Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
1.АЖ өмірлік циклдің кезеңдері: талаптарды анықтау, логикалық жобалау, физикалық жобалау и енгiзудi жоспарлау
Ақпараттық жүйе – экономикалық объектіні басқаруға қажетті ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу және шығарып беру жүйесі. АЖ – ақпараттық жүйе жобасы мен ақпаратты есептеу жүйесінен тұратын күрделі жүйе.
Ақпараттық жүйені жобалау – ұзақ мерзімді және динамикалық үрдіс. Қазіргі уақытта қолданылатын жобалау технологиялары жүйені кезеңдік жасауды ұсынады. АЖӨЦ дегеніміз - ААЖ–ні (автоматтандырылған ақпараттық жүйе) жасау қажеттілігінен бастап оның келесі сатысына көшу уақытымен бітетін кезең. Мемлекеттік стандарт жасайтын ұйымдардың ұсынысы бойынша ISO 9646, ISO 12119, ANSI | IEEE 100P .
АЖӨЦ (өмірлік цикл) келесі кезеңдерден тұрады:
Кез келген мәлiмет "өмiр уақытына" ие.Ол қысқа мерзiмдi (калькуляторының есептеулер өткізілген процесі жадында) немесе белгілі уақыт ағымында (қандай да бір мәлiмет әзiрлеуде) немесе өте ұзақ (маңызды дербес, коммерциялық, қоғамдық немесе мемлекеттік мәлiметтерді сақтауда) бола алады.Бұл уақыт аралықтары мәлiметтiң өмірлік циклдерiн анықтайды. АЖ тiршiлiк циклы мәлiметтiң тiршiлiк циклдасының туындысы, ақпараттық өнiмдер және қызметтер мен техникалық құралдар болып табылады.
Ақпараттық жүйелердің өмірлік циклы - бағдарламалық өнімді құруға шешім қабылданған уақыттан осы бағдарламаны іске қосып, толық эксплуатации жасау уақыт периоды. Бұл цикл – бағдарламалық өнімді құру және дамыту циклі.
АЖ өмірлік циклінің моделі – қолданбалы программалық қамсыздандыруды жасау, эксплуатациялау және сүйемелдеу үрдісінен, жұмысынан және тапсырмасынан тұратын, жүйе өмірін оған қойылатын талаптардан бастап оның қолданылуы тоқтағанға дейін қамтитын құрылым.
2.АЖ өмір циклдың кезеңдерi.
Ақпараттық жүйені жобалау – ұзақ мерзімді және динамикалық үрдіс. Қазіргі уақытта қолданылатын жобалау технологиялары жүйені кезеңдік жасауды ұсынады. АЖӨЦ дегеніміз - ААЖ–ні (автоматтандырылған ақпараттық жүйе) жасау қажеттілігінен бастап оның келесі сатысына көшу уақытымен бітетін кезең. Мемлекеттік стандарт жасайтын ұйымдардың ұсынысы бойынша ISO 9646, ISO 12119, ANSI | IEEE 100P .
АЖӨЦ (өмірлік цикл) келесі кезеңдерден тұрады:
1.Жоба алдындағы кезең;
2.Жобаны әзірлеу кезең;
3Жобаны пайдалануға беру кезеңі;
4.Жаңа сатыға көшу кезеңі
1.Жоба алдындағы кезеңде екі құжат дайындалады:
а) Техника - экономикалдық тұжырымдама (ТЭТ)
б) Техникалық тапсырма (ТТ)
ТЭТ пәндік аймағының мамандарымен жасалады және де қызмет қағазы ретінде басқарма бөліміне жіберіледі. Бұл құжаттың ішінде АЖ жасау қажеттілігі, оның мақсаты, ол жұмысты жүзеге асыру үшін керекті қаржылар жиынтығы дәлелденеді. ТЭТ бойынша дұрыс шешім қабылданған жағдайда пәндік аймағы мамандарына ТТ құжатын жасауға бұйрық беріледі. Бұл құжаттың ішінде мекеме жұмысының талдауы, оның құрылымы және де керекті ААЖ сипаттамасы беріледі. ТТ рәсімделіп, мамандар мен басқарушы жағынан қол қойылып заңды құжат деп саналады. Бұл құжат ААЖ–ні әзірлеушілерге ұсынылады. Жобаның орындаушысы табылған жағдайда АЖӨЦ-нің екінші кезеңі басталады.
в) Эскиздік жобалау болашақ ААЖ-нің қандай да бір клмпьютерлік үлгісін алу мақсатында мәліметтерді құрылымдауды ұсынады.
2.Жобаны әзірлеу кезеңі екі шағын кезеңнен тұрады:
- Техникалық жобалау;
- Жұмыс жоблауы;
Техникалық жобалау кезеңінде келесі жұмыстар орындалуы тиісті:
Бұл құжатта заңды құжат деп есептеледі және келесі жұмыстардың орындалуын талап етеді:
а) Программа жасау және оны өңдеу;
б) Дайын программаны пайдаланушыға тапсыру және де толық нұсқауларды дайындау;
в) Жобалау кезеңінде тәуекел болжам жасау және де жоспарланбаған шығындарды талдау.
Жұмыс жоспарлау кезеңі «тапсыру-қабылдау акті» құжаты арқылы тәжірибелі қолдануға тапсырылады.
3.Жобаны пайдалануға беру кезеңі, екі шағын кезеңнен тұрады:
Орындаушылар өндіріске қажетті прграмманы құрғаннан кейін, тапсырысшы оны тексереді. Тексергеннен кейін тапсырысшыларды толық қанағаттандырса, онда программа өндірістік пайдалану кезеңінде қолданылады. Уақыт өте келе бұл программаның қызмет көрсету функциялары ескіре бастайды, енді пайдаланушылар бұдан жақсы программаны талап етеді. Осы кезден бастап жаңа сатыға өту кезеңі басталады.
4.Жаңа сатыға өту кезеңінде келесі есеп беру формалары дайындалады:
3)АЖ жобалаудың құрылымдық әдістемелері: Апараттық жүйелердің жобалаудың құрылымдық әдістемелері – АЖ мемлекеттік стандартпен қарастырылған жобасы, құжаттаманы сипаттаумен жинақтау ережесінің белгілері аясындағы құру процесіндегі түсінігінде, яғни архитектураның құрылатын жүйенің функционалдық құрылымы мен алгоритмінің бір мағыналық түсінігінің сипаттамасы.Осы тұрғыдан бастап жобалау АЖ тіршілік циклдің түрлі кезеңдерінде жобалық шешімдерінің дәйекті нысандалуына алып келеді: техникалық және жұмыстық жобалаудың талаптарын жоспарлау мен талдау, АЖ енгізу және пайдалану. Ақпараттық жүйелерді жобалаудың құрылымдық әдістері – бұл жобалаудың сәйкес жабдығын қолдану арқылы ақпараттық жүйелерді құру әдістері. Ақпараттық жүйелерді жобалауда тиімді әдістер мен жабдықтарды қолдану сапалы жүйені құруға мүмкіндік береді. Жобалау әдістері 3-ке бөлінеді:
1.Ерекше
2.Типтік
3.Автоматизацияланған.
Ақпараттықт жүйелерді жобалау обьектілері жеке элементтер немесе олардың функционалдық және қамтамасыз ететін бөліктердің кешені болып табылады.Сонымен дәстүрлі декомпозицияға сәйкес міндеттер, міндеттердің кешенімен басқару функциясы функционалдық элементтері болады. АЖ қамтамасыз ету бөлігінің элементтерімен олардың ақпараттық бағдарламалық жүйені техникалық қамтамсыз ету кешендері жобалау обьектісі болады. Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар әдетте әзірлеу процестерінде өзгертілетін,іріктеуі болжалды пайдаланушылар тарапынан қойылатын талаптардың негізінде іске асырылатын АЖ-ды жүзеге асыру әдістердің ауқымды жиынтығын білдіреді.
АЖ жобасын нақты бағдарламалық-техникалық ортада АЖ-ды құру мен пайдалану жөнінде жобалау шешімдерінің сипаттамасы берілген жобалық-конструкциялық және технологиялық құжаттама деп түсінеміз. Жобалаудың мақсаты болып АЖ-ны тиімді жобалау мен өз мамандық есептерін және орындау мен басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін ЭЕМ- нің нақты эконмикалық обьектісімен комуникация құралдарын дамыту ортасында қолданылатын мамандармен автоматтандырылған ақпараттық технологияларды арасында өзара тығыз қызметті қамтамасыз ету болып табылады. Ақпараттық жүйенің құрылымы– бұл ақпараттық жүйенің элементтері мен ішкі жүйелерінің өзара байланыстарының ішкі кеңістіктегі уақытша тұрақты бір тәртіппен құрылуының арқасында, сол ішкі жүйелердің функционалдық міндетінің анықтала түсуі және олардың сыртқы ортамен байланысы. Ақпараттық жүйелер құрылымы бойынша функционалды және жабдықтаушы бөлімнен тұрады.
4. IDEV және DFD үлгiлерді өңдеу
Жүйенi IDEF0 арқылы сипаттау функционалдық үлгi деп аталады.Функционалдық үлгi табиғи және графикалық тілде де қолданылытын бизнес-процестерді сипаттауға арналған.Нақты жүйе туралы мәліметті жіберуде графикалық тілдің бастау көзі IDEF0-дің өзі болып табылады.Әрбiр IDEF0 диаграммаларда блоктер және доғалар болады.Блоктар үлгi жасалатын жүйенiң функцияларын суреттейдi. Доғалар блоктарді бiрге жалғастырады және оларды өзара арасында әрекеттестіреді және өзара байланыстырады.
IDEF0 диаграммада блоктың кемiнде үш болуын және алтыдан аспауын талап етедi. Бұл шектеулер диаграмма мен үлгiнi оқу, түсiну және қолдану түсінікті болу үшiн күрделiлiк деңгейін қолдайды.
IDEF3 — жүйедегі болатын модельдеу методологиясы және процесстерді құжаттау стандарты. IDEF3 модельдеу методогиясы IDEF отбасылық стандартының бөлігі болып табылады. Ол 1980жылдарда АҚШ-тың жабық ВВС жобасы үшін жасалған болатын. Бұл методология орындалатын әрекеттердің реттілігі қажет болғанда ,бірбіріне тәуелділігін түсіну үшін арналған. IDEF3 АҚШ-та федералды стандартқа қол жеткізбесе де, ол жүйелік аналитиктердің арасында IDEFO функционалды модельдеуіне қосымша түрде(декмопозиция диаграммасына)кең қолданылады.
DFD методологиясы: DFD (Data Flow Diagrams ) методологиясы- деректер ағындарының диаграммасы,бұл ақпаратты өңдеу процессінің көрсетілім әдiсi. Методологияның авторлары Гейн және Сарсон оны IDEF0-ден тәуелсiз жасады. Бұл әдiс, IDEF0-ге қарағанда стандарттамаған.
5.АЖ жобалаудың құрылымдық әдістемелері: Апараттық жүйелердің жобалаудың құрылымдық әдістемелері – АЖ мемлекеттік стандартпен қарастырылған жобасы, құжаттаманы сипаттаумен жинақтау ережесінің белгілері аясындағы құру процесіндегі түсінігінде, яғни архитектураның құрылатын жүйенің функционалдық құрылымы мен алгоритмінің бір мағыналық түсінігінің сипаттамасы.Осы тұрғыдан бастап жобалау АЖ тіршілік циклдің түрлі кезеңдерінде жобалық шешімдерінің дәйекті нысандалуына алып келеді: техникалық және жұмыстық жобалаудың талаптарын жоспарлау мен талдау, АЖ енгізу және пайдалану. Ақпараттық жүйелерді жобалаудың құрылымдық әдістері – бұл жобалаудың сәйкес жабдығын қолдану арқылы ақпараттық жүйелерді құру әдістері. Ақпараттық жүйелерді жобалауда тиімді әдістер мен жабдықтарды қолдану сапалы жүйені құруға мүмкіндік береді. Жобалау әдістері 3-ке бөлінеді:
1.Ерекше
2.Типтік
3.Автоматизацияланған.
Ақпараттықт жүйелерді жобалау обьектілері жеке элементтер немесе олардың функционалдық және қамтамасыз ететін бөліктердің кешені болып табылады.Сонымен дәстүрлі декомпозицияға сәйкес міндеттер, міндеттердің кешенімен басқару функциясы функционалдық элементтері болады. АЖ қамтамасыз ету бөлігінің элементтерімен олардың ақпараттық бағдарламалық жүйені техникалық қамтамсыз ету кешендері жобалау обьектісі болады. Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар әдетте әзірлеу процестерінде өзгертілетін,іріктеуі болжалды пайдаланушылар тарапынан қойылатын талаптардың негізінде іске асырылатын АЖ-ды жүзеге асыру әдістердің ауқымды жиынтығын білдіреді.
АЖ жобасын нақты бағдарламалық-техникалық ортада АЖ-ды құру мен пайдалану жөнінде жобалау шешімдерінің сипаттамасы берілген жобалық-конструкциялық және технологиялық құжаттама деп түсінеміз. Жобалаудың мақсаты болып АЖ-ны тиімді жобалау мен өз мамандық есептерін және орындау мен басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін ЭЕМ- нің нақты эконмикалық обьектісімен комуникация құралдарын дамыту ортасында қолданылатын мамандармен автоматтандырылған ақпараттық технологияларды арасында өзара тығыз қызметті қамтамасыз ету болып табылады. Ақпараттық жүйенің құрылымы– бұл ақпараттық жүйенің элементтері мен ішкі жүйелерінің өзара байланыстарының ішкі кеңістіктегі уақытша тұрақты бір тәртіппен құрылуының арқасында, сол ішкі жүйелердің функционалдық міндетінің анықтала түсуі және олардың сыртқы ортамен байланысы. Ақпараттық жүйелер құрылымы бойынша функционалды және жабдықтаушы бөлімнен тұрады.
6.АЖ жобалаудың объект-бағыттылған әдістемелері
АЖ-ді жобалаудың әдісі дегеніміз нақты анықталған нотацияларды қолданып әзірленетін жүйенің әртүрлі аспектілерін сипаттайтын модельдерді жасаудың процестерінің жиынтығы.
Әдіс мынандай құраушылардың жиынтығы ретінде анықталады.
1)Концепциялар және теориялық негіздер.Бұндай негіздер ретінде құрылымды немесе объектіге бағытталған тәсіл қарастырылады;
2)Жобаланатын жүйенің тәртібінің динамикасының және статикалық құрылымының модельдерін тұрғызуда қалданылатын нотациялар; әдетте нотациялар ретінде графиктік диаграммалар қолданылады, себебі олар неғырлым көрнекті және қабылдауға қарапайым.
(Мысалы: мәліметтер орнының диаграммалары, “мән-байланыс” диаграммасы-құрылымдық тәсілде, ал 0-ге бағытталған тәсілде қолдану қолдану нұсқаларының диаграммалары, кластар диаграммасы).
3) Әдістің практикалық қолданысын анықтайтын процедуралар: модельдерді тұрғызу тізбектілігі және ережелері, нәтижелерді бағалауда қолданылатын критерийлер. Жобалаудың әдіснамасы ОЦ-дің процестерңн орындауды қамтамасыз ететін нақты технологиялар және олардың қолданылатын стандартты әдістемесі және аспаптық құралдары арқылы жүзеге асырылады.
АЖ объектілері өндіріс құралдары ,еңбек нәрселері және орындушылар деп аталады.Ірі типтерге топталады объект қасиеттері деп уақыттың кез келген сәтінде объектінің жағдайын мінеждейтін қандайда бір шама.
Объектілер құрылымдағы аналогияны қоюмен байланысты бір кластың объектілері сипатталады.Кез келген бір типке жататын объектілер, осы типке сәйкес келетін қасиеттер қатарын құрайды.Осы принцип қасиеттердің із басарлық мұралануы деп аталады. Уақыт бойынша қызметтік жайылуы объектілердің өзара әрекеттестігі ұғымына сәйкес келеді.Сонымен бірнеше объектілердің уақыт бойынша кеңістікте өтетін қандайда бір процеске қатысу фактісі объектінің өзара әрекеттестігі деп аталады.Өзара әрекеттестіктің қасиеті деп объектілердің бірлескен мінез құлқын сипаттайтын қасиеті,бірақ бұл қасиет жекеленалғанда бір де бі объектіде бола алмайды.
7. Объект-бағыттылған жобалаудағы класстар диаграммаларын өңдеу
Класстар диаграммасы (class diagram) — атрибуттары мен операциялары бар класстар сияқты үлгінің ресми түрдегі немесе статикалық элементтерінің жиынтығы және де оларды байланыстыратын қатынастар ұсынылған UML тілінің диаграммасы.
Класстар диаграммасы жүйе үлгісінің статикалық құрылымын объектлі- бағытталған программалаудың класстар терминологиясында ұсыну үшін арналған. Бұл диаграмма туралы айтқан кезде, жобаланатын жүйенің статикалық құрылымды үлгісін меңзейді, яғни уақытқа тәуелсіз жүйенің логикалық үлгісінің мұндай құрылымдық өзара байланысының графикалық көрінісі.
Класс — бірдей атрибуттары, операциялары және басқа класстардың объектілерімен қатынастары бар көптеген бірыңғай объектілердің абстрактілі сипаттамасы.
Графикалық түрде класс UML тілінің нотациясында бөлімдер немесе секцияларға көлденең сызықтармен қосымша бөлінуі мүмкін тікбұрыш формасында бейнеленеді (1-сур.). Бұл секцияларда класс аты, атрибуттар және класс операциялары нұсқала алады.
Диаграмманы құрудың бастапқы кезеңдерінде жеке класстар жай тікбұрышпен белгілене алады, онда сәйкес класстың аты (1, а-сур.). Диаграмманың жеке компоненттерін жоспарлау өлшемі бойынша класстарды сипаттау атрибуттармен (1,б-сур.) және операциялармен (1, в-сур.) толықтырылады. Төртінші секция (1, г-сур.) міндетті емес және анықтамалық сипаттағы қосымша ақпаратты орналастыру үшін қызмет етеді, мысалы класстарды алып тастау немесе шектеулер туралы.
Класс атрибуттары: Атрибут (attribute) — осы класстың жеке объектілерін қабылдай алатын мәндер жиынтығын сипаттайтын класстың мазмұндық сипаттамасы.Класс атрибуты осы класстың барлық объектілері үшін ортақ болып табылатын жеке қасиеттер немесе белгілерді көрсету үшін қызмет етеді. Класс атрибуттары класс тікбұрышының екінші секцияның жоғарғы бөлігіне жазылады. Класстың жеке атрибутының жалпы жазу форматы келесідей:
<көріну кванторы> <атрибут аты> [қысқалығы] :
<атрибут типі > = <бастапқы мән> {қасиет-қатары}.
Көріну (visibility) — класс элементін сипаттаудың сапалы мінездемесі, ол үлгінің басқа объектілерінің берілген класстың өзін-өзі ұстауының жеке аспектілеріне ықпал ету сияқты потенциалды мүмкіндігін сипаттайды.
Класс операциялары. Операция (operation) - бұл өзінің клиентінің талабы бойынша әрбір класстың данасына немесе объектісіне берілетін қызмет, ол орнына басқа объектілер, сондай-ақ бұл класстың даналары да қызмет ете алады.
Класс операциясы класс тікбұрышының үшінші секцияның жоғарғы бөлігіне жазылады, оны жиі операция секциясы деп атайды. Операциялар жиынтығы берілген класстың барлық объектілерінің өзін ұстауының функционалды аспектісін сипаттайды. Класс жеке операциясының жалпы форматы келесідей:
<көріну кванторы> <операция аты>(параметрлер тізімі):
<мәнді қайтаратын тип өрнегі> {қасиет-қатары}
Көріну кванторы класс атрибуты жағдайындағыдай, мүмкін болатын төрт мәннің біреуін қабылдай алады және сәйкесінше, арнайы символдың не кілттік сөздің көмегіменбейнеленеді.
"+" символы жалпы қол жетімді (public) типті көріну аймағы бар операция белгіленеді. "#" символы қорғалған (protected) типті көріну аймағы бар операция белгіленеді. "-" символы жабық (private) типті көріну аймағы бар операцияны белгілеу үшін қолданылады. Және ақырында, "~" символы пакеттік (package) типті көріну аймағы бар операцияны белгілеу үшін қолданылады.
Шартты графикалық белгілеулердің орнына сондай-ақ, тиісті кілттік сөзді жазуға болады: public, protected, private, package.
Параметрлер тізімі үтірмен бөлінген формалды параметрлердің тізімі болып табылады, олардың әрқайсысы өз кезегінде, келесідей түрде көрсетіледі:
<параметр бағыты> <параметр аты>:
<тип өрнегі> =<келісім бойынша параметр мәні>.
Параметр (parameter) — өзгеруі, жіберілуі немесе қайтарылуы мүмкін айнымалы операция спецификациясы.Параметр аттан, типтен, бағыттан және келісім бойынша мәннен тұра алады.Мән қайтаратын тип өрнегі содай-ақ, сәйкес операция орындалғаннан кейін объектімен қайтарылатын мәндер туралы мәліметтер типін нұсқайды. Мән қайтаратын типтің екі нүктесі және өрнегі түсірілуі мүмкін, егер операция ешқандай мән қайтармаса. Қайтарылатын бірнеше мәндерді көрсету үшін берілген операция спецификациясының элементі жеке өрнек тізімі түрінде жазыла алады.
Ақпараттық жүйені жобалау деп – жобаланушы объект, жобалау әдістері осындай типтегі объектілерді жобалау тәж-і жайлы кіріс ақпаратты түрлендіру үрдісі.
Ақпараттық жүйені жобалау объектілері болып, функционалдық және қамтамасыз ету бөліктерінің дербес элементтері немесе олардың кешендері табылады. Дәстүрлі декомпозициялауға сәйкес функционалдық элементтерге есептер, есептер кешендері және басқару функциялары жатады. Ақпараттық жүйенің қамтамасыз ету бөлігі құрамындағы жобалау объектілері қызметін жүйенің жүйенің ақпараттық, программалық және техникалық қамту элементтері мен кешендері атқарады.
Ақпараттық жүйені жобалау субъектісі болып, жобаны жүзеге асырушы мамандар ұйымы мен ақпараттық жүйені құруға тапсырыс берген мекеме жатады.
Жобалау әдістемесі деп, жобалау әдістерінің жиынтығы мен жүзеге асатын концепциялар мен жобалау принциптерін айтамыз. Олар өз кезегінде жобалау құралдарымен сүйемелденеді.
Объектілі-бағытталған бағдарламалау нақты өмірдің объектісімен тәртібіне сай келетін қандайда бір құрылым ретінде қарастырылатын объект түсінігі бар бағдарламаны құрудың әдістемесі. Объектілі-бағытталған бағдарламалау әдістемесі қолданушымен шешілетін тапсырмалар, объект және оларға қолданылатын операциялар деген терминдермен сипатталады. Мұндай түрдегі бағдарламаны объектілер жиынымен олардың арасындағы байланысты көрсетеді.
Объектілі-бағытталған бағдарламалау – бұл жобалау мен қосымшаларды объектілердің көмегімен жазуды талду әдістемесі болып табылады.
Объектілі-бағытталған жобалау бағдарламалық жүйе немесе оның компоненттерін құруда қолданылатын объектілі-бағытталған модельдерге байланысты.
9. RAD қосымшаларды жедел жасау әдістемесі
RAD әдістемесі өмір циклының спиральды модельнің шеңберінде ақпараттық жүйелерді әзірлеудің мүмкін тәсілдерінің бірі болып соңғы уақыттарда кеңнен таралған қосымшаларды жылдам жасаудың әдістемесі болып табылады. Пайда болу тарихы. RAD-концепциясы 1970-1980 жылдардағы түсініксіз бағдарлама болды. Өңдеу әдістеріне мысалы: лайыұты жауап болды. Сарқырама-(White fool) Бұл әдістер бағдарлама жасауға төмен болды,тіпті бағдарлама деген талаптарр өзгеріске ұшырап отырды. RAD—тың негізін қалаған Джеймс Мартин IBM компаниясының қызметкері. Ол Барибол мен Скут Ш идеяларына сүйене отырып RAD—тың негізгі приципін тұжырымдады. 1991 жылы RAD- концепциясын толықтай сипаттап және оның қолдану аясын тиянақтай отырып әйгілі кітабын шығарды.Қазіргі кезде RAD бағдарламасын құруда ортақ қабылданған схема болып табылды.Бұл термин бойынша үш элементті құрайтын ақпараттық жүйелерді әзірлеудің прцестері түсіндіріледі:
1.Программалау үлкен емес команда (8-10 адам)
2.қысқа бірақ тиянақты атқарлатын график (3 ай көлемінде)
3.қайталанатын цикл
Кезеңдері.
RAD әдістемесі бойынша ақпараттық жүйелердің өмір циклы 4 кезеңнен тұрады:
1.Талаптарды талдау және жоспарлау
2.Жобалау кезеңі
3.Жобаны жүзеге асырау кезеңдері.
4.Жобаны енгізу кезеңдері.
1.Талаптарды талдау және жоспарлау кезеңінде жүйені пайдалану жүйені орындайтын функцияларды анықтайды.Олардың ішінен алғашқы болып өңдеуді талап ететін неғұрлым преаритетт функция ерекшеленеді. Ақпараттың қажеттілігі сипатталады. 2.Жобалау кезеңдерінде пайдалы бөлігі әзірлеуші мамандардың жетекешілігімен жүйенің техникалық жобаға қатысады.Қосымшалардың бағдарламасы жұмыс істейтін прототиптерін жылдам алу үшін сәйкес инструмент құралдар кейс құралдар қолданады.
3)Мәліметтерге қатынау үшін шектеу талаптары анықталады.Әрі қарай әзірленетін жүйенің функцияланады нүктелерінің (Fashion Font) саны бағаланады және ақпараттық жүйені ішкі жүйелерге бөлу қабылданады.
4)Кіріс құжаты немесе экрандық форма.
5)Сұраныс
2)Логикалық файл яғни қосымшаның ішінде қолданылған мәліметтер жиынтығы.
2)Қосымшаның интерфейсі яғни басқа қосымшаға берілетін немесе одан алынатын мәліметтер жазба жиынтынғы негізгі принциптері RAD технологиясының принциптері негізгі үш артықшалықтарын қамтамасыз етуіне бағытталған:
• Өңдеудің жоғарғы жылдамдығы.
• Төмен баға
• Жоғарғы сапа.
RAD технологияларының артықшылықтары:
RAD-қосымшаларды жылдам жасау жүйесін қамтамасыз етуге.
1.Бағдармалық өнімнің нарыққа жылдам шығуы.
2.Қолданушы пайдаланатын интерфейс.
3.Талап етілетін өзгерістерге бірден ауысу қаблеттілігі.
RAD принципмен жұмыс жасайтын бағдарламалар.
С++ Delphi Flesh MS Visual Studio. Программалық өнімдер дайындау концепциясы,бұл концепция негізгі артықшылығы ретінде қосымшаларды максималды түрде тең дайындау.Программалаудың бұл түрін Visual-ды программалау деп атайды.
10.Қосымшаларды тез өңдеу – RAD
RAD (Rapid Application Devolopment) – қосымшаларды жылдам жасаудың әдіснамасы болып табылады.
RAD кезеңдері: жоспарлау,қолданушымен жобалау, құрастыру, енгізу.
RAD методологиясы – әзірлеушілер тобы кішкентай болғанда, жобаның мерзімі қысқа болғанда қолданылады. RAD методологиясымен бірге визуалды моделде және түп тұлғалау құралдар қолданылады.
RAD қолдануы:
Артықшылықтары:
RAD әдіснамасы бойынша АЖ-дің ОЦ-і 4 кезеңнен тұрады: 1) талаптарды талдау және жоспарлау кезеңі;
2) жобалау кезеңі.
3) жобаны жүзеге асыру кезеңі;
4) жобаны енгізу кезеңі.
11.Программалық жабдықтаудың түптұлғалау
Түптұлғалау -жасалып жатқан өнімге ішкі интерфейспен, бөлек функцияны жасайтын программалық компонент.Түптұлғалауды жасау бірнеше итерация немесе спиральдың бөлігімен жасалады. Әрбір итерацияда өнімнің фрагменті жасалады, яғни жобаның мақсаты анықталып, алынған нәтиженің сапасы анықталады. Түпнұсқалауды жасаудың негізгі идеясы ол : қолданушыға қажет жүйе моделін құру үшін керек.Түпнұсқалауда: резервті көшірмесін жасау, ішкі мәліметтерді бақылау, мәліметтерді қайта қалпына келтіру сияқты детальдар ескерілмейді. Түпнұсқалау көмегімен клиенттің де абстрактілі деп саналатын идеяларын анықтауға болады. Оған қоса , түпнұсқалау көмегімен белгісіз болып қалатын талаптарды да біле аламыз. Түпнұсқалауды жүйені жасауда прогресс болып келе жатқанының да дәлелі ретінде қарай аламыз. Түпнұсқалаумен жұмыс істеу кезкелген арнайы құжатқа кедергі жасайды, яғни талаптар код түрінде көрінеді. Жүйе жұмыстарының детальдары талап түрінде көрінбей кетуі мүмкін.
Түптұлғалаудың бірнеше нұсқалары бар. Бірақ барлық әдістер негізгі екі әдіске негізделеді.
Тез түптұлғалау.Тез түптұлғалау кезінде (англ. rapid prototyping не throwaway prototyping) біз белгілі бір кезеңде алынып тасталынатын және дайын жүйеге енгізілмейтін макет құрамыз.
Бұл жолдың негізгі пайдасы — жылдамдығында: жүйенің жұмыс коды жазылмай тұрып, тапсырыс беруші өзінің сұранысына бірден жауап ретінде интерфейстің түптұлғалауын алады. Жұмыс коды әлі жазылмағандықтан өзгеріс құны бұл кезеңде өте төмен .Мұндай түптұлғалаудың өте кішігірім уақытта орындалуы өте маңызды,өйткені кейін қолданылмайтын жұмыс кодына уақыт пен ресурстар кетеді. Тез түптұлғалау құрастырылатын жүйе технологиясында және сол платформа шектеуінде орындалуы міндетті емес. Графикалық интерфейс қолданушы (GUI) түптұлғалауын жасау үшін стандартты HTML-парақтары қолданылуы мүмкін немесе түптұлғалау арнайы макет жасауға арналған программаларда (мысалға: Axure RP, Microsoft Expression Blend және тб.) орындалуы мүмкін.
Эволюциялық түптұлғалау. Эволюциядық түптұлғалау (англ. evolutionary prototyping) негізгі өнімге жақын жүйе макетін құруды мақсат етеді. Бұндай жолдың артықшылығы - әр қадам сайын жүйемен жұмыс істейміз және оны жетілдіреміз.Мұнда жұмыс кодына ресурс кетпейді. Түптұлғалаудың Эволюциялық түрінде жүйені құрастыруды бастағанда талаптар алдын ала белгісіз болады және ол талаптар программаны құру кезінде пайда болады.Сондықтан біз әр кезеңде тек белгілі, анық талаптарды ғана жүзеге асырамыз.
12.АЖ дерек қорлардың жобалауы:
Ақпараттық жүйелердің деректер қорын жобалау дегеніміз - деректер қорының схемасы және толықтықтың кажетті шектеулерін анықтау болып табылады. Деректер қорын жобалаудың негізгі есептері мен міндеттері.
Негізгі міндеттері:
Деректер қорын жобалаудың негізгі кезеңдері:
Концептуалды (инфологиялық жобалау) дегеніміз – пәндік аймақтың сематикалық моделін құру, демек абстракцияның неғұрлым жоғары деңгейдегі ақпараттық моделі. Мұндай модельге ешқандай сүйенбей құрылады. Сематикалық модел, концептуалды модель, инфологиялық модель терминдері бір – біріне синоним болады. Сонымен оны контексте деректер қорының модельі және пәндік аймақтың модельі тең дәрежеде қолданылады. Нақты түрі және концептуалды деректер құрамы осыған арналған формальды ақпаратпен анықталады. ER диаграммасы сияқты графикалық натоциялар қолданылады. Көбінесе концептуалды деректер қорының модельі төмендегідей болып бөлінеді.
Логикалық жобалау – нақты бір деректер модельінің негізінде деректер қорының схемасын құру. Релияциялық деректер модельі үшін датологиялық модель, ол қатынастар схемасының жиынтығы, яғни алқашқы кілттерді белгілеу, сонымен қатар сыртқы кілт түрінде болатын байланыс арасындағы қатынас. Концептуалды модельді логикалық модельді түрлендіру формальды ережелерге сәйкес орындалады. Логикалық жобалау кезінде нақты бір деректер модельінің спецификациясы ескеріледі. Бірақ деректер қорын басқару жүйесінің спецификациясы ескерілмейді.
Физикалық жобалау-нақты бір деректер қорын басқару жүйесі үшін деректер қорының схемасын құру нақты бір деректер қорын басқару жүйесінің деректер қорының объектілерін атауға шектеуді қамтиды, деректердің типіне қолдауды шектеу және т.б. Одан басқа нақты деректер қорын басқару жүйесінің спецификациясы физикалық жобалау негізіндегі физикалық ортада деректерді сақтауға байланысты шешімдерді қамтиды. Деректер қоры файлмен құрылғыларға бөлу деректер рұқсат ету әдісін таңдау.
ER диаграммасы-құрылу тарихы болмыс байланыс модельі 1976 жылы Америкалық профессор Питер Пин –Шен Чень Щень Луизиано университетінде алғаш ұсынған. ER модельінің анықтамасы деректер модельі концептуалды схеманы суреттеу ушін қажет. Бұл модельдеу әсіресе жоғар деңгейде мәліметтер қорн құрғанда пайдаланады. Онда негізгі болмыс пен байланысты көрсетіледі.
ER модельінің элементтері:
ER модельінің сызбасы – қазіргі кезде (CROUS FOOD) – “қарғаның аяғы” онда болмыс төртбұрыш негізде беріліп байланыс орнатылады.
Релияциялық модель бұл жүйенің негізгі маңызды бөлігі деп:
Релияциялық мәлімет үлгісі Логикалық мәлімет модельі – мәлімет қорын құрудың негізгі теориясы.
Компоненттері:1.Құрылымдық
2.Толықтылық
3.Өңдеу
ER модельінің артықшылықтары: 1.Анықтылық 2.Жобалаудың масштабтығы 3.Автоматтандырылған деректер қоры
Бірінші нормальді ER формасы - болмысының нақты анықталмаған атрибуты жойылады.
Екінші нормальді ER формасы - атрибуттар қаланады, егер арнайы эдентификаторға тәуелді болса. Бұл жаңа болмыс құрады.
Үшінші нормальді ER формасы – арнайы эдентификаторға тиесілі емес атрибуттар жойылады. Ол атрибуттар бөлек негізгі болмыс болады.
13 ER үлгiсін және мәлiметтердiң реляциялық үлгiсiн өңдеу
ER модельінің элементтері:
ER модельінің сызбасы – қазіргі кезде (CROUS FOOD) – “қарғаның аяғы” онда болмыс төртбұрыш негізде беріліп байланыс орнатылады.
ER моделді өңдеу кезеңі
Релияциялық модель бұл жүйенің негізгі маңызды бөлігі деп:
Релияциялық мәлімет үлгісі Логикалық мәлімет модельі – мәлімет қорын құрудың негізгі теориясы.
Компоненттері:
14.Тапсырыс берушi және клиенттермен интервьюге дайындау
1) әлеуметтік бағдарлама, жоба - білім беру, ғылым, ақпарат, денсаулық сақтау, спорт, қоршаған ортаны қорғау; жастар, демографиялық, гендерлік саясат; әлеуметтік көмек; құқық қорғау қызметі; мәдениет саласындағы және өзге де әлеуметтік мәні бар салалардағы мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған ұйымдастырушылық, экономикалық және техникалық шаралардың жиынтығы;
2) мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс - мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты жүзеге асыруға шарт жасасу арқылы бюджет қаражаты есебінен қамтамасыз етілген республикалық, салалық және өңірлік деңгейлердегі әлеуметтік бағдарламаларды, жобаларды, сондай-ақ әлеуметтік міндеттерді шешуге бағытталған жекелеген іс-шараларды іске асырудың нысаны;
3) мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс алуға арналған конкурс (бұдан әрі - конкурс) - тапсырыс берушінің үкіметтік емес ұйымдардың жұмыстарын, көрсетілген қызметтерін сатып алуға бағытталған және мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстың ықтимал өнім берушілері арасында ашық әрі адал бәсекелестікті қамтамасыз ететін орындауш анықтау әдісі;
4) мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты жүзеге асыруға арналған шарт - тапсырыс беруші мен өнім берушінің арасында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жасалған шарт;
5) мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстың өнім берушісі (бұдан әрі - өнім беруші) - мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты жүзеге асыруға арналған шарт б/а орындаушы ретінде әрекет ететін үкіметтік емес ұйым;
6) тапсырыс беруші - республикалық және жергілікті бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері;
7) үкіметтік емес ұйым - ортақ мақсаттарға жету үшін азаматтар және (немесе) мемлекеттік емес заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ерікті негізде құрған коммерциялық емес ұйым (саяси партияларды, кәсіптік одақтарды және діни бірлестіктерді қоспағанда);
8) үкіметтік емес ұйымдармен ынтымақтастық және өзара іс-қимыл жөніндегі кеңестер - құрамына мүдделі мемлекеттік органдар мен үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері кіретін, орталық және жергілікті атқарушы органдар жанындағы консультациялық-кеңесші органдар;
9) ықтимал өнім беруші - конкурсқа қатысушы үкіметтік емес ұйым.
Қосымшаларды бірлестіру АЖ мамандарға қолдануымен бірге басқару процесімен тиімді қарым-қатынаста болу.Шын мәнінде жұмыс істейтін ақпараттық технологиялық шешімдерді құру.Мақсаты-жобаның шекарасын кешендерді құру және жобаның шекарасын анықтау.
JAD философиясы – 4 қарапайым идеядан тұрады:1)жұмысты әрдайым орындайтын адамдар технологиялары өте жақсы түсінеді; 2)ақпараттық технологияны оқыған адамдар өте жақсы түсінеді;3)ақпараттық жүйелер мен бизнес процестер жеке немесе оз бетінше бола бермейді;4)осы аталған топтар бірге тең құқылы серіктес ретінде жұмыс жасағанда ғана мықты ақпараттық жүйелер құрылады;
JAD-қолданғанда жиі болатын қателіктер:
Демеуші жоқ; Мақсаттар мен тапсырыстар нақты емес; Топ мүшелері саны аз немесе коп; Топ мүшелері бір-бірімен қатыспайды; Уақыт сақталмайды; Кездесу жоспары жоқ.
JAD артықшылықтары: Коммуникация; Клиенттің қатынасуы; Топ мүшелерінің білімдері қосылады; Үлкен жобаларды уақытында бітіруге кө-і
Жақтауша(рамка) JAD жүйесінің бүкіл өмір циклын қамту керек.Жад әдетте 3-6 айлық жоба болады.Үлкен көлемді жобаларға инкришентті тәсіл қолданған дұрыс және әрбір өсімшесі үшін жад жүйесін қолдану керек. Спонсор жүйесінің басшысы жобаны жасауға рұқсат беретін адамдар олар мекемеде жоғары дәрежелі болу керек. Бизнес қолданушылар 2түрге болінеді:1)real and users-нақты қолданушылар;2)big picture users- нақты қолданушылар өзінің жұмысында жаңа жүйені қолдану керек.Стандартты түсінеді алайда іс жүзінде қолданылмайды.
JAD-топ кұрамындағы рөлдері:
Жүйелік аналитиктер-қол жетімді технологияны толығымен қолдану ұшін және JAD тобының басқада түсін техникалық емес түсіндірмелермен қамтамасыз етуге көмектеседі. JAD тобының мүшелерінің ролы: Жоба спонсоры бизнес жобаның басшысы спонсордың жобаға қатысуы және қолдауы жадтың шешімі ортақ болып табылады.
Жоба спонсорының міндеттері:1)топтың бөлігі тапсырыс берушінің “дұрыс ” тапсырыс берушінің дұрыс өкілі екеніне кепілдік бер;2)жобаға қажетті техникалық қолдауды қамтамасыз ету;3)жобаға қажетті бағдарламалық қамтама мен ақпараттық құралдарды қамтамасыз ету;4)тапсырыс берушілердің JAD жобасының аясында және есептерді орындауға уақыт беру(ақпарат жинау,құжаттау және т.б);
Жоба лидері-жобаны жасайды немесе құлатып тастайды.Ол толығымен жобаға жіберілуі тиіс,осы ақпараттық жүйе туралы жетекшілік білімі болуы керек.Ол толығымен жобаға адал қызмет ету керек.
18. АЖ әзірлеудің топтық әдістері
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Мәселені анықтау
Ақпарат іздеу
Альтернативті шешімдерді табу
Шешім талаптары:
• Нақты мәселемен айналысу
• Мекеме мақсаттарына сәйкес келу
• Тиімді
Топтық шешім қабылдау әдістері:
Рөлдер:
Басқару (РМ), Жобалаушы (аналитик), Кеңесші(эксперт), Программалушы, Администратор
Талаптарды қою:
1)Моделдеу, 2)Іске асыру, 3)Тексеру, 4)Өндіріске кіргізу , 5)Істен шығару
Шешім қабылдау жолдары:
1. Қанағаттандыратын (жарай салады)
2. Максималды (ең күшті)
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
1. Керекті ресурстар
2. Мекемеге әсері
3. Қабылдаушыға керекті уақыт (уақыт қысымы)
Артықшылықтары:
• Тек қана мәселеге қатынасы бар адамдар қатынаса алады
• Шешім табу үшін коммуникациялар жеңілдейді
• Мүмкін альтернативалар саны көбейеді
Кемшіліктері:
Шешім қабылдау көп уақыт алуы мүмкін
Кей кездерде адамдар 1 шешім қабылдай алмайды
Топта 1 көшбасшы болса,қабылдаған шешім топтың шешімі емес көшбасшы шешімі болады.
19.Топтық динамика (топтық шешімдерді қабылдау, топтағы даулар, топ мүшелердің рөлдерді өзгеру, тәртіпке әсер ету)
Топтық динамика - әлеуметтік топтар ішіндегі интеракцияларға қосылған процестер. Әлеуметтану негізінен қақтығыстардың қысымы үлгісінің ауысуы, топ ішіндегі түзетулер мен ынтымақтастыққа, сондай-ақ, басқару стильдерін зерттеуге басты назар аударады яғни белгілі бір уақыт арасында бір топта пайда болатын және топтың бір кезеңнен бір кезеңге қозғалуын, яғни оның дамуын бейнелейтін динамикалық процесс жиынтығы. Команданың әрбір мүшесін жобаның ұстабымен анықтайды.Жобадағы қызметтер мен міндеттерді үлестіру үшін рөлдік нұсқаулықтар немесе жобаның рөлдік жағдайы.
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Шешім талаптары:
Топтық шешім қабылдау әдістері:
Рөлдер: Басқару (РМ), Жобалаушы (аналитик), Кеңесші(эксперт), Программалушы, Администратор
Талаптарды қою: 1)Моделдеу, 2)Іске асыру, 3)Тексеру, 4)Өндіріске кіргізу , 5)Істен шығару
Шешім қабылдау жолдары:
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
20. Топтық шешiмдердi қабылдану әдiстерiнiң шолуы
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Шешім талаптары:
Топтық шешім қабылдау әдістері:
Рөлдер: Басқару (РМ), Жобалаушы (аналитик), Кеңесші(эксперт), Программалушы, Администратор
Талаптарды қою:
1)Моделдеу, 2)Іске асыру, 3)Тексеру, 4)Өндіріске кіргізу , 5)Істен шығару
Шешім қабылдау жолдары: 1.Қанағаттандыратын (жарай салады) 2.Максималды (ең күшті)
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
1.Керекті ресурстар 2.Мекемеге әсері 3.Қабылдаушыға керекті уақыт (уақыт қысымы)
Артықшылықтары:
Кемшіліктері:
21.Топтық динамика: Топтық динамика - әлеуметтік топтар ішіндегі интеракцияларға қосылған процестер. Әлеуметтану негізінен қақтығыстардың қысымы үлгісінің ауысуы, топ ішіндегі түзетулер мен ынтымақтастыққа, сондай-ақ, басқару стильдерін зерттеуге басты назар аударады яғни белгілі бір уақыт арасында бір топта пайда болатын және топтың бір кезеңнен бір кезеңге қозғалуын, яғни оның дамуын бейнелейтін динамикалық процесс жиынтығы. Команданың әрбір мүшесін жобаның ұстабымен анықтайды.Жобадағы қызметтер мен міндеттерді үлестіру үшін рөлдік нұсқаулықтар немесе жобаның рөлдік жағдайы.
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Шешім талаптары:
Топтық шешім қабылдау әдістері:
Рөлдер: Басқару (РМ), Жобалаушы (аналитик), Кеңесші(эксперт), Программалушы, Администратор
Талаптарды қою: 1)Моделдеу, 2)Іске асыру, 3)Тексеру, 4)Өндіріске кіргізу , 5)Істен шығару
Шешім қабылдау жолдары:
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
22.АЖ жобалардың техникалық-экономикалық негіздеме және тәуекелді бағалау
Ақпараттық жобалаудың техникалық экономика негіздемесі.
Жаңа технологиялардың процестері және нақты уақытта жұмыс істеп жатқан ұйымдардың құрал жабдығын енгізу жобалары үшін жазылады.Техникалық экономиканың негіздемелер ұсынылған техникамен үдерістердің және олардың шешімдерінің таңдалуының себептері жайында ақпарат берілуі.Экономиканың әсерінің сипатталуының негізінде болмысы және ендірілетін ақпараттық жүйені техникалық үдерістерді құру,құру мен ендірудің техникалық үдерістерінің барлық операцияларының орындалуы үшін қажетті шығын таңдалуы керек.Экономиканың әсері қорытындысы экономиканың көрсеткіштер негізінде жасалады.
АЖ жобалаудың тех-экономикалық негіздемесі –бұл ақпарат көрсетілген құжат.Одан жобаның мақсаттылығы шығарылады.
Техника-экономикалық негіздеме жобаның шешімдері мен шығындарының талдауын құрайды.Тех-экономикалық негіздеме инвесторларға АЖ жобалауына тиімді не тиімсіз болуын анықтайды.АЖ жобалаудың техника-экономикалық негіздемесі келесі бөлімдерді қарастырады.
1)Жоба резюмесі
2)Техникалық бөлім
3)Маркетинг бөлімі
4)Экология бөлімі(қоршаған орта әсерін бағалау )
5)Институциялық бөлім
6)Қаржы экономикалық бөлім
7)Әлеуметтік бөлім
8)қауіптерді талдау бөлімі
Ортақ шешімдер және қосымша
1)Жоба резюмесі-жобаның политикалық әлеуметтік –экономикалық және басқа шарттарды көрсететін қысқаша мінездеме. Жоба резюмесі мақсатқа жетудің көрсеткішін тех-қ-экон-қ бағалаудың шешімдерін көрсетеді.
2)Маркетинг бөлімі-жоба ұсынатын қызметтерге немесе электрондық қызметтерге сұранысты зерттеуге арналған.
3)Институциялық бөлім-жоба схемасымен қатар жобаға қатысушылар туралы толық ақпарат келтіру.Жобаға қатарларды қызметтеріне қарай топтарға бөлу.
4) Техника техникалық бөлім –АЖ құру немесе жетілдірудегі техника техникалық шешімдерді зерттеуге арналған.Техника тех-қ бөлім негіздері
1)мәлімет жіберетін желі құрылғысының мүмкін болатын шешімі талдау.
2)Жоба қуатының өлшемі
3)Жаңа техникаларды иновациялық жабдықтарды қолдану
4)негізгі қатысушылар көрсетілген АЖ архитектурасы
5)АЖ қызметтерін сипаттау
6)АҚ талаптарын сипаттау
5)Әлеуметтік бөлім негіздері – квалификацияланған негіз бөлімі.Мамандарды дайындау мен қайта оқыту жөніндегі ақпарат.Қауіпсіздік пен қызмет күзететін нормаларын талдау.
6)Тәуекелді талдау бөлімі-қолданылған тәуекелді бағалау және идентификациялау әдістері туралы ақпарат.Идентификацияланған тәуекелдердің дәрежесі.
7)Қаржы экономикалық бөлім негіздері – инвестициялық кідірістерді қолданыстағы кідірістерді есептеу электронды қызметтер немесе ақпараттық сервис тарифтерінің өзіндік бағасын есептеу .Сатылымның таза пайдасымен табысын есептеу.Қаржы құралдарының ағымын есептеу.
АЖ жобалаудың техника-экономикалық негіздемесінің процесстері:
Тех-экономикалық көрсеткіштерді бағалау 2 түрге бөлінеді.
1)Жағдайға байланысты ресурстарды өзгерту
2)АЖ жобалауды тоқтату
АЖ тәуекелдігін бағалау:
АЖ арналған әдістемелерінің мақсаты бір ол берілген ұйымның АЖ қандай тәуекелдің маңызды екенін түсіну , бірақ бұл мақсатқа әртүрлі жолмен жетуге болады және осыған байланысты бір-бірінен айқын айырмашылығы болады.
23.АЖ жобаның техникалық-экономикалық негiздеуiн құрастыру
Жаңа технологиялардың процестері және нақты уақытта жұмыс істеп жатқан ұйымдардың құрал жабдығын енгізу жобалары үшін жазылады.Техникалық экономиканың негіздемелер ұсынылған техникамен үдерістердің және олардың шешімдерінің таңдалуының себептері жайында ақпарат берілуі.Экономиканың әсерінің сипатталуының негізінде болмысы және ендірілетін ақпараттық жүйені техникалық үдерістерді құру,құру мен ендірудің техникалық үдерістерінің барлық операцияларының орындалуы үшін қажетті шығын таңдалуы керек.Экономиканың әсері қорытындысы экономиканың көрсеткіштер негізінде жасалады.АЖ жобалаудың тех-экономикалық негіздемесі –бұл ақпарат көрсетілген құжат.Одан жобаның мақсаттылығы шығарылады.Техника-экономикалық негіздеме жобаның шешімдері мен шығындарының талдауын құрайды.Тех-экономикалық негіздеме инвесторларға АЖ жобалауына тиімді не тиімсіз болуын анықтайды.АЖ жобалаудың техника-экономикалық негіздемесі келесі бөлімдерді қарастырады.1)Жоба резюмесі 2)Техникалық бөлім 3)Маркетинг бөлімі 4)Экология бөлімі(қоршаған орта әсерін бағалау ) 5)Институциялық бөлім 6)Қаржы экономикалық бөлім 7)Әлеуметтік бөлім 8)қауіптерді талдау бөлімі
1)Жоба резюмесі-жобаның политикалық әлеуметтік –экономикалық және басқа шарттарды көрсететін қысқаша мінездеме. Жоба резюмесі мақсатқа жетудің көрсеткішін техникалық-экономикалық бағалаудың шешімдерін көрсетеді.2)Маркетинг бөлімі-жоба ұсынатын қызметтерге немесе электрондық қызметтерге сұранысты зерттеуге арналған.3)Институциялық бөлім-жоба схемасымен қатар жобаға қатысушылар туралы толық ақпарат келтіру.Жобаға қатарларды қызметтеріне қарай топтарға бөлу.4) Техника техникалық бөлім –АЖ құру немесе жетілдірудегі техника техникалық шешімдерді зерттеуге арналған.Техника техникалық бөлім негіздері 1)мәлімет жіберетін желі құрылғысының мүмкін болатын шешімдерді талдау.2)Жоба қуатының өлшемі 3)Жаңа техникаларды иновациялық жабдықтарды қолдану 4)негізгі қатысушылар көрсетілген АЖ архитектурасы 5)АЖ қызметтерін сипаттау 6)АҚ талаптарын сипаттау 5)Әлеуметтік бөлім негіздері – квалификацияланған негіз бөлімі.Мамандарды дайындау мен қайта оқыту жөніндегі ақпарат.Қауіпсіздік пен қызмет күзететін нормаларын талдау.6)Тәуекелді талдау бөлімі-қолданылған тәуекелді бағалау және идентификациялау әдістері туралы ақпарат.Идентификацияланған тәуекелдердің дәрежесі.7)Қаржы экономикалық бөлім негіздері – инвестициялық кідірістерді қолданыстағы кідірістерді есептеу электронды қызметтер немесе ақпараттық сервис тарифтерінің өзіндік бағасын есептеу. Сатылымның таза пайдасымен табысын есептеу.
24. Ақпараттық жабдықтаудың бағалауы
Ақпараттық жабдықтау (АЖ) – бұл ақпараттық жүйеде қолданатын экономикалық ақпаратты жіктеудің және шартты белгілеудің бірыңғай жүйелері мен құжаттардың және ақпарат массивтерінің үйлестірілген жүйелерінің бірігуі болып табылады. Ақпараттық жабдықтаудың негізгі бағыты сақталуынан, ақпараттың жинақталуынан, ақпараттық базаға өзгеріс енгізуден басқару шешімдерін қабылдау үшін кіріс ақпараттарының берілуінен тұрады.
ИБТ БЖ-да барлық ақпараттық ресурстарды сипаттау мақсатында объектілердің, олардың қасиеттері мен белгілерінің классификаторын пайдалану арқылы мәліметтердің біртекті моделі қолданылады.
Ақпараттық жабдықтау: ақпараттық жабдықтауға арналған бірыңғай стандарттар жүйесіне сүйенуі керек;
классификациялаудың, кодтаудың бірыңғай жүйесі пайдаланылуы керек
біртұтас және қайшылықсыз мәліметтер жиынтығын қалыптастыру керек;
қолданыста бар бағдарламалық кешендердің мәліметтері мен анықтамаларын қолдауы керек.
Бағдарламалық жабдықтауға қойылатын жалпы талаптар:
МҚ серверлерінің және ИБТ БЖ жұмыс орындарының жұмысын қамтамасыз ету;
Ақпаратты қорғау, және ИБТ БЖ-на тек өкілетті адамдардың ғана қолжетімділігін қамтамасыз ету;
компьютерлік желіде жұмысты қамтамасыз ету, сүйемелдеу және администрациялау;
ИБТ БЖ масштабтауын қолдау.
Операциялық жүйенің, мәліметтер қорын басқару жүйесінің және бағдарламалық жабдықтаудың қосымша компоненттерінің қажетті данада лицензиясымен қамтамасыз етілуі керек.
Уақытында қою ол бизнес тәуекелдің анықталмағандық типі, жобаның бизнес уақытылы қаралуы және жобадағы тәуекелдің қаралуы жобаның жобадағы уақытыда.Тәуекелдік ұяшық типіне байланысты сұрақтар архитектуралық модель және теориялық қатынастарды қажет етеді. Бірнеше мәндерді белгілеу және тәуекелдің жеке типтерінің принциптері.
1)Жобаның тәуекелінің құрылу жүйесі;
2)Техникалық тәуекел және оны жоғалтудың,қайтарудың,жеңілдетудің құрылысы;
3) Тәуекелдің бизнес шығындарының қанаушылық жүйесімен қатынасы. Тәуекелдердің бизнес шығындары бизнес тәуекел деп аталады.Әрбір бизнес тәуекел шеткі шараға қарайды;
Вариациялық бизнес-процесстермен бизнес-жоғалтулардың тәуекелдері байланысады. Бұл жоғалтуда :
А) бизнес-процесстер өзгерту керек, ал ақпараттық жүйе бұл әзір емес және жоғалтулар функциялық бизнеспен сабақтас болады;
Б) модификациялық жүйе үшін төлеу керек.
Мұндай тәуекелдер бизнес-жоғалтуларда анықталмаған деп атаймыз.
Кейбір дәлдікпен жүйелерге жасауға және пайдаланымға шығындар жеткілікті үйреншікті бағаланып жатыр. Динамикалық бизнес-тәуекелдер мүмкін емес санды ескеру керек, және түсінулеріне деңгейінде ерекше сапалы бағаланып жатыр. Әзірлеулер жүйе-статикалық бизнес-тәуекелдер және тәуекелдері иелік етулер жиынтық құндары өте қызықты бөлік.
Сәйкесінше бизнес-процесстерден операциялардан жиындан көмекпен іске асырудың бизнес-қолдануылар әрбір вариант, ал бизнес-тәуекел бір орындамау себеп бойынша пайда болып жатыр немесе бірнешесі операцияларды. Сондай тәуекелдерді біз операциялық деп атаймыз. Операциялық тәуекелдер бизнес-тәуекелдердің көздермен келіп жатыр.
Мысалы,көздермен тәуекел “ Сатып алушы жүйеге тапсырыс жасай алмайды” өңдеу үшін берілген мүмкін болмау тапсырыс туралы “ Мәлімет операциялық тәуекел ” алады.
Автоматты операциялар үшін операциялық тәуекелдерге өзінің кезекке техникалық тәуекелдер себеп бойынша пайда бола алады. Мысалы, операциялық тәуекел тапсырған мүмкін болмау тапсырыс туралы “Мәлімет жүйеге” өңдеу үшін байланыс канал “Үзік техникалық тәуекел іске асыру себеп бойынша пайда бола алады.
26) АЖ жобалардың тех -экономикалық негіздеме және тәуекелді бағалау. Техникалық-экономикалық негіздеу(Технико-экономическое обоснование) — автоматтандырылған жүйені құру мен дамытудың техникалық- экономикалық мақсатқа пайдалылығы мен өндірістік-шаруашылық кажеттілігін негіздеуді шығындар мен нәтижелер талдауы болады. Техникалық-экономикалық негіздеу инвесторларға ұсынылған жобаға ақша салу, салмау керектігін анықтауға мүмкін береді.
АЖ жобалаудың тех-экономикалық негіздемесі – бұл ақпарат көрсетілген құжат. Одан жобаның мақсаттылығы шығарылады. АЖ жобалаудың техника-экономикалық негіздемесі келесі бөлімдерді қарастырады.
1)Жоба резюмесі 2)Техникалық бөлім 3)Маркетинг бөлімі 4)Экология бөлімі(қоршаған орта әсерін бағалау) 5)Институциялық бөлім 6)Қаржы экономикалық бөлім 7)Әлеуметтік бөлім 8)қауіптерді талдау бөлімі
АЖ тәуекелдігін бағалау:
АЖ арналған әдістемелерінің мақсаты бір ол берілген ұйымның АЖ қандай тәуекелдің маңызды екенін түсіну , бірақ бұл мақсатқа әртүрлі жолмен жетуге болады және осыған байланысты бір-бірінен айқын айырмашылығы болады.
CRAMM әдісі- өз есімін өзін құрастырған Ұлы Британияның компьютерлер және телекоммуникация агентігі арқасында алды.Бұл үлгінің өзге үлгілерден негізгі ерекшелігі және артықшылығы талдау барысында тәуекелді сипаттау әдісінің сапалық және сандық қасиеттері болады.Бұл үлгіде қорғалатын ресурстардың сипатталуы олардың ақшалық құндылығын көрсету көмегімен жүзеге асады.
27. Ақпараттық жабдықтаудың сатып алу және олардың жұмыс істеп тұрған АЖ-мен интеграциясы
Ақпараттық жабдықтау (АЖ) – бұл ақпараттық жүйеде қолданатын экономикалық ақпаратты жіктеудің және шартты белгілеудің бірыңғай жүйелері мен құжаттардың және ақпарат массивтерінің үйлестірілген жүйелерінің бірігуі болып табылады. Ақпараттық жабдықтаудың негізгі бағыты сақталуынан, ақпараттың жинақталуынан, ақпараттық базаға өзгеріс енгізуден басқару шешімдерін қабылдау үшін кіріс ақпараттарының берілуінен тұрады.
Ақпараттық жүйені ақпараттық жабдықтау өзіне жүйеде қолданатын экономикалық ақпараттар және құжаттар сыныптама-ларын, нормативті – анықтамалы ақпараттарды (НАА) қосады.
ИБТ БЖ-да барлық ақпараттық ресурстарды сипаттау мақсатында объектілердің, олардың қасиеттері мен белгілерінің классификаторын пайдалану арқылы мәліметтердің біртекті моделі қолданылады.
Ақпараттық жабдықтау:
ақпараттық жабдықтауға арналған бірыңғай стандарттар жүйесіне сүйенуі керек;
классификациялаудың, кодтаудың бірыңғай жүйесі пайд керек;
біртұтас және қайшылықсыз мәліметтер жиынтығын қалыпт керек;
қолданыста бар бағдарламалық кешендердің мәліметтері мен анықтамаларын қолдауы керек.
Интеграция – бұл процестердің бірігуі және ақпараттық қосымшалар мен ақпараттық жүйелердің бірлесіп жұмыс істеуі. Интеграциясының ең бірінші кезеңі интеграциялық нәтижелердің бизнес талаптарын құру болып табылады:
Жаңа технологиялардың процестері және нақты уақытта жұмыс істеп жатқан ұйымдардың құрал жабдығын енгізу жобалары үшін жазылады.Техникалық экономиканың негіздемелер ұсынылған техникамен үдерістердің және олардың шешімдерінің таңдалуының себептері жайында ақпарат берілуі.Экономиканың әсерінің сипатталуының негізінде болмысы және ендірілетін ақпараттық жүйені техникалық үдерістерді құру,құру мен ендірудің техникалық үдерістерінің барлық операцияларының орындалуы үшін қажетті шығын таңдалуы керек.Экономиканың әсері қорытындысы экономиканың көрсеткіштер негізінде жасалады.
АЖ жобалаудың тех-экономикалық негіздемесі –бұл ақпарат көрсетілген құжат.Одан жобаның мақсаттылығы шығарылады.
Техника-экономикалық негіздеме жобаның шешімдері мен шығындарының талдауын құрайды.Тех-экономикалық негіздеме инвесторларға АЖ жобалауына тиімді не тиімсіз болуын анықтайды.АЖ жобалаудың техника-экономикалық негіздемесі келесі бөлімдерді қарастырады.
Серверлік бағдарламалық жабдықтау қолданыста бар бағдарламалық-техникалық платформа негізіне бағытталып әзірленген болуы керек.
Барлық серверлік қосымшалар сервердің минимальды конфигурациясында жеткілікті өнімділік дәрежесін көрсетуі керек.
28.Программалық қамтамасыз етудiң бағалауын өткiзу
Программалық ресурстар жүйені тұрғызуға қажетті материалдық шикізат және ол Қаржылық Қадағалау департаментіне өте қажетті мәліметтер жиынтығы. Бұған негізінен капитал жеткіліктігі, активтердің сапасы, менеджмент, табыстылық, өтімділік және сезімталдық жатады. Программалық жабдықтау құрылымына қойылатын талаптар.
Ақпараттық жабдықтау (АЖ) – бұл ақпараттық жүйеде қолданатын экономикалық ақпаратты жіктеудің және шартты белгілеудің бірыңғай жүйелері мен құжаттардың және ақпарат массивтерінің үйлестірілген жүйелерінің бірігуі болып табылады. Программалық жабдықтаудың негізгі бағыты сақталуынан, ақпараттың жинақталуынан, ақпараттық базаға өзгеріс енгізуден басқару шешімдерін қабылдау үшін кіріс ақпараттарының берілуінен тұрады.
Ақпараттық жүйенің жабдықтау жүйелері, функционалды ішкі жүйелеріне қарамастан барлық экономикалық ақпарат жүйелеріне бірдей болады. Оның құрамы белгілі бір пәндік аймаққа қатысты емес. Жабдықтаушы ішкі жүйелеріне: ұйымдастырушылық, техникалық, математикалық, программалық, ақпараттық, лингвистикалық, және технологиялық ішкі жүйелері кіреді.
Ақпаратты жабдықтауды жобалау – бірқатар жұмыстар атқаруды қажет ететін күрделі және еңбекті көп керек ететін үрдіс:
Осыған байланысты программалық жабдықтауды, ақпараттық базаны құрудың құралдары мен әдістерінің жиынтығы ретінде қарастырып анықтауға болады. Ақпаратпен жабдықтау машинадан тыс және машина ішіндегі база болып бөлінеді. Сыртқы машиналық база деген бұл басқару функцияларды жүзеге асыруды реттейтін нормативтік құжаттар, заңдар және анықтамалар. Ішкі машиналық ақпараттық база кіріс және шығыс құжаттарынан тұрады
29.Ақылмандар сарабы (мозговой штурм) принциптері:
Топ жиналып мәселеге байланысты әр түрлі идеяларды береді. Идеялар саны үлкен топтарды 100-150-ге жетуі мүмкін.2 кезеңде берілген идеялар арасынан тек қана жақсылары таңдалады.Бірнеше итерациядан кейін 1 немесе 2 жақсы идея қалу керек. Мәселенің шешімі сол идеямен істелінеді.
Шешім қабылдау жолдары:
1.Қанағаттандыратын (жарай салады)
2.Максималды (ең күшті)
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
1.Керекті ресурстар
2.Мекемеге әсері
3.Қабылдаушыға керекті уақыт (уақыт қысымы)
Артықшылықтары:
Кемшіліктері:
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Шешім талаптары:
30.Ақылмандар сарабын (мозговой штурм) жүргізу ережесі:
Топ жиналып мәселеге байланысты әр түрлі идеяларды береді. Идеялар саны үлкен топтарды 100-150-ге жетуі мүмкін.2 кезеңде берілген идеялар арасынан тек қана жақсылары таңдалады.Бірнеше итерациядан кейін 1 немесе 2 жақсы идея қалу керек. Мәселенің шешімі сол идеямен істелінеді.
Шешім қабылдау жолдары:
1.Қанағаттандыратын (жарай салады)
2.Максималды (ең күшті)
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
1.Керекті ресурстар
2.Мекемеге әсері
3.Қабылдаушыға керекті уақыт (уақыт қысымы)
Артықшылықтары:
Кемшіліктері:
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Шешім талаптары:
Осы тақырыптар бойынша өмір циклы және жауапкершілік матрицасы.