Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
35. Полесская свадьба. Варианты свадебной обрядности.
ВЯСЕЛЛЕ, комплекс абрадаў і звы-аяў у спалучэнні са шматлікімі фальклорнымі элементамі (песні, музыка, танцы, гульні, прыгаворы і інш.), якія суправаджаюць урачыстасць заключэн ня шлюбу і з'яўляюцца няпісаным юрыдычным актам зацвярджэння новай сям'і. Жывучасць вясельнай абрад- насці тлумачыцца вял. важнасцю сям'і, звязанай з асноўнай умовай існавання народа — яго ўзнаўленнем. Згодна з паслядоўнасцю абрадавых дзеянняў традыцыйнае бел. В. падзяляецца, хоць і не заўсёды выразна, на тры асноўныя часткі: давясельную, або падрыхтоўчую (выглядзіны, даведкі, сватанне, запоины, аглядзіны, заручыны); уласна вясель- ную (суборная субота, каравай, пасад, прыезд дружыны маладога да маладой. шлюб, нераезд да маладога, камора, пасаг, завіванне, выпрабаванне здольнасцей і характару маладой, падзел каравая, адорванне маладых); паслявясельную (цыганы, пярэзвы). У некаторых мясцовасцях суборную суботу і выпечку каравая лічаць падрыхтоўчай часткай В. У агульным цыкле В. значэнне гэтых частак неаднолькавае. Давясельная частка мае пераважна фармальна-бытавы характар, у час яе афармляецца па- гадненне паміж бацькамі маладых пра заключэнне шлюбу. На гэтым этапе ра зам з побытавымі выконваюцца нека- торын традыцыйныя звычаі і абрады, без якіх пагадненне і інш. падрыхтоў- чыя акты не маюць неабходнай сілы. Паводле паходжання звычаі і абрады падрыхтоўчай часткі, як і сама пад- рыхтоўчая частка, належаць да параў- налыіа позніх састаўных элементаў бел. вясельнай абраднасці. Уласна В. займае галоўнае месца ў традыцыйнай вясель- най абраднасці і характарызуецца багаццем цырымоній, якія адбываюцца ў гэты час. Цэнтр. абрадам, уласна В., з'яўляецца звядзенне маладых, якое за- мацоўвае іх шлюб і злучае на ўсё жыц- цё. Заключная частка вясельнага цыкла мае пераважна гульнёвы характар.
Беларускае В. даволі поўна захоўвае стараж. слав. элементы, якія атрымалі ў ім сваё далейшае развіццё. Тлума- чыцца гэта
ў першую чаргу развітым у беларусаў культам продкаў, а таксама ў значнай ступені існаваннем розных веравызнанняў і абыякавасцю сялян да царквы.
У сялянскім жыцці шлюб адбываўся даволі рана: хлопец жаніўся ва ўзросце 19 — 20 год, дзяўчына выходзіла замуж у 17 — 18 год. Такі ранні шлюб тлумачыцца ўмовамі сялянскага жыцця. У большасці выпадкаў пры шлюбе не ўлічваліся ўзаемныя пачуцці маладых. Бацькі выбіралі нявесту для сына, атрымаўшы згоду толькі яе бацькоў.
В. з яго абрадамі, паэтычнай, му зычнай і харэаграфічнай творчасцю выяўляе рысы нацыянальнага характару, адлюстроўвае развіццё розных грамадскіх уяўленняў, паняццяў, светапогляду і ідэалаў народа. Падобна драма- тычнаму твору, яно мае завязку, кульмінацыю і развязку. Як і драма, вясельны сцэнарый падзяляецца на асобныя акты (этапы), сцэны (абрада- выя дзеянні). У вяселыіым прадстаў- ленні кожны ўдзельнік (дзейная асоба) выконвае сваю ролю і толькі так, як патрабуюць таго нар. светапогляд, тра- дыцыя і этыкет. Кожнаму прысутнаму на В. адводзена пэўная роля з адпавед- най абрадавай назвай (маладая, або княгіня, малады, або князь, сват і свацця, дружка, запарожцы і г. д). Тэрміналогія дзейных асоб вель- мі складаная і мае лакальныя адрозненні. Спецыяльныя назвы маюць таксама розныя абрадавыя рэаліі і дзеянні.
Самая актыўная роля ў В. належыць маці, брату, дзядзьку з боку маці (свату) маладых.
Характэрная рыса бел. В. — наяўнасць у ім стараж. рэлігійна-абрадавых і сацыяльна-бытавых элементаў, якія ўзыходзяць да эпохі матрыярхату і захоўваюць перажыткі і водгукі татэмістычных вераванняў і культаў. Ад эпохі родаплемяннога побыту вялі сваё паходжанне дзве стараж. формы заключэння шлюбу — выкраданне і купля-продаж нявесты, якія пазней былі заменены шлюбам на дамоўленасці. Выкраданне маладой (некалі «драма жыцця») з цягам часу ператварылася ў традыцыйную абрадавую гульню.
Асобныя кампаненты структуры В. (слова, пластыка, музыка) развіваліся нераўнамерна. Абрадавае дзеянне ўзнікла раней, чым мастацкія элементы. У праславянскі перыяд абрад В. складаўся з адносна невялікай колькасці магічных дзеянняў, сэнс якіх раскры- валі кароткія песні заклікальнага і эратычнага зместу. Пасля 14 ст. над уздзеяннем гіст. умоў жыцця бел. на- рода складваўся і стылістычна афарм- ляўся вобразна-тэматычны пласт асноў- нага фонду бел. вясельнай паэзіі. На пач. 17 ст. В. ўяўляла сабой шмат- састаўны абрад з элементамі стараж. магіі, складанае драматычнае дзеянне з шэрагам разнастайных сцэн, мноствам дзейных асоб і яшчэ большай колькасцю гледачоў. Стварэнне розных відаў вя- сельнай абраднасці, яе функцыяналь- ная перабудова і ўскладненне адбыва- лася адначасова з развіццём побыту, сацыяльна-эканам. умоў жыцця бел. на- рода, грамадскай самасвядомасці і мы- слення. Разлажэнне патрыярхальнай абшчыны і ўзмацненне класавай ды- ферэнцыяцыі, змяненне ў сувязі з гэтым светапогляду народа прывяло да паслаб- лення некаторых практычных функцый вясельнага абраду, страты перша- пачатковага значэння асобных яго ры- туалаў, магічных дзеянняў або іх пера асэнсавання і адпаведных трансфарма- цый у песенным складзе. На вяселыіы абрад уплывалі свецкія і рэлігійныя традыцыі. У 19 ст. з развіццём капі- талістычнага спосабу вытворчасці і рас- падам патрыярхальнай сям'і ў бел. В. паявіліся новыя матывы: павышаная ўвага да пасагу, нязгода маладых з існуючым сямейным укладам і г. д. В. набыло і нямала эстэтычных улас- цівасцей, якія паступова ў працэсе гіст. развіцця пашыраліся па меры страты абрадам сувязей са стараж. формай жыцця. Відовішчны бок вясельнага аб- раду меў для народа не меншае значэнне, чым гаспадарча-эканамічны або абрадава-магічны. Адпаведна і паэтыч- ныя творы, што суправаджалі вясель- ны абрад, вызначаліся разнастайнасцю зместу і формы. Пры гэтым многае ў іх, адлюстроўваючы рэальнае жыццё, выконвала абавязковую сцэну абрада- вага дзеяння з яго магічнай традыцый- най зададзенасцю. Усім элементам вя- сельнага дзеяння характэрна дэталёва распрацаваная сімволіка.
Сучаснае бел. В. захавала лепшыя нар. традыцыі і звычаі, пазбавілася рэ- лігійных элементаў і ўстарэлых абра- даў. В. стала грамадзянскім святам на- раджэння новай сям'і, якая грунтуецца на ўзаемным каханні, сацыялыіым і юрыдычным раўнапраўі мужчыны і жанчыны. У першыя гады Сав. улады паявіліся «чырвоныя» вяселлі. Але яны не прывіліся, таму што не мелі глыбокай эмацыянальнай насычанасці, цалкам адмаўлялі старую абраднасць. У наш час папулярызуецца камсамольскае В. Многія элементы традыцыйнага В. вы- палі, а само яно набыло пераважна гульнёвы характар. Урачыста адбыва- ецца рэгістрацыя шлюбу ў сельсавеце, Доме ці Палацы шлюбу. В. часта спраў- ляецца ў рэстаране з аркестрам. Ма- ладыя едуць у ЗАГС (сельсавет) на лег- кавых машынах, упрыгожаных стужка- мі, лялькамі і г. д. Сваты перавя- заны традыцыйнымі ручнікамі. Некато- рыя этапы традыцыйнага В. захоўваюц- ца, але ў рознай мясцовасці не ў ад- нолькавай ступені. Бываюць і ў наш час заручыны, суборная субота, прыезд ма- ладога да маладой, гулянне ў хаце маладой, велічанне, адорванне, пераезд да маладога, гулянне ў яго хаце, дзя- ленне каравая (торга), «цыганы», пя- рэзвы. Паўсюдна захоўваюцца сустрэча маладых бацькамі хлебам-соллю і абрад выпечкі каравая. Склаліся новыя цыры- маніялы, якія суправаджаюць В.,— ускладанне маладымі кветак да Вечнага агню, номнікаў сав. воінам і парты- занам.