жұмыс функциялары мен жауапкершілік әрбір жұмыскерлермен қатар цех басшылары мен мастерлеріне де жүктеледі.

22

Талаптарды белгілейтін құжаттар

23

Ұдайы жақсарту - ұйымда өзгеріссіз тұратын мақсат. Қағиданы қолдану кезінде, әдетте, мынадай іс-қимылдар қажет емес:

24

Сапа бойынша басшылыққа стандарт талаптарының орындалуына көз жеткізу үшін не құру ұсынылады?

25

Сапа бойынша басшылықты кім бекітеді?

26

Сапаға байланысты талаптардың орындалуына бағытталған сапа менеджментінің бөлігі.

27

СМЖ қажетті процесстер:

28

Ұйым СМЖ енгізгеннен кейін

29

Жоспарлау, орындау және басқару үшін қажетті құжаттарға жатады

30

Электронды құжаттаманың артықшылығы

31

Сертификат алғанның артықшылығына жатпайды

32

«Ұйым және олардың жеткiзушiлерi өзара тәуелдi, өзара пайда қарым-қатынасы екі тараптың құндылық құру мумкіндіктерін жоғарылытады» қайсы қағидаға қатысты:

33

″Алтын сапа″ конкурсы кай кезде өткізіледі?

34

Жетілген нәтиже мен пайдаланылған ресурстар арасындағы байланыс

35

Сапа саясатының екінші бөлімінде не көрсетіледі?

36

Кіріс мәліметтері ... керек

37

СМЖ жасау үшін біріншіден не болу керек?

38

Ұйымдастыру-дайындық кезеңін тағы қандай кезең деп атауға болады?

39

Сапа менеджмент жүйесінің неше қағидасы бар?

40

Қай жылы Белоруссиядан 3  ИСО 9000 әкелінді?

41

СМЖ-ң енгізудің 2-ші кезең?

42

Өнім сапасын қамтамассыз етудің қанша кезеңі бар?

43

Сапа менеджменті және экологиялық менеджмент жүйелері аудиті бойынша басшылық

44

СМЖ 3-ші талабы?

45

ҚР СТ ИСО 9001-2001 СМЖ талаптары стандартына сәйкес өнімнің өмірлік цикл процестері нешінші бөлім?

46

ИСО 9000: 2000?

47

Сапа дегеніміз не?

48

СМЖ талаптары?

49

Ұйымда қоршаған ортаны қорғау міндеті туралы құжат жасау?

50

Инфрақұрылымға  төмендегілердің қайсысы жатпайды?

51

Ішкі аудит кезінде төмендегілердің қайсысы бағаланады?

52

СМЖ құжаттарын әзірлеуді неден бастайды?

53

Барлық сипаттамалар талаптарға сай екендігі анықталатын дәреже

54

СМЖ құжаттама баспалдағы

55

Еңбекті қорғау және кәсіби қауіпсіздікке жауапты?

56

Сапа саласындағы саясатты жасауда нені анықтау керек?

57

Негізгі құжат болып табылады?

58

Сапа бойынша басшылықты кім бекітеді?

59

Сапа бойынша басшылық қайда бекітіледі?

60

PDCA Циклі. Процесстерді әзірлеу – бұл цикл?

61

Аудит бақылаулары дегеніміз не?

62

Ұйымдастыру- дайындық кезеңіне келесі жұмыс кірмейді?

63

Шухарт-Деминг PDCA циклі идеясы қай жылы пайда болды?

64

Әзірленіп, құжат түрінде ресімделген

65

Анық,жеңіл идентификатталатын және қалпына келтірілген болуы керек

66

Біріккен менеджмент жүйесіне кіретін стандарттарды көрсет?

67

Ұйым мыналарға қатысты тұтынушылармен байланысу үшін шараларды анықтап орындауы керек:

68

Сапа облысындағы мақсаттарды анықтағанға бағытталған және өнімнің өмірлік циклына қажетті операциялық үрдістерді және сапа облысында мақсаттарға жетуге арналған сәйкес анықтайтын сапа менеджментінің бөлігі.

69

Сапаға байланысты талаптардың орындалуына бағытталған сапа менеджментінің бөлігі.

70

СМЖ қажетті процесстер:

71

Сапа облысындағы саясатты жасау кезінде жоғарғы басшылық мынаны ескеру керек:

72

Сапаны жеке бақылау дамыған

73

Бұл этапта жұмыс функциялары мен жауапкершілік әрбір жұмыскерлермен қатар цех басшылары мен мастерлеріне де жүктеледі.

74

Жетілген нәтиже мен пайдаланылған ресурстарарасындағы байланыс

75

Талаптардың орындалып жатқанына сенімділік туғызуға бағытталған сапа менеджмент жүйесі бөлігі.

76

Қоғам дамуының этикалық және адамгершілік қағидаларына сәйкес келеді

77

Ұстаз және ақылшы, өзіне жауапкершілік алғысы келеді, жауапкершілікке ұмтылады, әкелік және аналық сезімдермен байланысты, басқа адамдар үшін қам жеп оларға көмектеседі:

78

Қай жылы Шухарт өндіріс процестерінің тұрақтылығы қамтамассыз етуге бағытталған революциялық идеяны ұсынды?

79

Аудит бағдарламасы дегеніміз не?

80

Ресурстар менеджментінің неше түрі бар?

81

СМЖ 6-ші қағидасы?

82

OHSAS 18001:1999 стандартының толық атауы?

83

СМЖ енгізу қажеттілігіне жатпайды?

84

Бұл этапта жұмыс функциялары мен жауапкершілік әрбір жұмыскерлермен қатар цех басшылары мен мастерлеріне де жүктеледі

85

ҚР СТ ИСО 9001-2001 стандартындағы өлшеу, талдау, жақсарту нешінші бөлімі болып табылады?

86

Деминг- Шухарт PDCA циклінің  А (Act) 4-ші  циклінің мағынасы?

87

Менеджментке жүйелі тәсілдеме қағидасын қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

88

СМЖ  құжаты қандай түрде болуы керек?

89

СМЖ жасау неге негізделеді

90

Адам ресурстары

91

Сапа менеджменті дегеніміз

92

Анық,жеңіл идентификатталатын және қалпына келтірілген болуы керек

93

Ұйым СМЖ енгізуде неге  көп көңіл бөлу керек?

94

СМЖ құжаттамасы қасиетіне жатпайды?

95

Бірінші аудитті кімнің қатысуымен жүргізу ұсынылады?

96

Сапа облысындағы мақсаттарды анықтағанға бағытталған және өнімнің өмірлік циклына қажетті операциялық үрдістерді және сапа облысында мақсаттарға жетуге арналған сәйкес анықтайтын сапа менеджментінің бөлігі.

97

Өнімнің өмірлік циклі СМЖ –ң нешінші талабы?

98

PDCA Циклі Жоспарлаған мәреге жетуді көздегенде бақылау нәтижелері қажет болса түзету керек– бұл қай цикл

99

Талаптардың орындалып жатқанына сенімділік туғызуға бағытталған сапа менеджмент жүйесі бөлігі

100

Сапаға байланысты талаптардың орындалуына бағытталған сапа менеджментінің бөлігі

101

Шығыс деректерінің кіріс деректеріне сәйкестігіне көз жеткізу үшін бағытталған шара?

102

Экологиялық менеджмент жүйесінің неше элементі бар?

103

Ұйымның ішінде арнайы оқытылған қызметкермен жүргізілетін аудит түрі?

104

ИСО 14000  бойынша құжаттаманы дайындаудағы пирамида үлгісі қай стандартқа ұқсас етіп әзірленген?

105

Жеткізушілермен өзара тиімді қарым-қатынастар қағидасын қолдануға қатысы жоқ:

106

Бұл этапта жұмыс функциялары мен жауапкершілік әрбір жұмыскерлермен қатар цех басшылары мен мастерлеріне де жүктеледі.

107

Жетілген нәтиже мен пайдаланылған ресурстар арасындағы байланыс

108

Әзірленіп, құжат түрінде ресімделген

109

Анық,жеңіл идентификатталатын және қалпына келтірілген болуы керек

110

СМЖ-ң неше элементі бар?

111

Талдаудың кіріс мәліметтері:

112

Ұйым мыналарға қатысты тұтынушылармен байланысу үшін шараларды анықтап орындауы керек:

113

Сапа облысындағы мақсаттарды анықтағанға бағытталған және өнімнің өмірлік циклына қажетті операциялық үрдістерді және сапа

114

Талаптардың орындалып жатқанына сенімділік туғызуға бағытталған сапа менеджмент жүйесі бөлігі.

115

Бұл этапта жұмыс функциялары мен жауапкершілік әрбір жұмыскерлермен қатар цех басшылары мен мастерлеріне де жүктеледі.

116

Сапаны жеке бақылау дамыған

117

Құжаттаудың міндеті?

118

Өнім сапасын қамтамассыз етудің неше тарихи негізгі кезеңдері бар?

119

СМЖ әзірлеуде негізгі жұмыс көлемі немен байланысты?

120

Сапа менеджменті

121

Сапа менеджментінің 5ші қағидасы?

122

PDCA  циклін кім шығарды?

123

Сапа менеджмент жүйесін сертификаттаудан кәсіпорыныңға келетін артықшылықтар:

124

Тиімділік дегеніміз не ?

125

СМЖ жауапкерлерді кім тағайындайды?

126

Инфрақұрылымға жатады

127

СМЖ сертификатын алғаннан кейін жоғары басшылық

128

СМЖ енгізудегі кедергілер:

129

Ұйым СМЖ енгізгеннен кейін

130

СМЖ әзірлеуде негізгі жұмыс көлемі немен байланысты?

131

Алға қойылған мақсатқа жетуге бағытталған қызметтерді кім орындайды?

132

Сапа менеджмент жүйесін сертификаттаудан кәсіпорыныңға келетін артықшылықтар:

133

Сапа облысындағы саясатты жасау кезінде жоғарғы басшылық мынаны ескеру керек:

134

Машина жасау кәсіпорынның негізгі өнеркәсіптік үрдісіне кіреді

135

Сапа саласындағы саясатта

136

Ұйым сәйкессіздіктердің себептерін, олардың қайтадан туындауын болдырмау мақсатында ... әрекеттерді қабылдауы керек

137

Ескертуші әрекеттерді талдауға талаптарды анықтау үшін

138

Сәйкеспейтін өнім дұрысталған кезде, талаптарға сәйкестігін бекіту үшін

139

ЕҰУ ректоры сапа  бойынша басшылыққа басшы ретінде  кімді бекітті

140

СМЖ жасау үшін біріншіден не болу керек?

141

Сапасын бағалау үшін ұйым

142

Сапа менеджменті дегеніміз

143

«Миссия» дегенді қалай түсінесіз?

144

Адам ресурстары

145

Мониторинг және өлшеуге жатпайды?

146

Тұтынушыға бейімделу қағидасын қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

147

Өнімнің өмірлік циклі дегеніміз не?

148

ИСО 9001 стандартының атауы қандай?

149

Біріккен  меннеджмент жүйесі дегеніміз не?

150

ИСО 9001: 2000 стандартының неше негізгі элементі бар?

151

OHSAS 18001: 1999 стандартының толық атауы?

152

Сапаны басқару саласындағы бүкіл әлемге танымал, бақылау картасын енгізген  американдық ғалым, статистик және сапаны басқару теориясы бойынша консультант

153

Құжатталған процедура дегеніміз не?

154

Миссия қандай сұраққа жауап беру арқылы сипатталады?

155

СМЖ  талаптары?

156

СМЖ 3-і талабы?

157

Сапаны басқару дегеніміз?

158

ҚР СТ ИСО 9001-2001 стандарты талаптарына сай сапа менеджмент жүйесі құжаттарын даярлау нешінші кезеңде іске асырылады?

159

Сапаны статикалық бақылау принциптерінің қалыптасу негізінде не жатыр?

160

Дәстүрлі сапаны бақылаудан жүйелі бақылауға көшу кезеңі қалай аталады?

161

Сертификаттау үшін СМЖ сәйкестігін растау ұйымына

162

СМЖ  кім енгізеді?

163

Сапа менелджменті және экологиялық менеджмент жүйелері аудиті бойынша басшылық

164

ИСО 9001 стандарты неше бөлімнен тұрады?

166

Ұйымның жұмыс істеп жатқан  СМЖ құжаттары тексеруден қай кезде өтуі керек...

167

PDCA Циклі. Орындалған істің жоспарланған нәтижелерге сәйкестігін бақылау – бұл цикл

168

Басшылық жауапкершілігі қай стандартта көрсетіледі

169

Сапа менеджмент жүйесінің үшінші қағидасы?

170

Стандарт СМЖ әзірлеу, енгізу және нәтижелілікті жақсарту кезіндегі қандай тәсілдемені қолдануға бағытталған?

171

«Проблемалардың 96% - дұрыс емес менеджмент жүйесінен, тек 4% - орындаушылардың қатесінен» деп бекіткен.

172

Өнімнің өмірлік цикліне кіріс деректерді көрсет?

173

Толық біріккен менеджмент жүйесін жасау және енгізу

174

Дәлдікті не арқылы қамтамасыз етеміз:

175

Сапаны басқару саласындағы жапон ғалымы

176

Қай стандартта басшылық жауапкершілігі көрсетіледі?

177

ИСО 14000 бойынша экологиялық аспекті дегеніміз не?

178

Сапа облысындағы мақсаттарды анықтағанға бағытталған және өнімнің өмірлік циклына қажетті операциялық үрдістерді және сапа облысында мақсаттарға жетуге арналған сәйкес анықтайтын сапа менеджментінің бөлігі

179

СМЖ жауапкерлерді кім тағайындайды

180

Инфрақұрылымға жатады

181

ИСО 9001 стандартында «Ресуртар менеджменті» нешінші бөлім?

182

Сапа саласында мақсаттар нақты және ұғынықты анықталған болуы тиіс:

183

Әрекеттерді немесе жетілген нәтижелер жайлы объективті түрдегі куәліктерді қамтитын құжаттар:

184

Тұтынушылар талаптарын орындау және сапа менеджменті жүйесін іске асыру үшін негіздер мен ресурстар бөлу:

185

Екі немесе одан да көп халықаралық стандарттар талаптарына жауап беретін және біртекті механизм ретінде жұмыс істейтін жалпы менеджменттің бөлігі.

186

ИСО 9001 стандартында «Басшылықтың жауапкершілігі» нешінші бөлім?

187

Ұйым қызметінің және нәтижелердің СМЖ немесе жетілдіру моделіне қатысты  жан-жақты және жүйелі түрдегі талдауы болып саналады:

188

Басшылық тарапынан талдаудың шығыс мәліметтері?

189

Сапа саласындағы саясатты әзірлеу кімнің міндетіне алатынын көрсетіңіз?

190

ИСО 14001 стандарты бойынша ЭМЖ  неше элементі бар?

191

Өлшеу, талдау және жақсартуға кіріс деректері?

192

Шығарылатын өнімге, оның түрі мен мөлшеріне тәуелсіз OHSAS 18001:1999 стандарттағы мазмұндалған талаптарды кімдер орындауға міндетті ?

193

Аудит көлеміне нелер кіреді?

194

Аудитті жүргізіп, техникалық сарапшыларға көмектесетін бір немесе бірнеше аудиторлар қалай аталады?

195

ИСО 9001:2000 халықаралық стандарттарының талаптары қандай ұйымдарға арналған?

196

Бәсекелес жеңісінің негізі:

197

ИСО 14000  бойынша берілген экологиялық аспектілер тізімі кез-келген ұйымға сай келеді ме?

198

Шығыс деректерінің кіріс деректеріне сәйкестігіне көз жеткізу үшін бағытталған шара?

199

ИСО 14000 ең бірінші талабы не болып табылады?

200

Егер сапа менеджменті жүйесі мен экологиялық менеджмент аудиті бір уақыт жүргізілсе, ол алай аталады?

201

Аудитті жүргізетін, қажет болса техникалық сарапшыларға көмектесетін бір немесе бірнеше аудиторлар?

202

Өлшеу, талдау және жақсартуға кіріс деректер?

203

Халықаралық стандарттарды кім әзірлейді?

204

Басқаруға жататын құжаттар

205

Кәсіпорынның экологиялық саясатына сәйкес қоршаған орта сипаттарын жақсартуға жету үшін экологиялық менежмент  жүйесін жетілдіру процесі

206

Аудит мақсаттары мен барлық бақылауларын қарастырылғаннан кейін аудиториялық топ әзірлейтін аудиттің шығыс деректері

207

SA 8000 стандарттың негігі мақсаты

208

Қоршаған ортаны басқару және оның экологиялық саясатын енгізу, дайындау үшін қолданылатын ұйым менеджмент жүйесінің бөлімі

209

Total Quality Management (TQM) (сапаны жалпы бсқару) дегеніміз не?

210

Ұйымның сапамен қамтамасыз ету бойынша шаралардың дұрыстығын тексеру үшін керек аудит түрі?

211

Құжаттама нақты орындаушыларға арналу керек

212

Бекітілген және енгізілген құжаттарды орындау және олармен қарастырылған жазба формаларын жүргізу:

213

СМЖ құжаттарын енгізуді аяқтаған соң Басшылықта:

214

СМЖ құру үшін ең алдымен не керек?

215

Әмбебап және меншік түрі, персонал саны, қызмет түрі мен шығарылатын өнім немесе көрсетілетін қызмет түріне тәуелсіз барлық ұйымдар үшін арналған:

216

Ұйымдастыру-дайындау кезеңі келесі жұмыстарды өткізуден тұрады:

217

СМЖ құруға қажетті қорға қажеттілікті бағалау (адами, материалдық, қаржы, уақыт) нешінші кезеңде іске асырылады?

218

Сапаның бар екендігі туралы сенімділікті құру

219

Сапа менеджмент жүйесін жасаудың факторлары:

220

Сапа менеджмент жүйесін енгізудегі жалпы құнға әсер етпейтін фактор:

221

Сапа менеджменті жүйесінің қағидаларына кірмейді:

222

Қызметкерлерге тиісті ресурстарды беру, жауапкершілік пен есеп беруді талап ете отырып, оқуына және еркін қимылдауына мүмкіндік беру» қайсы қағидаға қатысты:

223

«Бәрін білем деп оқуды тоқтатқан адам – ол жоғары жетістіктен таяды» қайсы қағидаға қатысты:

224

........- өзара байланысты процестер көрінісін, түсінігін және менеджментін ұйымның өз мақсаттарына жетудегі нәтижелілігі мен тиімділігіне қосылған үлестің жүйесі ретінде қарайды.

225

Ұйымда өзгеріссіз тұратын мақсат не?

226

Жобалау және әзірлеу кезінде ұйым мыналарды бекіту керек?

227

«Тиімді шешімдер негізінде берілген және іс-жүзіндегі ақпараттарға қисынды және түйсікті талдау жасау ұғымы бар» қайсы қағидаға қатысты:

228

Сапа менеджмент жүйесінің ИСО 9001 стандарт талаптарына сәйкестігін растайтын құжат

229

Дәстүрлі сапаны бақылаудан жүйелі бақылауға көшу кезеңі қалай аталады?

230

Сапа саласындағы саясат

231

Басшылықтың көшбасшылығы – ол әкімшілік қызмет емес. Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

232

ҚР СТ ИСО 9004-2001 стандарттарының атауы қандай?

233

Қызметкерлерді тарту қағидасын қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

234

Дәлдіктің түрлерін көрсетіңіз

235

Процестік тәсілдеме - қызметті және тиісті ресурстарды процестер сияқты басқарғанда өзің қалаған нәтижеге тиімдірек қол жетеді. Қағиданы қолдану, әдетте, мынадай іс-қимылдарда көрініс табады:

236

Еңбекті қорғау және кәсіптік қауіпсіздікке жауапты?М

237

Дәстүрлі сапаны бақылаудан жүйелі бақылауға көшу кезеңі қалай аталады?

238

СМЖ енгізуді аяқтау бойынша не  ұйымдастыру қажет?

239

Ішкі және сыртқы пайдалануға арналған СМЖ жайлы келісілген ақпаратты сипаттайтын құжат

240

Сапа бойынша басшылық жасау үшін қандай стандартты қолдануға болады?

241

Әрекеттер мен үрдістерді қандай тәртіппен жасау керектігі жайлы ақпаратты қамтитын құжаттар:

242

Деминг- Шухарт PDCA циклінің  C(check)  3-ші  циклінің мағынасы?

243

Жоғарғы басшылықтың алдына қойған талаптардың бірі – сапа облысында саясат пен мақсаттарды ескере отырып, СМЖ жарамдылығын, адекваттылығын, тиімділігін және нәтижелілігін тұрақты жүйелі түрдегі бағалауды өткізу

244

Сапа саласындағы саясатқа сәйкес келуі және өлшенетін болуы керек:

245

Қайсы талап өнімді өндірумен байланысты үрдістерді жоспарлауды, өнімді тұтынумен байланысты үрдістерді жобалау мен әзірлеуді, сатып алуларды, қызмет көрсетуді, мониторинг пен өлшеу үшін арналған қондырғыларды басқаруды қамтиды?

246

Құжаттаманы басқаруға жатпайды:

247

Өлшенетін болуы және сапа саласындағы саясатқа сәйкес келуі керек:

248

СМЖ-де талап етілген үрдестерді әзірлеп, енгізіп және жұмыс жағдайында ұстау керек, СМЖ-нің жұмыс істеуі туралы есепті беру керек:

249

Инфрақұрылымда мыналар жатпайды:

250

Қайсы талап ресурстармен қамтамасыз етуді, адам ресурстарын, инфрақұрылымды және өндірістік ортаны қамтиды?

251

СМЖ-ға қажетті процесстер:

252

Бір-бірімен байланысты, кірісі мен шығысы бар, анықталған ресурстар арқылы қолданылуы жасалатын қызмет түрі, бұл:

253

СМЖ құрудың екінші кезеңін ата?

254

Сапа саласындағы саясаты құрылымы?

255

СМЖ құрудың ұйымдастыру-дайындық кезеңін сипаттайтын  құжат:

256

Ұйым мүшелеріне СМЖ функцияларының реттілігін жеткізе білу, бұл:

257

Сапа саласындағы  мақсаттарға жетудегі әрекеттерді ұйымдастыру үшін  қолданылады:

258

Сапа саласындағы мақсатты бекітуде қолданылады:

259

Сапа бойынша басшылық құрылымы сәйкес келеді:

260

Процесстік тәсілдеменің шығыс деректері:

261

Кірісті шығысқа өзгерту үшін қажетті бір-бірімен байланысты бірігіп іске асырылатын қызмет түрлері:

262

Өнімнің өмірлік циклының процесстеріне жатпайды:

263

ИСО 14000 бойынша берілген экологиялық аспектілер тізімі кез-келген ұйымға сай келеді ме?

264

СМЖ сертификаты қанша мерзімге беріледі?

265

Сертификациялық аудитке дайындық кезінде:

266

ИСO 9001 халықаралық стандартын енгізу артықшылықтары

267

Құжаттар өзара байланысты болу керек

268

Құжаттамада ұйымдағы жұмыстардың күйі және барлық өзгертулер енгізілуі керек:

269

Сапа аймағындағы әкімшілік жетекшілігінің бағытын, есебін, міндетін және мақсатын анықтау және құжатты безендіру:

270

Ұйымдастыру-дайындық кезеңін сипаттайтын құжат:

271

СМЖ енгізуге кәсіпорынның ұйымдық жүйесін дайындау бойынша мақсатты бағдарлама құрастыру бойынша негізгі ережелер қандай стандартпен анықталған:

272

СМЖ енгізгенге дейін және енгізгеннен кейінгі кәсіпорын немен айырмашылық етеді?

273

Өз қызметіне СМЖ енгізген зертхананың ұйымдық құрылымның айырмашылығы неде:

274

СМЖ құжаттарына жатады:

275

СМЖ-ні жақсартатын басқарудың әр бір пәні бойынша не мүдделі болу қажет:

276

Төмендегі келтірілген СМЖ негіздерінің қайсысы дұрыс емес:

277

СМЖ қандай ыңғайға бейімделген:

278

СМЖ ішкі құжаттарына мына құжаттар жатпайды:

279

Сапа бойынша Саясат кімнің басшылығымен дайындалады:

280

Сапа бойынша Саясат туралы өтінішке не кіреді:

281

СМЖ-ні зертханаға енгізу бойынша мәселерді шешу барлық құралымдық бөлімшелерде қамтамасыз етілуі керек:

282

Өнім сапасын қамтамасыз етудің қанша тарихи кезеңі бар?

283

Өнім сапасын қамтамасыз етудің 1-ші кезеңі?

284

Қай кезеңде  жеке жұмысшылар арасында қалай болса солай цех басқармалармен ұсталар арасында сапаға жауапкершілікпен бөлінді?

285

Сапаны жекеше басқару дегеніміз?

286

Сапаны қабылдау кезіндегі бақылау

287

ИСО 9000 сериалы СМЖ

288

СМЖ енгізудің 1-ші кезeңі?

289

СМЖ енгізудің 2-ші кезeңі?

290

СМЖ енгізудің 3-ші кезeңі?

291

СМЖ енгізудің 4-ші кезeңі?

292

СМЖ енгізудің 5-ші кезeңі?

293

СМЖ енгізу компаниялар  мен ірі өндірісте қандай мерзімде дайындалады?

294

ҚР СТ ИСО 9004 стандарты кандай ұсыныстардан тұрады?

295

Сапа саласындағы саясатты әзірлегенде жоғарғы басшылық?

296

Ұйым басшылығы сапа саласындағы саясат, мақсаттар және оларға жету сұрақтары жөнінен анықтап енгізуі тиіс?

297

Жалпы деректер бөлінеді:

298

СМЖ-ң кай қағидасы проблемаларды шешудегі рөл мен жауапкершілікті анықтайды

299

СМЖ үлгісін жасауда негізге алынды

300

Өнімнің өмірлік циклының процесстерін жоспарлаған кезде ұйым бекіту керек

Құрастырушы автор__________________________ Ермаханова Ф.Р.

Факультеттің ОӘК ұсынылды «___»_________2013ж., хаттама №______,

ОӘК төрағасы _____________________Ахмедьянов А.У.

Кафедра меңгерушісі ________________ Ниязбекова Р.К.

ЕҰУ Ф 703-09-12 Оқу-әдістемелік құралы. Үшінші басылым




1. И по-звериному воет людьё человек в повести А И Солженицына Один день Ивана Денисовича
2. Лабораторная работа 2 2 часа Цель работы овладение навыками построения простейших имитационных м
3. Многомерная типология аспирантов
4. 59h cm Floss Used for Full Stitches- Symbol Str
5. Учебное пособие- Основные понятия языка программирования Турбо Паскаль
6. Неформальный справочник по системам управления проектами
7. Оценка эффективности деятельности предприятия
8. Реферат- Використання додаткового матеріалу на уроках природознавства
9. Реферат Экология почвы
10. Вера проявляется на различных уровнях душевного и духовного
11. Детские жаропонижающие и болеутоляющие препараты.html
12. Экономическая конкуренция ~ это не война а соперничество в интересах друг друга
13. Тюрко-монгольское летосчисление
14. Тема- АНАЛИЗ ТРУДОВЫХ РЕСУРСОВ Задача 1
15. Реферат- Антропогенез
16. Поэтому возникает потребность в их классификации объединении в определенные группы
17. Рассказ о Твардовском
18. тема отсчета. Способы описания движения материальной точки
19. Западном регионе
20. только его приверженцы удостоятся вечного спасения тогда как все иные люди будут навеки прокляты и осужде

Материалы собраны группой SamZan и находятся в свободном доступе