Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
1.ҚР салық жүйесіне анықтама беріңіз
«Салық» ұғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте алынатын салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлем түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, принциптерінің, салық заңдары мен салыққа қатысты нормативті актілердің, салық қызметі органдарының жиынтығы мемлекеттің салық жүйесін құрайды. Экономикалық жағынан салық жүйесі мемлекеттің, аймақтардың және муниципалды құрылымдардың қызметін қаржылай қамтамасыз етуге байланысты әр түрлі мемлекеттер, мемлекет пен салық төлеуші арасындағы, әр түрлі салық төлеушілер арасындағы, сондай-ақ оған тікелей қатысушы заңды және жеке тұлғалар арасындағы күрделі өзара байланысты әлеуметтік-экономикалық қатынастардың жиынтығын құрайды.1995 жылдың 24 сәуірінде қабылданған ҚР Президентінің «Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» заң күші бар жарлығы салық жүйесіне оңтайлы өзгерістер енгізді. Олардың қатарына қолданылып келген салықтар мен салықтар мен алымдар санының 46-дан 11-ге қысқартылуы, салық салу принциптерінің дүниежүзілік тәжірибеге сай өзгертілуі, халықаралық салық салу тәртібінің енгізілуі, салықтардың нышанына, белгілеріне қарай топталуы, сонымен қатар бұл құжаттың көптеген заңдармен тығыз байланыстылығы, салықтық әкімшіліктің жаңа ережелерінің енгізілуі салық жүйесіндегі басқа да түбегейлі өзгерістер жатады. Әрине мемлекттің нарықтық экономикалық қатынас талабына сай дамуы жағдайында салық жүйесінің бір орында, өзгеріссіз қалуы мүмкін емес. Алайда қысқа уақыт аралығында қабылданған шексіз өзгерістер мен толықтырулардың енгізілуі нәтижесі оның әлі де болса жетілмегендігін көрсетеді.Бүгінгі күні республикада салық заңдарының барлық негізгі кемшіліктері ескерілген, әрі жетілдірілген жаңа Салық кодексі дайындалып, 2001 жылдың 12 маусымында қабылданды.Уақыт ағымының әсеріне, заман талабына сай қабылданған Салық кодексінде келесідей мәселелерді шешуге басты назар аударылған.Біріншіден , барлық шаруашылық субъектілеріне салықтандырудың тең жағдайын жасау.Екіншіден , кейбір жекелеген категориядағы салық төлеушілерге берілген жеңілдіктерді жою арқылы салық жүктемесін жеңілдету.Үшіншіден , салық заңдылығы жөніндегі барлық ережелер мен нормаларды тікелей қызмет ететін заң мөлшерінде біріктіру.Төртіншіден, салық заңдылығының тұрақтылығын қамтамасыз ету.Әрине, салық заңдылығында өзгерістер мен толықтырулар болашақта да жүргізіліп отырылады. Өйткені экономикалық қарым-қатынастар бір орында тұрып қалмайды, ол жаңа даму сатысына көшкен сайын салық заңдылығының да сол экономикалық саясатқа сай өзгертіліп отыруы керек. Сондықтан өзгерістің енгізілуі де заңды. Бірақ, кодекс бойынша енді жаңадан енгізілген өзгерістер жылына бір рет енгізілуі тиіс. Енгізілген өзгерістер келесі жаңа жылдың басынан бастап күшіне енеді. Бұл ереже біржағынан салық төлеушілерге жаңа енгізулерге алдын ала дайындалып, операциялар мен қаржы шешімдерін жоспарлауға мүмкіндік берсе, екінші жағынан салық қызметкерлерінің жұмысын жеделдетуге және жеңілдетуге көп әсерін тигізеді.Салық кодексі 2002 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енді. Ол салық салудың ойластырылған құқықтық негізін құрудың түпкілікті міндетін шешуге бағытталған.
2.ҚР салық механизміне не жататынын атаңыз
Мемлекеттің салық саясатын жҥзеге асыру ҥшін салық механизмінің
барлық жиынтық элементтерін іске қосу керек.Салық механизмі-қаржы механизмінің құрамдас бөлігі болып табылады және ол салық саясатын ұтымды жҥзеге асыру ҥшін қолданылады. Салық саясатын жүзеге асырудың тұрақтылығы мен нақтылығы салық механизмінің салықтық зандар жүйесі немесе салық кодексі сияқты ерекше элементтерден тұрады. Салық механизмі мемлекет қолындағы ең күшті құрал. Осы құрал арқылы орталықтандырылған экономикалық саясатты еркін бәсекелестік және кәсіпкерлік жағдайында қоғамның экономикалық дамуының нақты алға қойған мақсатына сәйкес, экономикалық және қаржы саясатының стратегиялық және тактикалық бағдарламаларын ұсынады.Салық механизмінің қҧрылымы келесі элементтерден тұрады:
-салық түрлерінің жиынтығы (салық жүйесі);
-салықтық төлемдерді жоспарлау және болжамдау;
-салықтық құқық және салықтық заңдылықтар;
-салық салу қағидалары;
-салықтарды басқару жүйесі;
-салық элементтері;
-салықты төлеу қабілеттілігі және реттілігі;
-салықтық федерализм;
-салықтық бақылау;
-ақпараттық қамсыздандыру;
-салықтық есеп қисаптар.
3. Салық төлеушілердің құқығы мен міндеттерін атаңыз?
Салық төлеушінің құқықтары:
1) салық қызметі органдарынан қолданылып жүрген салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы, Қазақстан Республикасының салық заңнамасындағы өзгерістер туралы ақпарат, салықтық нысандарды толтыру тәртібі бойынша түсіндірмелер алуға;
2) Қазақстан Республикасының салық заңнамасында реттелетін қатынастарда жеке өзі не өзінің өкілі арқылы немесе салық консультантының қатысуымен өзінің мүдделерін білдіруге;
3) жағдайларда салықтық бақылау нәтижелерін алуға;
4) салық органында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен бекітілген мемлекеттік қызметтер көрсету стандарттарын, салықтық өтініштердің белгіленген нысандарының бланкілерін және (немесе) электрондық түрде салық есептіліктері мен өтініштерін беру үшін қажетті бағдарламалық қамтамасыз етілімді тегін алуға;
5) өтініш бойынша салық органында бұрын өзі тапсырған салық есептілігінің көшірмесін алуға;
6) салық қызметі органдарына салықтық бақылау нәтижелері бойынша салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеу жөніндегі түсіндірмелерді табыс етуге;
7) салық органы салықтық өтініш алған кезден бастап екі жұмыс күнінен кешіктірмей салық міндеттемесін, сондай-ақ міндетті зейнетақы жарналарын есептеу, ұстау және аудару, әлеуметтік аударымдарды есептеу және төлеу бойынша міндеттемелерді орындау бойынша бюджетпен есеп айырысудың жай-күйі туралы жеке шоттан үзінді көшірме алуға;
8) салықтық өтініш бойынша тәртіппен және мерзімде мынадай:
салықтық берешектің, міндетті зейнетақы жарналары мен әлеуметтік аударымдар бойынша берешектің жоқ екендігі туралы;
салықтық берешектің, міндетті зейнетақы жарналары мен әлеуметтік аударымдар бойынша берешектің жоқ екендігі (бар екендігі) туралы;
резидент еместің Қазақстан Республикасындағы көздерден алынған табыстар мен ұсталынған (төленген) салықтардың сомасы туралы анықтама түрлерін алуға;
9) салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі салық міндеттемесін орындау мақсатында төлем құжатын толтыру үшін қажетті деректемелер туралы мәліметтер, сондай-ақ салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу тәртібі туралы ақпаратты салық органына көрсетілген ақпарат үшін өтініш жасалған кезден бастап бір жұмыс күні ішінде алуға;
10) Қазақстан Республикасының басқада заңнамалық актілерінде белгіленген тәртіппен салықтық тексеру нәтижелері туралы хабарламаға және (немесе) салық қызметінің жоғары тұрған органының хабарламаға жасалған шағымды қарау нәтижелері бойынша шығарған шешіміне, сондай-ақ салық қызметі органдарының лауазымды адамдарының іс-әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасауға;
11) салықтық құпияның сақталуын талап етуге;
12) салық қызметі органдары көрсететін мемлекеттік қызметтерді тегін алуға;
13) салықтық тексеру жүргізу барысында салық қызметі органдарының лауазымды адамында туындаған сұрақтарды жазбаша тіркеуге және осы сұрақтар көрсетілетін құжатты онымен келісуге;
14) Қазақстан Республикасының салық заңнамасында, Қазақстан Республикасының трансферттік баға белгілеу туралы заңнамасында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерін өндіру мен олардың айналымын мемлекеттік реттеу туралы заңнамасында тікелей көзделген ақпарат пен құжаттарды қоспағанда, салық салу объектілеріне және (немесе) салық салуға байланысты объектілерге жатпайтын ақпарат пен құжаттарды бермеуге құқылы. Салық төлеушінің міндеттері
1) салық міндеттемелерін уақтылы және толық көлемде орындауға;
2) салық қызметі органдары лауазымды адамдарының Қазақстан Республикасының салық заңнамасын анықталған бұзушылықтарды жою туралы заңды талаптарын орындауға, сондай-ақ олардың қызметтік міндеттерін атқаруы кезіндегі заңды қызметіне кедергі жасамауға;
3) нұсқама негізінде салық қызметі органдары лауазымды адамдарының салық салу объектісі және (немесе) салық салуға байланысты объект болып табылатын мүлікті зерттеп-тексеруіне жол беруге;
4) Қазақстан Республикасының трансферттік баға белгілеу туралы заңнамасында көзделген ақпарат пен құжаттарды беруге;
5) бақылау-кассалық машиналарды қолдануға және оларды қолданудың осы Кодексте белгіленген тәртібін сақтауға;
6) дара кәсіпкердің кәсіпкерлік қызметті, жекеше нотариустың, жеке сот орындаушысының, адвокаттың, тұрақты мекеменің, резидент емес заңды тұлғаның қызметін тоқтатуына, заңды тұлғаның бөліну жолымен қайта ұйымдастырылуына және (немесе) таратылуына байланысты құжаттық тексеруді жүргізу туралы салық органына салықтық өтініш беруге;
7) Қазақстан Республикасының Үкiметi белгілеген тәртіппен, Кеден одағына мүше мемлекеттерден импортталатын акцизделетін тауарларды (жеңіл автомобильдерді қоспағанда) алдағы уақытта алатыны туралы салық органдарына хабарлауға міндетті.
4. Салық бақылауы мен салық тексерулері түрлерін атаңыз?
Салық түсімдерінің арқасында өмір сүретін мемлекет, бюджетке ақша қаражатының толық және дұрыс түсуін қадағалайды. Осы тапсырманың орындалуын әрдайым мемлекет тарапынан қадағалап, бақылау жасап отыру керек. Осындай мемлекеттік бақылауды басқару механизімі тарапынан қаралады. Соның арқасында салық бақылауы мемлекеттік бақылаудың ең жақсы ұйымдастырылған түрі болып келеді.
Салық бақылауы келесі көрсеткіштерімен бейнеленеді:
1) Салық бақылауы мемлекеттік бақылаудың бір түрі болады. Яғни салық заңдамасының нормативтік актілерде көрсетілген бақылауды мемлекеттік уәкілетті органмен жүзеге асырылады.
2) Салық бақылауы - қаржы бақылауы ретінде қаралады.
3) Салық бақылауы - мемлекеттік бақылаудың арнайы бір түрі болып табылады, яғни салық бақылауын жүзеге асыруға құқығы бар органдар қарастырады.
Салық бақылауының келесі элеметтері бар:
1. нені тексеру керек - ол бақылаудың субъектісін айқындайды.
2. Кімді тексереді - бақылаудың объектісін;
3. Не тексеріледі - бақылаудың затын;
4. Не үшін тексеріледі - бақылаудың мақсаты;
5. Қалай тексеріледі - бақылаудың әдісін.
Көптеген негіздер бойынша салық бақылауы келесі классификациялауға болады:
• Жүзеге асырылу нысаны (формасы) бойынша:
1) непосредственный (тікелей)
2) опосредованный (жанама)
тікелей салық бақылауы ол салық объектінің өзінде, тексеруші салық есептілігіне қатысты бастапқы құжаттарды тексеру мен талдаумен мінезделеді.
Опосредованный (жанама) салық бақылауы ол салық субъектісі мен салық объектісі тікелей контактқа (жанасу) түспей жанама түрде мінездемеледі және тексерушілер тек салық органдарына тапсырылған салық есептілігімен жұмыс істейді.
• Жүзеге асырылу уақыты бойынша:
1) болжамды (предварительный)
2) ағымдағы (текущий)
3) жалғасы (последующий).
• Салық бақылауының ішкі және сыртқы мінездемесі бар:
Ішкі бақылау - ұйымның ішкі жүйесінде бақылаудың субъектісі мен объектісі бір түйін болып табылса.
Сыртқы бақылау - ол бір-бірімен бағынышты емес субъектілер арасындағы қатынас (Салық комитеті салық төлеушіні тексереді).
Салық тексеруі – салық қызметі органдары жүзеге асыратын тексеру, ҚР салық заңының орындалуы. Салық тексеруіне қатысушылар жазбада көрсетілген салық қызметі органдарының лауазымды тұлғалары, Салық Кодексіне сəйкес тексеруді өткізуге тартылатын өзге де тұлғалар жəне салықтөлеуші; тек қана салық қызметі органдары тарапынан жүзеге асырылады.
Арнайы білім мен машықтануды талап ететін сұрақтарды зерттеу жəне кеңес алу қажет болған жағдайларда салық қызметі органдары салық тексеруіне оның ақырғы нəтижесіне мүдделі болып табылмайтын маманды тартуына болады.Қойылған сұрақтар бойынша сол маман өзінің қорытындысын шығарып, бұлқорытынды салық тексеруі актісіне қосылады.
Құжатты тексеру:
· кешенді тексеру – барлық салық түрлері жəне басқада бюджетке тиесілі
міндетті төлемдер бойынша салық міндеттерінің орындалуын тексеру;
· тақырыптық тексеру — салық түрінің жеке бір түрі жəне басқада бюджетке
тиесілі міндетті төлем бойынша салық міндеттерінің орындалуын, ұсталулар
мен (немесе) аударулардың толық жəне орынды болуын тексеру;
· қарама-қарсы тексеру –салық тексерулерін өткізу барысында, салық
органында, көрсетілген тұлғаларға қатысты, салықтөлеушінің салық есебінде
көрсетілген операцияларының дұрыс көрсетілгендігі туралы толығырақ
мағлұмат алу қажеттілігі туған жағдайда үшінші бір тұлғаларға қатысты
жүргізілетін тексеру.
Рейдтік тексеру: салық қызметі органдары, салықтөлеушілердің ҚP заңдарының кейбір жекелеген талаптарын орындауына, салықтөлеушілерді салық органдарында тіркеу есебіне қоюға, фискальді жады бар бақылау-кассалық машиналардың дұрыс пайдаланылуына, лицензияның, бір реттік талонның жəне өзге рұқсат құжаттардың болуына, лицензиялау жəне өндіріс шарттары ережелерін, акциз үстемелі тауарлардың жекелеген түрлері мен салық қызметі органдарының құзырындағы іс- əрекет түрлерін сақтау жəне жүзеге асыру ережелерін сақтауға қатысты жүргізетін тексерулер.
Хронометражды тексерулер: салық органдары тарапынан салықтөлеушінің нақты табысын жəне табыс табумен байланысты нақты шығындарын анықтау мақсатында құзіретті мемлекеттік орган бекіткен тəртіп бойынша жүргізіледі. Хронометражды тексерулер құзыретті мемлекеттік орган бекіткен тəртіп бойынша жүргізіледі.
Салық тексерулерін жүргізу салық төлеушінің жұмысын тоқтатпау керек, ҚР заң актілерінде көрсетілген жағдайлардан тыс.
Салық органы заңды тұлғаның өзінде салық тексерулерін жүргізбей, оның құрылымдық бөлімдерінде тексеру жүргізу құқына ие.
5.Ұйымның салық саясатын қалай түсінесіз?
Салық саясаты — мемлекеттің экономикалық саясатының бір бөлігі. Салық негізін, мөлшерлемесін, жеңілдіктерін және шегерімдерін өзгерту жолымен іске асырылады. Салық саясаты экономикаға мемлекеттің араласуы нәтижесінде мемлекеттік бюджетті қалыптастырады және жалпы ұлттық өнімнің (ЖҰӨ) ауқымымен, экономиканың жеке секторларына салық шараларын қолдану дәрежесімен айқындалады. Мәселен, жеңілдіктер мен шегерімдердің болмашы көлемімен ұштастырылатын кең ауқымды салық негізі салық салудың біркелкі мөлшерде болуын қамтамасыз етіп, экономиканың жекеше секторына ресурстарды орналастыру үдерісіне мемлекеттің араласуы ауқымын төмендетеді. Салық саясатын жүргізгенде бастапқы қондырма болып тек құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету, салық төлеушілерден салықтық төлемдерді төлету ғана емес, сонымен қатар салық салу әсерімен қалыптасқан шаруашылық экономикалық қатынасты жан-жақты бағалау саналады. Осыған байланысты салық саясатын салықтық зандарда жазылғандарды орындау ғана емес, оны жетілдіру деп түсінеміз.
Кәсіпорындардың табысына салынатын салық ҚР-ның бюджетіне келіп түсетін соманың ең көп бөлігін құрайтын және экономикамызға тікелей әсер ететін маңызды салықтың бір түрі. Нарықтық экономика тұсындағы кәсіпкерлік қызмет аясындағы ең белсенді салық болып отыр. Осыған орай экономикамыздың жағдайы тұрақты болу үшін экономика жүйесіндегі салық механизмінің тиімділігін жетілдіруіміз қажет. Осындай тиімділікті арттыру барысында салық саясаты өте тұрақты болуы тиіс. Қазіргі таңда, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруда салық төлеуден жалтару етек алуда. Салық қылмыстарының өсуіне жол бермеу барысында мемлекет өндірушілердің іскерлік белсенділігін түсірмейтіндей етіп, тиімді салық деңгейін белгілеуі қажет.
Егер салық қойылымы 100% мөлшерінде белгіленсе, онда ешқандай кәсіпкер, өндіруші бір нәрсе өндіруге келіспес еді. Кәсіпкердің тұрақты жұмыс істеуі және мемлекет табысының жеткілікті болуы салық ставкасына тікелей әсер етеді. Сондықтан осыларға лайықты салық ставкасын белгілеу қажет.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында алынып жүрген негізгі салықтардың бірі болып, кәсіпорындар табысынан алынатын табыс салығы болып табылады. Заңды тұлғалардың табыс салығы жалпы мемлекеттік тікелей алынатын салықтар қатарына жатады. Бұл салық түрі Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 24 қыркүйек «Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Жарлығына сәйкес 1995 жылдың 1 шілдесінен бастап заңды тұлғаларға табыс салығын салу жөнінде жаңа тәртіп күшіне енді. Бұл жарлықтың қабылдануы Республикамыздағы салық жүйесін реформалау басы деп айтуға болады. Бұл реформаның негізгі мақсаты өндірісті жандандыруға және салық жүйесін халықаралық стандартқа жақындатуға бағытталған еді.
Заңды тұлғалардың табысына салынатын салық пен табыс салығының айырмашылығы: салық төлеуші салық жылының қорытындысы бойынша, яғни қаржылық- шаруашылық есеп нәтижесі жөнінде есептеп табыс салығын төлейді, салықтық есептің деректері негізінде, ал ол өз кезегінде жеке бухгалтерлік есептен айрықша есеп түрі болып табылады. «Жылдық жиынтық табыс» және «шегеріс» сияқты категориялар әрекет ете бастады. Олар Республикамыздың салық жүйесін барынша халықаралық стандартқа жақындатты және барлық салық төлеушілер үшін әділетті табысын анықтап, салық салынатын табысты, шегерістерді және жылдық жиынтық табысты белгіленген тәртіп бойынша жүргізу құрылымын енгізді.
Заңды тұлғалардың табысына салынатын салық орнына Қазақстан Республикасының 2004 жылы 12 маусымында қабылданған «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» заңында, яғни салық кодексінде корпоративтік табыс салығы енгізілді. Корпоративтік табыс салығы бойынша негізгі өзгерістер жылдық жиынтық табыс құрылымында көрініс тапқан. Корпоративтік табыс салығын есептеу әдістері сақталынған жағдайға салық ауыртпашылықтары жылдық жиынтық табыс пен салықтық шегерімдерді төмендету. Салық жылдық жиынтық табысқа салық жылы ішіндегі төлеушінің әртүрлі көздерден тапқан барлық табыстары жатады. Корпоративтік табыс салығы – негізгі маңызды салық, оның бюджеттегі үлестік мөлшері 55 – 60% құрайды. Корпоративтік табыс салығын оң қаржылық нәтижеде алатын, яғни табыс, заңды тұлғалар төлейді. Салықты осы түрін бөлу негізінде жататын, маңызды түсініктердің бірі- резиденттік. Ол тіркелген жер бойынша заңды тұлғаның түпкілікті салық жауапкершілігін ұсынады. Сонымен, резиденттердің, барлық көздерден алынатын барлық табыстардың шетелдік көздерін қоса алғанда, осы салықтың аумағында салық салынады.
Әлеуметтік салық Қазақстан Республикасының салық жүйесіне беретін енгізілген салық болып табылады. Осы салықты алудың бастапқы мақсаты мемлекеттік зейнетақы, әлеуметтік қамсыздану және медициналық көмекті қамтамасыз ету құқықты іске асыру үшін қаражаттарды жұмылдыру. 1999 жылдық қаңтар айынан әлеуметтік салықты енгізу, сонымен қатар, әлеуметтік бағдарламаларға бюджеттің кіріс бөлігін қалыптастыру үшін де қажет болды. Әлеуметтік салықтың қысқа мерзімді қызмет ету уақытында бірнеше өзгерістер енгізілген.
Келесі жаңа салық – қосылған құн салығы (ҚҚС). Ол Францияда пайда болған, ол табыс алушылардан алынады және бағаның ішіне кіреді. Қосылған құн салығы тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өндіру және олардың айналу процесінде қосылған, оларды өткізу бойынша салық салынатын айналым құнын бір бөлігін бюджетке аударуды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағындағы тауарлар импорт кезіндегі аударымды білдіреді.
6.Жылдық жиынтық табысқа (ЖЖТ ) анықтама беріңіз? Жылдық жиынтық табыс – салық төлеушінің жылдық табысы‚ оған жөнелтілген өнім‚ орындалған жұмыстар‚ көрсетілген қызметтер және салық төлеуші алуға тиіс (алған) заттар үшін үшінші бір тұлғаларға өзара есеп айырысу тәртібімен немесе тіке және жанама шығыстарды өтеу үшін жіберілген ақшалай немесе басқа да қаражат кіреді. Резиденттердің Жылдық жиынтық табысы ел аумағында да‚ шетелде де барлық көздерден алынған табыстарынан тұрады. Бейрезиденттердің Жылдық жиынтық табысы ел ішіндегі көздерден алынған табыстардан тұрады. 1. Резидент заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы осы тұлғаның Қазақстан Республикасында және одан тысқары жерлерде салық кезеңінің ішінде алуына жататын (алынған) табыстарынан тұрады.
2. Мыналар салық салу мақсатына орай табыс ретінде қарастырылмайды:
1) жарғылық капиталға салым ретінде алынған мүліктің құны; 2) эмитент өзі шығарған акцияларды орналастырудан алған ақша сомасы; 3) егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, мүлікті өтеусіз негізде беретін салық төлеуші үшін өтеусіз берілген мүліктің құны. Өтеусіз орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны осындай жұмыстар орындауға, қызметтер көрсетуге байланысты шеккен шығыстар мөлшерінде айқындалады;
4) халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес бухгалтерлік есепте табыс деп танылатын активтердің және (немесе) міндеттемелердің құнын өзгертуге байланысты туындайтын табыс;
5) халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес активтерді қайта бағалауға арналған резервтерді азайту есебінен бөлінбеген пайданы арттыру; 6) халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және ҚРның бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес іс жүзінде орындалуға тиіс міндеттеме мен бухгалтерлік есепте танылған осы міндеттеменің құны арасындағы оң айырма түрінде бухгалтерлік есептегі міндеттеменің танылуына байланысты туындайтын табыс;
7) инвестициялық портфельді басқаруға арналған лицензия негізінде пайлық инвестициялық қор активтерін сенімгерлікпен басқаруды жүзеге асыратын басқарушы компаниялар үшін – ҚР-ның инвестициялық қорлар туралы заңнамасына сәйкес пайлық инвестициялық қорлар алған және мұндай басқарушы компанияның сыйақысын қоспағанда, пайлық инвестициялық қордың кастодианы солай деп таныған инвестициялық табыстар.
7.Жылдық жиынтық табыстың (ЖЖТ )түрлерін атаңыз? 1. Жылдық жиынтық табысқа салық төлеуші табыстарының барлық түрлері: 1) өткізуден түсетін табыс; 2) құн өсімінен түсетін табыс; 3) туынды қаржы құралдары бойынша табыс; 4) міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыс; 5) күмәнді міндеттемелер бойынша табыс;6) провизияларды (резервтерді) шегеруге құқығы бар салық төлеуші құрған провизиялардың (резервтердің) мөлшерлерін азайтудан түсетін табыс; 7) сақтандыру, қайта сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру, қайта сақтандыру ұйымдары құрған сақтандыру резервтерін азайтудан түсетін табыс;8) талап ету құқығын басқаға беруден түсетін табыс; 9) кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім бергені үшін алған табыс; 10) тіркелген активтердің шығып қалуынан түсетін табыс; 11) табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және өндіруге дайындық жұмыстарына арналған шығыстарды, сондай-ақ жер қойнауын пайдаланушылардың басқа да шығыстарын түзетуден түсетін табыс; 12) кен орындарын әзірлеу салдарын жою қорына аударымдар сомасының кен орындарын әзірлеу салдарын жою жөніндегі іс жүзіндегі шығыстар сомасынан асып кетуінен түсетін табыс; 13) бірлескен қызметті жүзеге асырудан түсетін табыс; 14) егер бұрын бұл сома шегерімге жатқызылмаса, негізсіз ұсталып, бюджеттен қайтарылған айыппұлдардан басқа, таңылған немесе борышкер таныған айыппұлдар, өсімпұлдар және басқа санкция түрлері; 15) бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар; 16) өтеусіз алынған мүлік түріндегі табыс; 17) дивидендтер; 18) депозит, борыштық бағалы қағаз, вексель бойынша сыйақылар, ислам жалдау сертификаты; 19) оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма сомасынан асып кетуі. Бағамдық айырма сомасы халықаралық қаржылық есептiлiк стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп және қаржылық есептiлiк туралы заңнамасының талаптарына сәйкес айқындалады; 20) ұтыстар; 21) әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде алынған табыс; 22) кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сатудан түсетін табыс; 22-1) ислам банкінде орналастырылған инвестициялық депозит бойынша табыс; 23) сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысы немесе сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушы алатын (алынуға жататын), мүлікті сенімгерлікпен басқарудан түсетін таза табыс; 1) Өткізуден түсетін табыс өткiзiлген тауарлардың, жұмыстардың, көрсетiлген қызметтердiң құны өткізуден түсетiн табыс болып табылады. Өткiзiлген тауарлардың, жұмыстардың, көрсетiлген қызметтердiң құнына қосылған құн салығының және акциздiң сомасы енгiзiлмейдi. 2. Қызметтер көрсетуден түсетін табысқа осы бөлімнің мақсатында, сондай-ақ: 1) кредит (қарыз, микрокредит) бойынша, репо операциялары бойынша сыйақылар түріндегі табыс; 2) мүлікті қаржы лизингіне беру бойынша сыйақылар түріндегі табыс; 3) роялти; 4) мүлікті жалға беруден түсетін табыс жатады.
2) Құн өсімінен түсетін табыс 1) Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес мемлекет мұқтажы үшін сатып алынған активтерді қоспағанда, амортизацияға жатпайтын активтерді өткізу;
Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табысқа: 1) салық төлеушінің міндеттемелерін оның кредиторының есептен шығаруы; 2) салық төлеуші таратылған кезде тарату балансы бекітілген кезде кредитор талап етпеген міндеттемелер; 5) Күмәнді міндеттемелер бойынша табыс 2. Күмәнді міндеттеме бойынша табыс: 1) кредит (қарыз, микрокредит) шарттары бойынша туындаған күмәнді міндеттемелер бойынша - кредит (қарыз, микрокредит) шартының талаптарына сәйкес сыйақы төлеу мерзімі басталған күннен кейінгі күннен бастап; 2) лизинг шарттары бойынша туындаған күмәнді міндеттемелер бойынша - лизинг шартының талаптарына сәйкес лизингтік төлемді төлеу мерзімі басталған күннен кейінгі күннен бастап; Құрылған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыс.
1. провизияларды (резервтерді) құру жөніндегі шығыстар сомасын шегеруге құқығы бар салық төлеуші құрған провизиялардың (резервтердің) мөлшерін азайтудан түсетін табыстар деп:1) борышкер талапты орындаған кезде бұрын орындау сомасына барабар мөлшерде шегерiмдерге жатқызылған провизиялар (резервтер) сомасы;
Талап ету құқығын басқаға беруден түсетін табыс Мыналар:
1) талап ету құқығын алатын салық төлеуші үшін - негізгі борышты талап ету бойынша борышкерден алынуға жататын сома, оның ішінде талап ету құқығын басқаға берген күнгі негізгі борыштан тыс сома мен талап ету құқығын алу құны арасындағы оң айырма; Тіркелген активтердің шығып қалуынан түсетін табыс. кіші топтың (І топ бойынша) немесе топтың (ІІ, ІІІ және ІV топтар бойынша) шығып қалған тіркелген активтерінің құны салық кезеңінің басындағы кіші топтың (І топ бойынша) немесе топтың (ІІ, ІІІ және ІV топтар бойынша) салық кезеңінде түскен тіркелген активтер құны ескерілген құндық балансынан, сондай-ақ салық кезеңінде жұмсалған және кейінгі шығыстардан асып кетсе, асып кету шамасы жылдық жиынтық табысқа енгізілуге жатады. Тіркелген активтердің шығып қалуынан түсетін табыс активтердің шығып қалуы орын алған салық кезеңінде танылады. Кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сатудан түсетін табыс; 1. Кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сатудан түсетін табыс кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сатып алу-сату шарты бойынша өткізілу құны мен берілетін міндеттемелердің өткізілген күнгі бухгалтерлік есеп деректері бойынша баланстық құнына азайтылған, берілетін активтердің баланстық құны арасындағы оң айырма ретінде айқындалады.
8.Жылдық жиынтық табысты (ЖЖТ )бухгалтерлік есеппен салық есебінде тану ерекшелігі бар ма ?
Резидент заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы осы тұлғаның Қазақстан Республикасында және одан тысқары жерлерде салық кезеңінің ішінде алуына жататын (алынған) табыстарынан тұрады.
Мыналар салық салу мақсатына орай табыс ретінде қарастырылмайды:
1) жарғылық капиталға салым ретінде алынған мүліктің құны;
2) эмитент өзі шығарған акцияларды орналастырудан алған ақша сомасы;
3) мүлікті өтеусіз негізде беретін салық төлеуші үшін өтеусіз берілген мүліктің құны. Өтеусіз орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны осындай жұмыстар орындауға, қызметтер көрсетуге байланысты шеккен шығыстар мөлшерінде айқындалады;
4) салық міндеттемесінің мөлшерін азайту сомасы;
5) басқа тұлғадан алынуға жататыннан (алынғаннан) басқа, халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес бухгалтерлік есепте табыс деп танылатын активтердің және (немесе) міндеттемелердің құнын өзгертуге байланысты туындайтын табыс;
6) халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес активтерді қайта бағалауға арналған резервтерді азайту есебінен бөлінбеген пайданы арттыру.
7) халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес іс жүзінде орындалуға тиіс міндеттеме мен бухгалтерлік есепте танылған осы міндеттеменің құны арасындағы оң айырма түрінде бухгалтерлік есептегі міндеттеменің танылуына байланысты туындайтын табыс.
Жылдық жиынтық табыс заңды тұлғалардың 1 жыл ішінде түрлі көздерден алынған табыс.
Жылдық жиынтық табысқа салық төлеуші табыстарының барлық түрлері: 1) өткізуден түсетін табыс; 2) құн өсімінен түсетін табыс; 3) туынды қаржы құралдары бойынша табыс; 4) міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыс; 5) күмәнді міндеттемелер бойынша табыс;6) талап ету құқығын басқаға беруден түсетін табыс; 7) кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім бергені үшін алған табыс; 8) тіркелген активтердің шығып қалуынан түсетін табыс; 9) бірлескен қызметті жүзеге асырудан түсетін табыс; 10) бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар; 11) өтеусіз алынған мүлік түріндегі табыс;12) дивидендтер; 13) оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма сомасынан асып кетуі.
9.Дайын өнімді сатудан түскен табысқа не жатқызылады?
Жылдық жиынтық табыс заңды тұлғалардың 1 жыл ішінде түрлі көздерден алынған табыс.Жылдық жиынтық табысқа салық төлеуші табыстарының барлық түрлері: 1) өткізуден түсетін табыс; 2) құн өсімінен түсетін табыс; 3) туынды қаржы құралдары бойынша табыс; 4) міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыс; 5) күмәнді міндеттемелер бойынша табыс;6) талап ету құқығын басқаға беруден түсетін табыс; 7) кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім бергені үшін алған табыс; 8) тіркелген активтердің шығып қалуынан түсетін табыс; 9) бірлескен қызметті жүзеге асырудан түсетін табыс; 10) бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар; 11) өтеусіз алынған мүлік түріндегі табыс;12) дивидендтер; 13) оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма сомасынан асып кетуі. Салық есебінде сатудан түскен табыс бухгалтерлік мәліметтерден құралады. Егер кәсіпорын бірнеше қызметпен айналысса, онда табыс та қызмет бойынша жіктелуі тиіс. Сонымен қатар әр табыстың үлесі көрсетілуі тиіс. Сатудан түсетін табыс түзетіледі : 1)тауар толық н/е жартылай қайтарылғанда ; 2)келісімшарт өзгерген кезде; 3)сатылған тауарға жеңілдік берілген кезде.Түзеті өзгеріс болған кезеңнің жиынтығына жүргізіледі . Сатудан түскен табысты анықтау үшін 1) кассалық құжаттар , 2) ағымдағы валюталық есепшоттар бойынша түбіртектер мен қосымшалар 3) өткізу қабылдау акітісі , накладной шот фактураСатудан түскен табысты кқрсету үшін декларцияның 1-ші қосымшаны толтырады. Құнның артуынан болатын табыс- үйлер мен ғимараттардың амортизацияланбайтын активтерді сатудан, жарғылық капиталға салым ретінде сатудан, қосылу, бірігу, бөліну жолымен қайта ұйымдастырылу нәтижесінде құн өсімінен пайда болған табыс.Амортизацияланбайтын активтерге- жер учаскелері, аяқталмаған құрылыс объектілері, орнатылмаған құрылғылар қызмет көрсетуде, тауар сатуда қолданылмайтын мекемелердің негізгі құралдары : 1)құнды қағаздар, 2)З.Т-ң басқа мекемедегі қатысу үлесі 3)салық кодексі баптарына сәйкес құны шығысталатын инвестициямен келген активтер, 4)салық клдексінің баптарына сәйкес әлеуметтік сала объектілер мен жатқызылған мүлік, тс.с. Салық есебінде құнның артуы негізгі құралдың сату құнымен қалдық құнының айырмасы болып табылады. Негхгі құралдың сату құны 6210 шотында көрсетіледі. Құнды қағазды сатудан түскен табыс 6250 сатып алу құнының сату құнын оң айырмасы табысты болып табылады.Егер Қазақстан Республикасының трансферттiк баға белгiлеу туралы заңнамасында өзгеше көзделмесе, осы Кодекстiң 87 - 98-баптарына сәйкес жылдық жиынтық табысқа енгiзiлетiн табыстардан, сондай-ақ осы Кодекстiң 111-бабының 1-тармағында көрсетiлген шығыстардың сомасынан аспайтын бөлiкте осы Кодекстiң 111-бабының 2-тармағында көрсетiлген табыстардан басқа, өткiзiлген тауарлардың, жұмыстардың, көрсетiлген қызметтердiң құны өткізуден түсетiн табыс болып табылады.
Өткiзiлген тауарлардың, жұмыстардың, көрсетiлген қызметтердiң құнына қосылған құн салығының және акциздiң сомасы енгiзiлмейдi.2. Қызметтер көрсетуден түсетін табысқа осы бөлімнің мақсатында, сондай-ақ:1) кредит (қарыз, микрокредит) бойынша, репо операциялары бойынша сыйақылар түріндегі табыс;2) мүлікті қаржы лизингіне беру бойынша сыйақылар түріндегі табыс;3) роялти;4) мүлікті жалға беруден түсетін табыс жатады.
10.Құн өсімінен алынған табыс қай кезде пайда болады?
. Құн өсiмiнен түсетiн табыс:
1) амортизацияға жатпайтын активтердi өткізу;
2) амортизацияға жатпайтын активтердi жарғылық капиталға салым ретiнде беру;
3) бірiгу, қосылу, бөлiну немесе бөлiнiп шығу жолымен қайта ұйымдастыру нәтижесiнде амортизацияға жатпайтын активтердiң шығып қалуы кезiнде құралады.
Осы баптың мақсатында амортизацияға жатпайтын активтерге:
1) жер учаскелерi;2) аяқталмаған құрылыс объектiлерi;3) орнатылмаған жабдық;4) табыс алуға бағытталған қызметте пайдаланылмайтын, бір жылдан астам қызмет мерзiмi бар активтер; 5) бағалы қағаздар;6) қатысу үлесi;7) әлеуметтiк сала объектілеріне жатқызылған мүлiк жатады.
Өсiм әрбір актив бойынша өткізу құны мен бастапқы құн арасындағы оң айырма ретiнде айқындалады.
Бағалы қағаздар, сондай-ақ қатысу үлесi бойынша:
1) өткізу кезiнде - өткiзiлу құны мен бастапқы құн (салым) арасындағы оң айырма;
2) жарғылық капиталға салым ретінде беру кезінде - заңды тұлғаның құрылтайшы құжаттарында көрсетілген салым құны негізге алына отырып айқындалған бағалы қағаз, қатысу үлесі құны мен бағалы қағаздардың, қатысу үлесінің бастапқы құны арасындағы оң айырма;
3) бірiгу, қосылу, бөлiну немесе бөлiнiп шығу жолымен заңды тұлғаны қайта ұйымдастыру нәтижесiнде шығып қалу кезiнде - беру актiсiнде немесе бөлiну балансында көрсетiлген құн мен бастапқы құн (салым) арасындағы оң айырма әрбір бағалы қағаз, қатысу үлесi бойынша құн өсiмi болып танылады.
Борыштық бағалы қағаздар бойынша:
1) өткізу кезiнде - дисконттың амортизациясы және (немесе) өткiзiлген күнгi сыйлықақы ескерiле отырып, өткiзiлу құны мен бастапқы құн арасындағы купон ескерiлмеген оң айырма;
2) жарғылық капиталға салым ретiнде беру кезiнде - дисконттың амортизациясы және (немесе) берiлген күнгi сыйлықақы ескерiле отырып, заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында көрсетілген салым құны негізге алына отырып айқындалған борыштық бағалы қағаз құны мен бастапқы құн арасындағы купон ескерiлмеген оң айырма;
3) бірiгу, қосылу, бөлiну немесе бөлiнiп шығу жолымен заңды тұлғаны қайта ұйымдастыру нәтижесiнде шығып қалу кезiнде - дисконттың амортизациясы және (немесе) өткiзiлген күнгi сыйлықақы ескерiле отырып, беру актiсiнде немесе бөлiну балансында көрсетiлген құн мен бастапқы құн арасындағы купон ескерiлмеген оң айырма әрбір бағалы қағаз бойынша құн өсiмi болып танылады.
8. Егер осы бапта өзгеше белгiленбесе, заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында көрсетілген құн жарғылық капиталға салымның құны болып табылады.
12. Егер амортизацияға жатпайтын активтер өтеусiз алынған болса, онда осы Кодекске сәйкес өтеусiз алынған мүлiктiң құны түрiнде жылдық жиынтық табысқа енгiзiлген осы активтердiң құны осы баптың мақсатына орай бастапқы құн болып табылады.
11. Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыс қай кезде пайда болады?
Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстарға:
1.шаруашылық жүргізуші субъекті таратылған жағдайда тарату балансы бекітілген сәтте кредитор талап етпеген міндеттемелерді қоса алғанда ; шаруашылық жүргізуші субъектінің міндеттемелерін оның кредиторының есептен шығаруы;
2.күмәнді деп танылған міндеттемелерді қоспағанда Қзақстан публикасының заң актілерінде белгіленген талап мерзімінің өтуіне байланысты міндеттемелерді есептен шығару;
3.сот шешімі бойынша міндеттемелерді есептен шығару жатады.
Міндеттемелерді есептен шығару нәтижесінде алынған табыс сомасы есептен шығарылған кредиторлық берешек сомасына тең болады.
Иемденіп алынған тауарлар (жұмыстар,қызмет көрсетулер) бойынша сондай-ақ қызметкерлерге есептелген табыстар мен айқындалатын басқа да төлемдер бойынша туындаған және туындаған кезінен бастап үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған міндеттемелер күмәнді деп танылады және кредиторлық берешек туындаған кезде қабылданған ставка бойынша бюджетпен өзара есеп айырысуда қалпына келтірілуге тиіс қосылған құн салығын қоспағанда,шаруашылық жүргізуші субъектінің жылдық жиынтық табысына қосылуға тиіс.Борышкер банктің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның талабын орындаған кезде бұрын шегерімдерге жатқызылған провизиялар сомалары жасалған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыстар деп танылады.Бұл ретте, борышкер орындаған талап сомасына барабар мөлшердегі провизиялар сомасы табысқа енеді.Сондай-ақ цессия шартын жасасу жолымен жол беру туралы шарт ,новация шарты ,талап құқығын басқа- ға қайта беру негізінде және Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де негіздерде борышкерге талаптар мөлшерін азайту кезінде бұрын шегерімдерге жатқызылған провизиялар сомасы да табыстар деп танылады.Сонымен қатар талаптарды қайта сыныптау кезінде бұрын шегерімдерге жатқызылған провизиялардың азайтылған сомасы табыстар деп танылады. Шаруашылық жүргізуші субъектінің негізгі борышты талап етуі бойынша борышкер төлейтін сома ,ол негігі борыштан тыс төлейтін соманы қоса және шаруашылық жүргізуші субъек тінің борышты иемденіп алу құны арасындағы оң айырма түрінде айқындалатын табыстары борышты талап етуді басқаға беруден түсетін табыстар болып табылады.Егер ішкі топтың шығып қалған тіркелген активтерінің құны салық кезеңінің басында ішкі топтың балансынан асып түссе ,салық кезеңінде келіп түскен тіркелген активтер құны есепке алына отырып ,артық мөлшері жылдық жиынтық жылдық табысқа енгізілуге тиіс. Осы ішкі топтың құн балансы салық кезеңінің соңына дейін нөлге тең болады. Табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және оларды өндіруге әзірлік жұмыстарына жұмсалған шығыстарды, сондай-ақ жер қойнауын пайдаланушылардың басқа да шығыстарын түзетуден түскен табыстар егер Салық Кодексінің 101-бабына сәйкес жеке топтарды құрайтын шығыстарды түзететін табыстардың мөлшері салық кезеңінде жұмсалған шығыстар ескеріле отырып , салық кезеңінде басында соңғысының мөлшерінен асып түссе ,артық мөлшері жылдық жиынтық табысқа жатқызылуға тиіс.Бұл топтың мөлшері салық кезеңінің соңында нөлге тең болады. Егер жер қойнауын пайдаланушы тиісті мемлекеттік уәкілетті орган бекіткен кен игеру салдарын жою бағдарламасында көзделген кезеңде кен орындарын игеру салдарын жою жөніндегі жұмысты жүргізбеген жағдайда, шегерімдерге жатқызылған,кен игеру салдарын жою қорына (резервтік қор) аударымдар сомалары олар жүргізілуге тиіс салық кезеңінің жылдық жиынтық табы- сына енгізілуге тиіс.
12. Күмәнді міндеттемелер бойынша табыс түріне не жатқызылады?
Күмәнді міндеттемелер деп заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлерге, сондай-ақ тұрақты мекеме, филиал, өкілдік арқылы Қазақстан Республикасында қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаларға тауарлар өткізу, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету нәтижесінде туындаған және туындаған кезден бастап үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған талаптар танылады. Өткізілген тауарлар, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер бойынша туындаған және салық төлеуші-дебиторды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес банкрот деп тануға байланысты қанағаттандырылмаған талаптар да күмәнді талаптар болып танылады.2. күмәнді деп танылған талаптар мен табыстар шегерімге жатадыСалық төлеушінің күмәнді талаптарды мен табыстарды шегерімге жатқызуы бір мезгілде мынадай талаптар сақталған кезде жүргізіледі:
1) талаптар туындауын растайтын құжаттардың болуы;
2) шегерімдерге жатқызу кезіне бухгалтерлік есепте талаптардың көрсетілуі не осындай талаптарды алдыңғы кезеңдердегі бухгалтерлік есептегі шығыстарға (есептен шығаруға) жатқызу.
3. Дебитор банкрот деп танылған жағдайда, осы баптың 2-тармағында көрсетілген құжаттардан басқа, оған қосымша конкурстық іс жүргізудің аяқталғаны туралы сот ұйғарымы көшірмесінің болуы қажет. Салық төлеуші жоғарыда көрсетілген шарттар сақталған кезде, конкурстық іс жүргізу аяқталғаны туралы сот ұйғарымы күшіне енген салық кезеңінің қорытындылары бойынша күмәнді талаптың сомасын шегерімге жатқызуға құқылы. Күмәнді талаптар бұрын тауарлар өткізуден, жұмыстар орындаудан, қызметтер көрсетуден түсетін табыс деп танылған табыстың мөлшері шегінде шегерімге жатқызылады.активтер мен шартты міндеттемелерді қоспағанда (кредиттік серіктестіктердің активтері мен шартты міндеттемелерінен басқа), мынадай күмәнді және үмітсіз активтерге, шартты міндеттемелерге:
1) басқа банктерде орналастырылған корреспонденттік шоттардағы қалдықтарды қоса алғанда, депозиттерге;
2) басқа банктер мен клиенттерге берілген кредиттерге (қаржы лизингін қоспағанда);
3) құжаттық есеп-қисаптар мен кепілдіктер бойынша дебиторлық берешекке;
өтелмеген аккредитивтер, шығарылған немесе расталған кепілдіктер бойынша шартты міндеттемелерге қарсы провизиялар (резервтер) құру жөніндегі шығыстар сомасын шегеруге құқығы бар.
Активтер мен шартты міндеттемелерді күмәнді және үмітсіз санатқа жатқызу тәртібін уәкілетті органмен келісе отырып қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды реттеу мен қадағалау жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.
13. Өтеусіз алынған мүлік бойынша табыс қалай танылады?
Кодексте өзгеше белгiленбесе, салық төлеуші өтеусіз алған кез келген мүліктің, оның ішінде жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің құны оның табысы болып табылады.
өтеусіз алынған мүліктің, оның ішінде жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің құны халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес бухгалтерлiк есеп деректерi бойынша айқындалады.
сәйкес алынған мүліктің, оның ішінде жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің құны өтеусіз алынған мүлік деп танылмайды.
14. өтеусіз алынған мүлік бойынша табыс тануда бух есеп пен салық есебінде айырмашылық бар ма?
Егер мәміле талаптарында салық төлеушінің өткізілген тауарлар, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер сапасына кепілдік беруі көзделсе, онда салық төлеушінің мәміледе белгіленген кепілдік беру мерзімі ішінде өткізілген тауарлардың, орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің кемшіліктерін жою жөнінде жүргізген іс жүзіндегі шығыстарының сомасы Кодекске сәйкес шегерімге жатқызылуға жатады.
15. Бағамдықайырма қай кезде пайда болады?
Салық кодексіне сәйкес бағамдық айырма (оң, теріс) - шетелдік валютамен жасалған операциялар бойынша пайда болатын айырма. Бұл айырма бухгалтерлік есепте операция жасалған күн мен ұлттық валютамен жасалған операцияны көрсету нәтиже-сінде осы операция бойынша есеп айырысқан күн арасында пайда болады.
Сөйтіп, салық салу мақсатында бағамдық айырма солар бойынша есеп айырысулар жүргізілген шетелдік валютамен жасалған операциялар бойынша ескеріледі, ал бухгалтерлік есепте бағамдық айырма шетелдік валютамен жасалып өткізілген операциялар бойынша да, өткізілмеген операциялар бойынша да ескеріледі. Бұл орайда операция жасалған күн де, онымен есеп аиырысу күні де орын алған операциялар өткізілген операциялар деп танылады.Салық салу мақсатында шетелдік валютамен жасалатын операция операция (төлем) жасалған күнгі валюта айырбастаудың нарықтық бағамы қолданыла отырып, Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы - теңгемен қайта есептеледі.Валюта айырбастаудың нарықтық бағамы ұғымы берілген - ол қазақстандық қор биржасының негізгі сессиясында қалыптасқан және Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкімен бірлесіп белгілеген тәртіппен анықталған теңгенің шетел валютасына орташа салыстырылған биржалық бағамы; теңгенің қазақстандық қор биржасында сауда-саттық жүргізілмейтін шетел валютасына Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен бірлесіп белгілейтін тәртіппен кросс-бағамдар пайдаланыла отырып есептеледі Жылдық жиынтық табысқа салық төлеуші табыстарының барлық түрлері, оған қоса оң бағамдық айырма енгізіледі. Теріс бағамдық айырманы шегерімге жатқызу жөніндегі ережелер біраз күрделі болып белгіленген. Құрылысқа алынған кредиттер (қарыздар) бойынша және құрылыс кезеңіндегі төлемдер бойынша туындаған теріс бағамдық айырма объект құнына енгізіледі; шегерімге жатқызылуға тиіс теріс бағамдық айырманың ең жоғары сомасы салық төлеушінің салық салынатын табысының 50% мөлшеріндегі сомаға оң бағамдық айырма түрінде алынған табыс қосылған сомамен шектеледі. Осы баптың мақсатында салық салынатын табыс салық төлеушінің бағамдық айырма бойынша табыстары мен шығыстары есепке алынбай, оның жылдық жиынтық табысы мен шегерімдері арасындағы айырма ретінде айқындалады. Теріс бағамдық айырма орын алған салық кезеңінде осы тармақтың ережелеріне байланысты шегерімге жатқызуға болмайтын теріс бағамдық айырманың қалған сомасы Салық кодексінде белгіленген талап қою мерзімі ішінде осы тармақтың ережелеріне сәйкес келесі салық кезеңдерінде, яғни салық кезеңі аяқталғаннан кейін бес жылдың ішінде өтеледі 2003 жылы, 2002 жылғы сияқты, бухгалтерлердің алдында салық салу мақсатында өткізілген бағамдық айырманы айқындау міндеті тұр. Бағамдық айырманы есепке алуға қатысты қандай есеп саясатын таңдау керек: өткізілген бағамдық айырманың есебін жыл бойы әрбір операция бойынша тұрақты жүргізіп, бұл есептерді бухгалтерлік есеп жүйесіне енгізу (1-нұсқа) немесе оның өткізілмеген бөлігінің есебін кезеңнің соңында жүргізу (2-нұсқа) керек пе - мұны әр бухгалтер дербес шешуге құқылы. Салық есептілігін жасау принципін - дер кезділікті ұстанып, жыл бойы салық салынатын табысты кезең-кезеңмен есепке алатын компаниялар үшін - әсіресе егер компанияда 2003 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 2002 жылдан бері өткізілмей, 2003 жылы өткізілген бағамдық айырма орын алса, бірінші нұсқаның неғұрлым қолайлы екендігін (және тәжірибеде ойдағыдай қолданылып жүр) тәжірибе көрсетіп отыр. Бухгалтерлік және салықтық есеп бойынша бағамдық айырма арасындағы айырмалары аз компаниялар неғұрлым ұтымды - екінші әдісті таңдады.
Теріс бағамдық айырма сомасының оң бағамдық айырма сомасынан асып кетуін шегеру Теріс бағамдық айырманың сомасы оң бағамдық айырманың сомасынан асып кеткен жағдайда асып кету шамасы шегерімге жатады.
Бағамдық айырманың сомасы халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес айқындалады.
Оң бағамдық айырма сомасының халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы
16, Бағамдық айырманы есептеудің бухгалтерлік ж/е салық есебінде айврмашылық барма
Бағамдық айырмашылығы — ұлттық валютаның шетелдік валютаға шаққандағы бағамының өзгеруі кезіндегі айырмадан пайда болатын coмa. Шарт жасасылған сәттен бастап ол бойынша төлем төленетін уақытқа дейін пайда болады. Бухгалтерлік есеп пен қаржы есептемесі жүйесінде бағам өзгерген жағдайда шетелдік валюта өлшемдерінің есептік валютаға (Қазақстанда теңгеге) шаққандағы мөлшерін көрсету нәтижесінде туындайды. Айырмалар шаруашылық операция жасалған күн мен осы операция бойынша есеп айырысу күні немесе есеп беру күні арасындағы кезеңде пайда болады. Валюта бағамының қолайлы серпінінде оң Бағамдық айырма (бағамдық пайда), бағамдық арақатынастың қолайсыз өзгеруі кезінде теріс Бағамдық айырма болып бөлінеді Салық салу мақсатымен оң Бағамдық айырма табыста есептелмейді, ал теріс Бағамдық айырма шығында есептелмейді. "Бағамдағы қиғаштық" — ресми және нарықтық бағамдардың сай келмеуі ұғымы да Бағамдық айырмамен байланысты. Бағамдық айырмашылығы валюталық ашық позицияның жойылуы немесе оның қайта бағалануы кезіңце валюталар бағамдарының өзгеруі нәтижесінде пайда болады. Бағам қолайлы қалыптасса, валюталық по зиция жағымды бағамдық айырмашылыққа, қолайсыз жағдайда - теріс бағамдық айырмашылыққа (бағамдық ұтылысқа) әкелуі мүмкін. Ашық позицияны қолдап отыруға байланысты шығынға бару тәуекелін банкаралық рынокта немесе биржаларда эр түрлі мерзімді валюталық мәмілелер жасау, сондай-ақ келісімшарттар мен келісімдерге қорғану ескертгіелерін енгізу арқылы сақтандыруға болады.Бағам бойынша айырмашылығы мұндай бола алады:оң терiс
2003 жылы, 2002 жылғы сияқты, бухгалтерлердің алдында салық салу мақсатында өткізілген бағамдық айырманы айқындау міндеті тұр. Бағамдық айырманы есепке алуға қатысты қандай есеп саясатын таңдау керек: өткізілген бағамдық айырманың есебін жыл бойы әрбір операция бойынша тұрақты жүргізіп, бұл есептерді бухгалтерлік есеп жүйесіне енгізу (1-нұсқа) немесе оның өткізілмеген бөлігінің есебін кезеңнің соңында жүргізу (2-нұсқа) керек пе - мұны әр бухгалтер дербес шешуге құқылы. Салық есептілігін жасау принципін - дер кезділікті ұстанып, жыл бойы салық салынатын табысты кезең-кезеңмен есепке алатын компаниялар үшін - әсіресе егер компанияда 2003 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 2002 жылдан бері өткізілмей, 2003 жылы өткізілген бағамдық айырма орын алса, бірінші нұсқаның неғұрлым қолайлы екендігін (және тәжірибеде ойдағыдай қолданылып жүр) тәжірибе көрсетіп отыр. Бухгалтерлік және салықтық есеп бойынша бағамдық айырма арасындағы айырмалары аз компаниялар неғұрлым ұтымды - екінші әдісті таңдады
17.Оң бағамдық айырма бойынша табыс қалай танылады?
Бағамдық айырма (оң, теріс) - шетелдік валютамен жасалған операциялар бойынша пайда болатын айырма. Бұл айырма бухгалтерлік есепте операция жасалған күн мен ұлттық валютамен жасалған операцияны көрсету нәтиже-сінде осы операция бойынша есеп айырысқан күн арасында пайда болады.
Сөйтіп, салық салу мақсатында бағамдық айырма солар бойынша есеп айырысулар жүргізілген шетелдік валютамен жасалған операциялар бойынша ескеріледі, ал бухгалтерлік есепте бағамдық айырма шетелдік валютамен жасалып өткізілген операциялар бойынша да, өткізілмеген операциялар бойынша да ескеріледі. Бұл орайда операция жасалған күн де, онымен есеп аиырысу күні де орын алған операциялар өткізілген операциялар деп танылады.Салық салу мақсатында шетелдік валютамен жасалатын операция операция (төлем) жасалған күнгі валюта айырбастаудың нарықтық бағамы қолданыла отырып, Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы - теңгемен қайта есептеледі.Валюта айырбастаудың нарықтық бағамы ұғымы берілген - ол қазақстандық қор биржасының негізгі сессиясында қалыптасқан және Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкімен бірлесіп белгілеген тәртіппен анықталған теңгенің шетел валютасына орташа салыстырылған биржалық бағамы; теңгенің қазақстандық қор биржасында сауда-саттық жүргізілмейтін шетел валютасына Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен бірлесіп белгілейтін тәртіппен кросс-бағамдар пайдаланыла отырып есептеледі. Жылдық жиынтық табысқа салық төлеуші табыстарының барлық түрлері, оған қоса оң бағамдық айырма енгізіледі. Теріс бағамдық айырманы шегерімге жатқызу жөніндегі ережелер біраз күрделі болып белгіленген. Мәселен, 102-бапқа сәйкес құрылысқа алынған кредиттер (қарыздар) бойынша және құрылыс кезеңіндегі төлемдер бойынша туындаған теріс бағамдық айырма объект құнына енгізіледі; шегерімге жатқызылуға тиіс теріс бағамдық айырманың ең жоғары сомасы салық төлеушінің салық салынатын табысының 50% мөлшеріндегі сомаға оң бағамдық айырма түрінде алынған табыс қосылған сомамен шектеледі. Осы баптың мақсатында салық салынатын табыс салық төлеушінің бағамдық айырма бойынша табыстары мен шығыстары есепке алынбай, оның жылдық жиынтық табысы мен шегерімдері арасындағы айырма ретінде айқындалады. Теріс бағамдық айырма орын алған салық кезеңінде осы тармақтың ережелеріне байланысты шегерімге жатқызуға болмайтын теріс бағамдық айырманың қалған сомасы Салық кодексінде белгіленген талап қою мерзімі ішінде осы тармақтың ережелеріне сәйкес келесі салық кезеңдерінде, яғни салық кезеңі аяқталғаннан кейін бес жылдың ішінде өтеледі.
Оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма сомасынан асып кетуі орын алған жағдайда ол табыс ретінде танылады.
100.17.020 жолында:
А бағанына 100.00.019 жолы көшіріледі;
В бағанында оң бағамдық айырманың теріс бағамдық айырмадан артуы көрсетіледі;
18.Мойындалған айыппұл мен өсімпұл бойынша табыс қай кезде пайда болады?
Егер бұрын бұл сома шегерімге жатқызылмаса, негізсіз ұсталып, бюджеттен қайтарылған айыппұлдардан басқа, танылған немесе борышкер таныған айыппұлдар, өсімпұлдар және басқа санкция түрлері табыс ретінде танылады.
Мемлекеттік сатып алу туралы шарт бойынша бюджетке енгізілуге жататын (енгізілген) тұрақсыздық айыптарын (айыппұлдарды, өсімпұлдарды) қоспағанда, бюджетке енгізілуге жататын (енгізілген) тұрақсыздық айыптары (айыппұлдар, өсімпұлдар) шегерімге жатпайды.
100.17.015 жолында:
А бағанына 100.00.014 жолы көшіріледі;
В бағанында айыппұлдар, өсімақылар және санкцияның өзге де түрлері бойынша табыстар көрсетіледі
19.Салықтық есеп бойынша шегерім дегеніміз не
шегерімге жатпайтын шығыстарды қоспағанда, салық төлеушінің жылдық жиынтық табыс алуымен байланысты шығыстары салық салынатын табысты анықтау кезінде шегерілуге тиіс.
Салық Кодексінде шығыстарды нормалар шегінде шегерімдерге жатқызу жағдайлары айқындалған.
Шегерімдерді жылдық жиынтық табысты алуға байланысты шығыстарды растайтын құжаттары болған кезде салық төлеуші жүргізеді. Бұл шығыстар болашақтағы кезеңдердің шығыстарын қоспағанда, олар нақты жүргізілген салық кезеңінде шегерілуге жатады. Болашақтағы кезеңдердің шығыстары қай салық кезеңіне қатысты болса, сол кезеңде шегерілуге тиіс.
Табиғи монополистер шеккен залалдар Қазақстан Республикасының заңдарында белгілеген нормалар шегінде шегерілуге жатады.
Егер шығыстардың бірнеше баптарында белгілі бір шығындар көзделсе, салық салынатын кірісті есептеу кезінде көрсетілген шығындар тек бір рет шегеріледі.
Мемлекеттік бюджетке енгізілуге тиістілерін қоспағанда, жылдық жиынтық табыс табуға байланысты салынған немесе танылған айыппұлдар, өсімпұлдар, тұрақсыздық айыбы шегеріп тасталуға тиіс.
Шегерімдер есептеу әдісі бойынша танылады, оған сәйкес жұмыстар орындалғанда, қызметтер көрсетілгенде тауарлар жөнелтілгенде оларды сату мақсатында және мүліктерді кіріске алғанда табыстар мен шығындар төлем уақытына байланыссыз есепке алынады.
Табыс алумен байланысты құжаттармен расталған шығындар ЖЖТ – тан шегерімдерге жатады, сондықтан егер салық төлеуші мысалы, ЖЖТ алумен байланысты өнім өндіру кезінде материалдардың нормадан артық шығыны болғанын дәлелдейтін болса онда бұндай шығындар шегерімдерге Салық Кодексінің 104 бабының 1 тармағы (жылдық жиынтық табыс алуға байланысты емес шығыстар шегерімдерге жатпайды) бойынша жатқызылуы қажет.
Шығындарды шегерімдерге жатқызу олар нақты орын алған салық кезеңінде болашақ кезеңдер шығындарынан басқа орындалады. Яғни бір операция бойынша шығындар мен табыстар бір мезгілде табылады және мұндай резервтерді құру 5 БЕС талаптарына сәйкес орындалады.
20. Шегерімдер түрлерін атаңыз?
Шегерімдер есептеу әдісі бойынша танылады, оған сәйкес жұмыстар орындалғанда, қызметтер көрсетілгенде тауарлар жөнелтілгенде оларды сату мақсатында және мүліктерді кіріске алғанда табыстар мен шығындар төлем уақытына байланыссыз есепке алынады. Табыс алумен байланысты құжаттармен расталған шығындар ЖЖТ – тан шегерімдерге жатады, сондықтан егер салық төлеуші мысалы, ЖЖТ алумен байланысты өнім өндіру кезінде материалдардың нормадан артық шығыны болғанын дәлелдейтін болса онда бұндай шығындар шегерімдерге Салық Кодексінің 104 бабының 1 тармағы (жылдық жиынтық табыс алуға байланысты емес шығыстар шегерімдерге жатпайды) бойынша жатқызылуы қажет.Шығындарды шегерімдерге жатқызу олар нақты орын алған салық кезеңінде болашақ кезеңдер шығындарынан басқа орындалады. Яғни бір операция бойынша шығындар мен табыстар бір мезгілде табылады және мұндай резервтерді құру 5 БЕС талаптарына сәйкес орындалады.Шегерімдерге жатқызылатын шығындарды сәйкесінше есепті ұйымдастырып шартты түрде келесі топтарға бөлуге болады:
І. Салық салынатын табысты анықтаған кезде толығымен шегерімдерге жатқызылатын шығындар:
ІІ. Шегерімдерге нормалар мөлшерінде және шектеулермен жатқызылатын шығындар:
21. өткізілген тауарлар (істелінген жұмыстар, көрсетілген қызметтер( бойынша не жатқызылады?
21.Өткізілген тауарлар (істелінген жұмыстар, көрсетілген қызметтер) бойынша шегерімдерге не жатқызылады?
Өткізілген тауарлар (қызметтер,жұмыстар) бойынша шығындарға өндіріске сатып алуға байланысты және салық заңнамасымен тәртіптелген шығындардан басқа барлық шығындар қосылады.
Дайын өнімдер мен тауар/ң(қызметтер,жұмыстар),өзіндік құны-өнімнің(қызметтер,жұмыстар) өзіндік құнына қосылатын құрамының қалыптасу бөлігі мен шығындарды жіктеудегі «Қорлар» ҚХЕС 2 әдістемелік ұсынылымдарға сәйкес анықталады.Бұл шығындардан басқа кезең шығыны қосылады.
Өткізілген өнімдер(қызметтер,жұмыстар) б/ша шығындарды анықтау үшін «Қорлар» 1300-бөлімшелері шоттарының,(«Шикізаттар мен материалдар-1310-шоты, «Аяқталмаған өндіріс»-1340-шоты, «Тауарлар»-1330-шоты), «Өткізілген өнімдер мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құны»-7000-шоты немесе 7010 шоты, «Өнімдер мен қызмет көрсетуді өткізу б/ша шығындар»-7100-шоты немесе 7110 шоты, «Әкімшілік шығындары»-7200-шоты,7210-шоты, «Қаржыландыру шығындары»-7300(7310-7240), «Басқа да шығындар»-7400(7410-7470-шоттар) бухгалтерлік есеп карточкасының деректері б/ша іріктеу жүргізу қажет.
Өткізілген өнімдер мен көрсетілген қызметтер б/ша шығындарға мыналар қосылады:
-сатып алынған тауарлар,материалдар,жұмыстар мен қызметтер
-негізгі қорларды жөндеудегі жұмыскерлердің еңбекақысын қоспағандағы еңбекакке ақы төлеу
-әлеуметтік салықты аудару
-өткізілген дайын өнімдер(тауарлар,жұмыстар,қызметтер) б/ша қосылатын және Декларацияның басқа жолында көрсетілмеген басқа да шығындар.
Жоғарыдағы шығындарды бейнелеу үшін КТС(корпоративтік табыс салығы) бойынша Декларацияның «Сатылған тауарлардың(жұмыстар,қызметтер) шығындары 12-ші, «Еңбекақы б/ша шығындардың» 10-Қосымшасы арналған.
Еңбекақыны төлеу б/ша шығындарға,жұмыс берушімен ақшалай не/се жұмыс берушімен материалдық,әлеуметтік игілік не/се басқа да материалдық пайда түріндегі табиғи қатысты ескерген жөн.
Өткізілген тауарлар(жұмыстар,қызметтер) бойынша шығындардың қалыптасуы кезінде,салық салу мақсаты үшін,кәсіпкерлік қызметте пайдалану жоспарланған қорлардың құны есептеледі.Өткізілген тауарлар б/ша шығындар сомасы жылдық табыстың жиынтығын алу мақсатында пайдаланбаған сол қордың құнының азаюына жатады.Олар 12-қосымшаның 100.12.009-жолында көрсетіледі.
Корпоративтік табыс салығы б/ша декларацияға қосымшалардың нысандары бірі осы өткізілген тауарлар,орындалған жұмыстар,көрсетілген қызметтер б/ша шығыстар жөніндегі ақпаратты қамтуы мүмкін.Осы қосымшаның нысаны қосылған құн салығын төлеушілер болып табылмайтын тұлғалар үшін өнім берушілер бойынша белгіленуі мүмкін.
22. Еңбек ақы шығындары бойынша шегерімге қандай шығындар апарылады
Салық Кодексінің 92-бабына сәйкес шегерімге жатпайтын шығыстарды қоспағанда, салық төлеушінің жылдық жиынтық табыс алуымен байланысты шығыстары салық салынатын табысты анықтау кезінде шегерілуге тиіс.
Салық Кодексінде шығыстарды нормалар шегінде шегерімдерге жатқызу жағдайлары айқындалған.
Шегерімдерді жылдық жиынтық табысты алуға байланысты шығыстарды растайтын құжаттары болған кезде салық төлеуші жүргізеді. Бұл шығыстар болашақтағы кезеңдердің шығыстарын қоспағанда, олар нақты жүргізілген салық кезеңінде шегерілуге жатады.
Егер шығыстардың бірнеше баптарында белгілі бір шығындар көзделсе, салық салынатын кірісті есептеу кезінде көрсетілген шығындар тек бір рет шегеріледі.
Салық төлеуші шегерімдерді жылдық жиынтық табыс алуға байланысты шығыстарды растайтын құжаттары болған кезде жүргізеді.
Еңбек ақы-бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақылау жасауды жүзеге асыруға көмектесетін маңызды экономикалық құрал. Шаруашылық субъектісінің түріне қарамастан әрбір қызметкердің кірісі субъект жұмысының түпкілікті нәтижелерін ескергенде, оның жеке үлесімен анықталады және салықтармен реттеледі. Еңбек ақы тұтынушы кірісінің үлкен бөлігін құрайды, сондықтан да сұраныстың мөлшеріне, тауардың тұтынысына және олардың бағасына елеулі әсер етеді.
Еңбек ақының номиналды және шынайы түрлері болады. Номиналды еңбек ақы дегеніміз жалдамалы еңбектің қызметкері өзінің күндік, апталық, айлық еңбегі үшін алатын ақша сомасы. Номиналды еңбек ақының мөлшеріне қарап табысының деңгейі жайында айтуға болады, бірақ тұтынудың деңгейі мен адамның әл-ауқаты жайлы айту мүмкін емес.
Шынайы еңбек ақы - алған ақшаға сатып алуға болатын өмірлік игіліктер мен қызметтердің жиыны. Ол номиналды жалақыға тікелей қатынаста және тұтыну заттары мен ақылы қызметтердің бағасы деңгейімен кері қатынаста болады.
Еңбек ақы өнімнің өзіндік құнының негізгі элементтерінің бірі болып табылады, сондықтан да еңбек ақы есебінің дұрыс ұйымдастырылуы еңбек өнімділігінің артуына, өнімнің өзіндік құнының кемуіне және еңбеккерлердің өмір деңгейінің жақсаруына себепші болады.
23. Сыйақы бойынша шегерімдер қалай есептелінеді?
1. Сыйақы шегерімі Кодекс/ң ережелеріне сәйкес жүргізіледі.
Осы баптың мақсатына орай мыналар сыйақылар б.т: 1) осы Кодекстің айқындалған сыйақылары; 2) өзара б/сты тараптар арасындағы кредит (қарыз) шарты б/нша тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл); 3) өзара б/сты тарапқа кепілдік үшін төлемақы.
2. Сыйақыны шегеру мынадай формула б/нша есептелетін сома шегінде жүргізіледі:
(А+Д)+(ЖК/МС)*(ШК)*(Б+В+Г),
мұнда: А - Б, В, Г, Д көрсеткіштеріне енгізілген соманы қоспағанда, осы баптың 1-тармағында айқындалған сыйақы сомасы; Б - Д көрсеткішіне енгізілген соманы қоспағанда, өзара байланысты тарапқа төленетін сыйақы сомасы; В - Б көрсеткішіне енгізілген соманы қоспағанда, осы Кодекске сәйкес айқындалатын жеңілдікті салық салынатын мемлекетте тіркелген тұлғаларға төленетін сыйақы сомасы; Г - В көрсеткішіне енгізілген соманы қоспағанда, кепілдіктерді, кепілгерлікті немесе қамтамасыз етудің өзге нысанын орындаған жағдайда депозитке немесе қамтамасыз етілген кепілдікке, кепілгерлікке немесе өзара байланысты тараптардың қамтамасыз етуінің өзге нысанына берілген қарыздар бойынша тәуелсіз тарапқа төленетін сыйақы сомасы; Д – ҚР/нда құрылған кредиттік серіктестік беретін кредиттер (қарыздар) үшін сыйақы сомасы; ШК - шекті коэффициент; ЖК - жеке капиталдың орташа жылдық сомасы; МС - міндеттемелердің орташа жылдық сомасы.
А, Б, В, Г, Д сомаларын есептеу кезінде құрылысқа алынған және құрылыс кезеңіне есепке жазылған сыйақылар алып тасталады.
Өзара б/сты болып табылмайтын тарап осы баптың мақсатына орай тәуелсіз тарап деп танылады.
1) жеке капиталдың орташа жылдық сомасы есепті салық кезеңінің әрбір айының соңындағы жеке капиталдың орташа арифметикалық сомасына тең. Жеке капиталдың орт. жылдық сомасының теріс мәні осы баптың мақсаты үшін нөлге тең деп танылады;
2) міндеттемелердің орташа жылдық сомасы есепті салық кезеңінің әрбір айындағы міндеттемелердің орташа арифметикалық ең көп сомасына тең. Міндеттемелердің орташа жылдық сомасын есептеу кезінде мыналар:
салықтар, алымдар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер;
қызметкерлердің жалақысы және өзге де табыстары;
өзара байланысты тараптан алынатын табыстарды қоспағанда, болашақ кезеңдердің табыстары;
сыйақылар мен комиссиялар;
дивидендтер бойынша есепке жазылған міндеттемелер есеп-қисапқа алынбайды;
3) шекті коэффицент қаржылық ұйымдар үшін - 7-ге, өзге заңды тұлғалар үшін 4-ке тең.
4. Резидент емес заңды тұлғаның ҚР/ндағы тұрақты мекемесінің жеке капиталы/ң сомасы тұрақты мекеменің активтері мен міндеттемелері арасындағы айырма ретінде айқындалады.
Бұл ретте, резидент емес заңды тұлғаның ҚР/ндағы тұрақты мекемесінің жеке капиталының сомасы осы тармақтың қолданылу мақсатына орай осы тұрақты мекеме оқшауландырылған және жеке заңды тұлға болғандай және өзі тұрақты мекемесі болып табылатын резидент емес заңды тұлғадан тәуелсіз әрекет ететіндей түрде қарастырылады.
24. Төленген күмәнді міндеттемелер бойынша шегерімдер қашан пайда болады?
Төленген күмәнді міндеттемелер бойынша шегерім.Егер салық төлеуші бұрын табыс деп танылған күмәнді міндеттемелерді кредит берушіге төлесе,онда жүргізілген төлемнің шамасында шегерім жасауға жол беріледі.Мұндай шегерім төлем жасалған салық кезеңінде бұрын табысқа жатқызылған шама шегінде жүргізіледі.Осы бапта көзделген шегерімдерге жатқызу тәртібі бұрын табыс деп танылған міндеттемелерді төлеген жағдайда да қолданылады. Күмәнді қарыз талабы бойынша шегерім тиісті құжаттармен расталса және ол бухгалтерлік есепте көрсетілсе ғана жасалады. Күмәнді қарыз талабы – негізінен Қазакстан Республикасының заңды тұлғалары және жеке кәсіпкерлері көрсеткен қызметінің, атқарған жұмысының, сатқан тауарының нәтижесінде шығатын талап; сондай-ақ ҚР/да тұрақты ұйымдар арқылы қызметін жүзеге асырып жүрген заңды тұлға-резидент еместердің де және үш жылға дейін талабын қанағаттандырмаған кезде н/е ҚР/ң заңына сәйкес салық төлеуші-дебиторларды банкрот деп таныған жағдайда шығады.
Күмәнді талаптар б/ша шегерім.1.Күмәнді талаптар деп заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлерге,сондай-ақ тұрақты мекеме,филиал,өкілдік арқылы ҚР/да қызметін ж.а/н резидент емес заңды тұлғаларға тауарлар өткізу,жұмыстар орындау, қызметтер көрсету нәтижесінде туындаған және туындаған кезден бастап 3жыл ішінде қанағаттандырылмаған талаптар танылады.Өткізілген тауарлар, орындалған жұмыстар,көрсетілген қызметтер б/ша туындаған ж/е салық төлеуші-дебиторды ҚР/ң заңнамасына с/с банкрот деп тануға б/ты қанағаттандырылмаған талаптар да күмәнді талаптар б.т.2.Осы Кодекске с/с күмәнді деп танылған талаптар шегерімге жатады.
Салық төлеуші/ң күмәнді талаптарды шегерімге жатқызуы бір мезгілде мынадай талаптар сақталған кезде жүргізіледі.1)талаптар туындауын растайтын құжаттардың болуы; 2)шегерімдерге жатқызу кезінде бухгалтерлік есепте талаптардың көрсетілуі не осындай талаптарды алдыңғы кезеңдердегі бухгалтерлік есептегі шығыстарға жатқызу.3.Дебитор банкрот деп танылған жағдайда, көрсетілген құжаттардан басқа,оған қосымша конкурстық іс жүргізудің аяқталғаны туралы сот ұйғарымы көшірмесінің болуы қажет.Салық төлеуші жоғарыда көрсетілген шарттар сақталған кезде,конкурстық іс жүргізу аяқталғаны туралы сот ұйғарымы күшіне енген салық кезеңінің қорытындылары б/ша күмәнді талаптың сомасын шегерімге жатқызуға құқылы.4.Күмәнді талаптар бұрын тауарлар өткізуден,жұмыстар орындаудан,қызметтер көрсетуден түсетін табыс деп танылған табыстың мөлшері шегінде шегерімге жатқызылады.
25 Күмәнді талаптарға анықтама беріңіз
Заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлерге, сондай-ақ тұрақты мекеме, филиал, өкілдік арқылы Қазақстан Республикасында қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаларға тауарлар өткізу, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету нәтижесінде туындаған талаптар және талаптар туындаған кезден бастап үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған талаптар күмәнді талаптар болып танылады. Өткізілген тауарлар, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер бойынша туындаған және салық төлеуші-дебиторды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес банкрот деп тануға байланысты қанағаттандырылмаған талаптар да күмәнді талаптар болып танылады.
провизиялар (резервтер) құру жөніндегі шығыстар сомасын шегеруге құқығы бар салық төлеушілердің 2012 жылғы 31 желтоқсаннан кейін аударылған:
1) басқа банктерде орналастырылған корреспонденттік шоттардағы қалдықтарды қоса алғанда, депозиттер бойынша сыйақыларды;
2) басқа банктер мен клиенттерге берілген кредиттер (қаржы лизингін қоспағанда) бойынша сыйақыларды;
3) құжаттамалық есеп-қисаптар мен кепілдіктер бойынша дебиторлық берешекті;
4) өтелмеген аккредитивтер, шығарылған немесе расталған кепілдіктер бойынша шартты міндеттемелерді төлеу жөніндегі талаптары күмәнді талаптар болып танылмайды.
2. күмәнді деп танылған талаптар шегерімге жатады.
Салық төлеушінің күмәнді талаптарды шегерімге жатқызуы бір мезгілде мынадай талаптар сақталған кезде жүргізіледі:
1) талаптар туындауын растайтын құжаттардың болуы;
2) шегерімдерге жатқызу кезіне бухгалтерлік есепте талаптардың көрсетілуі не осындай талаптарды алдыңғы кезеңдердегі бухгалтерлік есептегі шығыстарға (есептен шығаруға) жатқызу.
3. Дебитор банкрот деп танылған жағдайда, осы баптың 2-тармағында көрсетілген құжаттардан басқа, оған қосымша конкурстық іс жүргізудің аяқталғаны туралы сот ұйғарымы көшірмесінің болуы қажет. Салық төлеуші жоғарыда көрсетілген шарттар сақталған кезде, конкурстық іс жүргізу аяқталғаны туралы сот ұйғарымы күшіне енген салық кезеңінің қорытындылары бойынша күмәнді талаптың сомасын шегерімге жатқызуға құқылы.
4. Күмәнді талаптар бұрын тауарлар өткізуден, жұмыстар орындаудан, қызметтер көрсетуден түсетін табыс деп танылған табыстың мөлшері шегінде шегерімге жатқызылады.
26. Күмәнді талаптар бойынша шегерімдер қай кезде пайда болады және не себептен?
Күмәндi талаптар деп заңды тұлғалар мен дара кәсiпкерлерге, сондай-ақ тұрақты мекеме, филиал, өкілдік арқылы Қазақстан Республикасында қызметiн жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаларға тауарлар өткізу, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету нәтижесiнде туындаған және туындаған кезден бастап үш жыл ішiнде қанағаттандырылмаған талаптар танылады. Өткiзiлген тауарлар, орындалған жұмыстар, көрсетiлген қызметтер бойынша туындаған және салық төлеушi-дебиторды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес банкрот деп тануға байланысты қанағаттандырылмаған талаптар да күмәндi талаптар болып танылады.
күмәндi деп танылған талаптар шегерiмге жатады.
Салық төлеушiнiң күмәндi талаптарды шегерiмге жатқызуы бір мезгілде мынадай талаптар сақталған кезде жүргізіледі:
1) талаптар туындауын растайтын құжаттардың болуы;
2) шегерімдерге жатқызу кезіне бухгалтерлік есепте талаптардың көрсетілуі не осындай талаптарды алдыңғы кезеңдердегі бухгалтерлік есептегі шығыстарға (есептен шығаруға) жатқызу.
Дебитор банкрот деп танылған жағдайда көрсетілген құжаттардан басқа, оған қосымша конкурстық іс жүргізудің аяқталғаны туралы сот ұйғарымы көшірмесінің болуы қажет. Салық төлеушi жоғарыда көрсетілген шарттар сақталған кезде, конкурстық іс жүргізу аяқталғаны туралы сот ұйғарымы күшіне енген салық кезеңiнiң қорытындылары бойынша күмәндi талаптың сомасын шегерiмге жатқызуға құқылы.
Күмәнді талаптар бұрын тауарлар өткізуден, жұмыстар орындаудан, қызметтер көрсетуден түсетін табыс деп танылған табыстың мөлшері шегінде шегерімге жатқызылады.
27. Бухгалтерлік есепте күмәнді дебиторлық қарызды калай есептейді және оның күмәнді талаптардан айырмашылығы бар ма?
Сатып алушылар мен тапсырыс беруші заңды және жеке тұлғалардың төлем қабілеттілігін анықтау жүйесін қаншалықты арттырғанмен, оларға несиеге сатылған тауарлар немесе көрсетілген қызмет үшін уақтылы есеп айырыспай немесе алынуға тиісті сомалардың бір бөлігі ғана өтеліп, қалған бөлігінің алынбай қалуы іс-тәжірибеде әрдайым кездесіп отырады. Мұндай жағдайлардың алғашқы нысандары болып борышкер кәсіпорыңдар мен ұйымдардың банкрот болып қалуы немесе ол кәсіпорындар мен ұйымдардың таратылуы, сондай-ақ борышты талап ету мерзімінің өтіп кетуі табылады.
Сатып алушылардың келісімшартқа сәйкес белгіленген мерзімде төлемеген шоттары "күмәнді қарыздар" деп аталады. Күмәнді қарыздарға - уақытында төленбеген, жабылмаған және де тиісті кепілдікпен қамтамасыз етілмеген дебиторлық қарыздар жатады. Қазақстан Республикасының заңына сәйкес талап ету мерзімі етіп кеткен дебиторлық берешек күмәнді қарыз болып саналынады. Өтелу-өтелмеуі белгісіз, күмән тудыратын қарыздарды есептен шығарудың екі тәсілі бар. Біріншісі — тікелей есептен шығару әдісі, мұнда шығындар нақты шоттарды үмітсіз деп танығаннан кейін ғана тікелей есептен шығарылады. Екіншісі — резервтік әдіс, бұл жағдайда шығындар алдын ала қарастырылған тәсілмен есептеледі.
Тікелей есептен шығару әдісі бухгалтерлік есеп тұрғысынан қолайлы болып саналмайды. Өйткені ол кірістер мен шығындарды сәйкестілікке келтіре алмайды, яғни күмәнді қарыздарды тауарлар жеткізіліп түсірілген немесе қызметтер көрсетілген сәтінде емес, оның күдікті деп танылған есептік мезетінде ғана шығындарға жатқызады. Кәсіпорындар мен ұйымдар күмәнді қарыздарға шығындардың есебінен резерв жасай алады. Күмәнді қарыздар бойынша резервтердің есебі "Күмәнді қарыздар бойынша резервтер" шотында жүргізіледі. Күмәнді қарыздар бойынша резервтер есеп беретін жылдың соңында жабдықтаушылар мен сатып алушылар арасындағы дебиторлық борышқа түгендеу жүргізу нәтижесіне сүйене отырып жасалынады. борыштың өтелу мерзімінің жалпы уақыты 3 (үш) жыл болып белгіленді. Үш жыл уақыт аралығында өтелмеген борыш күмәнді қарыздарға жасалған резерв сомасының есебінен есептен шығарылады.
Қазақстан Республикасы заңына сәйкес талап ету мерзімі өтіп кеткен дебиторлық қарыздар "үмітсіз қарыз" — деп танылады. Ал үмітсіз қарыздар сомалары құрылған күмәнді қарыз бойынша резерв есебінен есептен шығарылады. Егер кәсіпорындар мен ұйымдар күдікті қарыз бойынша резерв құрмаса және үмітсіз қарыздың айқындалу жағдайы пайда болса, онда бұл сома кезең шығындарына жатқызылып есептен шығарылады. Сондай-ақ бұл сома қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы ессп беруде көрсетілуі тиіс.
Егер сатып алушының дебиторлық қарызы үмітсіз қарыз ретінде есептен шығарылып және ол осы есеп беретін кезеңде өтелсе, бухгалтерлік есепте келесідей жазу жазылады (есептен шығару осы есеп беру кезеңінде жүргізілсе):
Д-т: Күмәнді қарыздар бойынша резервтер шоты
К-т: Алынуға тиісті қарыздар шоты
Кез келген кәсіпорындар мен ұйымдарды алып қарасақ та олардың барлығы да қай шоттардың төленбейтіндігін алдын ала болжап білуі мүмкін емес. Дегенмен де қаржылық есеп беруі кезінде жыл бойы жұмсалған шығындарды жабатын сомаларды анықтау қажет. Бұл уақыттағы бағалаудың салдарынан елеулі айырмашылықтардың да пайда болуы ықтимал. Жалпы халықаралық тәжірибеде күмәнді қарыздарды бағалау үшін мынадай екі әдісі қолданылады:
- несиеге сатудан алынатын таза табыстан есептелінген пайыз әдісі (қаржы-шаруашылық қызметі туралы есеп беруде);
- дебиторлық қарыздарды өтелу мерзімі бойынша есептеу әдісі (бухгалтерлік баланста).
Яғни,қорытындылай айтқандай, дебиторлық қарыздардың есебі
Дебитолық қарыз деп жеке азаматтардың, ұйымдардың және мекемелердің осы ұйым алдындағы ақшалай түрдегі міндеттемелері есептелінеді. . Дебитолық қарыз қарыз алушының шоттарды төлеу және төлейді деп күтілетін мерзімге байланысты ағымдағы және ұзақ мерзімді болып бөлінеді. Дебитолық қарыз тауарларды өткізу, қызметтерді көрсету сияқты операциялар нәтижесінде туындайды..
Дебиторлық қарыздардың есебі, олардың түрлері бойынша жүргізіледі: қаржылық есептің халықаралық стандарты (ҚЕХС) бойынша қаржылық есеп берулерді жасамайтын ұйымдар – 3 «Дебиторлық берешектер және басқа да активтер» шотында жүргізеді, ал қаржылық есеп берулерді қаржылық есептің халықаралық стандартына (ҚЕХС) сәйкес жасайтын ұйымдар – 22.12.2005 жылы №426 ҚРҚМ бекіткен бухгалтерлік есептің шоттарының 1200 «Қысқа мерзімді дебиторлық берешектер» және 2100 «Ұзақ мерзімді дебиторлық берешектер» бөлім шоттарында жүргізеді.
Қарыздар ұйым банкрот болса немесе жойылса, немесе басқа себептер болса, онда дебиторлық қарызды өндіріп алу күмәнды болып табылады. Күмәнді болып мерзімінде төленбеген дебиторлық қарыз , ал мерзімі қойылмаған болса, онда төлеу мерзімі өтіп кеткен, және кепілдермен қамтамасыз етілмеген қарыз есептелінеді. Үмітсіз дебиторлық қарыздарды есептен шығарумен байланысты мүмкін болатын шығындарды өтеу мақсатында күмәнді талаптар бойынша резервтер құрылады.
Күмәнді талаптар бойынша резервтер есебі. Күмәнді талаптар бойынша резервтер жыл аяғында дебиторлық қарыздар түгендеуінің мәліметтері негізінде құрылады. Күмәнді талаптарды бағалаудың екі әдісі бар: өткізудің көлемінен пайыз әдісі ; төлем мерзімі бойынша шоттарды есептеу әдісі.
Өткізу (қызмет көрсету) көлемінен пайыз әдісінің мәні өткізудің жалпы көлемінде үмітсіз деьиторлық қарыздардың үлесін анықтау болып табылады. Осы әдіс бойынша өткен жылдардың (ең азы үш өткен жыл бойынша) төлемдеріне негізделіп өткізудің көлемі мен күмәнді талаптардан нақты залалдар арасындағы орташа пайыз есептелінеді. Әрі қарай бұл пайыз күмәнді талаптардың резервін анықтау үшін есепті кезеңдегі өткізудің, атқарылған жқұмыстардың көлеміне қолданылады
28. Өкілдік шығындар дегеніміз не және ол қай мақсатқа пайдаланылады?
Өкілдік шығыстарға мынадай:
1) өзара ынтымақтастықты орнату немесе қолдау бойынша;
2) салық төлеушінің атқарушы органдарынан басқа, директорлар кеңесінің, өзге де басқару органының отырыстарын ұйымдастыру және (немесе) өткізу бойынша, өкілдік іс-шараларын өткізу кезінде олардың өткізілу орнына қарамай жүргізілетін, тұлғаларды, оның ішінде салық төлеушінің штатында тұрмайтын жеке тұлғаларды қабылдау және оларға қызмет көрсету жөніндегі шығыстар жатады.
Өкілдік шығыстарға сонымен қатар:
1) қызметтік іссапарлар кезіндегі өтемақыға жататын шығыстарды қоспағанда, өкілдік іс-шараларға қатысушы тұлғаларды көлікпен қамтамасыз етуге;
2) өкілдік іс-шараларды өткізу барысында мұндай тұлғаларды тамақтандыруға;
3) ұйымның штатында тұрмайтын аудармашылар көрсететін қызметтерге ақы төлеуге;
4) өкілдік іс-шараларды өткізу үшін үй-жайларды жалдауға және (немесе) ресімдеуге арналған шығыстар да жатады.
2. Шақырылған адамдардың тұруына, мұндай тұлғалар үшін визалар ресімдеуге, бос уақытын, ойын-сауықты, демалысты ұйымдастыруға арналған шығыстар, сондай-ақ осы тармаққа сәйкес өкілдік іс-шараларға қатысушы тұлғаларды көлікпен қамтамасыз ету шығыстарына жатқызылмайтын шығыстар өкілдік шығыстарына кірмейді және шегерімге жатпайды.
Өкілдік іс-шараларға қатысушылардың теміржол, теңіз және әуе көлігімен жүру шығыстары көлікпен қамтамасыз ету шығыстарына жатпайды.
3. Мыналар:
1) салық төлеушінің өкілдік іс-шараны өткізу мақсатын және оны өткізуге жауапты тұлғаларды көрсете отырып, оны өткізу туралы жазбаша бұйрығы немесе жазбаша өкімі;
2) салық төлеуші бекіткен мұндай іс-шараның шығыстар сметасы;
3) жауапты тұлғалардың өткізілген өкілдік іс-шара туралы оның өткізілген күні мен орны, жүргізілген іс-шараның нәтижелері, қатысушылар құрамы, іс-шаралар бағдарламасы, іс жүзінде жүргізілген шығыстар көрсетілген есебі;
4) өкілдік шығыстардың негіздері мен жүзеге асырылуын растайтын бастапқы және өзге де құжаттар өкілдік шығыстардың шегерімін жүзеге асыру үшін негіз болып табылады.
4. Өкілдік шығыстар осы көрсетілген қызметкерлердің салық салуға жататын табыстары бойынша жұмыс берушінің салық кезеңіндегі шығыстары сомасының 1 пайызынан аспайтын мөлшерде шегерімге жатады.
29. Өкілдік шығындар бойынша шегерім қалай есептелінеді?
1. Өкілдік шығыстарға мынадай:
1) өзара ынтымақтастықты орнату н/е қолдау мақсатында;
2) салық төлеушінің атқарушы органдарынан басқа, директорлар кеңесінің, өзге басқару органының отырыстарын ұйымдастыру және өткізу мақсатында, көрсетілген іс-шаралардың өткізілу орнына қарамай жүргізілетін, тұлғаларды, оның ішінде салық төлеушінің штатында тұрмайтын жеке тұлғаларды қабылдау және оларға қызмет көрсету жөніндегі шығыстар жатады.
Өкілдік шығыстарға аталған тұлғаларды көлікпен қамтамасыз етуге, келіссөздер уақытында тамаққа, ұйымның штатында тұрмайтын аудармашылар көрсететін қызметтерге ақы төлеуге жұмсалатын шығыстар да жатады.
Бос уақытты, көңіл көтеруді н/е демалысты ұйымдастыруға арналған шығыстар өкілдік шығыстарға жатпайды және олар шегерімге жатпайды.
2. Өкілдік шығыстар ҚР Салық Кодексінде көрсетілген салық салуға жататын қызметкердің табыстары бойынша жұмыс берушінің шығыстар сомасының 1 процентінен аспайтын мөлшерде шегерімге жатқызылады. Ол табыстар мыналар: қызметкер жұмыс берушіден ақшалай н/е заттай нысанда алған кез келген табыстар, оның ішінде материалдық пайда түрінде алынған табыстар, сондай-ақ ҚР/ң заңнамасына сәйкес жұмыс беруші және үшінші тұлғалар арасында жасалған азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша қызметкер алған ж/е төмендегі көрсетілген табыстар қызметкердің салық салуға жататын табыстары болып табылады.
1. Қызметкердің салық салуға жататын, ол заттай нысанда алған табысына: 1) еңбегіне заттай нысанда ақы төлеу;
2) жұмыс берушіден өтеусіз негізде алынған мүліктің құны. Өтеусіз орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны осындай жұмыстарды орындаумен, қызметтер көрсетумен байланысты шеккен шығыстар мөлшерінде айқындалады;
3) қызметкер үшінші тұлғалардан алған тауарлардың, орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құнын жұмыс берушінің төлеуі кіреді.
Қызметкердің материалдық пайда түріндегі табысы:
Қызметкердің салық салуға жататын, материалдық пайда түрінде алған табысына:
1) қызметкерге өткізілген тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің құны мен осы тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді сатып алу бағасы немесе олардың өзіндік құны арасындағы теріс айырма;
2) жұмыс берушінің шешімі бойынша қызметкердің оның алдындағы қарызының немесе міндеттемесінің сомасын есептен шығару;
3) жұмыс берушінің өз қызметкерлерінің сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру сыйлықақыларын төлеуге жұмсаған шығыстары;
4) қызметкердің жұмыс берушінің қызметіне байланысты емес шығындарын өтеуге жұмыс берушінің жұмсаған шығыстары кіреді.
30. Өкілдік шығындар есептеудің бухгалтерлік және салық есебінде айырмашылығы бар ма?
Шаруш/қ жүргізуші ұйым/ң жарғылық қызметіне б/ты өкілдік шығындарға жататыны:а)заңды тұлғаның ком/қ қызметімен тікелей қатысты іскерлік б/ты талқылау ж/е шарт/р мен келісімге қол қою ү/н кеңес,семинар салтанатты жиналыс ж/е басқа да шара/р өткізу ү/н,басқа ұйым/р/ң(шетелдікті қосқанда)өкілдерін қабылдау мен қызмет көрсеті;б) кезекті жылдық жиналысқа қатысу ү/н келген Директорлар кеңесінің,басқарманың ж/е ревизиялық комиссияның мүшелерін(акционерлерді),ресми тұлғаларды қабылдау мен қызмет көрсету.
Өкілдік сипаттағы шараларға шығындарды растайтын барлық ұйымд/қ-өкімдік құжаттар ұйымдармен дайындалуы ж/е салық саясатының шеңберінде бекітілуі қажет.
Өкілдік шығындарға б/ты шығындарға мыналар қатсты:*көліктік қызмет көрсету;*келіссөз кезінде тамақтануға шығындар;*аудармашының қызметіне төлемақы;*тікелей нақты шараларға қатысты ж/е құжаттармен расталған басқа да шығындар.
Қабылдаған ж/е шақырылған екі жақтан қатысушылардың тең саны ү/н жалпы шығындар есептеледі.Өкілдік шығындарды рәсімдеу ү/н мыналарды дайындау қажет:а)таза табыс пен мөлшер шегіндегі шығындар сметасы есебінен мөлшерден жоғары бөлінетін өкілдік ж/е іссапарлық шығындардың жылдық сомасын белгілеу тур меншік иесінің шешімі;ә)Директорлар кеңесін өткізу н/е басқа заңды тұлға өкілдерімен келіссөз ұйымд/у тур бұйрық;б)іскерлік кездесу,жиналыс өткізу бағдарламасында көрсетілуі өте қажет:*өкіл/р/ң кездесетін жері менкүні тур деректер;*келіссөзд/р/ң жалпы ұзақтығы;*талқыланатын мәселелердің тізімі;*келіссөзге екі жақтан тікелей қатысатын тұлғалардың тізімі;*келіссөзді ұйымдастыруға жауапты 2жақтың бірінің тұлғалары тур деректер;в)бірінші басшысымен бекітілген шығындар сметасы ж/е оған қосылатындары:*шығындардың нақты баптары;*осы баптар б/ша бөлінетін сомалар;*көрс/ген шараларға қатысатын тұлғалар саны;*барлық баптар б/ша жалпы сомасы;*резервтік сомалар.г)жоспарлы сметаның нақты орындалуын бекітетін ж/е есеп беруші тұлғадан шегерімге негіз болатын ақша сомасының жоспарлы сметаларының,құжаттарының орындалуы туралы акті;ғ)шығындарды растайтын алғашқы құжаттар(алдын-ала есеп,шығындық ж/е кірістік ордерлер,сатып алу актілері,баға тур анықтама,калькуляция,шоттар,билеттер,жалдау келісімш/ы,қызметтер т.б.)
Есепке алынған барлық шығындар бухгалтерлік өзіндік құнға қосылады,шығындар кезеңіне қатысты ж/е «Қызметкер мен басқа тұлғаның қарызы»1250шотында, «Өкілдік шығындар»қосалқы шотында көрсетіледі.
Салық төлеушінің ЖЖТ/нан өкілдік шығындар тек ҚР Үкіметі/ң белг/ген мөлшер шегінде шегеріледі.
Банктер,бос уақыт өткізу,көңіл көтеру н/е демалуды ұйымд/у шығындары өкілдік шығындарына қатысты емес ж/е шегерімге жатпайды.Бұл шығындар салық салудан кейін қалған ұйымның өз қаржысы есебінен жүргізіледі.
Өкілдік шығындарды есептен шығару ұйымның смета шегінде ж/е растайтын алғашқы құжаттар(қазыналық кассалық чектер,тауарлық чектер)ж/е іскерлік кездесуді өткізу бағдарламасы,шақырылған адамдар,ұйым тарапынан қатысушы адамдар,шығындар көлемі ж/е орны мен күні көрсетілген құжаттары болғанда ғана есептен шығарылады.
Есеп шығындардың растығын қамт етпей н/е оны дәлелдейтін құжаттар болмаса,онда бұл сомалар жеке тұлғаның табысына жатады ж/е ЖТС салынады.
Салық салынатын табысты ан/у кезінде есептен шығаруға жататын өкілдік шығындардың мөлшерлері
|
Шығындардың атаулары |
(АЕК) құны |
|
Адамдарды ресми қабылдау б/ша шығындар (1адамға 1күнгі есептен) |
8,0-ге дейін |
|
2005ж бастап келіссөз уақытында тамаққа шығындар(аудармашы мен шығарып салушыларды қоспағанда,1адамға 1күндік есеппен) |
1,5-ге дейін |
|
Делегацияны қабылдаған ұйымның штатында тұрмайтын аудармашының қызметінің төлемі(сағатына) |
1,0-ге дейін |
|
Көліктік қызмет көрсету (сағатына) |
1,0-ге дейін |
31 Қызметтік іссапарлар кезінде төленетін өтемақылар қай кезде пайда болады?
Қызметтік іссапарлар кезінде шегерімге жататын өтемақыларға:
1) жол жүру мен броньға (оның ішінде құнының төлену фактісін растайтын құжат болған кезде электрондық билетке) жұмсалған шығыстарды растайтын құжаттар негізінде, броньға жұмсалған шығыстардың төлемақысын қоса алғанда, іссапарға баратын жерге жетуге және кері қайтуға іс жүзінде жүргізілген шығыстар;
2) тұрғын үй-жайды жалдауға және броньға жұмсалған шығыстарды растайтын құжаттардың негізінде, броньға жұмсалған шығыстардың төлемақысын қоса алғанда, тұрғын үй-жайды жалдауға іс жүзінде жүргізілген шығыстар;
3) қызметкерге іссапарда болған уақытта салық төлеушінің шешімі бойынша белгіленген мөлшерде төленетін тәулікақы жатады.
Іссапарда болу уақыты:
жұмыс берушінің қызметкерді іссапарға жіберу туралы бұйрығы немесе жазбаша өкімі;
жол жүруді растайтын құжаттарда көрсетілген, іссапар орнына кету күні мен кері қайтып келу күнін негізге ала отырып іссапар күндерінің саны негізінде айқындалады. Мұндай құжаттар болмаған кезде іссапар күндерінің саны салық төлеушінің салықтық есепке алу саясатында көзделген, іссапар орнына кету күні мен кері қайтып келу күнін растайтын басқа да құжаттар негізге алына отырып айқындалады;
4) салық төлеуші келу визасын ресімдеген кезде жүргізген шығыстар (визаның, консулдық қызметтердің, міндетті медициналық сақтандырудың құны) келу визасын ресімдеуге арналған шығыстарды (визаның, консулдық қызметтердің, міндетті медициналық сақтандырудың құнын) растайтын құжаттар негізінде айқындалады.
32. Қызметтік іссапарлар кезінде төленетін өтемақылар сомасының шегерімге қалай апарылады? Қызметтік іссапарлар кезінде өтемақылар сомасының шегерімі
Қызметтік іссапарлар кезінде шегерiмге жататын өтемақыларға:
1) жол жүру мен броньға (оның ішінде құнының төлену фактісін растайтын құжат болған кезде электрондық билетке) жұмсалған шығыстарды растайтын құжаттар негізінде, броньға жұмсалған шығыстардың төлемақысын қоса алғанда, iссапарға баратын жерге жетуге және кері қайтуға іс жүзінде жүргізілген шығыстар;
2) тұрғын үй-жайды жалдауға және броньға жұмсалған шығыстарды растайтын құжаттардың негізінде, броньға жұмсалған шығыстардың төлемақысын қоса алғанда, тұрғын үй-жайды жалдауға іс жүзінде жүргізілген шығыстар;
3) қызметкерге iссапарда болған уақытта салық төлеушінің шешімі бойынша белгіленген мөлшерде төленетін тәулікақы жатады.
Іссапарда болу уақыты:
жұмыс берушінің қызметкерді іссапарға жіберу туралы бұйрығы немесе жазбаша өкімі;
жол жүруді растайтын құжаттарда көрсетілген, іссапар орнына кету күні мен кері қайтып келу күнін негізге ала отырып іссапар күндерінің саны негізінде айқындалады. Мұндай құжаттар болмаған кезде іссапар күндерінің саны салық төлеушінің салықтық есепке алу саясатында көзделген, іссапар орнына кету күні мен кері қайтып келу күнін растайтын басқа да құжаттар негізге алына отырып айқындалады;
4) салық төлеуші келу визасын ресімдеген кезде жүргізген шығыстар (визаның, консулдық қызметтердiң, мiндеттi медициналық сақтандырудың құны) келу визасын ресімдеуге арналған шығыстарды (визаның, консулдық қызметтердiң, мiндеттi медициналық сақтандырудың құнын) растайтын құжаттар негізінде айқындалады.
33. Салықты және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер бойынша шегерімдерді атаңыз? Салықтың және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдердің шегерімі
1. Егер осы бапта өзгеше белгіленбесе, есепті салық кезеңінде мыналар:
1) есепті салық кезеңінде, есепті салық кезеңі және (немесе) есепті салық кезеңінің алдындағы салық кезеңдері үшін есепке жазылған және (немесе) есептелген шекте;
2) есепті салық кезеңінің алдындағы салық кезеңдерінде, есепті салық кезеңі үшін есепке жазылған және (немесе) есептелген шекте Қазақстан Республикасының немесе өзге мемлекеттің бюджетіне төленген салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер шегерімге жатады.
Бұл ретте салықтың және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердің төленген сомалары тәртiппен есепке жатқызу жүргiзілгені ескеріле отырып айқындалады.
Салықты және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдерді есептеу және есепке жазу Қазақстан Республикасының немесе өзге мемлекеттің (өзге мемлекеттің бюджетіне төленетін салық және басқа да міндетті төлемдер үшін) салық заңнамасына сәйкес жүргізіледі.
2. Мыналар:
1) жылдық жиынтық табыс айқындалғанға дейін алып тасталатын салықтар;
2) Қазақстан Республикасының аумағында және басқа мемлекеттерде төленген корпоративтік табыс салығы мен заңды тұлғалардың табыстарына салынатын салықтар;
3) жеңiлдiктi салық салынатын елдерде төленген салықтар;
4) үстеме пайдаға салынатын салық шегерімге жатпайды.
34. Салықты және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер бойынша шегерім қалай есептелінеді?
1. Егер осы бапта өзгеше белгіленбесе, есепті салық кезеңінде мыналар:
1) есепті салық кезеңінде, есепті салық кезеңі және (немесе) есепті салық кезеңінің алдындағы салық кезеңдері үшін есепке жазылған және (немесе) есептелген шекте; Z0
2) есепті салық кезеңінің алдындағы салық кезеңдерінде, есепті салық кезеңі үшін есепке жазылған және (немесе) есептелген шекте Қазақстан Республикасының немесе өзге мемлекеттің бюджетіне төленген салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер шегерімге жатады.
Бұл ретте салықтың және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердің төленген сомалары осы Кодекстiң 599 және 601-баптарында белгiленген тәртiппен есепке жатқызу жүргiзілгені ескеріле отырып айқындалады.
Салықты және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдерді есептеу және есепке жазу Қазақстан Республикасының немесе өзге мемлекеттің (өзге мемлекеттің бюджетіне төленетін салық және басқа да міндетті төлемдер үшін) салық заңнамасына сәйкес жүргізіледі.
2. Мыналар:
1) жылдық жиынтық табыс айқындалғанға дейін алып тасталатын салықтар;
2) Қазақстан Республикасының аумағында және басқа мемлекеттерде төленген корпоративтік табыс салығы мен заңды тұлғалардың табыстарына салынатын салықтар;
3) жеңiлдiктi салық салынатын елдерде төленген салықтар;
4) үстеме пайдаға салынатын салық шегерімге жатпайды.
35. салықты және бюджетке мөленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша шегерім сомасы бух есептегі салық сомасымен бірдей болуы мүмкін бе
35.Салықты және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер бойынша шегерім сомасы бухгалтерлік есептегі салық шығындары сомасы мен бірдей болуы мүмкін бе?
Салықты және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер бойынша шегеру мыналарды қамтиды:
-жылдық жиынтық табыс айқындалғанға дейін бюджетке төленген салықтардан
-Қазақстан Республикасының және басқа да мемлекеттердің аумағында төленген корпоративтік табыс салығынан және заңды тұлғалардың табыстарына салынатын салықтардан
-жеңілдіктісалық салынатын елдерде төленген салықтардан
-үстеме пайда салығынан басқа,салық төлеушінің салық салу объектілері б/ша Қазақстан Республикасының немесе өзге мемлекеттің бюджетіне төленген салықтардан.
Алдыңғы салық кезеңдері үшін есепке жазылып,есептеліп,ағымдағы салық кезеңінде төленген салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер ағымдағы салық кезеңінде шегерімге жатады.
«Салық ж/е бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер» декларациясының 100.00.050 жолында жинақталып,Салық кодексінің 114-бабына сәйкес шегерімге жатқызылады.
36. Сақтандыру сыйақылары және жарналары бойынша шегерімге не жатқызылады?
Жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру сыйақыларын қоспағанда, сақтанушының сақтандыру шарттары бойынша төлеуіне жататын немесе төлеген сақтандыру сыйақылары шегерімге жатады.
Жеке тұлғаның депозиттеріне міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысушы банктер жеке тұлғалардың депозиттеріне кепілдік беруге байланысты аударылған міндетті күнтізбелік, қосымша және төтенше жарналарының сомасын шегерімге жатқызуға құқылы.
Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру жүйесіне қатысушы болып табылатын сақтандыру, қайта сақтандыру ұйымдары сақтандыру төлемдеріне кепілдік беруге байланысты аударылған міндетті, төтенше және қосымша жарналардың сомасын шегерімге жатқызуға құқылы.
Сақтандыру ұйымының сақтанушыға жинақтаушы емес сақтандыру шартының әрекеті аяқталғаннан кейін немесе оны мерзімінен бұрын тоқтатқан жағдайда қайтаруға тиіс (қайтарылатын) және сақтанушы бұрын шегерімге жатқызған сақтандыру сыйақыларының сомасы олар шегерімге жатқызылған салық кезеңінің жылдық жиынтық табысына жатқызылады, сақтандырушы уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіп пен нысанда өзінің тіркелген жері бойынша салық органдарын кірістің пайда болуы туралы міндетті түрде хабардар етеді.
Мақта қолхаттары бойынша міндеттемелерді орындауға кепілдік беру жүйесіне қатысушы мақта өңдеу ұйымдары мақта қолхаттары бойынша міндеттемелерді орындауға кепілдік берумен байланысты аударылған жыл сайынғы міндетті жарналар сомасын шегерімге жатқызуға құқылы.
Астық қолхаттары бойынша міндеттемелерді орындауға кепілдік беру жүйесіне қатысушы астық қабылдау кәсіпорындары астық қолхаттары бойынша міндеттемелерді орындауға кепілдік берумен байланысты аударылған жыл сайынғы міндетті жарналар сомасын шегерімге жатқызуға құқылы.
Кепілдік беру жүйесінің қатысушыларының жарналары деклорациясы -100.14-нысанын жасау арқылы айқындалады.
37. Теріс бағамдық айырма бойынша шегерім қай қезде пайда болады?
Теріс бағамдық айырманың сомасы оң бағамдық айырманың сомасынан асып кеткен жағдайда асып кету шамасы шегерімге жатады.
Бағамдық айырманың сомасы халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес айқындалады.
Теріс багамының айырмасы бойынша шегерім жасау салық төлеушінің оң бағамынын айырмасынан алатын табыс сомасымен шектеледі және осыған салық салынатын табыстың 50% деңгейін қосады, ал салық салынатын табыс өз кезегінде жылдық жиынтық табыспен салық төлеушінің бағамдық айырмасы бойынша шығыстар мен табыстарын қоспай алынған шегерім сомасының айырмасынан шығады, ескерілмей калған теріс бағамының сомасы келесі салық кезеңінің шегеріміне жатқызылуы мүмкін.
Кұрылыска алынған кредиттер (заемдар) бойынша теріс бағамды айырмасы құрылысты жүргізу кезеңінде төлем жасау барысында пайда болады, онда ол объектінің құнына коса алынады. Айыппұлдарда, өсімдерде, олардың танылуына қарап шегерімге жатқызылуы мүмкін, тек мемлекеттік бюджетке жататындардан басқасы.
Декларацияны толтырған уақытта: «Бағамдық айырма» бөлімінде:
100.06.001 жолы салық кезеңі ішінде алынған оң және теріс бағамдық айырманың жалпы сомасы туралы мәліметтерді көрсетуге арналған және ҚР/ң бухгалтерлiк есепке алу мен қаржылық есеп беру бойынша заңнамасына сәйкес толтырылады. «Бағамдық айырма есебі» бөлімінде: 1) 100.06.002А жолы 100.06.001А және 100.06.001В жолдарының оң айырмасы ретінде айқындалатын, оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма сомасынан асуын көрсетуге арналған; 2) 100.06.002В жолы 100.06.001В және 100.06.001А жолдарының оң айырмасы ретінде айқындалатын, теріс бағамдық айырма сомасының оң бағамдық айырма сомасынан асуын көрсетуге арналған.
38. Әлеуметтік төлемдер бойынша шегерім дегеніміз не?
ҚР/ң заңдарымен анықталған салық төлеушінің келесі шығындары шегерімге жатады:*-қызметкердің уақытша жұмысқа жарамсыздығына төлем б/ша есептелген;*өзінің еңбектік міндеттерін(қызметтік)орындауға б/ты,қызметкерге (бұрынғы қызметкер)мүгедек н/е денсаулығына басқадай келтірілген зиянның орнын толтыру төлеміне бағытталған,*мемл/к әл/к сақтандыру қорына әл/к аударылым б/ша есептеу.Ерікті кәсіптік зейнеткерлік жарналарды,зейнеткерлікті қамт ету келісімшарты негізінде салық төлеушімен төленген ерікті кәсіптік зейнеткерлік жарналар ҚР/ң заңына с/с белг/ген шекте есептен шығаруға жатады.ҚР/ң заңына с/с жұмыс берушінің оқытуға,кәсіптік шеберлікті көтеруге н/е қызметкерді қайта дайындауға шығындары есептен шығаруға жатады.Салық төлеушінің онымен еңбек қатынастары жоқ,салық төлеушінің өндірісімен б/ты мамандық б/ша жеке тұлғаны оқытуға бағыттаған төлемі келесі жағдайды сақтағанда есептен шығаруға жатады:*жеке тұлғамен салық төлеушіде 3жылдан кем емес уақыт жұмыс істеу келісімшарты бекітілгенде;*жеке тұлға соған с/с келетін білім деңгейін бірінші рет алғанда;*жеке тұлғаны оқыту ҚР/да н/е одан тыс жерлерде ҚР/да мұндай кәсіпке дайындау болмаған жағд/да,одан тыс жерде ж.а/са.Шегерімге жататын оқыту шығындары өзіне мыналарды қосады:*оқытуға төлемдерінің нақты жүргізілетін шығындары;*оқудағы тұлғаның тұру мен тамақтануына ҚР Үкіметімен белг/ген шекті мөлшеріндегі шығындары;*оқуға түсу орнына жолақысына ж/е оқу аяқталғаннан кейін қайту жолақысының нақты жүргізілген шығындары.Уақытша жұмысқа жарамсыздығы б/ша жәрдемақыны есептеу Нақты жұмыскердің жұмысқа жарамсыздығы туралы анықтамаға с/с төленуге жататын айлық жәрдемақысының мөлшері оның күндізгі орташа еңбек табысының күндік санын көбейту жолымен анықталады.Сонымен бірге уақытша жұмысқа жарамсыздығына айлық жәрдемақы мөлшері он еселік АЕК/тен асуы мүмкін емес.Есептелуге қабылданған шығындар соған с/сті құжаттармен расталуы тиісті.Уақытша жұмысқа жарамсыздықтың күндеріне төленген шығындар сомасы;белг/ген шектеуден асатын,жұмыспен б/ты,жұмысшыға мүгедектік н/е басқадай денсаулығына зиян келтірілгеніне,асырайтын адамын жоғалтуына б/ты белг/ген залалдың орнын толтырудың нормативтерден жоғары төленген сомасы,заңды тұлға/ң таза табысының шотына қатысты .Жоғарыда көрсетілген шығындар б/ша шегерім сомасын ан/у ү/н Декларациядағы «Әл/к төлемге шығындар»18-Қосымшасына ж/е «Жеке тұлғаларды оқыту ж/е қызметкерлерді қайта дайындауға,кәсіптік шеберлігін көтеруге,оқытуға шығындардың»19-Қосымшасына жасалады.
39. Жұмыс берушінің қызметкерді оқытуға, біліктілігін арттыруға немесе қайта даярлауға арналған шегеріміне не жатқызылады?
Жұмыс берушінің: тіркелген активтердің, преференциялар объектілерінің бастапқы құнына енгізілетіндерді; амортизациялауға жатпайтын активтердің бастапқы құнына енгізілетіндерді қоспағанда, салық салуға жататын қызметкер табысы бойынша шығыстары шегерімге жатқызады.
Шегерімге, оның ішінде жұмыс берушінің қызметкерді Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жұмыс берушінің өндірістік қызметіне байланысты мамандық бойынша оқытуға, біліктілігін арттыруға немесе қайта даярлауға жіберілген шығыстары түріндегі қызметкердің табысы жатады. Бұл Қызметкерлердің есепке жазылған табыстары және жеке тұлғаларға өзге төлемдер бойынша шығыстарды шегеру деп аталады.
Еңбек қатынастарында тұрған жеке тұлғаны оқытуға, біліктілігін арттыруға немесе қайта даярлауға жіберген кезде осы дербес білім беру ұйымының шығыстары:
40.Шегерімге апарылмайтын шығындарды атаңыз? Шегерімге апарылмайтын шығындар бухгалтерлік есепте шығынға апарылмайды ма?
Шегерімге жатпайтын шығындар мыналар:
1) табыс алуға бағытталған қызметке байланысты емес шығындар;
2) сот жарамды деп таныған мәмілелер бойынша шығыстарды қоспағанда, сот жарамды деп таныған мәмілелер бойынша шығыстарды қоспағанда, соттың заңды күшіне енген үкімінің немесе қаулысының негізінде жалған кәсiпорын деп танылған салық төлеушімен жасалған операциялар бойынша сот белгілеген қылмыстық қызмет басталған күннен бастап жүргізілген шығыстар;
3) тәртіппен әрекетсiз деп танылған салық төлеушімен уәкілетті органның ресми сайтында деректер жарияланған кезден бастап жасалған операциялар бойынша шығыстар;
4) сот жеке кәсіпкерлік субъектісі кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру ниетінсіз жасады деп таныған мәміле (мәмілелер) бойынша шығыстар;
5) мемлекеттік сатып алу туралы шарт бойынша бюджетке енгізілуге жататын (енгізілген) тұрақсыздық айыптарын (айыппұлдарды, өсімпұлдарды) қоспағанда, бюджетке енгізілуге жататын (енгізілген) тұрақсыздық айыптары (айыппұлдар, өсімпұлдар);
6) шегерімге жатқызу нормалары белгіленген шығыстардың көрсетілген нормаларды қолдана отырып есептелген шегерімнің шекті сомасынан асып кету сомасы;
7) Қазақстан Республикасының немесе өзге мемлекеттің (өзге мемлекеттің бюджетіне төленген салық және басқа да міндетті төлемдер үшін) салық заңнамасында белгіленген мөлшерден тыс есептелген (есепке жазылған) және төленген, салықтың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің сомасы;
8) әлеуметтік сала объектілерін сатып алу, өндіру, салу, монтаждау, орнату жөніндегі шығындар және олардың құнына енгізілетін басқа да шығындар, сондай-ақ оларды пайдалану жөніндегі шығыстар;
9) салық төлеуші өтеусіз негізде беретін мүліктің құны. Өтеусіз орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны осындай жұмыстар орындауға, қызметтер көрсетуге байланысты шеккен шығыстар мөлшерінде айқындалады;
10) есепке жатқызылуға жататын қосылған құн салығы сомасының салық төлеушіде туындайтын, салық кезеңі ішінде есепке жазылған қосылған құн салығы сомасынан асып кетуі;
11) шегерімдерді қоспағанда, резервтік қорларға аударымдар;
12) кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сатып алу-сату шарты бойынша берілетін тауарлық-материалдық қорлардың құны;
13) өнімді бөлу туралы келісімшарт бойынша қызметті жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушының төленген қосымша төлемінің сомасы;
14) салық төлеушінің амортизацияға жатпайтын активтердің бастапқы құнына қосылатын шығындары шегерімге жатпайды.
41. Мүшелік жарна төлемі шегерімге қанша мөлшерде апарылады?
«Жеке кәсіпкерлік туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес салық төлеуші жеке кәсіпкерлік субъектілерінің бірлестігіне, қызметкерлердің жыл ішіндегі орташа тізімдік санына сүйене отырып, бір қызметкерге тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген бір айлық есептік көрсеткіш шегінде төлеген жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүшелік жарналары шегерімге жатады.
42. мойындалған айыппұл мен өсімпұл бойынша шегерімді қалай түсінесіз?
таңылған немесе танылған айыппұлдар, өсімпұлдар, тұрақсыздық айыптары шегерімге жатады. Айыппұл (штраф) — заңда белгіленген ретте және тәртіпте белгілі бір қағидаларды бұзушы тұлғаларға қолданылатын ақшалай айып салу, материалдық ықпал ету шарасы:
а) қылмыстық құқықта — жазалаудың негізгі немесе қосымша шарасы ретінде қолданылады;
ә) азаматтық құқықта – өнімдер мен тауарлар жеткізу жөніндегі келісімшарттық міндеттемелерді орындамағандығы үшін, жеке мүліктік емес құқыларға нұқсан келтірілген кезде қолданылады;
б) тұрақсыздық айыбының бір түрі;
в) әкімшілік құқықта — әкімшілік құқықтың бұзылуына кінәлі тұлғаларға судьялар, уәкілетті органдар (ішкі істер бөлімі, өрттен қорғау, санитарлық, мал дәрігерлік қадағалау және т.б.), лауазымды адамдар айыппұл тартқызады;
г) іс жүргізушілік құқықта — заңда көзделген (мысалы, сот мәжілісінің тәртібін бұзған) реттерде және мөлшерде сот айыппұл сала алады.
Өсімпұл (ағылш. fine, penalty; лат. poena - наказание)- төлемдер мен жарар төлеу мерзімін бұзғаны үшін заң жүзінде белгіленген қаржы үшін сыяқы каржы міндеттемелерін мерзімінде орындамағаны бір тықпалшара ретінде қолданылатын тұрақсыздық айыбының салықтар мен салыққа жатпайтын төлемдерді төлеу қаражаты, өткізіп алғанда, сондай-ақ, алынған тауар-материалдық көрсетілген қызметтер мен орындалған жұмыстарын төлеуді кешіктіргенде қолданылады. Міндеттемелерді орындау мерзімі кешіктірілген жағдайда ақшалай айыппұл қолданылады. Оның мөлшері әдетте уақыты өтіп кеткен сомасының пайызы есебімен айқындалады. Қазақстан Республикасында салықтарды төлеу мерзімі кешіктірілген жағдайда өсімпұл ұлттық банк төлеу күнін белгілеген қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің кешіктірілген әр күн үшін 1,5 еселенген мөлшеріңде өндіріп алынады
43. Салық түрлері бойынша бюджетке төленген айыппұл мен өсімпұл шегерімге апарыла ма?
таңылған немесе танылған айыппұлдар, өсімпұлдар, тұрақсыздық айыптары шегерімге жатады. мемлекеттік сатып алу туралы шарт бойынша бюджетке енгізілуге жататын (енгізілген) тұрақсыздық айыптарын (айыппұлдарды, өсімпұлдарды) қоспағанда, бюджетке енгізілуге жататын (енгізілген) тұрақсыздық айыптары (айыппұлдар, өсімпұлдар) жатқызылмайды.
44.Тіркелген актив ұғымына анықтама беріңіз?
1 мыналар тіркелген активтерге жатады:
1) түскен кезде халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес салық төлеушінің бухгалтерлік есебінде ескерілген және табыс алуға бағытталған қызметте пайдалануға арналған негізгі құралдар, жылжымайтын мүлікке инвестициялар, материалдық емес және биологиялық активтер;
2) концессия шартының шеңберінде концессионер (концессия шартын іске асыру үшін тек қана концессионер арнайы құрған құқық мирасқоры немесе заңды тұлға) жүргізген және (немесе) алған, қызмет мерзімі бір жылдан асатын активтер;
3) әлеуметтік сала объектілері болып табылатын, қызмет мерзімі бір жылдан асатын активтер;
4) табыс алуға бағытталған қызметте бір жылдан астам уақыт бойы пайдалануға арналған, сенімгерлікпен басқарушының сенімгерлікпен басқару шарты бойынша немесе мүлікті сенімгерлікпен басқаруды құру туралы өзге акт бойынша сенімгерлікпен басқаруға алған, қызмет мерзімі бір жылдан асатын активтер.
2. Мыналар тіркелген активтерге жатпайды:
1) жер қойнауын пайдаланушы коммерциялық табудан кейін өндіру басталған кезге дейін пайдалануға енгізетін және салық салу мақсатына орай ескерілетін негізгі құралдар және материалдық емес активтер;
1-1) биологиялық активтерді, сондай-ақ қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес амортизациялық аударымдарды есептеу жүргізілмейтін активтер;
2) жер;
3) мұражай құндылықтары;
4) сәулет және өнер ескерткіштері;
5) ортақ пайдаланымдағы құрылыстар: автомобиль жолдары, тротуарлар, бульварлар, гүлзарлар;
6) аяқталмаған күрделі құрылыс;
7) фильмқорына жататын объектілер;
8) Қазақстан Республикасы шама бірліктерінің мемлекеттік эталондары;
9) Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 1 қаңтарға дейін қолданыста болған салық заңнамасына сәйкес бұрын құны толығымен шегерімдерге жатқызылған негізгі құралдар;
10) халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес пайдалы қызмет мерзімі белгісіз деп танылған және салық төлеушінің бухгалтерлік балансында ескерілетін, пайдалы қызмет мерзімі белгісіз материалдық емес активтер;
11) Қазақстан Республикасының инвестициялар туралы заңнамасына сәйкес жылдық жиынтық табыстан қосымша шегерімдер құқығы беріле отырып, 2009 жылғы 1 қаңтарға дейін жасалған келісімшарттар бойынша инвестициялық жоба шеңберінде пайдалануға берілген активтер;
11-1) 2009 жылғы 1 қаңтарға дейін шегерімге жатқызылған құн бөлігінде Қазақстан Республикасының инвестициялар туралы заңнамасына сәйкес корпоративтік табыс салығын төлеуден босату ұсыныла отырып, 2009 жылғы 1 қаңтарға дейін жасалған келісімшарттар бойынша инвестициялық жоба шеңберінде пайдалануға берілген активтер;
12) пайдалануға берілген салық кезеңінен кейінгі үш салық кезеңі ішіндегі преференция объектілері;
13) әлеуметтік сала объектілері болып табылатын, қызмет мерзімі бір жылдан асатын активтер.
45.Тіркелген активтерке не жатқызылады? тіркелген активтер топтарын және шектік амортизация нормасын атаңыз?
мыналар тіркелген активтерге жатады:
1) түскен кезде халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес салық төлеушінің бухгалтерлік есебінде ескерілген және табыс алуға бағытталған қызметте пайдалануға арналған негізгі құралдар, жылжымайтын мүлікке инвестициялар, материалдық емес және биологиялық активтер;
2) концессия шартының шеңберінде концессионер (концессия шартын іске асыру үшін тек қана концессионер арнайы құрған құқық мирасқоры немесе заңды тұлға) жүргізген және (немесе) алған, қызмет мерзімі бір жылдан асатын активтер;
3) әлеуметтік сала объектілері болып табылатын, қызмет мерзімі бір жылдан асатын активтер;
4) табыс алуға бағытталған қызметте бір жылдан астам уақыт бойы пайдалануға арналған, сенімгерлікпен басқарушының сенімгерлікпен басқару шарты бойынша немесе мүлікті сенімгерлікпен басқаруды құру туралы өзге акт бойынша сенімгерлікпен басқаруға алған, қызмет мерзімі бір жылдан асатын актив1. Тіркелген активтердің құны осы Кодексте белгіленген тәртіппен және шарттарда амортизациялық аударымдарды есептеу жолымен шегерімге жатады.
2. Егер осы бапта өзгеше белгіленбесе, әрбір кіші топ, топ бойынша амортизациялық аударымдар салықтық есепке алу саясатында көрсетілген, осы тармақта белгіленген шекті нормалардан аспауға тиіс амортизация нормаларын салық кезеңінің соңында кіші топтың, топтың құндық балансына қолдану жолымен анықталады:
|
рет N |
топ N |
Тіркелген активтердің атауы |
Амортизацияның шекті нормасы (%) |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
|
1 |
I |
Мұнай, газ ұңғымаларын және беру қондырғыларын қоспағанда, ғимараттар, құрылыстар |
10 |
|
2 |
II |
Мұнай-газ өндіру машиналары мен жабдықтарын, сондай-ақ ақпаратты өңдеуге арналған компьютерлер мен жабдықтарды қоспағанда, машиналар мен жабдық |
25 |
|
3 |
III |
Ақпаратты өңдеуге арналған компьютерлер, бағдарламалық қамтамасыз етілім мен жабдықтар |
40 |
|
4 |
IV |
Басқа топтарға енгізілмеген тіркелген активтер, соның ішінде мұнай, газ ұңғымалары, беру қондырғылары, мұнай-газ өндіру машиналары мен жабдықтары |
15 |
2-1.топтардың (кіші топтардың) құндық баланстары бойынша амортизациялық аударымдар салық кезеңінің соңында топтардың (кіші топтардың) мұндай құндық баланстарына осы бапта белгіленген амортизацияның шекті нормаларын қолдану жолымен айқындалады.
3. Мұнай, газ ұңғымаларын және беру қондырғыларын қоспағанда, ғимараттар мен құрылыстар бойынша амортизациялық аударымдар әрбір объект бойынша жеке анықталады.
4. Салық төлеуші таратылған немесе қайта ұйымдастырылған, оңайлатылған декларация негізінде шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимін қолданатын заңды корпоративтік табыс салығын есептеуге көшкен жағдайда, сондай-ақ ауыл шаруашылығы өнімдерін, акваөсіру (балық өсіру шаруашылығы) өнімін өндіруші заңды тұлғалар және селолық тұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режимін қолдануды тоқтатқан кезде амортизациялық аударымдар салық кезеңіндегі қызмет кезеңіне түзетіледі.
5. Салық төлеуші Қазақстан Республикасының аумағында алғаш рет пайдалануға берілетін, өндірістік мақсаттағы ғимараттарды және құрылыстарды, машиналар мен жабдықтарды:
тіркелген активтер деп тануға және олардың құнын белгіленген тәртіппен шегерімге жатқызуға немесе преференциялар объектілері деп тануға және олардың құнын талаптар сақталған кезде және тәртіппен шегерімге жатқызуға құқылы.
6. Қазақстан Республикасының аумағында алғаш рет пайдалануға берілген тіркелген активтер бойынша жер қойнауын пайдаланушы пайдаланудың бірінші салықтық кезеңінде осы тіркелген активтерді жылдық жиынтық табыс алу мақсатында кемінде үш жыл пайдаланған жағдайда амортизацияның екі еселенген нормалары бойынша амортизациялық аударымдар есептеуге құқылы. Осы тіркелген активтер пайдаланудың бірінші салық кезеңінде топтың құндық балансынан бөлек ескеріледі. Келесі салық кезеңінде осы тіркелген активтер тиісті топтың құндық балансына қосуға жатады.
Осы тармақтың ережелері бір мезгілде мынадай талаптарға сәйкес келетін:
1) өздерін пайдалану ерекшеліктеріне орай жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (келісімшарттар) бойынша қызметті жүзеге асырумен тікелей себеп-салдарлы байланысы бар активтер болып табылатын;
2) салықтық есепте жер қойнауын пайдаланушы осы активтер бойынша шеккен келесі шығыстар жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (келісімшарттар) бойынша қызмет пен келісімшарттан тыс қызмет арасында бөлуге жатпайтын тіркелген активтерге ғана қолданылады.
46. Бухгалтерлік амортизация нормасы мен салық есебіндегі нормада айырмашылық бар ма, бар болса атаңыз?
Амортизация нормасы- бұл амортизациялық аударымдардың жылдық сомасының негізгі құралдардың жылдық орташа құнына қатынасы.
Негізгі құралдарға амортизация (тозуын) есептеудің басты мақсаты олардың құнын өтеу көзін таба білуден тұрады. Бұл көз амортизацияны шығыстарға, шығындарға қосу есебінен жасалады. Амортизациялық жарналардың сомасын көбейту немесе азайту шығыстарды бұрмалауға алып келеді, салық салудағы дәлсіздіктерге әкеліп соғады.
Жұмыс істеген бүкіл кезең ішіндегі амортизациялық жарналардың жалпы мөлшері амортизацияланатын құнға немесе бастапқы және тарату құндары арасындағы айырмаға теңестірілуі тиіс.
Бухг амортизация кәсіпорында ай басында бар негізгі құралдарға есептеледі. Кіріске алынған негізгі құралдар келесі айдың бірінен басталып есептеледі, ал шығысқа шығарылған негізгі құралдар келесі айдан бастап есептеуі тоқтатылады. Ол бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарында 2420 «Негізгі құралдардың құнсыздануы мен амортизациясы» шотында жүргізіледі. № 16 ХҚЕС талаптарына сәйкес амортизацияның 4 әдісі бар:
• құнды біркелкі есептеп шығару әдісі;
• өндірістік әдіс;
• кумулятивтік әдіс;
• кемімелі-қалдық әдісі.
Құнды біркелкі есептеп шығару әдісі неғұрлым қарапайым әдіс болып саналады. Осы әдіс бойынша объектінің амортизацияланатын құны негізгі құралдардың жұмыс істейтін мерзімінің ішінде шаруашылық субъектісінің шығындарына бір қалыпты қосылып отырады. Бұл әдіс бойынша амортизациялық аударым мөлшері тек қана объектінің жұмыс істеу мерзімінің ұзақтығына байланысты деген болжамға негізделген. Бұл әдіс бойынша әр есепті жылда негізгі құралдарға есептелетін амортизациялық аударым сомасы осы негізгі құралдарының барлық пайдалану мерзімінде амортизацияланатын сомасын, яғни бастапқы құн мен қалдық құнының айырмасын объектінің пайдалану кезеңіндегі есеп беретін жылдардың санына бөлу арқылы есептеліп шығарылады. Бұл әдіс бойынша, яғни құнды біркелкі есептен шығару әдісі қолданылғанда негізгі құралдарға есептелетін амортизациялық аударым сомалары жыл сайын тұрақты мөлшерде жүргізіледі. Өндірістік әдіс объектінің пайдаланылатын уақытына емес, оны пайдалану нәтижесіне негізделген. Бастапқы құн – қалдық құны әр жылдағы жалпы өндірілуге тиісті өнім саны * өндірілген өнім саны = әр жылда өндірілген өнім саны = теңге * әр жылдағы өндірілген өнім саны. Кумулятивті әдіс- латын тілінен аударғанда өсу, жиналу деген мағынаны білдіреді, осы әдіс бойынша негізгі құралдарға амортизациялық аударым сомасын есептейтін формуланың алымы негізгі құралдардың пайдалану мерзімінің қалған жылдар санына тең болып, ал бөлімі ол активтің пайдаланатын барлық жылдар мерзімі сандарының қосындысына тең болуына байанысты. Бұл формула мына түрде жазылады:АА = Қалған жылдар саны * (бастапқы құн – қалдық құн)/Пайдаланатын жылсандарының қосындысы. Кемімелі – қалдық әдісі. Бұл әдіс бойынша негізгі құралдарға амортизациялық аударым есептеу алдымен құнды біркелкі есептен шығару әдісімен жүргізіледі. Ол үшін негізгі құралдардың бастапқы құны онығ жұмыс істейтін мерзімінің, яғни пайдаланатын уақыт жылы санына бөлініп, әр есепті жылға тиісті амортизацияның пайызы анықталады. Бұл жерде бастапқы құнын 100% деп аламыз. Одан кейін табылған пайыз мөлшері (100% бөлінген пайдаланатын жылы) екі еселеніп, негізгі құралдардың бастапқы құнына емес, әр есепті жыл басындағы әлі амортизацияланбаған қалдық құнына, яғни баланстық құнына көбейтіледі. Салық салудың нормасы – салық ставкасы объектінің бір өлшеміне салынған мөлшері. Салық ставкаларының көптеген түрлері бар. Егер ставкалар табыстың өсуімен көбейсе, онда прогрессивті, үдемелі ставкалар болғаны. Салық салудың тәжірибесінде бір объектіге оның құнына қарамастан салынатын қатаң ставкалар кездеседі.Салық бойынша амортизац.
|
рет |
топ |
Тiркелген активтердiң атауы |
Амортизацияның |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
|
1 |
I |
Мұнай, газ ұңғымаларын және беру қондырғыларын қоспағанда, ғимараттар, құрылыстар |
10 |
|
2 |
II |
Мұнай-газ өндiру машиналары мен жабдықтарын, сондай-ақ ақпаратты өңдеуге арналған компьютерлер мен жабдықтарды қоспағанда, машиналар мен жабдық |
25 |
|
3 |
III |
Ақпаратты өңдеуге арналған компьютерлер мен жабдықтар |
40 |
|
4 |
IV |
Басқа топтарға енгiзiлмеген тiркелген активтер, соның iшiнде мұнай, газ ұңғымалары, беру қондырғылары, мұнай-газ өндiру машиналары мен жабдықтары |
15 |
47.Тіркелген актив бойынша құндық баланс қалай анықталады және оның сомасы бухгалтерлік есеп көрсеткіштері негізінде пайда бола ма?
Құндық балансты айқындау
1. Тіркелген активтерді есепке алу техникалық реттеу және метрология жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген сыныптамаға сәйкес қалыптастырылатын топтар бойынша мынадай тәртіппен жүзеге асырылады:
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
І топтың әрбір объектісі кіші топқа теңестіріледі.
2. Әрбір кіші топ (І топтың), топ бойынша салық кезеңінің басында және аяғында кіші топтың (І топтың), топтың құндық балансы деп аталатын қорытынды сомалар айқындалады.
І топтың құндық балансы кіші топтардың негізгі құралдардың әрбір объектісі бойынша құндық баланстарынан құралған кіші топтың құндық балансынан тұрады.
3. салық кезеңінде жүргізілген түзетулерді ескеретін, салық кезеңінің бас кезіндегі кіші топтардың құндық балансы I топтың тіркелген активтерінің қалдық құны болып табылады.
4. Тіркелген активтер:
1) І топ бойынша - әрқайсысы топтың құндық балансының жекелеген кіші тобын құрайтын тіркелген активтер объектілері бойынша;
2) ІІ, ІІІ және ІV топтар бойынша – топтардың құндық баланстары бойынша ескеріледі.
5. Түскен тіркелген активтер осы бапта белгіленген тәртіппен кіші топтардың (І топ бойынша), топтардың (қалған топтар бойынша) тиісті баланстарын айқындалатын құнға ұлғайтады.
6. Шығып қалған тіркелген активтер осы бапта белгіленген тәртіппен кіші топтардың (І топ бойынша), топтардың (қалған топтар бойынша) тиісті баланстарын сәйкес айқындалатын құнға азайтады.
7. Кіші топтың (І топтың), топтың салық кезеңінің басындағы құндық балансы:
кіші топтың (І топтың), топтың алдыңғы салық кезеңінің аяғындағы құндық балансы алу алдыңғы салық кезеңінде есептелген амортизациялық аударымдардың сомасы, алу жүргізілетін түзетулер ретінде айқындалады.
Кіші топтың (І топтың), топтың салық кезеңінің басындағы құндық балансының мәні теріс болмауға тиіс.
8. Кіші топтың (І топтың), топтың салық кезеңінің аяғындағы құндық балансы:
кіші топтың (І топтың), топтың салық кезеңінің басындағы құндық балансы
қосу салық кезеңінде түскен тіркелген активтер алу салық кезеңінде шығып қалған тіркелген активтер қосу түзетулер ретінде айқындалады.
9. Сенімгерлікпен басқарушы тіркелген активтер бойынша топтардың (кіші топтардың) жекелеген құндық баланстарын қалыптастыруға және осындай активтер бойынша негізінде бөлек салықтық есепке алуды жүргізуге міндетті.
10. Салық төлеуші Қазақстан Республикасының инвестициялар туралы заңнамасына сәйкес корпоративтік табыс салығын төлеуден босату ұсыныла отырып, 1 қаңтарға дейін жасалған келісімшарттар бойынша инвестициялық жоба шеңберінде 1 қаңтарға дейін және (немесе) одан кейін пайдалануға берілген тіркелген активтер бойынша жылғы 1 қаңтарға дейін шегерімге жатқызылмаған құн бөлігінде топтардың (кіші топтардың) жекелеген құндық балансын қалыптастыруға міндетті.
48.Тіркелген актив қалай кірістеледі және бухгалтерлік есеп бойынша кірістелуден айырмашылығы бар ма?
Тіркелген активтерді есепке алу техникалық реттеу және метрология жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген сыныптамаға сәйкес қалыптастырылатын топтар бойынша мынадай тәртіппен жүзеге асырылады:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1. Тіркелген активтер түскен кезде, оның ішінде қаржы лизингі бойынша және тауарлық-материалдық қорлардың құрамынан аудару жолымен түскен кезде топтардың (кіші топтардың) құндық балансын көрсетілген активтердің бастапқы құнына ұлғайтады.
Тіркелген активтердің түсімін салық салу мақсатында тану түскен активтерді тіркелген активтердің құрамына енгізуді білдіреді.
2. Егер осы бапта өзгеше көзделмесе, тіркелген актив пайдалануға берілген күннен бастап салық төлеуші шеккен шығындар тіркелген активтердің бастапқы құнына қосылады. Мұндай шығындарға:
- шегерімге жатқызылуға жатпайтын шығындардан (шығыстардан);
- шегерімге жатқызылған шығындардан (шығыстардан);
- шегерiмге құқығы болатын шығындардан (шығыстардан);
- амортизациялық аударымдар шығындарынан (шығыстарынан); 3. Егер осы тармақта өзгеше көзделмесе, сатуға арналған тауар-материалдық қорлардың немесе активтердің құрамынан аудару жолымен түскен тіркелген активтің бастапқы құны халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес мұндай түсім күніне айқындалған оның баланстық құны болып табылады.
4. Тіркелген активтер өтеусіз алынған кезде, іркелген активтердің бастапқы құнына енгізілмейтін шығындарды (шығыстарды) қоспағанда, халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес бастапқы тану кезінде мұндай активтердің құнын ұлғайтатын іс жүзіндегі шығындар ескеріле отырып, алынған активтердің аталған активтерді қабылдап алу-беру актісінде көрсетілген баланстық құны тіркелген активтердің бастапқы құны болып табылады.
5. Жарғылық капиталға салым ретінде алу кезінде тіркелген активтердің бастапқы құнына енгізілмейтін шығындарды (шығыстарды) қоспағанда, халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес бастапқы тану кезінде мұндай активтердің құнын ұлғайтатын іс жүзіндегі шығындар ескеріле отырып, заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында көрсетілген салым құны тіркелген активтердің бастапқы құны болып табылады.
6. Салық төлеушінің бірігу, қосылу, бөліну немесе бөлініп шығу жолымен қайта ұйымдастырылуына байланысты тіркелген активтерді алу кезінде тіркелген активтердің бастапқы құнына енгізілмейтін шығындарды (шығыстарды) қоспағанда, халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес бастапқы тану кезінде мұндай активтердің құнын ұлғайтатын іс жүзіндегі шығындар ескеріле отырып, осы тармақтың екінші бөлігінде көзделген жағдайды қоспағанда, алынған активтердің беру актісінде немесе бөлу балансында көрсетілген баланстық құны осындай тіркелген активтердің бастапқы құны болып табылады.
7. Сенімгерлікпен басқарушы тіркелген активтерді сенімгерлікпен басқаруға алған кезде:
1) беретін тұлғаның осы активтері тіркелген активтер болған жағдайда – айқындалған құн;
2) өзге жағдайларда – аталған активтерді қабылдап алу-беру актісінің деректері бойынша айқындалған құн осындай тіркелген активтердің бастапқы құны болып табылады.
- Концессионер (концессия шартын іске асыру үшін тек қана концессионер арнайы құрған құқық мирасқоры немесе заңды тұлға) концессия шарты бойынша тіркелген активтерді алған кезде айқындалған құн, мұндай құн болмаған жағдайда Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен айқындаған құн осындай активтердің бастапқы құны болып табылады.
- Преференцияларының күші жойылған активтер топтың (кіші топтың) құндық балансына белгіленген тәртіппен айқындалатын бастапқы құны бойынша енгізілуге жатады. Преференциялар объектісі көрсетілген активтерден басқа, жағдайда осы объект пайдалануға берілген салық кезеңінен кейінгі үш салық кезеңі аяқталғаннан кейін топтың (кіші топтың) құндық балансына нөлдік құн бойынша енгізілуге жатады.
49. Тіркелген актив қалай шығысталады және бухгалтерлік есеп бойынша шығысталудан айырмашылығы бар ма?
ТА толық амортизация және (немесе) құнсыздану нәтижесiнде тануды тоқтату жағдайларын қоспағанда, тiркелген активтердi бухгалтерлiк есепте негiзгi құралдар, жылжымайтын мүлiкке инвестициялар, материалдық емес және биологиялық активтер ретiнде тануды тоқтату, сондай-ақ сатуға арналған активтер құрамына ауыстыру осындай активтердiң шығып қалуы болып табылады.
Тiркелген активтердiң шығып қалуын салық салу мақсатында тану шығып қалған активтердi тiркелген активтердiң құрамынан алып тастауды бiлдiредi. Кiшi топтың (топтың) құндық балансы шығып қалу күнiне қаржылық есептiлiктiң халықаралық стандарттары мен Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы заңнамасының талаптарына сәйкес айқындалған шығып қалатын тiркелген активтердiң баланстық құнына азайтылады.
ТА оның iшiнде қаржы лизингi шарты бойынша оларды тауар-мат-дық қорлардың құрамына ауыстырусыз өткiзу кезiнде кiшi топтың (топтың) құндық балансы қосылған құн салығын қоспағанда, өткiзу құнына азайтылады. Егер мүлiктiк кешен ретiнде кәсiпорынды сатып алу-сату шартын қоса алғанда, сатып алу-сату шартында өткiзу құны тiркелген активтер объектiлерi бойынша анықталмаса, кiшi топтың (топтың) құндық балансы өткiзу күнiне қаржылық есептiлiктiң халықаралық стандарттары мен ҚР бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы заңнамасының талаптарына сәйкес айқындалған шығып қалатын тiркелген активтердiң баланстық құнына азайтылады.
- ТА өтеусiз беру кезiнде кiшi топтың (топтың) құндық балансы аталған активтердi қабылдап алу-беру актiсiнде көрсетiлген бухгалтерлiк есепке алу деректерi бойынша берiлген активтердiң баланстық құнына азайтылады.
-ТА жарғылық капиталға салым ретiнде беру кезiнде кiшi топтың (топтың) құндық балансы Қазақстан Республикасы азаматтық заңнамасына сәйкес айқындалатын құнға азайтылады.
- қосу, бiрiктiру, бөлу немесе бөлiп шығару жолымен қайта ұйымдастыру нәтижесiнде тiркелген активтердiң шығып қалуы кезiнде қайта ұйымдастырылатын заңды тұлғаның кiшi тобының (тобының) құндық балансы беру актiсiнде немесе бөлiну балансында көрсетiлген, берiлген активтердiң баланстық құнына азайтылады.
Қосу, бiрiктiру жолымен қайта ұйымдастыру кезiнде салық төлеушiлер салықтық есепке алу мақсаттары үшiн қайта ұйымдастырылатын заңды тұлғаны салықтық есепке алу деректерi бойынша берiлетiн тiркелген активтердiң құнын:
1) I топтағы тiркелген активтер бойынша
2) II, III, IV топтардағы тiркелген активтер бойынша топтың құндық балансының шамасын беру актiсiнде көрсетуге құқылы.
Қосу, бiрiктiру жолымен қайта ұйымдастырылатын заңды тұлғаның кiшi тобының (тобының) құндық балансы осы тармаққа сәйкес беру актiсiнде көрсетiлген салықтық есепке алу деректерi бойынша тiркелген активтердiң құнына азайтылады.
7. Құрылтайшы, қатысушы мүлiктi алған кезде кiшi топтың (топтың) құндық балансы құрылтайшылардың, қатысушылардың келiсiмi бойынша анықталған құнға азайтылады.
8. Тiркелген активтердi жоғалту, жою, бүлдiру, ысырап ету кезiнде:
1) тiркелген активтердi сақтандыру жағдайларында – кiшi топтың (топтың) құндық балансы сақтандыру шартына сәйкес сақтандыру ұйымы сақтанушыға төлеген сақтандыру төлемдерiнiң сомасына тең құнға азайтылады;
2) I топтың тiркелген активтерiн сақтандыру болмаған кезде – тиiстi кiшi топтардың құндық балансы тiркелген көзделген тәртiппен есептелген қалдық құнына азайтылады;
3) I топтың тiркелген активтерiнен басқа, тiркелген активтердi сақтандыру болмаған кезде шығып қалу көрсетiлмейдi.
9. Лизинг алушы қаржы лизингiнiң затын лизинг берушiге қайтарған кезде кiшi топтың (топтың) құндық балансы қаржы лизингi бойынша сыйақы сомасына азайтылған, қаржы лизингiнiң затын сатып алу құны мен лизинг затын алған күннен бастап қайтару күнiне дейiн кезеңдегi лизингтiк төлемдер сомасы арасындағы оң айырмаға азайтылады.
10. Тiркелген активтердi сенiмгерлiкпен басқаруға беру кезiнде топтың (кiшi топтың) құндық балансы:
1) I топ бойынша – тiркелген активтердiң қалдық құнына;
2) II, III және IV топтар бойынша – беру күнiне халықаралық қаржылық есептiлiк стандарттары мен Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы заңнамасының талаптарына сәйкес анықталған баланстық құнға азайтылады.
Тiркелген активтердi пайдалануды уақытша тоқтатуға мұндай активтердi бухгалтерлiк есепте негiзгi құралдар, жылжымайтын мүлiкке инвестициялар, материалдық емес және биологиялық активтер ретiнде тануды тоқтатпай, тiркелген активтердi пайдаланудан уақытша шығару жатады.
50. Осы салық кезеңі соңындағы және келер жылы салық кезеңі басындағы топтың, бөлімшенің құндық балансы қалай анықталады?
1. Өтеусіз беруді қоспағанда, кіші топтың (І топ бойынша) тіркелген активтері шығып қалғаннан кейін кіші топтың салық кезеңі соңындағы құндық балансы мөлшеріндегі сома І топтың тіркелген активтерінің шығып қалуынан болған залал деп танылады.
Осы кіші топтың құндық балансы нөлге теңестіріледі және шегерімге жатқызылмайды.
2. Топтың (ІІ, ІІІ және ІV топтар бойынша) барлық тіркелген активтері шығып қалғаннан кейін тиісті топтың салық кезеңі соңындағы құндық балансы, егер осы бапта өзгеше көзделмесе, шегерімге жатқызылады.
3. Кіші топтың (І топ бойынша) немесе топтың (ІІ, ІІІ және ІV топтар бойынша) барлық тіркелген активтерін өтеусіз берген кезде тиісті кіші топтың немесе топтың құндық балансы салық кезеңінің соңында нөлге теңестіріледі және шегерімге жатқызылмайды.
4. Салық төлеуші кіші топтың (топтың) салық кезеңі соңындағы құндық балансының республикалық бюджет туралы заңмен белгiленген және салық кезеңiнiң соңғы күнi қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің 300 еселенген мөлшерінен кем соманы құрайтын шамасын шегерімге жатқызуға құқылы.
51.Тіркелген активтер бойынша амортизация қалай есептелінеді?
1. Тіркелген активтердің құны осы Кодексте белгіленген тәртіппен және шарттарда амортизациялық аударымдарды есептеу жолымен шегерімге жатады.
2. әрбiр кіші топ, топ бойынша амортизациялық аударымдар амортизация нормаларын қолдану жолымен, бірақ салық кезеңінің соңында кіші топтың, топтың құндық балансына осы тармақта белгiленген нормалардан жоғары болмайтындай етіп анықталады:
|
рет №
|
топ № |
Тіркелген активтердің атауы |
Амортизацияның шекті нормасы (%) |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
|
1 |
І |
Мұнай, газ ұңғымаларын және беру қондырғыларын қоспағанда, ғимараттар, құрылыстар |
10 |
|
2 |
ІІ |
Мұнай-газ өндіру машиналары мен жабдықтарын, сондай-ақ ақпаратты өңдеуге арналған компьютерлер мен жабдықтарды қоспағанда, машиналар мен жабдық |
25 |
|
3 |
ІІІ |
Ақпаратты өңдеуге арналған компьютерлер мен жабдықтар |
40
|
|
4 |
ІV |
Басқа топтарға енгізілмеген тіркелген активтер, соның ішінде мұнай, газ ұңғымалары, беру қондырғылары, мұнай-газ өндіру машиналары мен жабдықтары |
15 |
2-1 топтардың (кiшi топтардың) құндық баланстары бойынша амортизациялық аударымдар салық кезеңiнiң соңында топтардың (кiшi топтардың) мұндай құндық баланстарына осы бапта белгiленген амортизацияның шектi нормаларын қолдану жолымен айқындалады.
3. Мұнай, газ ұңғымаларын және беру қондырғыларын қоспағанда, ғимараттар мен құрылыстар бойынша амортизациялық аударымдар әрбір объект бойынша жеке анықталады.
4. Салық төлеуші таратылған немесе қайта ұйымдастырылған, оңайлатылған декларация негізінде шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимін қолданатын заңды тұлға корпоративтік табыс салығын есептеуге көшкен жағдайда, сондай-ақ ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар және селолық тұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режимін қолдануды тоқтатқан кезде амортизациялық аударымдар салық кезеңіндегі қызмет кезеңіне түзетіледі.
5. Салық төлеуші Қазақстан Республикасының аумағында алғаш рет пайдалануға берілетін, келетін өндірістік мақсаттағы ғимараттарды және құрылыстарды, машиналар мен жабдықтарды:
тіркелген активтер деп тануға және олардың құнын шегерімге жатқызуға немесе
преференциялар объектілері деп тануға және олардың құнын белгіленген талаптар сақталған кезде және тәртіппен шегерімге жатқызуға құқылы.
6. Қазақстан Республикасының аумағында алғаш рет пайдалануға берілген тіркелген активтер бойынша жер қойнауын пайдаланушы пайдаланудың бірінші салықтық кезеңінде осы тіркелген активтерді жылдық жиынтық табыс алу мақсатында кемінде үш жыл пайдаланған жағдайда амортизацияның екі еселенген нормалары бойынша амортизациялық аударымдар есептеуге құқылы. Осы тіркелген активтер пайдаланудың бірінші салық кезеңінде топтың құндық балансынан бөлек ескеріледі. Келесі салық кезеңінде осы тіркелген активтер тиісті топтың құндық балансына қосуға жатады.
Осы тармақтың ережелері бір мезгілде мынадай талаптарға сәйкес келетін:
1) өздерін пайдалану ерекшеліктеріне орай жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (келісімшарттар) бойынша қызметті жүзеге асырумен тікелей себеп-салдарлы байланысы бар активтер болып табылатын;
2) салықтық есепте жер қойнауын пайдаланушы осы активтер бойынша шеккен келесі шығыстар жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (келісімшарттар) бойынша қызмет пен келісімшарттан тыс қызмет арасында бөлуге жатпайтын тіркелген активтерге ғана қолданылады.
52. Тіркелген активтер бойынша амортизация есебі бух амортизация есептеу мен бірдей ма
1. Тіркелген активтердің құны осы Кодексте белгіленген тәртіппен және шарттарда амортизациялық аударымдарды есептеу жолымен шегерімге жатады.
2. әрбiр кіші топ, топ бойынша амортизациялық аударымдар амортизация нормаларын қолдану жолымен, бірақ салық кезеңінің соңында кіші топтың, топтың құндық балансына осы тармақта белгiленген нормалардан жоғары болмайтындай етіп анықталады:
|
рет №
|
топ № |
Тіркелген активтердің атауы |
Амортизацияның шекті нормасы (%) |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
|
1 |
І |
Мұнай, газ ұңғымаларын және беру қондырғыларын қоспағанда, ғимараттар, құрылыстар |
10 |
|
2 |
ІІ |
Мұнай-газ өндіру машиналары мен жабдықтарын, сондай-ақ ақпаратты өңдеуге арналған компьютерлер мен жабдықтарды қоспағанда, машиналар мен жабдық |
25 |
|
3 |
ІІІ |
Ақпаратты өңдеуге арналған компьютерлер мен жабдықтар |
40
|
|
4 |
ІV |
Басқа топтарға енгізілмеген тіркелген активтер, соның ішінде мұнай, газ ұңғымалары, беру қондырғылары, мұнай-газ өндіру машиналары мен жабдықтары |
15 |
2-1 топтардың (кiшi топтардың) құндық баланстары бойынша амортизациялық аударымдар салық кезеңiнiң соңында топтардың (кiшi топтардың) мұндай құндық баланстарына осы бапта белгiленген амортизацияның шектi нормаларын қолдану жолымен айқындалады.
3. Мұнай, газ ұңғымаларын және беру қондырғыларын қоспағанда, ғимараттар мен құрылыстар бойынша амортизациялық аударымдар әрбір объект бойынша жеке анықталады.
4. Салық төлеуші таратылған немесе қайта ұйымдастырылған, оңайлатылған декларация негізінде шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимін қолданатын заңды тұлға корпоративтік табыс салығын есептеуге көшкен жағдайда, сондай-ақ ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар және селолық тұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режимін қолдануды тоқтатқан кезде амортизациялық аударымдар салық кезеңіндегі қызмет кезеңіне түзетіледі.
5. Салық төлеуші Қазақстан Республикасының аумағында алғаш рет пайдалануға берілетін, келетін өндірістік мақсаттағы ғимараттарды және құрылыстарды, машиналар мен жабдықтарды:
тіркелген активтер деп тануға және олардың құнын шегерімге жатқызуға немесе
преференциялар объектілері деп тануға және олардың құнын белгіленген талаптар сақталған кезде және тәртіппен шегерімге жатқызуға құқылы.
6. Қазақстан Республикасының аумағында алғаш рет пайдалануға берілген тіркелген активтер бойынша жер қойнауын пайдаланушы пайдаланудың бірінші салықтық кезеңінде осы тіркелген активтерді жылдық жиынтық табыс алу мақсатында кемінде үш жыл пайдаланған жағдайда амортизацияның екі еселенген нормалары бойынша амортизациялық аударымдар есептеуге құқылы. Осы тіркелген активтер пайдаланудың бірінші салық кезеңінде топтың құндық балансынан бөлек ескеріледі. Келесі салық кезеңінде осы тіркелген активтер тиісті топтың құндық балансына қосуға жатады.
Осы тармақтың ережелері бір мезгілде мынадай талаптарға сәйкес келетін:
1) өздерін пайдалану ерекшеліктеріне орай жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (келісімшарттар) бойынша қызметті жүзеге асырумен тікелей себеп-салдарлы байланысы бар активтер болып табылатын;
2) салықтық есепте жер қойнауын пайдаланушы осы активтер бойынша шеккен келесі шығыстар жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (келісімшарттар) бойынша қызмет пен келісімшарттан тыс қызмет арасында бөлуге жатпайтын тіркелген активтерге ғана қолданылады.
53. Тіркелген активті ағымдағы жөндеу шығындары қайда апарылады?
1. Келесі шығыстар деп активтерді пайдалану, жөндеу, ұстау және тарату кезінде шеккен, оның ішінде жер қойнауын пайдаланушылардың аударымдары шегерімге жататын тарату қорының қаражаты есебінен жүргізілген шығыстарын қоспағанда, салық төлеушінің резервтік қорлары есебінен жүргізілетін іс жүзіндегі шығыстар түсіндіріледі.
2. амортизацияға жатпайтын активтердiң бастапқы құнын ұлғайтатын келесi шығыстарды қоспағанда, келесі шығыстар олар іс жүзінде жүргізілген салық кезеңінде шегерімге жатқызылуға тиіс.
Мынадай активтерге:
1) тіркелген активтерге және (немесе)
2) мыналарда:
қаржылық есептiлiктiң халықаралық стандарттары мен Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп және қаржылық есептiлiк туралы заңнамасының талаптарына сәйкес салық төлеушiнiң бухгалтерлiк есебiнде ескерiлетiн және табыс алуға бағытталған қызметке пайдалануға арналған негiзгi құралдарға, жылжымайтын мүлiкке инвестицияларға, материалдық емес және биологиялық активтерге қатысты осы тармақтың ережелерi қолданылады.
3. бухгалтерлік есепте активтердің баланстық құнын ұлғайтуға жатқызылатын келесі шығыстардың, сондай-ақ келесі шығыстардың сомасы:
1) топтың (кіші топтың) актив түріне сәйкес келетін құндық балансын ұлғайтады;
2) топтың (кіші топтың) актив түріне сәйкес келетін құндық балансы болмаған кезде ағымдағы салық кезеңінің аяғында топтың (кіші топтың) актив түріне сәйкес келетін құндық балансын қалыптастырады.
келесі шығыстар салық салу мақсатында олар бухгалтерлiк есепте активтердiң баланстық құнын ұлғайтуға жатқызылған салық кезеңінде танылады.
4. Жалға алушы жалға алынатын негізгі құралдарға қатысты жұмсаған келесі шығыстардың сомасы шегерімге жатқызылады.
5. Өндірістік мақсаттағы ғимараттар мен құрылыстарды, сондай-ақ машиналар мен жабдықтарды реконструкциялауға, жаңғыртуға жұмсалатын келесі шығыстар инвестициялық салық преференцияларын қолдануға құқығы бар салық төлеушінің таңдауы бойынша осы баптың 3-тармағына немесе сәйкес шегерімге жатқызылуға тиіс.
6. активтер бойынша пайдалы қазбаларды коммерциялық табудан кейiн өндiру басталған кезден бастап шеккен келесi шығыстардың бухгалтерлiк есепте мұндай активтердiң баланстық құнын ұлғайтуға жатқызылатын сомасы салық кезеңiнiң соңында, оның iшiнде мұндай сома салық кезеңiнiң соңында нөлге тең болған жағдайда амортизацияланатын активтердiң тобы бойынша жинақталған шығыстардың сомасын ұлғайтады.
Осы тармақта көзделген келесi шығыстар салық салу мақсатында олар бухгалтерлiк есепте активтердiң баланстық құнын ұлғайтуға жатқызылған салық кезеңiнде танылады.
|
54. тіркелген активтің күрделі жөндеудің шығындары қайда апарылады? 1. Келесі шығыстар деп активтерді пайдалану, жөндеу, ұстау және тарату кезінде шеккен, оның ішінде жер қойнауын пайдаланушылардың аударымдары шегерімге жататын тарату қорының қаражаты есебінен жүргізілген шығыстарын қоспағанда, салық төлеушінің резервтік қорлары есебінен жүргізілетін іс жүзіндегі шығыстар түсіндіріледі. 2. амортизацияға жатпайтын активтердiң бастапқы құнын ұлғайтатын келесi шығыстарды қоспағанда, келесі шығыстар олар іс жүзінде жүргізілген салық кезеңінде шегерімге жатқызылуға тиіс. Мынадай активтерге: 1) тіркелген активтерге және (немесе) 2) мыналарда: осы тармақтың 1) тармақшасында; коммерциялық табудан кейiн өндiру басталған кезге дейiнгi кезеңде – қаржылық есептiлiктiң халықаралық стандарттары мен Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп және қаржылық есептiлiк туралы заңнамасының талаптарына сәйкес салық төлеушiнiң бухгалтерлiк есебiнде ескерiлетiн және табыс алуға бағытталған қызметке пайдалануға арналған негiзгi құралдарға, жылжымайтын мүлiкке инвестицияларға, материалдық емес және биологиялық активтерге қатысты осы тармақтың ережелерi қолданылады. 3. бухгалтерлік есепте активтердің баланстық құнын ұлғайтуға жатқызылатын келесі шығыстардың, сондай-ақ келесі шығыстардың сомасы: 1) топтың (кіші топтың) актив түріне сәйкес келетін құндық балансын ұлғайтады; 2) топтың (кіші топтың) актив түріне сәйкес келетін құндық балансы болмаған кезде ағымдағы салық кезеңінің аяғында топтың (кіші топтың) актив түріне сәйкес келетін құндық балансын қалыптастырады. келесі шығыстар салық салу мақсатында олар бухгалтерлiк есепте активтердiң баланстық құнын ұлғайтуға жатқызылған салық кезеңінде танылады. 4. Жалға алушы жалға алынатын негізгі құралдарға қатысты жұмсаған келесі шығыстардың сомасы шегерімге жатқызылады. 5. Өндірістік мақсаттағы ғимараттар мен құрылыстарды, сондай-ақ машиналар мен жабдықтарды реконструкциялауға, жаңғыртуға жұмсалатын келесі шығыстар инвестициялық салық преференцияларын қолдануға құқығы бар салық төлеушінің таңдауы бойынша осы баптың 3-тармағына немесе сәйкес шегерімге жатқызылуға тиіс. 6. активтер бойынша пайдалы қазбаларды коммерциялық табудан кейiн өндiру басталған кезден бастап шеккен келесi шығыстардың бухгалтерлiк есепте мұндай активтердiң баланстық құнын ұлғайтуға жатқызылатын сомасы салық кезеңiнiң соңында, оның iшiнде мұндай сома салық кезеңiнiң соңында нөлге тең болған жағдайда амортизацияланатын активтердiң тобы бойынша жинақталған шығыстардың сомасын ұлғайтады. Осы тармақта көзделген келесi шығыстар салық салу мақсатында олар бухгалтерлiк есепте активтердiң баланстық құнын ұлғайтуға жатқызылған салық кезеңiнде танылады. 55. Табыстар мен шегерімдерді түзетуді қалай түсінесіз? Табыстар немесе шегерімдер мынадай жағдайларда: |
56 залалардың салық есебі дегеніміз не?
Залал ұғымы
Кәсіпкерлік қызметтен шегетін залал деп: түзетулер ескеріле отырып, шегерімдердің жылдық жиынтық табыстан асып түсуі; 2) кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сатудан шегетін залал танылады.2. Бағалы қағаздарды өткізуден шегетін залал:1) борыштық бағалы қағаздарды қоспағанда, бағалы қағаздар бойынша – өтізу құны мен сатып алу құны арасындағы теріс айырма;
2) борыштық бағалы қағаздар бойынша – өткізу күніндегі дисконт амортизациясы және (немесе) сыйлықақы ескеріле отырып, өткізу құны мен сатып алу құны арасындағы теріс айырма болып табылады.
3. Шығыстардың айқындалатын түсімдерден асып түсуі хеджирлеу операцияларының ерекшеліктері ескеріле отырып, туынды қаржы құралдары бойынша залал болып табылады.
4.амортизацияға жатпайтын активтердiң өткiзiлу құны мен бастапқы құнының арасындағы терiс айырма осындай активтердi өткiзуден шеккен залал болып табылады. Залалдарды ауыстыру
1. Кәсіпкерлік қызметтен шегетін залалдар, сондай-ақ І топтың тіркелген активтерінің шығып қалуынан шеккен залалдар осы салық кезеңдерінің салық салынатын табысы есебінен өтеу үшін кейінгі он жылды қоса алғандағы кезеңге ауыстырылады.
амортизацияға жатпайтын активтердi өткiзуден шеккен залалдар көрсетiлген, амортизацияға жатпайтын активтердi өткiзу кезiнде алынған құн өсiмiнен түскен табыс есебiнен өтеледi.
Егер бұл залалдар орын алған кезеңiнде өтеле алмаса, онда олар келесi қоса алғандағы он жылға ауыстырылуы амортизацияға жатпайтын активтердi өткiзу кезiнде алынған құн өсiмiнен түскен табыс есебiнен өтелуi мүмкiн.
2. Егер осы бапта өзгеше белгіленбесе, осы баптың 3, 4, 4-1 және 4-2-тармақтарында көрсетiлген бағалы қағаздарды өткiзу кезiнде алынған құн өсiмiнен түсетiн табыстарды қоспағанда, бағалы қағаздарды өткізу кезінде туындайтын залалдар басқа бағалы қағаздарды өткізу кезінде құн өсімінен түсетін табыс есебінен өтеледі.
Егер осы залалдар орын алған кезеңінде өтеле алмайтын болса, онда олар он жылға дейінгі мерзімге алға, қоса алғанда келесi он жылға ауыстырылуы және, егер осы бапта өзгеше белгіленбесе, басқа бағалы қағаздарды өткізу кезінде құн өсімінен түсетін табыстар есебінен өтелуі мүмкін.
3. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған заңды тұлғаның немесе консорциумның акцияларын және қатысу үлестерін өткізу кезінде туындайтын залалдар, егер аталған заңды тұлғаның немесе консорциумның жарғылық капиталы немесе акциялары (қатысу үлестері) құнының 50 және одан да көп проценті осындай өткізу күніне жер қойнауын пайдаланушылар (жер қойнауын пайдаланушы) болып табылмайтын тұлғалардың (тұлғаның) мүлкін құраса, заңды тұлғадағы немесе консорциумдағы акцияларды және қатысу үлестерін өткізу кезіндегі құн өсімінен түсетін табыстар есебінен өтеледі.
4. Өткізу күні Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін қор биржасының ресми тізімдерінде болатын бағалы қағаздарды осы қор биржасында ашық сауда-саттық әдісімен өткізуден туындайтын залалдар өткізу күні Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін қор биржасының ресми тізімдерінде болатын бағалы қағаздарды осы қор биржасында ашық сауда-саттық әдісімен өткізу кезіндегі құн өсімінен түсетін табыс есебінен өтеледі.
4-1. Мемлекеттiк эмиссиялық бағалы қағаздарды өткiзуден туындайтын залалдар мемлекеттiк эмиссиялық бағалы қағаздарды өткiзу кезiнде құн өсiмiнен түсетiн табыс есебiнен өтеледi.
4-2. Агенттiк облигацияларды өткiзуден туындайтын залалдар агенттiк облигацияларды өткiзу кезiнде құн өсiмiнен түсетiн табыс есебiнен өтеледi.
6. Арнаулы қаржы компаниясының Қазақстан Республикасының секьюритилендіру туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылатын қызметінен шеккен залалдары бөлінген активтермен қамтамасыз етілген облигациялардың айналымы мерзімі ішінде ауыстырылуы мүмкін.
7. Ауыл шаруашылығы өнімін өндіруші заңды тұлғалар және селолық тұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеуші шеккен залалдар келесі салық кезеңдеріне ауыстырылмайды.
8. Туынды қаржы құралдары бойынша залалдар хеджирлеу операцияларының ерекшеліктері ескеріле отырып, туынды қаржы құралдары бойынша табыс есебінен өтеледі. Егер осы залалдар орын алған кезеңінде өтеле алмайтын болса, онда олар, қоса алғанда келесi он жылға ауыстырылуы және туынды қаржы құралдары бойынша табыстар есебінен өтелуі мүмкін.
Қайта ұйымдастыру кезінде залалдарды ауыстыру
Бөліну немесе бөлініп шығу жолымен қайта ұйымдастыруға байланысты берілетін залалдар қайта ұйымдастырылатын салық төлеушіде құқық мирасқорларының қатысу үлесі бойынша бөлінеді айқындалған тәртіппен ауыстырылады.
57.тұрақты айырмаға қандай айырма жатқызылады
Бухгалтерлік және салық есебі арасындағы мәліметтердің теңдігін сақтау оңай шара емес, өйткені олардың арасында тұрақты және уақытша сипаттағы айырмашылықтары болады. Осының нәтижесінде уақытша және тұрақты айырмашылықтар, сондай-ақ уақытша айырмашылықтардан салықтық эффектісі (тиімділік) туындайды.
Уақытша айырма (немесе уақыт бойынша сәйкессіздіктер) - бұл есепті кезеңдегі салық салынатын табыс пен бухгалтерлік табыстың арасындағы айырмалар, бұл айырма табыс пен шығынның кейбір көздері салық салынатын табысқа енгізілетін кезең олар бухгалтерлік есепке енгізілетін кезеңмен сәйкес келмеуі себепті туындайды.
Тұрақты айырма – бұл ағымдағы есепті кезеңде туындайтын және бұдан кейінгі кезеңдерде жойылмайтын салық салынатын табыс пен бухгалтерлік табыстың арасындағы айырмалар. Тұрақты айырмашылықтар — бұл ағымдағы есепті кезеңде туындайтын және бұдан кейінгі есепті кезеңдерде жойылмайтын (бухгалтерлік есеп деректері мен заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы жөніндегі мағлұмдамада көрініс табатын деректер арасындағы айырмашылықтар) салық салынатын және бухгалтерлік табыстар арасындағы айырмашылықтар.
Тұрақты айырма ретінде келесі мысалды келтіруге болады:
58. Уақытша айырмаға қандай айырмалар жатқызылады
Бухгалтерлік және салық есебі арасындағы мәліметтердің теңдігін сақтау оңай шара емес, өйткені олардың арасында тұрақты және уақытша сипаттағы айырмашылықтары болады. Осының нәтижесінде уақытша және тұрақты айырмашылықтар, сондай-ақ уақытша айырмашылықтардан салықтық тиімділік туындайды. Уақытша айырма бухгалтерлік табысты есептеген кезде кейбір табыс пен шығыс баптарының бір бөлігі бір есептік кезеңде, ал салық салынатын табысты есептеген кезде баска есептік кезенде есептелінеді. Сондықтан бірінде болған айырма, екіншіде жойылады. Мысалға: -материалдық емес активтер мен негізгі кұралдар бойынша жасалатын амортизациялық аударымдар.
Бухгалтерлік есепте амортизациялық аударымдар үшін әртүрлі тәсілдер мен нормалар пайдаланылады және ондағы есептелген сома шығын ретінде қабылданады. Салық есебінде тек қалдығын азайту тәсілі пайдаланылады. Сондай-ақ екі есептің пайдаланатын нормасы да әрқилы болуы мүмкін, нәтижесінде салық есебі бойынша объекті толық амортизациялануы мүмкін, ал бухгалтерлік есепте ол жалғасуы мүмкін;
- бухгалтерлік есепте негізгі құралды жөндеу шығындарын толық келемде алады, ал салық есебінде оның құндық балансының 15% тең сомасын ғана алады; 15% асқан сомасы негізгі құралдың құндық балансына қосылып, одан амортизация сомасы есептелінеді, яғни салық салынады. Бухгалтерлік есепте тап бұндай операциялар көрініс таппайды.
- бағалы қағаздарды сатудан жабылмаған зиян оларды сату кезінде пайда болады, сол пайда болған кезінде бухгалтерлік есепте есептеу әдісі бойынша көрініс табады. Салық есебінде аталған зиянды құнның өсімінің есебінен жабады (компенсацияланады), ал егер де ол жабылмаса, онда оның жабу мерзімін үш жылға дейін созады;
- салық бойынша шығыстар (корпоративтік салығын, табыс салығын қоспағанда) бухгалтерлік есепте есептеу тәсілі бойынша көрініс табады, ал салық есебінде — шегерімге тек төленген салық қана алынады;
- теріс бағамдық айырма бухгалтерлік есепте толық көлемінде алынады, салық есебінде шегерімге жатқызу үшін шектеулер қойылады, ал шектеулердің сомасын мынадай жолмен анықталады: Салық салынатын табыстың сомасынан 50% алынады, ал ол жылдық жиынтық табыс пен
Оң бағамдық + шегерімнің (табыс пен шығыстың бағамдық айырмасы айырмасы есепке алынбайды) айырмасынан шығады.
Айырма сомасы негізінен шектеудің салдарынан пайда болады, ал ол келесі салықтық кезеңдерде іздестіру барысында компенсацияланады. Құрылыс салуға алған несие (қарыз) бойынша бағамның теріс айырмасы оны жүргізудің кезеңдік төлеміне байланысты пайда болады және салық есебінде оның объективтік кұны ескерілсе, бухгалтерлік есепте ол шығыс ретінде тан
59.КТС бойынша аванстық төлемдер дегеніміз не?
Салық кодексінің 141-бабына сәйкес, өткен салықтық кезеңнен кейінгі салықтық кезең үшін жасалған түзетулерді есепке алғандағы жылдық жиынтық табыс республикалық бюджет туралы заңмен белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарынан бастап қолданыстағы 325 000 еселенген айлық есептік көрсеткішке (АЕК) тең сомадан асып түссе, салық төлеуші корпоративті табыс салығы бойынша аванстық төлемдер сомасының есептемесін тапсырады. Алдағы салықтық кезең үшін корпоративті табыс салығы бойынша декларация тапсыруға дейінгі кезең ішінде төленуге тиісті корпоративті табыс салығы бойынша аванстық төлемдер сомасы алдағы салықтық кезең үшін келтірілген аванстық төлемдер сомасының есептемелерінде есептелген аванстық төлемдер жалпы сомасының төрттен бір көлемінде тағайындалады, ол келесі формула бойынша есептеледі:
АТ 2011 ж. = АТ 2010 ж. * 1/4
Алдағы салықтық кезең үшін декларация тапсырылғаннан кейін төленуге тиісті корпоративті табыс салығы бойынша аванстық төлемдер сомасы келесі формула бойынша есептеледі:
АТ 2011 ж. = 2010ж. декларациядағы КТС*3/4
мұндағы 2010ж. декларациядағы КТС – корпоративті табыс салығы декларациясы бойынша 2010ж. үшін есептелген корпоративті табыс салығы сомасы. Егер салық төлеуші өткен салықтық кезеңде корпоративті табыс салығы бойынша аванстық төлемдер есептемесін жүргізбесе, алдағы салықтық кезең үшін корпоративті табыс салығы бойынша декларация тапсыруға дейін төленуге тиісті аванстық төлемдер сомасы корпоративті табыс салығының үстіміздегі салықтық кезең үшін болжанған сомасынан есептеледі. Салық төлеушілер корпоративті табыс салығын орналасу орны бойынша төлейді. Қазақстан Республикасындағы іс-әрекетін тұрақты мекеме арқылы жүргізетін бейрезидент-заңды тұлғалар корпоративті табыс салығын тұрақты мекеменің орналасу орны бойынша төлейді. Салық төлеушілер корпоративті табыс салығы бойынша аванстық төлемдерді салықтық кезең ішінде ай сайын әр айдың 25-іне дейін бюджетке енгізіп отыруға міндетті. Салықтық кезең ішінде бюджетке енгізілген аванстық төлемдер сомасы есеп беруші салықтық кезең үшін тапсырылған корпоративті табыс салығы декларациясы бойынша есептелген корпоративті табыс салығын төлеу есебіне есептеледі.
60. Салық ставкасына анықтама беріңіз?
Салықтар – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер. Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің , жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын экономикалық санат. Салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді.
Салық салу элементтері мыналар: Субъект, объект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем бірлігі салық оклады, салық жеңілдіктері, салық төлеу мерзімі мен тәртібі, салық төлеушінің және салық қызметі органдарының құқы мен міндеттері, - салықтың төлеуін бақылау, салықтық жазалау шаралары.
Салық ставкасы салық базасының өлшем бірлігіне салық есептеулерінің шамасын білдіреді. Салык ставкасы салық базасынын өлшем бірлігіне процентпен немесе абсолютті сомамен белгіленеді.
Cтавкалар тұрақты немесе процентпен белгіленеді.
Тұрақты ставкалар салық объектісінен түсетін табыстың мөлшеріне байланыссыз, өлшем бірлігіне тұрақты соммамен тағайындалады.
Проценттік ставкалар үш түрге бөлінеді: үдемелі немесе прогрессивті; регрессивті және пропорционалды. Үдемелі немесе прогрессивтік ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне сәйкес ұдайы үдеп, өсіп отырады. Регрессивтік ставкалар, керісінше, салық салынатын табыстың төмендеуіне сәйкес, азайып отырады. Пропорционалдық ставкалар салық салу объектісінің мөлшеріне байланыссыз, тұрақты бір процентпен тағайындалады.
61. Салық кезеңі дегеніміз не
Салық кезеңі деп салықтың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің жекелеген түрлеріне қатысты белгіленген уақыт кезеңі түсініледі, ол аяқталған соң салық салу объектісі, салық базасы айқындалады, салықтың және бюджетке төленуге жататын басқа да міндетті төлемдердің сомасы есептеледі.
62. КТС бойынша аванстық төлемдер сомасын есептеу тәртібі қалай жүргізіледі
Егер осы баптың 2-тармағында өзгеше белгіленбесе, салық төлеушілер корпоративтік табыс салығы бойынша аванстық төлемдерді осы Кодексте белгіленген тәртіппен ағымдағы салық кезеңі ішінде есептейді және төлейді.
Мыналар:
1) егер осы тармақта өзгеше көзделмесе, түзетулер ескеріле отырып, алдыңғы салық кезеңінің алдындағы салық кезеңіндегі жылдық жиынтық табысы Республикалық Бюджет туралы Заңда белгiленген және тиiстi қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің 325000 еселенген мөлшеріне тең сомадан аспайтын салық төлеушілер;
2) егер осы баптың 11-тармағында өзгеше белгiленбесе, жаңадан құрылған (пайда болған) салық төлеушілер - әділет органында мемлекеттік (есептік) тіркеу жүзеге асырылған салық кезеңі ішінде, сондай-ақ кейінгі салық кезеңі ішінде;
3) салық төлеушілер ретінде салық органдарында жаңадан тіркелген Қазақстан Республикасында қызметін филиал, өкілдік құрмай, тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғалар - салық органдарында тіркеу жүзеге асырылған салық кезеңі ішінде, сондай-ақ кейінгі салық кезеңі кезеңi iшiнде;
4) төлеушiлер корпоративтiк табыс салығы бойынша аванстық төлемдердi есептемейдi және төлемейдi, оның iшiнде алдыңғы салық кезеңi үшiн корпоративтiк табыс салығы жөнiндегi декларацияны тапсырғанға дейiнгi және кейiнгi кезеңдерi үшiн төленуге жататын корпоративтiк табыс салығы бойынша аванстық төлемдер сомасының есеп-қисабын табыс етпейдi.
63. КТС бойынша аванстық төлемдер төлеу мерзімін атаңыз
Салық төлеушілер корпоративтік табыс салығын төлеуді орналасқан жері бойынша жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғалар корпоративтік табыс салығын төлеуді тұрақты мекеменің орналасқан жері бойынша жүргізеді.
салық төлеушілер корпоративтік табыс салығы бойынша аванстық төлемдерді бюджетке белгіленген салық кезеңі ішінде, мөлшерде әр айдың 25-інен кешіктірмей, әрбiр ай үшiн енгізуге міндетті.
Салық кезеңі ішінде бюджетке енгізілген аванстық төлемдер сомасы есепті салық кезеңі үшін корпоративтік табыс салығы жөніндегі декларация бойынша есептелген корпоративтік табыс салығын төлеу есебіне есепке жатқызылады.
Салық төлеуші салық кезеңінің қорытындысы бойынша корпоративтік табыс салығы бойынша төлемді декларация табыс ету үшін белгіленген мерзімнен кейін күнтізбелік он күннен кешіктірмей жүзеге асырады.
64. Әлеуметтік салада қызмет ететін мекемелерге салық салу тәртібі қалай жүргізіледі?
1 көзделген ұйымдардың табыстарына осы бапта белгіленген талаптар сақталған кезде салық салуға жатпайды.
2 мақсаты үшін қызметін әлеуметтік салада жүзеге асыратын ұйымдарға осы тармақта көрсетілген қызмет түрлерін жүзеге асыратын, өтеусіз алынған мүлік түріндегі табыстар және депозиттер бойынша сыйақылар ескеріле отырып, олардан алынатын табыстар осындай ұйымдардың жылдық жиынтық табысының кемінде 90 процентін құрайтын ұйымдар жатады.
Әлеуметтік саладағы қызметке мынадай қызмет түрлері:
косметологиялық, санаторий-курорттық қызметтерді қоспағанда, медициналық қызметтер көрсету; 2) қызметтің осы түрлерін жүргізу құқығына тиісті лицензиялар бойынша жүзеге асырылатын мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту; бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру; техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру және қосымша білім беру жөнінде қызметтер көрсету; 3) ғылым (ғылыми зерттеулер жүргізуді, автордың ғылыми зияткерлік меншікті пайдалануын, оның ішінде іске асыруын қоса алғанда), спорт (коммерциялық сипаттағы спорттық ойын-сауық іс-шараларынан басқа), мәдениет (кәсіпкерлік қызметтен басқа), Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тарихи-мәдени игілік объектілерінің тізіліміне немесе Тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енгізілген тарихи-мәдени мұра мен мәдени құндылықтарды сақтау (ақпарат таратуды және насихатты қоспағанда) бойынша қызметтер көрсету саласындағы, сондай-ақ балаларды, қарттар мен мүгедектерді әлеуметтік қорғау және әлеуметтік қамсыздандыру саласындағы қызмет; 4) кітапхана қызметі жатады. Осы тармақта көзделген ұйымдардың табыстары олар көрсетілген қызмет түрлерін жүзеге асыруға жұмсалған кезде салық салуға жатпайды. 3. Осы Кодекстің мақсаты үшін қызметін әлеуметтік салада жүзеге асыратын ұйымдарға мынадай талаптарға сай келетін: 1) салық кезеңінде мүгедектер саны қызметкерлердің жалпы санының кемінде 51 процентін құрайтын; 2) салық кезеңінде мүгедектердің еңбегіне ақы төлеу бойынша шығыстар еңбекке ақы төлеу бойынша жалпы шығыстардың кемінде 51 процентін (есту, сөйлеу, сондай-ақ көру қабілетінен айрылған мүгедектер жұмыс істейтін мамандандырылған ұйымдарда – кемінде 35 процентін) құрайтын ұйымдар да жатады. 4. Қызметін әлеуметтік салада жүзеге асыратын ұйымдарға акцизделетін тауарлар өндіру мен өткізу жөніндегі қызметтен және акцизделетін қызмет түрлерінен табыстар алатын ұйымдар жатпайды. 5. Осы бапта көзделген шарттар бұзылған жағдайда, алынған табыстар осы Кодексте белгіленген тәртіппен салық салуға жатады.
65. Салық режимін қалай түсінесіз?
Салық режимі дегеніміз- Салық Кодексімен белгіленген барлық салық және басқа да бюджетке міндетті төлемдерді есептеу кезінде салық төлеушімен қолданатын салық заңының нормаларының бірлестігі. Арнаулы салық режимдері мынадай түрлерге бөлінеді:
мыналарды:
патент негізінде арнаулы салық режимін;
оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қамтитын шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимі;
2) шаруа немесе фермер қожалықтары үшін арнаулы салық режимі;
3) ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар және селолық тұтыну коопертивтері үшін арнаулы салық режимі.
Салық төлеуші осы бөлімде белгіленген жағдайларда және тәртіппен жалпыға бірдей белгіленген тәртіпті немесе арнаулы салық режимін таңдауға құқылы.
Осы бөлімді қолдану мақсатында жалпыға бірдей белгіленген тәртіп деп есептеу, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу, осы бөлімде белгіленген тәртіпті қоспағанда, олар бойынша осы Кодекстің ерекше бөлімінде белгіленген салық есептілігін табыс ету тәртібі түсініледі.
2. Патент – төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда, жеке табыс салығы мен әлеуметтік салық бойынша бюджетпен есеп айырысу фактісін растайтын құжат.
3. Патент нысанын уәкілетті орган белгілейді.
4. Патент жоғалған жағдайда салық төлеушінің өтініші бойынша телнұсқа беріледі.
5. Берілген патенттерді (патенттердің телнұсқаларын) тіркеуді салық органдары патенттерді тіркеу (беру) журналында жүргізеді.
Тіркеу журналдарының нысандарын және оларды толтыру тәртібін уәкілетті орган белгілейді.
6. Арнаулы салық режимдері қолданылатын тұлғаларға салық салу мақсатында салық төлеушінің өзге оқшауланған құрылымдық бөлімшесі болып оның функцияларының бір бөлігін орындайтын, орналасқан жері бойынша тұрақты жұмыс орындары жабдықталған аумақтық оқшауланған бөлімше танылады. Егер жұмыс орны бір айдан асатын мерзімге құрылса, ол тұрақты болып есептеледі.
7. Шаруа немесе фермер қожалықтары, ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өндiрушi заңды тұлғалар, селолық тұтыну кооперативтерi үшiн арнаулы салық режимдерiн қолданатын салық төлеушiлер осындай режимдер қолданылатын қызметi бойынша бюджетпен есеп айырысуды шағын бизнес субъектiлерiне арналған арнаулы салық режимiнде жүзеге асыруға құқылы емес.
66. Арнайы салық режимі ерекшеліктерін ата?
1. Бірыңғай жер салығын төлеушілер салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің мынадай түрлерін:
1) осы арнаулы салық режимі қолданылатын шаруа немесе фермер қожалықтарының қызметінен түскен табыстан алынатын жеке табыс салығын;
2) осы арнаулы салық режимі қолданылатын қызметті жүзеге асырудан түскен айналым бойынша қосылған құн салығын;
3) осы арнаулы салық режимі қолданылатын қызметте пайдаланылатын жер учаскелері бойынша жер салығын және (немесе) жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақыны;
4) аталған салық салу объектілері бойынша көлік құралдары салығын;
5) салық салу объектілері бойынша мүлік салығын төлеушілер болып табылмайды.
2. Осы баптың 1-тармағында аталмаған салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу, төлеу және олар бойынша салық есептілігін табыс ету жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
Бірыңғай жер салығын төлеушілер қосылған құн салығы бойынша есепке қою туралы салық органына салықтық өтінішті ерікті түрде беруге құқылы.
3. Шаруа немесе фермер қожалықтары үшін арнаулы салық режимі қолданылмайтын қызмет түрлерін жүзеге асырған кезде, бірыңғай жер салығын төлеушілер кірістер мен шығыстардың, мүліктің бөлек есебін жүргізуге және осы Кодексте белгіленген тәртіппен көрсетілген қызмет түрлері бойынша тиісті салық пен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеуді және төлеуді жүргізуге міндетті. Бірыңғай жер салығын төлеушілер әрбір қызметкер, сондай-ақ шаруа немесе фермер қожалығының басшысы мен кәмелетке толған мүшелері үшін республикалық бюджет туралы заңда белгiленген және әлеуметтiк салықты есептеу жүргiзiлетiн айдың бiрiншi күнi қолданыста болған айлық есептік көрсеткіштің 20 процент ставкасы бойынша әлеуметтік салық сомасын ай сайын есептеп отырады. Шаруа немесе фермер қожалығының кәмелетке толған мүшелерінің әлеуметтік салықты есептеу мен төлеу жөніндегі міндеттемелері олар кәмелетке толған жылдан кейінгі күнтізбелік жылдың басынан бастап туындайды.
Әлеуметтік салықтың есептелген сомасы «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес есептелген әлеуметтік аударымдар сомасына азайтылуға жатады.
Әлеуметтік аударымдар сомасы әлеуметтік салық сомасынан асып түскен кезде, әлеуметтік салықтың сомасы нөлге тең болады.
67. Арнайы салық режимінде кімдер жұмыс істей алады?
Арнаулы салық режимі шағын бизнес субъектілері үшін, төлем көзінен ұсталынатын салықтарды қоспағанда, әлеуметтік салықты ж.е корпорациялық н.е жеке табыс салығын есептеу мен төлеудің оңайлатылған тәртібін белгілейді.
Қазақстан Республикасының аумағында және оның шегінен тыс жерлерде алынған (алынуға жататын) табыстардың барлық түрлерінен тұратын салық кезеңі ішіндегі табыс патент немесе оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеушілер үшін салық салу объектісі болып табылады.
Шағын бизнес субъектілері салықтарды есептеу мен төлеудің, сондай-ақ олар бойынша салық есептілігін табыс етудің төменде санамаланған тәртіптерінің біреуін ғана дербес таңдауға құқылы:
1) жалпыға бірдей белгіленген тәртіп;
2) патент негізіндегі арнаулы салық режимі;
3) оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі.
Арнайы салық режимі келесі тұлғалар:
68. Патент негізіндегі арнайы салық режимі ерекшеліктерін ата
Патент негізіндегі арнаулы салық режимін мынадай талаптарға сай келетін:
1) қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайтын;
2) жеке кәсіпкерлік нысанындағы қызметті жүзеге асыратын;
3) салық кезеңiндегi табысы Республикалық Бюджет туралы Заңда белгiленген және тиiстi қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болған ең төменгi жалақының 200 еселенген мөлшерiнен аспайтын дара кәсiпкерлер қолданады.
Күнтізбелік жыл салық кезеңі болып табылады.
Дара кәсіпкер патент негізінде арнаулы салық режимін қолдану үшін оны қолдана бастағанға дейін орналасқан жері бойынша салық органына салықтық өтінішті табыс етеді.Қайтадан құрылған дара кәсіпкерлер аталған өтінішті дара кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күннен кешіктірмей табыс етеді. Дара кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркелген күн аталған дара кәсіпкерлер үшін арнаулы салық режимін қолдану басталатын күн болып табылады.
Патент құнын есептеу салық салу объектісіне 2 процент мөлшеріндегі ставканы қолдану жолымен жүргізіледі. Патент құны:
1) патент құнының 1/2 бөлігі мөлшерінде - жеке табыс салығы;
2) «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес есептелген әлеуметтік аударымдарды алып тастағаннан кейінгі патент құнының 1/2 бөлігі мөлшерінде әлеуметтік салық түрінде бюджетке төленуге жатады.
Патент негізінде арнаулы салық режимін қолдану кезінде кәсіпкерлік қызмет уақытша тоқтатыла тұрған жағдайда, дара кәсіпкер орналасқан жері бойынша салық органына тәртіппен салықтық өтінішті табыс етеді. Патент негізінде арнаулы салық режимін қолдануды тоқтату салықтық өтініш негізінде немесе осы баптың 7-тармағында көзделген жағдайларда салық органының шешімі бойынша жүргізіледі.
69. Патент негізінде жұмыс істейтін кәсіпкердің салық есебін жүргізу тәртібін атаңыз
Патент негізіндегі арнаулы салық режимін мынадай талаптарға сай келетін:
1) қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайтын;
2) жеке кәсіпкерлік нысанындағы қызметті жүзеге асыратын;
3) салық кезеңiндегi табысы Республикалық Бюджет туралы Заңда белгiленген және тиiстi қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болған ең төменгi жалақының 200 еселенген мөлшерiнен аспайтын дара кәсiпкерлер қолданады.
Күнтізбелік жыл салық кезеңі болып табылады.
Патент құнын есептеу салық салу объектісіне 2 процент мөлшеріндегі ставканы қолдану жолымен жүргізіледі. Патент құны:
1) патент құнының 1/2 бөлігі мөлшерінде - жеке табыс салығы;
2) «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес есептелген әлеуметтік аударымдарды алып тастағаннан кейінгі патент құнының 1/2 бөлігі мөлшерінде әлеуметтік салық түрінде бюджетке төленуге жатады.
Әлеуметтік аударымдар сомасы әлеуметтік салық сомасынан асып түскен кезде, әлеуметтік салық сомасы нөлге тең болады.Егер нақты табыс патенттің қолданылу мерзімінің ішінде есеп-қисапта көрсетілген табыс мөлшерінен асып түссе, дара кәсіпкер бес жұмыс күні ішінде асып түскен сомаға қосымша есеп-қисапты табыс етуге және осы сомадан салықтар төлеуге міндетті. Аталған есеп-қисаптың негізінде бұрын берілген патенттің орнына жаңа патент беріледі. Егер патенттің қолданылу мерзімінің ішінде нақты табыс есеп-қисапта көрсетілген табыстың мөлшеріне жетпесе, дара кәсіпкер азаю сомасына қосымша есеп-қисапты табыс етуге құқылы. Аталған жағдайда артық төленген салық сомаларын қайтару тәртіппен салық органы жүргізген хронометраждық зерттеуден кейін жүргізіледі. Іс жүзінде алынған табыс сомасы шекті табыс сомасынан асып түскен жағдайда, патенттің қолданылу мерзімі өткенге дейін патент құны белгіленген жағдайларда салық салудың өзге режиміне ауысу күніне дейін осы баптың 1-тармағында белгіленген ставка бойынша есептеледі. Дара кәсіпкерді іс-әрекетке қабілетсіз деп таныған жағдайды қоспағанда, патенттің қолданылу мерзімі өткенге дейін кәсіпкерлік қызмет тоқтатылған кезде, салықтардың енгізілген сомасы қайтарылуға және қайта есептеуге жатпайды.
Оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін төмендегілер қолданады: тоқсандағы табысы 10,0 млн. теңгеден (68 000 АҚШ долл.) аспайтын және қызметкерлерінің саны дара кәсіпкердің өзін қоса алғанда 25 адамнан аспайтын дара кәсіпкерлер, сондай-ақ тоқсандағы табысы 25,0 млн. теңгеден (170 000 АҚШ долл.) аспайтын және қызметкерлерінің саны 50 адамнан аспайтын заңды тұлғалар. Оңайлатылған декларация бойынша салық есептеу үшін 3% бірыңғай ставка қолданылады.
Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режиміне салық кезеңі басталғанға дейін көшу үшін ШБС-рі өз қызметін жүзеге асыратын жері бойынша салық органына уәкілетті мемлкеттік орган белгілеген нысанда өтініш береді. Жаңадан құрылған заңды тұлға - өтінішті Мемл-к тіркелгеннен кейін 10 жұмыс күнінен кешіктірмей салық органына береді. Жаңадан құрылған жеке кәсіпкер өз қызметін жүзеге асыратын жері бойынша тіркеуге қойылған күні өтініш береді.
Салық кезеңі болып –тоқсан табылады.
Мынадай талаптарға сәйкес келетін шағын бизнес субъектілері:
Жеке кәсіпкер көрсетілген талаптар өзгерген жағдайда ұйымдық-құқықтық нысаны өзгерген кездегі заңды тұлға ретінде оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолдануға құқылы. Салықты есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібінен оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режиміне көшкен кезде әлеуметтік, корпорациялық салық немесе жеке табыс салығын төлеу және олар бойынша есептілікті тапсыру жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
Оңайтылған декларация тоқсан сайын, есепті салық кезеңінен кейінгі айдың 10-нан кешіктірілмей салық органына табыс етіледі. Осы бойынша есептелген салықты бюджетке төлеу жеке табыс салығы және әлеуметтік салық-ҚР міндетті сақтандыру туралы заң актісіне сәйкес Мемлекеттік әлеуметтік сақтандырудың қорына есептелген әлеуметтік аударымдар сомасы алып тасталғаннан кейінгі түрінде есепті салық кезеңінен кейінгі айдың 15-нен кешіктірілмейтін мерзімде жүргізіледі. Оңайлатылған декларацияны табыс ету және салықтарды төлеу оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолдануға өтініш берген жер бойынша салық органында жүргізіледі. Кіші кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларға арналған оңайлатылған декларация - 910.00 формада жүргізіледі .
Оңайлатылған декларация негізінде жұмыс істейтін кәсіпкерлер үшін келесі шарттар орындалуы тиіс:
Салықты оңайлатылған декларация негізінде есептеуді шағын бизнес субъектісі салық салу объектісіне есепті салық кезеңіне тиісті салық ставкасын қолдану арқылы дербес жүргізеді.
Егер, есепті кезеңнің қорытындысы бойынша жалдамалық қызметкерлердің орташа айлық жалақысы Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген ең төменгі айлық жалақының жеке кәсіпкерлердің кемінде 2 еселенген мөлшеріндей болса, онда жеке кәсіпкердің табысына көрсетіліп кеткен ставкалар бойынша салық салуға сәйкес салық кезеңі ішінде есептелген салық сомасы, қызметкерлердің орташа тізімдік санын негізге ала отырып, әрбір қызметкер үшін салық сомасының 1,5%-ы мөлшеріндегі сомаға азайтылу жағына қарай түзетілуге тиіс. Кіші кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларға арналған оңайлатылған декларация - 910.00 формада жүргізіледі
Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне арналған АСР: Ойын бизнесі саласында; Ақшасыз ұтыс ойын автоматтарына; Боулинг бойынша; Картинг бойынша; Бильярд бойынша; Лото ойын ұйымдастыру бойынша қызметтер көрсететін жеке кәсіпркерлердің, заңды тұлғалардың, олардың филиалдарының, өкілдіктерінің және өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелерінің қызметіне қолданылады.
АСР осы тұлғалар үшін:
Корпорациялық (жеке) табыс салығы-тіркелген жиынтық салық мөлшерінің 30%, ҚҚС- тіркелген жиынтық салық мөлшерінің 70% құрайды. Салық төлеуші тіркелген жиынтық салықты төлеумен бірге акциз төлейді, оның сомасы жалпы белгіленген тәртіппен анықталады.
Күнтізбелік бір жылда төленуге тиісті тіркелген жиынтық салық = салық салу объектісіне * тиісті жылдың салық ставкасын қолдану арқылы анықалады. Есепті кезең үшін төленуге итісті тіркелген жиынтық салық жыл бойынша есептелген соманы 12 бөлу жолымен анықталады.
Акциз және тіркелген жиынтық салық сомасы есепті айдан кейінгі айдың 20-сынан кешіктірілмей, ай сайын алу объектілерінің орналасқан жері бойынша бюджете төленуге тиіс. Күнтізбелік ай тіркелген жиынтық салықты және акцизді есептеу мен төлеу үшін салық кезеңі б/т. салық төлеушілер тіркелген жиынтық салық және акциз бойынша бірыңғай оңайлатылған декларацияны есепті айдан кейінгі айдың 15-нен кешіктірмей, ССО-ң орналасқан жері бойынша салық органына табыс етуге міндетті.
Шаруа немесе фермер қожалықтары үшін арнаулы салық режимi бiрыңғай жер салығын (БЖС) төлеу негiзiнде бюджетпен есеп айырысудың ерекше тәртiбiн көздейдi және өзi өндiрген ауыл шаруашылығы өнiмдерiн, акваөсіру (балық өсіру шаруашылығы) өнімін өндiру, қайта өңдеу және оны өткiзу жөнiндегi қызметке қолданылады.
Ауыл шаруашылығы өнімдерін, акваөсіру (балық өсіру шаруашылығы) өнімін өндіруші заңды тұлғалар мен ауылдық тұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режимі жалпы белгіленген тәртіпте есептелген КТС, ҚҚС, әлеуметтiк салықтың, жер салығының, жер учаскелерiн пайдаланғаны үшiн төлемдердің, мүлiк салығының, көлiк құралдары салығының 70% төмендеуін көздейдi.
Осы режим ауыл шаруашылығы өнімдерін, мал шаруашылығы мен құс шаруашылығының, ара шаруашылығының, акваөсіру (балық өсіру шаруашылығы) өнiмдерiн өндіру, қайта өңдеу және өткiзу қызметiне және ауылдық тұтыну кооперативтерінің қызметіне қолданылады.
Шаруа қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі бірыңғай жер салығын төлеу негізінде бюджетпен есеп айырысудың айырықша тәртібін көздейді және акцизделетін өнімдерді өндіру, ұқсату және сату жөніндегі қызметті қоспағанда, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру, өзі өндірген ауыл шаруашылық өнімдерін ұқсату және оны өткізу жөніндегі шаруа қожалықтары қызметіне қолданылады.
Шаруа қожалықтары осы арнаулы салық режимін немесе салық салудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібін дербес таңдауға құқылы.Шаруа қожалықтары арнаулы салық режимін 20 ақпанға дейін таңдау керек, таңдап алынған арнаулы салық режимі салық кезеңі ішінде өзгертуге жатпайды. 20 ақпаннан кейін құрылған шаруа қожалықтары Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлігін алған күні АСР қолдану құқығына өтініш береді.
Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық режимі патен негізінде бюджетпен есеп айырысудың ерекше тәртібін көздейді және заңды тұлғаларды:
Мыналардың:
73.Шаруа қожалықтарына, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші негізінде жұмыс істейтін кәсіпкердің салық есебін жүргізу тәртібін атаңыз
Шаруа немесе фермер қожалықтары осы тарауда белгіленген арнаулы салық режимін немесе жалпыға бірдей белгіленген тәртіпті дербес таңдауға құқылы. Шаруа немесе фермер қожалықтары үшін арнаулы салық режимі бірыңғай жер салығын төлеу негізінде бюджетпен есеп айырысудың ерекше тәртібін көздейді және акцизделетін өнімдерді өндіру, қайта өңдеу және өткізу жөніндегі қызметті қоспағанда, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, өзі өндірген ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу және оны өткізу жөніндегі шаруа немесе фермер қожалықтарының қызметіне қолданылады. Күнтізбелік жыл бірыңғай жер салығы бойынша салық кезеңі болып табылады. Шаруа немесе фермер қожалықтары арнаулы салық режимiн қолдану үшiн осы режим қолданылған бiрiншi жылдың 20 ақпанынан кешiктiрмей жер учаскесiнiң орналасқан жерi бойынша салық органына салықтық өтiнiштi табыс етедi.Аталған мерзiмде салықтық өтiнiштi табыс етпеуi, салық төлеушiнiң бюджетпен есеп айырысуды жалпыға бiрдей белгiленген тәртiппен жүзеге асыруға келiсiмi деп есептеледi. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар мен селолық тұтыну кооперативтері осы бапта белгіленген арнаулы салық режимін немесе жалпыға бірдей белгіленген тәртіпті дербес таңдауға құқылы.
Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар мен селолық тұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режимі (бұдан әрі – арнаулы салық режимі) корпорациялық табыс салығын, қосылған құн салығын, әлеуметтік салықты, жер салығын, жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемдерді, мүлік салығын, көлік құралдары салығын есептеудің ерекше тәртібін көздейді.
Арнаулы салық режимі: 1) ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруші заңды тұлғалардың: жерді пайдалана отырып ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, өзі өндірген осы өнімді қайта өңдеу және өткізу; толық кезеңді (төлді өсіруден бастап) мал шаруашылығы мен құс шаруашылығының (оның ішінде, асыл тұқымды), ара шаруашылығының өнімдерін өндіру, сондай-ақ өзі өндірген осы өнімдерді қайта өңдеу және өткізу жөніндегі қызметіне; селолық тұтыну кооперативтерінің: шаруа немесе фермер қожалықтары - осы кооперативтердің мүшелері (пайшылары) өндірген ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу; шаруа немесе фермер қожалықтары - осы кооперативтердің мүшелері (пайшылары) өндірген ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу және осы өнімдерді қайта өңдеу нәтижесінде алынған өнімдерді өткізу жөніндегі қызметіне қолданылады. Салық төлеушi арнаулы салық режимiн қолдану үшiн орналасқан жерi бойынша салық органына салықтық өтiнiштi табыс етедi.
Салықтық өтiнiш арнаулы салық режимiн қолдануға арналған өтiнiште көрсетiлген жылдың алдындағы жылдың 10 желтоқсанынан кешiктiрiлмей табыс етiледi.
Аталған мерзiмде салықтық өтiнiштi табыс етпеуi, салық төлеушiнiң бюджетпен есеп айырысуды жалпыға бiрдей белгiленген тәртiппен жүзеге асыруға келiсiмi болып есептеледi.
74.Жер қойнауын пайдаланушы төлейтін арнайы төлемдер мен салықтарға не жатады.
Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған тәртіппен жасалған жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттардың шеңберінде жер қойнауын пайдалану бойынша операцияларды жүргізген кезде жер қойнауын пайдаланушылар барлық салықтарды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлейді.Жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізген кезде жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері мен салықтарын есептеу және төлеу тәртібін, сондай-ақ өнімді бөлу туралы келісімнің шеңберінде жүзеге асырылатын қызмет бойынша салық міндеттемелерін орындау ерекшеліктерін белгiлейдi. Жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері мен салықтары келесідей:
1) жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдерін:қол қойылатын бонусты; коммерциялық табу бонусын;тарихи шығындарды өтеу бойынша төлемдерді;
2) пайдалы қазбаларды өндіру салығын;
3) үстеме пайда салығын қамтиды.
Кен орындары рентабельдігі төмен, қоюлығы жоғары, суланған, шағын дебетті және игерілген санатқа жатқызу тәртібін, олардың тізбесі мен салық салу тәртібін пайдалы қазбаларды өндiру салығы бөлігінде Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды . Жер қойнауын пайдаланушы жер қойнауын пайдалануға жасалған әрбір келісімшарт шеңберінде жүзеге асырылатын қызмет бойынша, сондай-ақ рентабельдiгi төмен, өте тұтқыр, су басқан, дебетi аз және қазылған кен орындарын (кен орындары тобын, осындай кен орындары тобы бойынша қызметті жүзеге асырған кезде кен орындарының бір бөлiгiн, бір келісімшарт шеңберіндегі кен орындарының бір бөлігін) әзірлеу кезінде, осындай кен орындары (кен орындарының тобы, бір келісімшарт шеңберіндегі осындай кен орындарының тобы бойынша қызметті жүзеге асырған кезде кен орындарының бір бөлiгi) бойынша салық және бюджетке төленетін басқа да мiндеттi төлемдерді осы Кодексте белгіленгендерден ерекшеленетін тәртіппен және ставкалар бойынша есептеген жағдайда, салық мiндеттемелерiн есептеу үшін бөлек салық есебін жүргізуге мiндеттi.
75. ҚР қызметін тұрақты мекеме құрмай жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғалар дегеніміз кімдер ?
Тұрақты мекеме құрмай қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының аумағына уақытша әкелінуі қосылған құн салығын (бұдан әрі - ҚҚС) төлеуден босатылатын тауарлар тізбесінде көзделмеген тауарларды Қазақстан Республикасының аумағына уақытша әкелу кезінде қосылған құн салығы бойынша салық міндеттемесін орындау ережесі тұрақты мекеме құрмай қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының аумағына уақытша әкелінуі ҚҚС төлеуден босатылатын тауарлар тізбесінде көзделмеген тауарларды Қазақстан Республикасының аумағына олар уақытша әкелу кезінде ҚҚС бойынша салық міндеттемесін орындау тәртібін реттейді. Тұрақты мекеме құрмай қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғалар тауарларды, көлік құралдарды уақытша әкелген кезде импортталған тауарларға, көлік құралдарға ҚҚС аталған резидент емеске тіркеу куәлігін берген күннен кейінгі бір жұмыс күнінен кешіктірмей уақытша әкелінген тауардың орналасқан орны бойынша төленеді.
Бұл ретте резидент емес уақытша әкелінген тауардың орналасқан орны бойынша салық органына ҚҚС төленгені туралы төлем құжатын табыс етеді.
Тұрақты мекеме құрмай қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлға тауарларды олар уақытша әкелген кезде уақытша әкелінген тауарлардың орналасқан орны бойынша салық органына келу тәртібінде уақытша әкелінген тауарларды әкелген күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірмей:
1) Қазақстан Республикасының салық заңнамасында көзделген тіркеу есебіне қою туралы салықтық өтінішті;
2) нотариалды куәландырылған құрылтай құжаттарының көшірмесін;
3) нотариалды куәландырылған мемлекеттік тіркеу нөмірін (немесе оның ұқсас) көрсете отырып, резиденттік еліндегі мемлекеттік тіркелуін растайтын құжаттардың көшірмесін;
4) тауарлардың, көлік құралдарының әкелінуін растайтын құжаттарды:
оның негізінде уақытша әкелу жүзеге асырылған шартты (ол болған кезде);тауарға ілеспе құжаттарды табыс етеді.
Егер уақытша әкелінген тауарлар әр жерде болған жағдайда резидент емес барлық осындай уақытша әкелінген тауарлардан бойынша аталған құжаттарды бір уақытша әкелінген тауардың орналасқан орны бойынша салық органына тапсырады.
Салық органдары осы тармақта көрсетілген құжаттардың негізінде резидент емес осындай құжаттарды тапсырған күннен бастап бір жұмыс күні ішінде оған белгіленген нысанда тіркеу куәлігін бере отырып, резидент еместі салық төлеуші ретінде тіркеуді жүзеге асырады.
76.ҚР қызметін тұрақты мекеме құрмай жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғалардың табыстарына салық салу тәртібі қалай жүргізіледі?
Төлем көзінен табыс салығын есептеу мен ұстау тәртібі.1. Қызметін тұрақты мекеме құрмай жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаның осы Кодекстің 192-бабында айқындалған табыстарына Салық Кодекстің 194-бабында көрсетілген ставкалар бойынша, шегерімдер жүзеге асырылмай, төлем көзінен табыс салығы салынады.2. Төлем көзінен табыс салығын салық агенті табысты төлеуді жүзеге асырудың нысаны мен орнына қарамастан, резидент емес заңды тұлғаға табысын төлеу кезінде ұстайды. 3. Төлем көзінен табыс салығын бюджетке есептеу, ұстау және аудару жөніндегі міндет пен жауапкершілік резидент емеске табысты төлейтін және салық агенттері болып табылатын мынадай тұлғаларға:1) дара кәсіпкерге;2) егер филиал, өкілдік қосарланған салық салуды болғызбау туралы халықаралық шартқа немесе осы Кодекстің 191-бабының 6-тармағына сәйкес тұрақты мекеме құрмаған жағдайда, Қазақстан Республикасында қызметін филиал, өкілдік арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаға;3депозитарлық қолхаттардың базалық активінің резидент эмитентіне жүктеледі. 4. Қолма-қол және (нeмece) қолма-қол емес түрде ақшаны, бағалы қағаздарды, қатысу үлесін, тауарларды, мүлікті беру, жұмыстарды орындау, қызметтер көрсету, Қазақстан Республикасындағы көздерден табыстарды төлеу бойынша резидент еместің алдындағы берешекті өтеу есебінен жүргізілетін борышты талап етуді есептен шығару немесе есебіне жатқызу табысты төлеу деп түсініледі. 5. Мыналар:1) сыртқы сауда қызметі шеңберінде Қазақстан Республикасының аумағына тауарлар жеткізуге байланысты төлемдер;2) резидент банктердің корреспонденттік шоттарын ашу және жүргізу және солар бойынша есеп айырысулар, сондай-ақ халықаралық төлем карточкалары арқылы eceп айырысуларды жүргізу жөніндегі қызметтер көрсетуден түсетін табыстар;3) бір мезгілде мынадай талаптар:акцияларға немесе қатысу үлестеріне үш жылдан астам иелену;дивидендтер төлейтін заңды тұлғаның немесе консорциумның жарғылық (акционерлік) капиталы немесе акциялары (қатысу үлестері) құнының 50 және одан да көп процентінің дивидендтерді төлеуі күнінде Қазақстан Республикасында жер қойнауын пайдаланушылар (пайдаланушы) болып табылмайтын тұлғалардың (тұлғаның) мүлкін құрауы орындалған күнгі дивидендтер; 5. Резидент емес заңды тұлғаның өз табыстарын үшінші тұлғалардың және (немесе) басқа мемлекеттердегі өз бөлімшелерінің пайдасына жұмсауына қарамастан, осы резидент еместің табыстарына төлем көзінен салық салынады.Төлем көзінен табыс салығының ставкалары:Қызметін тұрақты мекеме құрмай жүзеге асыратын резидент еместің Қазақстан Республикасындағы көздерден алатын табыстары мынадай ставкалар бойынша төлем көзінен салық салуға жатады:1.Салық Кодекстің 192-бабында айқындалған табыстар –15 процент;2) Салық Кодекстің 192-бабының 4) тармақшасында көрсетілген табыстар – 20 процент;3) тәуекелдерді сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру сыйлықақылары – 15 процент;4) тәуекелдерді қайта сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру сыйлықақылары – 5 процент;5) халықаралық тасымалдарда көлік қызметтерін көрсетуден түсетін табыстар – 5 процент;6) құн өсімінен түсетін табыстар, дивидендтер, сыйақылар, роялти –15 процент.Салық есептілігін табыс етуСалық агенті өзі орналасқан жердегі салық органына резидент еместің табысынан төлем көзінен ұсталатын корпоративтік табыс салығы бойынша есеп-қисапты мынадай мерзімде:1) төлем көзінен табыс салығын ұстау жөніндегі міндеттеме туындаған есепті тоқсаннан кейінгі екінші айдың 15-інен кешіктірмей;2) резидент еместің есебіне жазылған, бірақ төленбеген табыстары шегерімге жатқызылған есепті салық кезеңінен кейінгі жылдың 15 ақпанынан кешіктірмей табыс етуге міндетті.Бұл ретте есепті салық кезеңінің 31 желтоқсаны резидент еместің есебіне жазылған, бірақ төленбеген табыстарын шегерімге жатқызу күні болып танылады.
77. Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме құру арқылы жүзеге асырған Резидент емес заңды тұлғалар кімдер? . Қазақстан Республикасында тұрақты болатын немесе Қазақстан Республикасында тұрақты болмайтын, бірақ өмірлік мүдделерінің орталығы Қазақстан Республикасында орналасқан жеке тұлғалар осы Кодекстің мақсатында Қазақстан Республикасының резиденттері деп танылады. қосарланған салық салуды болғызбау туралы халықаралық шарттың ережелеріне сәйкес резидент еместер болып танылатын шетелдіктер немесе азаматтығы жоқ адамдар резидент еместер деп танылады.Егер жеке тұлға ағымдағы салық кезеңiнде аяқталатын кез келген үздiксiз он екi айлық кезеңде кемiнде күнтiзбелiк бір жүз сексен үш күн (келу және кету күндерiн қоса алғанда) Қазақстан Республикасында болса, ол ағымдағы салық кезеңi үшiн Қазақстан Республикасында тұрақты болған жеке тұлға деп танылады
Резидент еместiң тұрақты мекемесi
1. Егер халықаралық шартта өзгеше белгіленбесе, резидент еместің Қазақстан Республикасындағы тұрақты мекемесі деп қызметін жүзеге асыру мерзімдеріне қарамастан, Қазақстан Республикасының аумағында кәсіпкерлік қызметін сол арқылы жүзеге асыратын Қазақстан Республикасындағы мынадай қызмет орындарының бірі танылады:
1) тауарларды өндіру, өңдеу, жинақтау, орау, буып-түю және (немесе) беру жүзеге асырылатын кез келген орын;
2) кез келген басқару орны;
3) жер қойнауын геологиялық зерттейтін, пайдалы қазбаларды барлауды, өндіруге дайындық жұмыстарын және (немесе) пайдалы қазбаларды өндіруді жүзеге асыратын және (немесе) пайдалы қазбаларды барлауды және (немесе) өңдеуді бақылау және (немесе) қадағалау жөніндегі жұмыстарды орындайтын, қызметтер көрсететін кез келген орын;
11) шет мемлекеттің не мұндай бірлескен қызмет Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асырылса, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес резидент емеспен жасалған бірлескен қызмет туралы шартқа қатысушы резиденттің орналасқан жері. Қазақстан Республикасындағы қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлға, Қазақстан Республикасындағы табысы аз азаматтарды қолдауға (көмек көрсетуге) бағытталған, Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын үкіметаралық келісім шеңберіндегі грант қаражаты есебінен алғанды (алуға жататынды) өткізуден түскен табыс алып тасталуға жатады.
78. Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме құру арқылы жүзеге асырған Резидент емес заңды тұлғаның қызметінен алынған табысына салық салу тәртібі қалай жүргізіледі?
1.Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды түлғаның салық салынатын табысын анықтау, корпорациялық табыс салығын есептеу мен төлеу тәртібі осы баптың және Салық Кодексінің 79-135-баптарының ережелеріне сәйкес жүргізіледі.2.Резидент емес заңды тұлғаның табыстарына тұрақты мекеменің қызметіне байланысты табыстардың барлық түрлері жатады.3.Егер резидент емес заңды тұлға тұрақты мекеме арқылы жүзеге асырылатын қызметіне ұқсас немесе сондай қызметті Қазақстан Республикасында жүзеге асыратын болса, осындай қызметтен түскен табыстар тұрақты мекеме арқылы жүзеге асырылатын қызметтен түсетін табыстарға жатады.4.Салық Кодексіне сәйкес шегерімге жатқызылмайтын шығыстарды қоспағанда, Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асырылатын қызметтен табыстар алуға тікелей байланысты шығыстар Қазақстан Республикасында немесе одан тыс жерлерде жасалғанына қарамастан шегерімге жатады.5.Резидент емес заңды түлғаның тұрақты мекемеге:1.осы резидент емес заңды тұлғаның меншігін немесе санаткерлік меншігін пайдаланғаны немесе пайдалану құқығын бергені үшін төленетін роялти, қаламақылар, алымдар және басқа да төлемдер;2.қызмет көрсеткені үшін алынатын комиссиялық табыстар;3.осы резидент емес заңды тұлға берген заемдар бойынша сыйақылар;4.резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасындағы қызметінен табыстар алуымен байланысты емес шығыстар;5.құжатпен расталмаған шығыстар;6.
резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлерде шеккен басқару және жалпыәкімшілік шығыстары ретінде ұсынылған соманы тұрақты мекемеден шегерімгежатқызуға құқығы жоқ.