Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
30 тарау
Атқарушы түсірістер
30.1. Атқарушы түсірістердің тағайындалуы мен әдістері
Атқарушы түсірістердің негізгі тағайындалуы – құрылыс кезінде жіберілген барлық жобадан ауытқуды анықтау және құрылым жобасының дәлдігін дәл бейнесін орнату. Ол салынған құрылымның нақты координат нүктелерін, олардың жеке элементтері мен бөліктерінің мөлшерін, олардың арасындағы ара қашықтықпен басқа мәліметтерді анықтау арқылы жүзеге асады. Атқарушы түсірістер құрылыс кезінде оның жеке кезең кезеңімен жүргізіледі және дайын құрылыстың соңғы түсірілімімен аяқталады. Бірінші жағдайда ағымдағы атқарушы түсірістер жүргізіледі, ал екінші жағдайда түсірістер бас жобаны құрастыру үшін жүргізіледі. Ағымдағы атқарушы түсірістер жеке ғимараттар мен құрылымдардың тұрғызылуы кезіндегі нәтижелерін көрсетеді, қазаншұңқырдан бастап азаматтық және өнеркәсіптік ғимараттарды технологиялық жабдықтаумен аяқталады. Бұл түсірістердің нәтижелері әрбір кезеңдегі жасалған жұмыстарды түзетуге қажет мәліметтерді қамтиды және құрастырмалы құрылымдардың сапалы монтажын қамтамасыз етеді. Онымен қоса құрылыс біткеннен кейін өлшеуге келмейтін (бетон жабылған, топрақ төгілген және т.б ) құрылым элементтеріне еркше көңңіл аударылады. Ақырғы атқарушы тұсірістер толық барлық объект үшін орындалады және оның экмплуатациясы мен, реконструкциясы мен кеңейтуімен байланысты тапсырмаларды шешу үшін қолданылады. Ақырғы түсірістер кезінде ағымдағы түсірістердің материалдары, сонымен қоса жер үсті және жер асты коммуникациясының түсірістері, транспорт желілері материалдары қолданылады.
Ағымдағы атқарушы түсірістер үшін бастапқы геодезиялық негіз болып бөлшектеу тораптарының пункттері, бекіті осьтерінің белгілері мен створлары немесе олардың параллельдері болып табылады, сонымен қатар құрылымдардағы қолданылатын тәуекелдер атқарады. Биіктік негізі қызметін құрылыс алаңының реперлері және құрылыс құрылымындағы бекітілген белгілер атқарады. Атқарушы бас жобаны құрастыру кезінде геодезилық түсірістердің дәлілі қызметін мемлекеттік және бекітілген желілердің пункттерімен реперлері атқарады.
Атқарушы түсірістер кезіндегі өлшеу әдістері бөлетін және түсіріс жұмыстары кезіндегідей орындалады. Құрылыс құрылымының жоспарынының түсірісінде тіктөртбұрышты координаттар әдісін, сызықтық және створлы кертпе, створдағы сызықтық өлшемдер және т.б. геометриялық нивелирлеу биіктігімен қолданылады. Құрылымның вертикальдан ауытқуын тіктеуіштің, теодолиттің, вертикаль жобаланатын құралдармен тексеріледі. Сонымен қатар фототеодолиттік түсірістерді қолданады атқарушы бас жобаның түсіріс әдісі оның құрылу масштабы мен түсірілетін объекттің түріне байланысты болады. Көп жағдайда аналитикалық және тахеометриялық түсіру әдістері қолданылады, кейде мензулалық әдіс қолданылады. Ағымдағы түсірістер құрылыс құрылымы мен технологиялық жабдықтардың сенімділігін қамтамасыз ететін дәлдікпен жүргізіледі. Бұл үшін бақылау өлшемдерінің орташа квадраттық қателігі m ауытқу шамасы δ артық емес 0,2 болуы қажет, нормативтік құжаттармен проектілерде жіберілетін ауытқулар яғни m ≤ 0,28. Атқарушы бас жобаның түсіру әдісі масштабына сәйкес графикалық дәлдікті қамтамасыз ету қажет.
30.2. Құрылыстағы атқарушы түсірістер
Ғимараттар мен құрылымдардың құрылысы үшін атқарушы түсірістер ерекше маңызға ие, себебі жобадан ауытқуды табудан басқа олар құрылыстың технологиялық процесін реттеуге, оның құрылыс монтаждық жұмыстарының орындалуы кезінде түзетуге рұқсат береді.
Атқарушы түсірістер құрылыстың технологиялық процесінің құрамына кіреді, сондықтан олардың орындалу тәсілі мен кезегі, техникалық құрылғылар мен талап етілетін өлшеу дәлдігі құрылыс монтаж өндірісінің кезеңінен байланысты болады. Атқарушы түсіріске ғимараттардың бөліктері мен конструктивті элементтері жатады. Келесі кезеңдердің жұмыстарының орындалу дәлдігі олардың дәлдігіне байланысты, сонынмен қатар оның беріктігі мен тұрақтылығы.бұл талаптар атқарушы түсірістердің кезеңдік параметрерін таңдауды қамтамасыз етеді.
Нольдік цикл кезеңінде атқарушы түсірістер қазаншұңқыр, қадалы даланың, құрылым фундаменті, қабырға мен жасырын қабырғаның техникалық жабуы тұрғысылғаннан кейін жүргізіледі. Қазаншұңқыр тұрғызылуы кезінде түсірісті түбі мен еңістерін тазалағаннан кейін жүргізеді. Сонымен қатар ішкі контур осьін анықтайды, ал квадрат бойынша нивелирлеу арқылы түбінің белгілерін анықтайды. Қадалы дала үшін осьті көшіру арқылы қаданың жобада және биіктіктік нивелирлеу арқылы орнын анықтайды.
Монолитті фундаменттің монтажы кезінде атқарушы түсірісті бетонды жауып және ол қатқаннан кейін орындайды. Жобада түсіру үшін фундаментке бекітілген осьті ауыстырады. Осы ось арқылы фундаметтің орналасуын анықтайды. Биіктік бойынша осьтердің қиылысу нүктелерін нивелирлеу арқылы фундаметтің бетін анықтайды. Ол арақашықтық шамамен 5 метр. Фундамет жиынының түсірісін аналогты түрде осьтерді оның барлық элементіне орналастыру арқылы жүргізеді. Стаканды типтегі фундамент жиынының биіктігі бойынша түсірісі кезінде стакан түбінің белгілерін анықтайды.
Ғимараттың жер үсті бөлігін құру кезінде құрылымның кезеңдік атқарушы түсірісін жүргізеді.
Үлкен панельді ғимараттарда пландағы қабырғалық панельдің орналасуын жақтық шекарамен параллель белгіленген ось арасындағы арақашықтықты өлшеу арқылы анықтайды. Биіктік бойынша қалыңдықты өлшейді, панельдің вертикальдан ауытқуын анықтайды.
Қаңқалы ғимараттара белгіленген оське қатысты төменгі коллонналардың жылжуын анықтайды, коллоннаның вертикальдан жылжуын және алдыңғы қабаттың коллона белгісінен айырмашылығын анықтайды.
Блокты, кірпішті және бүтін ғимараттарды тұрғызуда негізінен қабырғалардың оське параллель болуын, олардың қалыңдығы мен көлбеулігін және олардың биіктікке байланысты горизонталь болуын тексереді.
Лифттік шахталардың құрылысы кезінде ең бастысы олардың ішкі өлшемдері мен қабырғалардың көлбеулігін тексереді.
Өндірістік ғимараттар мен құрылымдардың құрылысы кезінде тірек және анкер құрылғыларының орналасуының әртүрлілігін түсірісін орындайды. Бұл элементтердің орналасуы жоспар бойынша монтаждық оське байланысты, ал биіктігі бойынша ол цехтың немесе репердің құрылысына байланысты болады. Ерекше орынды атқарушы түсірістің кран асты жолдар мен жүк көтеретін механизмдер алады. Бұл түсірісті құрылыс кезінде де, эксплуатация кезінде де қолданады. Кран асты жолдардың түсірісі рельстердің арақашықтығы мен рельстердің тіктілігін, сонымен қатар рельстің екі басының белгісін немесе бір рельстің белгісін өзіне қоса есептейді.
Технологиялық жабдықтамаларды орналастырғаннанғ кейін орындау съемкасы жүргізіледі. Оны негізгі және жылжымалы технологиялық осьтерді бекітіетін геодезиялық әдістермен орындайды. Технологиялық осьтерге қатысты жабдықтың жағдайын анықтайтын әдістер құрылғыдағы геометриялық осьтерді анықтайтын арнайы маркировкалар немесе белгілер бойынша жасалады.
Бақылау өлшемінің нәтижелері арнайы геодезиялық документтердің схемаларында беріледі.
Атқарушы геодезиялық құжаттама. Атқарушы геодезиялық құжаттаманың тізімі құрылыс объектілерінде бекітілген стандартқа сай талаптармен және басқа да техникалық нормалар құжатитамасы негізінде жасалады. Кейбір жағдайларда, мемлекеттік сәулет –құрылыс, техникалық, авторлық бақылаулардың талаптары бойынша көбінесе оның талдануы немесе үлкеюіне байланысты АГҚ тізімі дәлдену мүмкін.
Атқарушы геодезиялық құжаттама негізінен орындау схемаларында (сызбаларда) бағыттардың және шамалардың бекітілген жобалық құрылыс конструкцияларынан геометриялық параметрлерінің ауытқушылығын түсіру арқылы орындалады. Түсіндірме жазбахаттар немесе басқа ақпараттар (труба арматурасының диаметрлері, электродтар маркалары, сварщиктердің таңбалары неме фамилиялары, келісім жазбалары және т.б.) қосымша талаптарда ғана көрсетіледі.
Атқарушы геодезиялық құжаттамалардың негізі жобалық құжаттаманың жұмыс сызбалары болып табылады. Жобалық өлшемдер (аумақты/габаритті) П әріпімен белгіленеді,ал шынайылар ( натурада өзгертілгендер) – Д әріпімен. Әріптер тікбұрышты рамкаларға жазылады. Егер екі өлшемдерді де көрсеті керек болса, онда алымында жобалық, ал бөлімінде – шынайы өлшемдер жазылады.
Жобалық белгілерден шынайы ауытқушылықтар грунтты беттер үшін сантиметрге дейінгі және басқа элементтер үшін милиметрге дейінгі дәлдікпен сандық мәнде жазылады(30.1 сурет). Ауытқушылық мәнінің алдында «+» белгісі қойылады, жобалық белгілерден беттің төмендеуі кезінде.
Беттердің еңістігі стрелкалармен белгіленеді, стрелканың жоғарғы жағында промильмен еңістік мөлшері жазылады, ал астында – ара қашықтық беріледі. Құрылыс элементтері үшін (колонна, свай және т.б.) нақты осьтер немесе өлшеуге мүмкін қырлардың жобадағы орналасу нақтылығы осьтер немесе шекара элементтерінің бөлу жұмыстарынан шынайы ауытқушылықтармен сипатталады.Шекаралар мен осьтердің разбивка осьтерінен шынайы ауытқушылықтары, ауытқушылық бағытына қарай бағытталған, және қасында жазылған сандармен- ауыттқушылық мәнінің милиметрмен көрсетілгендегі мәндерімен бірге, стрелкалармен көрсетіледі,
Сонымен қатар шынайы ауытқушылықтың сандық мәндерінің алдында тікбұрышты рамканың ішінде жоғарғы қималар үшін В әріпі, ал төменгі қималар үшін Н әріпі жазылады ( 30.2 сурет)
. Шекара элементтерінен разбивка осьтеріне дейінгі шынайы (өлшенген) ара қашықтықтарды 30.3 суретте көрсетілгендеі белгілейді.
Элементтер беттерінің шын қателігі бағыт сызықтарымен көрсетіліп, қате мөлшері санмен көрсетілген шартты белгілер жақта салынады.
Орындалатын сұлбаларда әртүрлі ескертпелер, толықтамалар, анықтамалар, және де автормен келісе отырып түсініктемелер жазылады.
Орындалатын сұлбалар өндіріс жұмыстарына жауапты геодезистпен және құрылыс жұмыстарының қолбасшысымен тексеріледі.
Бұл сұлбалар ғимараттарды қолдануға берген кездегі, керек құжаттардың қатарына жатады. Ұзақ мерзімді құрылыстарда этап бойынша тапсырылған кезде бұл схемалар орындалған жұмыс мөлшеріне қаражат алуға керекті құжатқа да жатады.
Орындалатын сұлбалар геодезиялық негіз бойынша бекітпелер мен пункттердің дұрыс орналасуын қадағалайды. Құжат келесі мәліметті құрайды:
Бекітпелер мен нүктелердің орналасу сұлбасы;
Белгілер мен бекітпелер туралы мәлімет.
Коммуникациялық орындалатын сызбалар тапсырыс бойынша ғана жасалады. Бұл сызбалардың толықтығы тапсырыс берушінің ғана айтуымен емес, белгіленген стандарт бойынша да жасалады. Ереже бойынша геодезисттер негізгі сызбадан бөліп алып, қателік болдырмау үшіреже бойынша геодезисттер негізгі сызбадан бөліп алып, қателік болдырмау үшін натурал размерін көрсетеді.
Орындалатын сызбалар өзіне схемалар, пландар, тілімдерді құрайды. Басқа да жүйелермен біріктіріп жасауға болады. Үлкен сызба болса, бөлшектеп штрихтап көрсетуге болады.
Орындалатын сызбалардың масштабы дәл размерін көрсетуге мүмкіндік бермесе, әріппен белгілену қолданылады: В-водопровод, К-канализация және т.б.
Жер асты инженерлік жүйе құжаттарының құрамына орындалатын сұлбалар, профильдер осі, сваркіленген тігіс сызбалары, шығыс координаталары, бұрылыс бұрыштары, далалық түсіріс материалдары.
Қолданбалы сызбаларды топографиялық пландарда құрайды, және жобаларды әзірлеуде қолданылады.Торларды ауыстыру кезінде қолданбалы сызбаларда ескі торлардың болімдері байқалады,жерден алынған немесе жерде қалып қойған сызбада орны және өшіру әдістері көрсетіледі.Жер асты торлардың мінездемелері мен нақты жағдайлары келесі геометриялық параметрлермен көрсетіледі.торлардағы нүктелерді анықтайтын нақты координаталық мінездемелер,нақты тереңдікте салуды,нақты мәнді белгілер,арақашықтық,басапқы мен анықталатын нүктенің арасындағы бұрыштармен биіктіктер.Жобалық мәннің геометриялық параметрлерінің элементі, Конструкциялары және ғимараттардың бөліктері,жер асты торлары ережеге сәйкес қолданбалы сызбаларда жер асты торлары көрсетілмейді.Қолданбалы құжаттардың қатарына жобалардың коммуникациясы жатады.Көлденең немесе тік масштабты профилде жобада қолданылатын бірдей масштабтағы профильдер қолданылады.Жобалық және нақты мәні геометриялық параметрлерде жер асты торлары профильде ұзына бойына болшек санмен көрсетіледі, алымы жобалық мәнді көрсетеді,бөлімі нақты. Жүйеде тоғысқан жерлердің дәнекерленгені құбырлардың газқұбырларын құрайды,торлардың ыстық су жүйесі,азық-түлік құбырлары, қауіпті және қатерлі азық-түліктер,жәнеде қажет жағдайларда, өзгеде құбырлар бақылаушы органдардың талабына сай,аумақтық инженерлік қызмет жәнеде пайдаланатын ұйымдар. Жүйеде тоғысқан жерлердің дәнекерленгені газ құбырларымен жылу құбырлардың орналасуын тоғысқан жерлердің дәнекерленгеніне қатысты бұрылыстардың бұрыштары және де өзгеде торлардың мінездемелік элементтері нақты арақашықтықпен дербес мәліметтер арасындағы(Ф.И.О номер)дәнекерлеуші жұмыс орындаушы.Тордағы тізбе координат нүктелері құрастырылады,координаттар жүйесі,жобаны әзірлеу кезінде қабылданған.Сәйкестікке нақты өлшемдер,белгілер,бұрыштарды,қималарды байлануларды және де өзге геометриялық параметрлер жобалық мәнмен құжаттарда жазба көрсетіледі <<Жобада геометриялық параметрлерде ауытқулар жоқ>> Ауытқулар бар жағдайда келісетін жазу немесе мәлімет жайғастырылып жатыр,олардың жобалық ұйыммен келісімі бойынша. Қолданбалы сызбалар,ұзартылған профилдер, тоғысқан жерлердің дәнекерленген жүйесі,координат бойынша жасалған каталогтар,олардың ұзақ сақталуын қамтамасыз етеді. Қолданбалы сызбалар,ұзартылған профилдерде және координат каталогтарында шартты белгілер қолданылады. Ресей бойынша Геодезия мен Картография фидералды қызметі.Далалық және камералдық жұмыстар біткеннен киін құжаттардың дұрыстығы тексеріледі.Құжаттарды бақылауға мыналар жатады:құрамын тексеру,мазмұнының толықтығын,рәсімделуі.
30.3 Орындаушы (исполнительный) бас жоспардың құрылуы
Орындаушы бас жоспарлар кешенді нысандар мен құрылысы аяқталған ғимараттардың орындаушы түсірілімдерінен құрылады. Бас планның 3 түрі бар: шұғыл, кезекші, ақырғы.
Ірі кешендердің құрылысы ереже бойынша бірнеше жылға созылады, жоба құжаттары әрдайым нақтыланып, толықтырылып және өзгеріп отырады. Осыған байланысты орындаушы құжаттардың жаңалануы құрылыс жұмыстарындағы геодезия мәліметтерін шұғыл жасауына мүмкіндік береді. Осы мақсатта шұғыл орындаушы бас жоспар қолданылады. Сонымен қатар, барлық құрылыс бөлімдеріндегі құрылыс жұмыстарындағы құрылыстың белгіленген аяқталу уақытысы жайлы қосымша мағлұмат болуы керек. Осы мақсатта кезекші бас жоспар құрылады. Шұғыл бас жоспарға қарағанда бұл бас жоспарда керекті барлық құрылысы қаланған ғимараттарды кіргізеді және шартты белгілермен құрылыс жұмыстарының кезеңдері көрсетіледі.
Ақырғы орындаушы бас жоспар құрылыс біткен соң құрылады. Бұл жоспарға жоба бойынша эксплуатацияға кететін барлық құрылған ғимараттар кіргізіледі. Жоспар орындаушы түсірілістің мәліметтеріне сүйене отырып жасалады. Ақырғы орындаушы бас жоспардың жинақталымы мыналардан құрылады: жиынтық бас жоспар 1:1000...1:2000, ал айрықша ірі нысандар – 1:5000; бөлек нысанды бас жоспарлар- 1:200...1:500; коммуникация, жол, электросымдар, байланыстың арнайы орындаушы жоспарлары көмекші түсіндірме құжаттар.
Орындаушы бас жоспар қалыпты өлшемді планшеттер мен бірнеше планшетті біріктірулерден тұрады, және олар түрлі түсті шартты белгілермен жалпы түсірісті нұсқауларда болады. Орындаушы бас жоспардың өзінің ерекшеліктері орындаушы түсірістің бөлек түрлері бойынша құрылады.
Тік жоспарлау арқылы жасалған орындаушы түсірістер жүрістердегі белгіленген нүктелер арқылы нивелирлеу әдісімен жасалады. Белгілер ғимараттарда, жол профиліндегі қиылысу жерлерінде, тротуарларда, және басқа да өткелді жерлерде қойылады. Ашық алаңдарда нивелирлеу квадраттау және поперечный арқылы болады. Жер асты коммуникацияларының жер асты түсірістері ереже бойынша траншеялардың көмегімен болады. Бұрылыстардың бұрыштары түсіріледі, сирек емес түзу сызықты 50м кейінгі нүктелер, қисықтың бас,орта,соңғы нүктелерін, трассаның қиылысу жерін, люк, құдықтар, компенсаторлар және т.б. түсіріледі. Трубалардың диаметрі, газ қысымы, труба материалдары, кобель жүйелеріндегі қиын аумақтар туралы мәліметтер жиналуы керек. Ондағы құдықтардың өлшемі және трубалар мен фасонды бөлікті сызықтардың, яғни люктің қалпағының ортасынан өтетін сымдардың өлшемдері қойылады.
Жол түсіріліс кезінде қисық элементтері тексеріледі, қисықтың бұрыш төбелерінің координаталары және қиылысу нүктелері анықталады. Рельс басының және жол бөлігінің белгілері анықталады.