Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
1.АЖ өмірлік циклі, өмірлік циклдің үлгісі.
Ақпараттық жүйе – экономикалық объектіні басқаруға қажетті ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу және шығарып беру жүйесі. АЖ – ақпараттық жүйе жобасы мен ақпаратты есептеу жүйесінен тұратын күрделі жүйе.
Кез келген мәлiмет "өмiр уақытына" ие.Ол қысқа мерзiмдi (калькуляторының есептеулер өткізілген процесі жадында) немесе белгілі уақыт ағымында (қандай да бір мәлiмет әзiрлеуде) немесе өте ұзақ (маңызды дербес, коммерциялық, қоғамдық немесе мемлекеттік мәлiметтерді сақтауда) бола алады.Бұл уақыт аралықтары мәлiметтiң өмірлік циклдерiн анықтайды.
АЖ тiршiлiк циклы мәлiметтiң тiршiлiк циклдасының туындысы, ақпараттық өнiмдер және қызметтер мен техникалық құралдар болып табылады.
Ақпараттық жүйелердің өмірлік циклы - бағдарламалық өнімді құруға шешім
қабылданған уақыттан осы бағдарламаны іске қосып, толық эксплуатации жасау уақыт
периоды. Бұл цикл – бағдарламалық өнімді құру және дамыту циклі.
АЖ өмірлік циклінің моделі – қолданбалы программалық қамсыздандыруды жасау, эксплуатациялау және сүйемелдеу үрдісінен, жұмысынан және тапсырмасынан тұратын, жүйе өмірін оған қойылатын талаптардан бастап оның қолданылуы тоқтағанға дейін қамтитын құрылым.
Қазіргі кезде оның келесі моделдері белгілі және қолданылуда:
Каскадты модельдің негізгі мінездемесі АЖ-ні әзірлеуді кезеңдерге бөлу, бір кезеңнен екінші кезеңге өту ағымдағы кезеңдегі жұмыс толығымен аяқталғанда ғана жүреді. Әрбір кезең АЖ-ні әзірлеу әзірлеушілердің басқа командасына тапсырылатындай құжаттардың толық жинаымен аяқталады.
Каскадты моделдің проблемеларын шешу мақсатында АЖ-дің ОЦ-нің спиральді моделі ұсынады. Мұнда талдау және жобалау кезеңдеріне басты назар аударылған.Бұл кезеңдерде техникалық шешімдердің жүзеге асырылуы прототиптерді жасау жолымен тексеріледі. Спиральдің әрбір ұшы АЖ-ні жасаудың үзіндісіне немесе нұсқасына сәйкес келеді, сонда жобаның мақсаттары мен мінездемелері нақтыланады жіне сапасын анықтай отырып, спиральдің келесі ұшының жұмысы жоспарланады. Осылайша жобаның детальдары тереңдетіліп, нақтыланады, нәтижесінде жүзеге асырылатын негіздемесі бар нұсқа таңдалынады.
Аралық бақылауы бар кезеңдi үлгiде Аж өңдеуі кезеңдердiң арасындағы керi байланыс циклдерi бар итерациялар бойынша жүреді.Аралық бақылауы бар кезеңдi үлгiні каскадты үлгімен салыстырғанда өңдеуде процесстiң қиындықтарын кiшiрейтуге мүмкiндiк береді.Кезеңдердiң әрқайсыларының өмiрiнiң уақыты өңдеудiң барлық мерзiмінде шұбалаңқы болады.
2.АЖ өмір циклдың кезеңдерi.
Ақпараттық жүйені жобалау – ұзақ мерзімді және динамикалық үрдіс. Қазіргі уақытта қолданылатын жобалау технологиялары жүйені кезеңдік жасауды ұсынады. АЖӨЦ дегеніміз - ААЖ–ні (автоматтандырылған ақпараттық жүйе) жасау қажеттілігінен бастап оның келесі сатысына көшу уақытымен бітетін кезең. Мемлекеттік стандарт жасайтын ұйымдардың ұсынысы бойынша ISO 9646, ISO 12119, ANSI | IEEE 100P .
АЖӨЦ (өмірлік цикл) келесі кезеңдерден тұрады:
1.Жоба алдындағы кезеңде екі құжат дайындалады:
а) Техника - экономикалдық тұжырымдама (ТЭТ)
б) Техникалық тапсырма (ТТ)
ТЭТ пәндік аймағының мамандарымен жасалады және де қызмет қағазы ретінде басқарма бөліміне жіберіледі. Бұл құжаттың ішінде АЖ жасау қажеттілігі, оның мақсаты, ол жұмысты жүзеге асыру үшін керекті қаржылар жиынтығы дәлелденеді. ТЭТ бойынша дұрыс шешім қабылданған жағдайда пәндік аймағы мамандарына ТТ құжатын жасауға бұйрық беріледі. Бұл құжаттың ішінде мекеме жұмысының талдауы, оның құрылымы және де керекті ААЖ сипаттамасы беріледі. ТТ рәсімделіп, мамандар мен басқарушы жағынан қол қойылып заңды құжат деп саналады. Бұл құжат ААЖ–ні әзірлеушілерге ұсынылады. Жобаның орындаушысы табылған жағдайда АЖӨЦ-нің екінші кезеңі басталады.
в) Эскиздік жобалау болашақ ААЖ-нің қандай да бір клмпьютерлік үлгісін алу мақсатында мәліметтерді құрылымдауды ұсынады.
2.Жобаны әзірлеу кезеңі екі шағын кезеңнен тұрады:
- Техникалық жобалау;
- Жұмыс жоблауы;
Техникалық жобалау кезеңінде келесі жұмыстар орындалуы тиісті:
Ақпараттық қамсыздандыру – дайын өнімдерді жіктеу, нормативті-анықтамалық ақпаратты дайындау;
Техникалық қамсыздандыру – бұл кезеңде АЖ-ні жүзеге асыру қандай техникалық құралдар жиынтығы керектігі анықталады, олардың сипаттамасы белгіленеді және де оларды сатып алуға келісім шарттар үлгілері дайындалады.
Ұйымдастырушылық қамсыздандыру – бұл кезеңде ААЖ жобалау жұмыстары жоспарланып, олардың орындалу мерзімі бекітіледі және де орындаушысы мен басқарушысы тағанйындалады.
Персоналды оқыту – бұл кезеңде болашақ ААЖ (жобалау жұмыстары жоспарланып, олардың орындалу мерзімі) пайдаланатын персоналдың квалификациясы және олардың саны анықталады. Техникалық жобалау кезеңінде жасалған жұмысының нәтижесі техникалық жоба деген құжат түрінде көрсетіледі.
Бұл құжатта заңды құжат деп есептеледі және келесі жұмыстардың орындалуын талап етеді:
а) Программа жасау және оны өңдеу;
б) Дайын программаны пайдаланушыға тапсыру және де толық нұсқауларды дайындау;
в) Жобалау кезеңінде тәуекел болжам жасау және де жоспарланбаған шығындарды талдау.
Жұмыс жоспарлау кезеңі «тапсыру-қабылдау акті» құжаты арқылы тәжірибелі қолдануға тапсырылады.
3.Жобаны пайдалануға беру кезеңі, екі шағын кезеңнен тұрады:
Тәжірибелік пайдалану;
Өндірістік пайдалану;
Орындаушылар өндіріске қажетті прграмманы құрғаннан кейін, тапсырысшы оны тексереді. Тексергеннен кейін тапсырысшыларды толық қанағаттандырса, онда программа өндірістік пайдалану кезеңінде қолданылады. Уақыт өте келе бұл программаның қызмет көрсету функциялары ескіре бастайды, енді пайдаланушылар бұдан жақсы программаны талап етеді. Осы кезден бастап жаңа сатыға өту кезеңі басталады.
4.Жаңа сатыға өту кезеңінде келесі есеп беру формалары дайындалады:
Программаның өндірістік пайдалану кезеңіндегі алынған нәтижесінің салыстырмалы талдауы;
Программаның архивтік нұсқауы;
Жаңа сатыға өтудің қажеттілігін дәлелдейтін техника–экономикалық тұжырымдамасы дайындалады.
3.АЖ өмірлік циклінің каскадты үлгiсi.
Өмірлік циклдың каскадты үлгісі 1970 жылы Ройс Уинстонның ұсынуы бойынша жасалған болатын.
Каскадты модельдің негізгі мінездемесі АЖ-ні әзірлеуді кезеңдерге бөлу, бір кезеңнен екінші кезеңге өту ағымдағы кезеңдегі жұмыс толығымен аяқталғанда ғана жүреді. Әрбір кезең АЖ-ні әзірлеу әзірлеушілердің басқа командасына тапсырылатындай құжаттардың толық жинағымен аяқталады.
Каскадты үлгiмен сәйкес жобаның кезеңдерi:
Каскадты модельдің жағымды жақтары:
- әрбір кезеңде аяқталған жобалау құжаттарының пакеті қалыптасады.
- Логикалық тізбектегі жұмыс кезеңдері
Каскадты тәсіл АЖ-ні әзірленудің басында әзірленушілерге барлық талапларды толық және дәл қоятындай АЖ-ді тұрғызуда өте ыңғайлы.
Негізгі кемшілігі: нәтижелерді алудың көп кешіктірілуі.
4.Аралық бақылауы бар АЖ өмірлік циклінің кезеңдi үлгiсi.
Аралық бақылауы бар кезеңдi үлгiде Аж өңдеуі кезеңдердiң арасындағы керi байланыс циклдерi бар итерациялар бойынша жүреді.Аралық бақылауы бар кезеңдi үлгiні каскадты үлгімен салыстырғанда өңдеуде процесстiң қиындықтарын кiшiрейтуге мүмкiндiк береді.Кезеңдердiң әрқайсыларының өмiрiнiң уақыты өңдеудiң барлық мерзiмінде шұбалаңқы болады.Кезеңдердiң арасындағы керi байланыс циклдерi бар АЖ өңдеуiнің итерациялық үлгiсі(1980-1985 жылда).
5.АЖ өмірлік циклінің спиралды үлгiсi.
1988 жылы Барри Боэм ұсынған спиральды үлгі АЖ-ны өңдеу табиғатында елеулі жаңалық енгізді.Бұл үлгінің айрықша ерекшелігі өмірлік цикл ұйымына ықпал ететін тәуекелдерге ықыласы болып табылады.
Спиральнiң әрбiр орамы бөлiк немесе программалық қамтамасыз ету нұсқасының жасауға, онда мақсаттар мен жобаның мiнездемелерiн, оның сапасы мен спиральнiң келесi орамының жұмыстарының жоспарларын анықтайды.Осылайша жобаның бөлшектерiн сайып келгенде тереңдеп, дәйектi түрде дәлдейдi және нәтижесінде iске асыруға дейiн болатын қисынды вариантты таңдайды.Әрбір орам 4 секторға бөлінеді:
тәуекелдердi бағалау және рұқсат беру,
мақсаттарды анықтау,
өңдеу және тестілеу,
жобалау.
Спиральлдың әрбiр орамында өңдеу бойынша процесстiң әртүрлi үлгiлерi қолданыла алады.Ең соңында шығарда дайын өнiм пайда болады.Әрбiр кезеңдегi толық аяқталмаған жұмыс келесi кезеңнің жұмысының толық аяқталуын күтiп отырмай ағымдағы келесі кезеңге өтуге мүмкiндiк бередi.
Каскадты моделдің проблемеларын шешу мақсатында АЖ-дің ӨЦ-нің спиральді моделі ұсынады. Мұнда талдау және жобалау кезеңдеріне басты назар аударылған.Бұл кезеңдерде техникалық шешімдердің жүзеге асырылуы прототиптерді жасау жолымен тексеріледі. Спиральдің әрбір ұшы АЖ-ні жасаудың үзіндісіне немесе нұсқасына сәйкес келеді, сонда жобаның мақсаттары мен мінездемелері нақтыланады жіне сапасын анықтай отырып, спиральдің келесі ұшының жұмысы жоспарланады. Осылайша жобаның детальдары тереңдетіліп, нақтыланады, нәтижесінде жүзеге асырылатын негіздемесі бар нұсқа таңдалынады.
Спиральді циклдің негізгі проблемасы – келесі кезеңге өту сәтін анықтау. Оны шешу үшін ОЦ-дің кезеңдерінің әрбіреуіне уақытша шектеу енгізу керек. Кезеңнен кезеңге өту жоспарға сәйкес жүзеге асырылады, тіпті жоспарланған барлық жұмысаяқталмаса да. Жоспар алдындағы жобалардан және әзірлеушілердің жеке тәжірибесінен алынған статистикалық мәліметтер негізінде құрылады.
6.IDEF0 методологиясы: тағайындауы, негiзгi ұғымдары.
Жүйенi IDEF0 арқылы сипаттау функционалдық үлгi деп аталады.Функционалдық үлгi табиғи және графикалық тілде де қолданылытын бизнес-процестерді сипаттауға арналған.Нақты жүйе туралы мәліметті жіберуде графикалық тілдің бастау көзі IDEF0-дің өзі болып табылады.Әрбiр IDEF0 диаграммаларда блоктер және доғалар болады.Блоктар үлгi жасалатын жүйенiң функцияларын суреттейдi. Доғалар блоктарді бiрге жалғастырады және оларды өзара арасында әрекеттестіреді және өзара байланыстырады.
IDEF0 диаграммада блоктың кемiнде үш болуын және алтыдан аспауын талап етедi. Бұл шектеулер диаграмма мен үлгiнi оқу, түсiну және қолдану түсінікті болу үшiн күрделiлiк деңгейін қолдайды.
IDEF0 -әр түрлi күрделi жүйелердiң кең спектрлі қызметінiң үлгiсiн бейнелеп және талдауға мүмкiндiк беретін күрделi жүйелер пiшiндеуiнің есептерiнiң шешiмiне арналған ICAM (Integrated Computer-Aided Manufacturing ) отбасылық методологиясы болып табылады.Талап бойынша, IDEF0 құралдарымен пiшiндеу кез келген жүйенiң зерттелуiнің бiрiншi кезеңі болып табылады. IDEF0 методологиясын (Structured Analysis and Design Technique ) SADT функционалдық жүйесiнiң әйгiлi график түрiндегі сипаттама тiлiнiң келесi даму кезеңдері деп санауға болады.
1.Функционалдық блок (Activity Box ). Функционалдық блок график түрiнде тiк төртбұрыш түрiнде бейнеленедi және үлгi жасауда жүйедегi кейбiр нақты функцияға ие болады.Әрбір функциональды блоктың төрт тараптарының өзінің белгiлi бiр мәнi(рөлі) бар:
Жоғарғы жақ "басқару"(Control ) мәнiне ие;
Сол жақ "кiру" (Input ) мәнiне ие;
Оң жақ "шығу" (Output ) мәнiне ие;
Төменгi тарап "қорлар" (Mechanism ) мәнiне ие.
2.Интерфейстiк нұсқағыш - интерфейстiк доға,ағым (Arrow ) . Интерфейстiк нұсқағыш функционалдық блоктiң мәлiмет суреттелген функцияға функционалдық блокпен қаралудан өткендігін немесе функцияға басқа ықпалы тиетін жүйенiң элементiн бейнелейдi.
"Кiру" (Input ) интерфейстiк нұсқағышы.
"Кiру" интерфейстiк нұсқағышы функционалдық блоктермен шығуды жасайтын материалдар немесе мәліметтерді мiнездейдi.
Шығу (Output ) интерфейстiк нұсқағышы
Шығу - бұл функционалдық блокка кірерде жасалған материалдар немесе мәлiметтер. Әрбiр әрекет кем дегенде бiр "шығу" интерфейстiк нұсқағышына ие болуы керек.
3.Декомпозиция (Decomposition). Декомпозиция қағидасы күрделi процесстi құрайтын оның функцияларын бөлiктеуде қолданылады. Декомпозиция сiңiмдi және кем тиелген жеке диаграммалардың иерархиялық құрылымы түрiнде жүйенiң үлгiсiн көрсетуге мүмкiндiк бередi.
4.Глоссарий (Glossary).Қазiргi стандарт IDEF0-тің әрбір элементіне: диаграммалар, функционалдық блоктар, интерфейстiк нұсқағыштар үшiн тиiстi анықтаулар, сөздер, хабарлы мазмұндамалар,кілттік сөздерді және т.б. осы элементтер суреттелген объекттердi мiнездейтiн жиынды жасайды және сүйемелдейді.
7.IDEF0 методологиясы: стрелкалардың түрлері.
Интерфейстiк нұсқағыш - интерфейстiк доға,ағым (Arrow ) . Интерфейстiк нұсқағыш функционалдық блоктiң мәлiмет суреттелген функцияға функционалдық блокпен қаралудан өткендігін немесе функцияға басқа ықпалы тиетін жүйенiң элементiн бейнелейдi.
"Кiру" (Input ) интерфейстiк нұсқағышы.
"Кiру" интерфейстiк нұсқағышы функционалдық блоктермен шығуды жасайтын материалдар немесе мәліметтерді мiнездейдi.
Шығу (Output ) интерфейстiк нұсқағышы
Шығу - бұл функционалдық блокка кірерде жасалған материалдар немесе мәлiметтер. Әрбiр әрекет кем дегенде бiр "шығу" интерфейстiк нұсқағышына ие болуы керек.
Басқару(Control) интерфейстiк нұсқағышы.
Басқару интерфейстiк нұсқағышы шығуға кiрудi өрнектеуді басқарады. Әрбiр функционалдық блок кем дегенде бiр бағдарлаушы интерфейстiк нұсқағышты алуы керек. Басқару интерфейстiк нұсқағышы әрекеттә тiк төртбұрыштың үстiнде бейнеленедi және оған бағытталады."Басқару" регламенттер, стандарттар, процедуралар немесе техникалық құжаттамалар формасында iске асады.
"Қор" (Mechanism ) интерфейстiк нұсқағышы
"Қор" интерфейстiк нұсқағышы- сол шығуға кiрудi өрнектеу үшiн керек болатын қорларды білдіреді. Мысалы, қорлар адамдар, машина және жабдық бола алады."Қор" интерфейстiк нұсқағышы міндетті болып табылмайды.
"Сiлтемелі" (Call Arrow ) интерфейстiк нұсқағышы.
Сiлтемелі интерфейстiк нұсқағышы басқа үлгiлерге нұсқау беру үшін немесе диаграмма ішінде қолданылып жатқан үлгіні жақсы түсiнуге үйретуде қолданылады. Сiлтеменiң интерфейстiк нұсқағышы үлгi ішіндегі басқа диаграммаларға сiлтеме жасай алады және сонымен бiрге басқа үлгiнiң арнайы iшкi әрекетіне сiлтей алады. Бұл функционалдық қайталау үлгiде ыңғайлырақ құжаттай алатын әдiс.
8.IDEF3 методологиясы: тағайындауы, негiзгi ұғымдары.
IDEF3 (ағылшын тілі: Integrated DEFinition for Process Description Capture Method) — жүйедегі болатын модельдеу методологиясы және процесстерді құжаттау стандарты. IDEF3 модельдеу методогиясы IDEF отбасылық стандартының бөлігі болып табылады. Ол 1980жылдарда АҚШ-тың жабық ВВС жобасы үшін жасалған болатын. Бұл методология орындалатын әрекеттердің реттілігі қажет болғанда ,бірбіріне тәуелділігін түсіну үшін арналған. IDEF3 АҚШ-та федералды стандартқа қол жеткізбесе де, ол жүйелік аналитиктердің арасында IDEFO функционалды модельдеуіне қосымша түрде(декмопозиция диаграммасына) кең қолданылады.
IDEF3 7 негізгі блоктардан тұрады:
жұмыс (boxes, activities)
байланыс немесе стрелкалар(arrows, links)
қиылысулар (junctions)
Сілтемелер объектілері
Unit of Behavior
ДекомпозияDecomposition
Elaboration
IDEF3 моделінің негізгі ұйымдастыру бірлігі-диаграмма болып табылады.
IDEF3 екі түрлі методтан тұрады. Process Flow Description (PFD) —Технологиялық процестің әр этапында болатын әрекеттерді сипаттайды. Object State Transition Description (OSTD) —модельденетін жүйе объектілерінде белгілі бір уақыт аралығындағы жағдайларды нұсқай отырып, объектінің жағдайларын ауысуын сипаттайды.
IDEF3 методологиясының негізінде процестерді сипаттайтын графикалық тіл құрады. IDEF3 2 типті диаграммадан тұрады:
Процестегі этаптардың Тізбегін сипаттайтын диаграмма (Process Flow Description Diagrams, PFDD)
Жағдайлар объектісінің Желі трансформациясының диаграммасы (Process Flow Description Diagrams, PFDD)
9.IDEF3 методологиясы: негізгі блоктары (анықтамалары, сипаттамалары).
IDEF3 7 негізгі блоктардан тұрады:
жұмыс (boxes, activities)
байланыс немесе стрелкалар(arrows, links)
қиылысулар (junctions)
Сілтемелер объектілері
Unit of Behavior
Декомпозия (Decomposition)
Elaboration
1)IDEFO методологиясындағыдай IDEF3 моделінің негізгі бірлігі диаграмма болып табылады. Модельдің басқа да маңызды компоненті – әрекет немесе IDEF3 терминіндегідей «әрекет бірлігі» (Unit of Work - UOW). IDEF3-тің диаграммалары тікбұрыш түрінде бейнеленеді. Әрекеттің аты етістік немесе етістіктен туған зат есім түрінде бейнеленеді. Әр әрекетке өзіндік жеке нөмір беріледі. Бұл нөмір қайталанбайды.
IDEF3 диаграммаларында әрекеттің нөмірі ата-ана нөмірімен анықталады.
2)Әрекеттер арасындағы қатынастар байланыстың көмегімен көрсетіледі. IDEF3- тің байланыстары бір бағытты болып келеді. Стрелка блоктың кезкелген жерінен бастап, аяқтала алады, IDEF3 диаграммалары блоктың сол жағынан бастап, оң жағынан аяқталады.Бйланыстың үш түрі бар:
Алдын- ала білу(Temporal precedence)
Объектілі ағым(Object flow)
Қалыпты емес қатынас(relationship)
Нұсқағыштар —бұл процесті сипатта йтын бөлімдерге сілтейтін арнайы символдар.
3)Бiр жұмыстың аяқталуы бiрнеше жұмыстардың басталуының сигналы болуы мүмкін немесе бiр жұмыс қызмет көрсетуде бiрнеше жұмыстардың аяқталуын күте алады.Қиылыстар нұсқауыштардың өзара логикалық әрекеттесуін бейнелеуде араласып және тарамданып немесе келесi жұмыс басталмай аяқталатын көптеген оқиғалар жиынының бейнесi үшiн қолданылады.
4)IDEF3-тің сiлтеме объектiсі белгiсiз идеяны,тұжырымдаманы немесе нұсқағышпен байлауға болмайтын мәлiметтерді, қиылыспен немесе жұмыспен бiлдiредi. Олар үлгiнiң қандай да бір маңызды тұрғыларына оқырманның назарын аудару үшiн үлгiлерде қолданылады.
5) Әрекет бірлігі(Unit of Behavior — UOB).Диаграммадағы бірнеше бейнеге бір және сол әрекет үшін қолданылады.Мысалы,егер "нақты есептеу" әрекеті бірнеше рет орындалса,біріншісінде ол әрекет ретінде құрылады,ал келесіде оның диаграммада пайда болуы UOB нұсқағыштарымен рәсімделеді.
6)IDEF3-тегі әрекет декомпозицияланған немесе толық талдауданған жіктеуден құралған. IDEF3 әдiсі әрекетті бірнеше рет декомпозициялай алады.
7)Диаграммадағыларды бұданда айқын және түсінікті ету үшін қолданылады.Айқындау белгісі әдетте тармақталу және қосылу логикасын сипаттауда да қолданылады.
10.DFD методологиясы: тағайындауы, негiзгi ұғымдары.
DFD (Data Flow Diagrams ) методологиясы- деректер ағындарының диаграммасы,бұл ақпаратты өңдеу процессінің көрсетілім әдiсi.Методологияның авторлары Гейн және Сарсон оны IDEF0-ден тәуелсiз жасады. Бұл әдiс, IDEF0-ге қарағанда стандарттамаған.
IDEF0, DFD нұсқауыштар арқылы өзара әрекеттескен желі процесі тәрізді жүйені ұсынады. Сыртқы мәндер мәлiметтiң көздерi iшкi жүйелерге немесе процесстерге мәлiмет тасымалдау (деректер ағындары ) сияқты ақпараттық ағындарды тудырады. Ол, өз кезегiнде мәлiметтердi өзгертедi және мәлiметтiң тұтынушыларына басқа процесстерге немесе iшкi жүйелерге мәлiметтердi көрсететiн жаңа ағындар мәлiметтердiң жинақтағыштары немесе сыртқы мәндерге тудырады.Контекстiк диаграммалар иерархияның жоғарғы деңгейлерiнiң диаграммалары негiзгi процесстер немесе сыртқы кiрулерi бар iшкi жүйе және шығулармен анықталады. Олар диаграммалардың арқасында төменгi деңгейлердегілей жіктеледі . Мұндай декомпозиция созылады, процесстер бұдан әрi жіктелсiн, мағынасы болмайтын декомпозицияның деңгейi диаграммалардың көп деңгейлi иерархиясын құруға жетпейді.
Деректер ағыны диаграммаларының негiзгi компоненттерi төмендегілер болып табылады:
• сыртқы мәндер;
• жүйелер және iшкi жүйе;
• процесстер;
• мәлiметтердi жинақтаушылар;
• деректер ағындары.
Сыртқы мән қызыметшi, жабдықтаушылар, клиенттер, қойма заттық объект немесе тапсырма берушiлер көзбен немесе мәлiметтiң қабылдағыш болатын жеке тұлға болады. Объект немесе жүйені анықтау ол шекаралардың сыртына талданатын жүйеде болатын сыртқы мән ретiнде құрылады.
Процесс нақтылы алгоритммен сәйкес ағын кiрiсi мәлiметтерге өрнектеу болады. Процесс физикалық әр түрлi әдiстермен iске асырылады: бұл логикалық құрылым және тағы басқа аппаратты жүзеге асыратын бағдарлама. Есептеу нәтижелерi кiретiн құжаттарды өңдеуi және шығаруды орындайтын (бөлiм ) ұйымдар бөлiмше бола алады.
Мәлiметтердiң жинақтаушы - бұл жинақтаушғқа кез келген уақытта орналастырған және аздан кейiн алуға болған ақпаратты сақтау үшiн абстрактiлi құрылым және де шығарудың әдiстерi кез келген бола алады.
Қабылдағышқа көзден кейбiр Қосу арқылы берiлетiн анықтайтын мәлiметтер деректер ағыны. Нақты деректер ағыны хаттармен, магнит таспасы немесе бiр компьютерден басқасына және тағы басқалар алып жүруге болатын дискетпен пошта бойынша жөнелтiлетiн екi құрылымдардың арасындағы кабел бойынша берiлетiн мәлiмет.
11.MSF методологиясы: тағайындауы, негiзгi ұғымдары.
MSF(Microsoft Solutions Framework )тың процесстерiнiң үлгiсi өңдеу және IT шешiмдердiң енгiзуiн ортақ әдiстемелiктi ұсынады. Бұл үлгiнiң ерекшелiгi арқасында өз иiлгiштiгi және оның қатты байлалатын процедураларының жоқтығына жобалар, тiптi ITтердiң көпшiлiгi өңдеудiң жанында қолдана алған тұрады. Бұл үлгiлер екi үйреншiктi өндiрiстiк үлгiлердiң қасиетi өз бойында болады: (waterfall ) каскадты және (spiral ) спираль. Процесстердiң үлгiсi MSF 3.0 тағы бiр инновациялық тұрғымен толықтырған: ол шешiмнiң барлық тiршiлiк жасау циклiн бастай және олардан шыққан жер жабады. Тек қана бұл серпу болғандықтан нақты енгiзудi аяқтаудан кейiн және өнiмнiң қолдануы бастайтын болып қалыптасады, жобалық топтарға мұндай жол шешiмнiң (business value ) бизнес- серпуiне өз ықыласы фокустуге көмектеседi.
MSF процесс (milestones ) кезеңде бағытталған – жобаның (аралық немесе түпкi) қандай болмасын маңызды нәтиже оның шеңберлерiндегi табыс сипаттайтын нүктелерi- Ключевоелер. Бұл нәтиже бағалауға және сұрақтарға жауаптар түсiнетiнiн талқылай алады: «Мақсаттар және жобаның шеңберлерiн бiрмәндi түсiнуге жобалық топ келдi ме?», «Жеткiлiктi дәрежелерде жоспары дайын ба?», «Бекiтiлген спецификацияның өнiмiне
сәйкес келедi ме?», «Тапсырма берушiнiң мұқтаждығының шешiмiн қанағаттандырады ма?» және тағы басқалар.MSFтың процесстерiнiң үлгiсi жобалық талаптардың тұрақты
өзгерiстерiн есепке алады. Ол шешiмнiң өңдеуi оның ақырғы түрiне шешiмнiң ең оңай болжамдарынан iлгерiлемелi қозғалыс құратын қысқа циклдерден тұруы керек болатын
шығады. MSFтың процесстерiнiң үлгiсi MSFтың жоғары арастырылған негiздi қағидаларымен тығыз байланған.Жалпы айтқанда, MSFтың процесстерiнiң үлгiлерi үш
ерекшелiктермен болып табылады:Процесстердiң үлгiсi мұндай өңдеудi процесстiң негiзгi
фазалары қосады
12.Класстар диаграммасы: тағайындауы, негiзгi ұғымдары.
Класстар диаграммасы (class diagram) — атрибуттары мен операциялары бар
класстар сияқты үлгінің ресми түрдегі немесе статикалық элементтерінің жиынтығы
және де оларды байланыстыратын қатынастар ұсынылған UML тілінің диаграммасы.
Класстар диаграммасы жүйе үлгісінің статикалық құрылымын объектлі-
бағытталған программалаудың класстар терминологиясында ұсыну үшін арналған.
Сондай-ақ, класстар диаграммасы интерфейстерден, пакеттерден, қатынастардан және
тіпті объекті және байланыс сияқты классификаторлардың жеке данасынан тұруы
мүмкін. Бұл диаграмма туралы айтқан кезде, жобаланатын жүйенің статикалық
құрылымды үлгісін меңзейді, яғни уақытқа тәуелсіз жүйенің логикалық үлгісінің мұндай
құрылымдық өзара байланысының графикалық көрінісі.
13.Класс: анықтамасы, бейнелеуі.
Класс (class) — бірдей атрибуттары, операциялары және басқа класстардың объектілерімен қатынастары бар көптеген бірыңғай объектілердің абстрактілі сипаттамасы.
Графикалық түрде класс UML тілінің нотациясында бөлімдер немесе секцияларға көлденең сызықтармен қосымша бөлінуі мүмкін тікбұрыш формасында бейнеленеді (1-сур.). Бұл секцияларда класс аты, атрибуттар және класс операциялары нұсқала алады.
(1-сур.) Класстар диаграммасындағы кластың графикалық суретінің нұсқалары
Диаграмманы құрудың бастапқы кезеңдерінде жеке класстар жай тікбұрышпен белгілене алады, онда сәйкес класстың аты (1, а-сур.). Диаграмманың жеке компоненттерін жоспарлау өлшемі бойынша класстарды сипаттау атрибуттармен (1,б-сур.) және операциялармен (1, в-сур.) толықтырылады. Төртінші секция (1, г-сур.) міндетті емес және анықтамалық сипаттағы қосымша ақпаратты орналастыру үшін қызмет етеді, мысалы класстарды алып тастау немесе шектеулер туралы, құрастырушылар немесе жүзеге асыру тілі туралы мәліметтер. Диаграмманың соңғы нұсқасы үш немесе төрт секциядан тұратын класстардың өте толығырақ сипаттамасынан тұрады деп жорамалданады.
Тіпті егер атрибуттар мен операция секциялары бос болса, онда класстың
белгіленуінде классты UML тілінің басқа элементтерінен айыру үшін олар көлденең сызықпен ерекшеленуі керек. Нақты класстардың графикалық суретінің мысалы 2-суретте келтірілген. Бірінші жағдайда, Шеңбер класы үшін (2, а -сур.) тек оның атрибуттары ғана емес - оны центрінің орналасқан жерін анықтайтын координаттық жазықтықтағы нүктесі көрсетілген. Терезе класы үшін (2, б -сур.) тек оның операциялары ғана көрсетілген, сондай-ақ оның атрибуттарының секциясы бос қалдырылған. Есеп класы үшін (2, в -сур.) төртінші секция қосымша суреттелген, онда осы класс объектісін резервті көшірілуін жүзеге асыру талабы көрсетiлген.
2-сур. Нақты класстардың графикалық суретінің мысалы
14.Класс атрибуттары: анықтамасы, бейнелеуі.
Атрибут (attribute) — осы класстың жеке объектілерін қабылдай алатын мәндер жиынтығын сипаттайтын класстың мазмұндық сипаттамасы.
Класс атрибуты осы класстың барлық объектілері үшін ортақ болып табылатын жеке қасиеттер немесе белгілерді көрсету үшін қызмет етеді. Класс атрибуттары класс тікбұрышының екінші секцияның жоғарғы бөлігіне жазылады. Бұл секцияны атрибуттар секциясы деп жиі атайды.
UML тілінде класс атрибуттарын жазудың нақты стандарты
қабылданған, ол кейбір синтаксистік ережелерге бағынады. Әрбір класс атрибуттына атрибуттың көрiну кванторынан, атрибут атынан, оның қысқалығынан, атрибуттың мәндер типінен және мүмкін, оның бастапқы мәнінен тұратын жеке мәтін қатары сәйкес келеді. Класстың жеке атрибутының жалпы жазу форматы келесідей:
<көріну кванторы> <атрибут аты> [қысқалығы] :
<атрибут типі > = <бастапқы мән> {қасиет-қатары}.
Көріну (visibility) — класс элементін сипаттаудың сапалы мінездемесі, ол үлгінің басқа объектілерінің берілген класстың өзін-өзі ұстауының жеке аспектілеріне ықпал ету сияқты потенциалды мүмкіндігін сипаттайды.
Көріну UML тіліде мүмкін болатын 4 мәннің біреуін қабылдай алатын және арнайы символдардың көмегі арқылы суреттелетін көрiну кванторының (visibility) көмегімен спецификацияланады.
"+" символы – ортақ қол жетімді (public) типі сияқты көріну аймағы бар атрибут белгіленеді. Мұндай көріну аймағы бар атрибут қол жетімді немесе диаграмма анықталған кез-келген басқа класс пакетінен көрінеді."#" символы – қорғалған (protected) типті көріну аймағы бар атрибут белгіленеді.Мұндай көріну аймағы бар атрибут қол жетімсіз немесе берілген кластың ішкі класстарынан басқа қалған барлық класстарға көрінбейді. "-" символы – жабық (private) типті көріну аймағы бар атрибут белгіленеді. Мұндай көріну аймағы бар атрибут қол жетімсіз немесе ешқандай шектеусіз барлық класстарға көрінбейді. Және, соңында, "~" символы - пакеттік (package) типті көріну аймағы бар атрибут белгіленеді. Мұндай көріну аймағы бар атрибут қол жетімсіз немесе пакет шеңберінің сыртындағы барлық класстарға көрінбейді, онда берілген атрибуттың ие-класы анықталған.
Қысқалық (multiplicity) — тиiстi жиындар ие бола алатын мүмкін болатын қуаттың мәндер аймағының спецификациясы.
Атрибут типі UML тілінің мәліметтер Типі пакетінде немесе құрастырушының өзімен анықталған, семантикасы кейбір мәліметтер типімен анықталатын өрнек болып табылады. UML тілінің нотациясында атрибут типі осы үлгіні жүзеге асыру үшінқолданылады деп жорамалданатын кейде программалау тіліне байланысты анықталады.Қарапайым жағдайда, атрибут типі қарастырылып жатқан класс жататын пакет немесе үлгі шегінде тиянақты мәні бар мәтін қатарымен көрсетіледі.Туынды атрибут (derived element) — класс атрибуты, оның мәні жеке объектілер үшін осы объектінің басқа атрибуттың мәні арқылы есептелуі мүмкін.
15.Класс операциялары: анықтамасы, бейнелеуі.
Операция (operation) - бұл өзінің клиентінің талабы бойынша әрбір класстың данасына немесе объектісіне берілетін қызмет, ол орнына басқа объектілер, сондай-ақ бұл класстың даналары да қызмет ете алады.
Класс операциясы класс тікбұрышының үшінші секцияның жоғарғы бөлігіне жазылады, оны жиі операция секциясы деп атайды. Операциялар жиынтығы берілген класстың барлық объектілерінің өзін ұстауының функционалды аспектісін сипаттайды.
UML тілінде класс операциясының жазбасы сондай-ақ, нақты синтаксистік ережелерге стандартталған және бағынады. Сонымен қатар, әрбір класс операциясы операцияның көріну кванторынан, операция атынан, операциямен мәнді қайтаратын тип өрнегі және мүмкін, бұл операцияның қасиет-қатарынан тұратын жеке қатар сәйкес келеді. Класс жеке операциясының жалпы форматы келесідей:
<көріну кванторы> <операция аты>(параметрлер тізімі):
<мәнді қайтаратын тип өрнегі> {қасиет-қатары}
Көріну кванторы класс атрибуты жағдайындағыдай, мүмкін болатын төрт мәннің біреуін қабылдай алады және сәйкесінше, арнайы символдың не кілттік сөздің көмегіменбейнеленеді.
"+" символы жалпы қол жетімді (public) типті көріну аймағы бар операция белгіленеді. "#" символы қорғалған (protected) типті көріну аймағы бар операция белгіленеді. "-" символы жабық (private) типті көріну аймағы бар операцияны белгілеу үшін қолданылады. Және ақырында, "~" символы пакеттік (package) типті көріну аймағы бар операцияны белгілеу үшін қолданылады.
Шартты графикалық белгілеулердің орнына сондай-ақ, тиісті кілттік сөзді жазуға болады: public, protected, private, package.
Операция аты сәйкес операцияның идентификаторы ретінде қолданылатын мәтін қатары болып табылады және сондықтан осы класс шеңберінде ерекше (жалғыз) болуыкерек. Операция аты - операцияның синтаксистік белгіленуінің жалғыз міндетті элементі, кіші әріптен басталуы керек және ереже бойынша, бос орынсыз жазылады.Параметрлер тізімі үтірмен бөлінген формалды параметрлердің тізімі болып табылады, олардың әрқайсысы өз кезегінде, келесідей түрде көрсетіледі:
<параметр бағыты> <параметр аты>:
<тип өрнегі> =<келісім бойынша параметр мәні>.
Параметр (parameter) — өзгеруі, жіберілуі немесе қайтарылуы мүмкін айнымалы операция спецификациясы.Параметр аттан, типтен, бағыттан және келісім бойынша мәннен тұра алады.Мән қайтаратын тип өрнегі содай-ақ, сәйкес операция орындалғаннан кейін объектімен қайтарылатын мәндер туралы мәліметтер типін нұсқайды. Мән қайтаратын типтің екі нүктесі және өрнегі түсірілуі мүмкін, егер операция ешқандай мән қайтармаса. Қайтарылатын бірнеше мәндерді көрсету үшін берілген операция спецификациясының элементі жеке өрнек тізімі түрінде жазыла алады.
17.RAD: анықтамасы, тағайындауы, артықшылықтары.
RAD (Rapid Application Devolopment) – қосымшаларды жылдам жасаудың әдіснамасы болып табылады.
RAD кезеңдері: жоспарлау,қолданушымен жобалау, құрастыру, енгізу.
RAD методологиясы – әзірлеушілер тобы кішкентай болғанда, жобаның мерзімі қысқа болғанда қолданылады. RAD методологиясымен бірге визуалды моделде және түп тұлғалау құралдар қолданылады.
RAD қолдануы:
Артықшылықтары:
RAD әдіснамасы бойынша АЖ-дің ОЦ-і 4 кезеңнен тұрады:
1) талаптарды талдау және жоспарлау кезеңі;
2) жобалау кезеңі.
3) жобаны жүзеге асыру кезеңі;
4) жобаны енгізу кезеңі.
18.RAD негiзгi қағидалар.
RAD (Rapid Application Devolopment) – қосымшаларды жылдам жасаудың әдіснамасы болып табылады.
RAD кезеңдері: жоспарлау,қолданушымен жобалау, құрастыру, енгізу.
RAD әдіснамасы бойынша АЖ-дің ОЦ-і 4 кезеңнен тұрады:
1) талаптарды талдау және жоспарлау кезеңі;
2) жобалау кезеңі.
3) жобаны жүзеге асыру кезеңі;
4) жобаны енгізу кезеңі.
RAD принциптері:
21.ER үлгiсі: тағайындауы, негiзгi ұғымдары.
ER- концептуалды модель. Тақырыптық аймақты және олардың арасындағы байланыстармен көрсетеді.
Негiзгi ұғымдар
Зат – бір түрлі обьекттердің жинағы.
Зат атрибуты-аты бар заттың ерекшелігі.
Заттың кілті-әр экземпляр үшін уникалды болатын атрибут.
Байланыс-екі заттың арасындағы ассоциасиясы.
|
Зат аты |
|
Атрибуттары - - - - - - - - - |
Кілт
ER диаграммасында байланыстардың түрлері
байланыс келесі модалды мәндері болады.
Әр байланыста өз аты болуы керек. Кейбір жағдайларда байланыстарды екі түрлі оқуға болады: Сол жақтан оң жаққа
Оң жақтан сол жаққа
Егер диаграммаларды орыдағанда келесі шаблонды қолдануға болады:
ER моделді өңдеу кезеңі
22.Топты басақару: аныктамасы, ерекшеліктері.
Жоба-топ:
Жобаны жобалау үшін келесі нәрселер маңызды болып табылады:
Топ мүшелерінің міндеттері:
Жұмыскерлерді басқару жобасы келесі пунктерден тұрады:
23.АЖ жобалардың топ кұрамындағы рөлдері: анықтамалар, қысқаша сипаттамалар.
Жобаны жобалау үшін келесі нәрселер маңызды болып табылады:
Жоба-топ:
Жобаны жобалау үшін келесі нәрселер маңызды болып табылады:
Жобалау ресурстарын ұйымдастыру.
Топ мүшелерінің міндеттері:
Рөлдер:
24.Жауапкершілік матрицасы.
|
Жоба жұмыстары |
Жауапты адамдар |
|||
|
РМ |
Аналитик |
Тестировщик |
............ |
|
|
Бекітеді,орындайды,келіседі,жауапты |
Жоба мүшеcінің қабілеті
|
Қабілет |
Маңыздылығы(1-5) |
Баға(1-5) |
|
1.Техникалық 2.Ұйымдастырушылық 3.Іс аралық қатынас және көшбасшылық 4.Статегиялық |
Ресурстар күнтізбесі
|
Ресурс |
Бос болатын уақыты |
Топтың даму кезеңдері:
Жоба біткенде топқа қатысушылар келесі құжаттарды дайындау керек:
3 аудиторияда компьютерлік желісін жасау
1.топты құру 2.жауапкершілік матрицасы
Ресурстар: компьютерлер
Жүйелік Монитор Мышка Клавиатура
блок
|
Жұмыскер |
РМ |
Системщик |
Аналитик |
Техник |
|
Жобалау |
БЖ |
- |
ОК |
К |
|
Материал табу |
БЖК |
КО |
К |
К |
|
Орнату |
Б |
ОЖ |
- |
- |
|
Тексеру |
Б |
- |
- |
ОЖ |
19.Түптұлғалау: анықтамасы, тағайындауы.
Түптұлғалау- түптұлға жасау процесінің программасы, яғни макеті (алғашқы жазылған, сыналатын) .Әдетте мақсаты ұсынылған тұжырымдамалардың , сәулеттiк
немесе технологиялық шешiмдер, сонымен бiрге процесстiң өңдеу кезеңдерiне тапсырма берушiге бағдарламаныу. Сонымен бiрге түптұлға жоба басында, жобалау қателiгiнiң жөндеу мүмкiндiгi iс жүзiнде шығынсыз барып тұрған жағдайда, қолданушыларға керi байланысты алуға мүмкiндiк бередi.
Түп тұлғаны жасау кезеңдері:
20.Түптұлғалау түрлерi.
Түптұлғалау- түптұлға жасау процесінің программасы, яғни макеті (алғашқы жазылған, сыналатын) .Әдетте мақсаты ұсынылған тұжырымдамалардың , сәулеттiк
немесе технологиялық шешiмдер, сонымен бiрге процесстiң өңдеу кезеңдерiне тапсырма берушiге бағдарламаныу. Сонымен бiрге түптұлға жоба басында, жобалау қателiгiнiң жөндеу мүмкiндiгi iс жүзiнде шығынсыз барып тұрған жағдайда, қолданушыларға керi байланысты алуға мүмкiндiк бередi.
Түптұлғалау түрлерi:
Жазылмалған жүйе болғандықтан - бұл оның толық жоқтыққа қарағандасы жақсынан, нақтылы қолы бос қуысқа өнiм туралы сөз болатындасы басқа мағнада қолданушылар тағы да дейiн ол толық жазған, күтiп дайын жүйе болған жүйенi пайдаланады.
16.Класстар диаграммасындағы қатынастар: анықтамалары, мысалдары.
Класс диаграммаларының арасындағы қатынастар. Ассоциациялық және қорытындылау қатынастары.
Ассоциациялық қатынастар даналар немесе объекттердiң арасындағы құрылымдық қатынастарды бейнелейдi. Әрбiр ассоциация қатынастың табиғатын суреттейтiн таңбаны иемдене алады. Класс ассоциацияға қатысқанда ол бұл тұрғыда нақтылы рөлдi ойнайды.
Мысалы, банкпен және клиент аралысында өзара әрекетті қарастырамыз. Бiз клиент және банк класстарының аралығында ассоциацияны орнатамыз. Бiз клиенттi белгiлеуге мүмкiндiк берген банк контекстінде Номерсчета аламыз. Номерсчета бұл мағына ассоциацияның атрибуты болып табылады. Ол клиенттiң мiнездемесi болмайды, өйткенi клиентке өз есебінің қызметтiк параметрлерiді бiлу мiндеттi емес. Банк данасы және Номерасчетаның мәнi үшiн нөл немесе бір клиент данасын айқындауға болады. Бұл мәселенiң шешiмдерi үшiн ассоциациялық атрибут квалификаторы жүргiзiледi.
Қорытындылау - ортақ затпен (суперкласспен ) және бұл заттың мамандандырылған түрiнiң (класс тармағымен ) арасындағы қатынас. Класс тармағы (бiр суперкласс) бiр ата-ана немесе (бiрнеше суперкласстар) бiрнеше ата-аналарды иемдене алады. Екiншi жағдайда көптiк мұрагер болу туралы айтады. Мысалы, Алма_бәліші класс тармағы бәлiш және алманың суперкласстарынан өндiрiп алу керек емес. Бұл көптiк мұрагерді терiс қолдануы: әдетте барлық қасиет нәсiлгден емес,бiрақ оның ата-анасынан барлық қасиет мұра етедi. Алма_бәліші бәлiш болып табылғаны анық, бiрақ алма болып табылмайды, бәлiштер өйткенi ағаштарда өспейдi.
Мұнда мiнез-құлықтың ортақ элементтерi жоғары деңгейлi ата-ана класы шығарылады.
25.Топтар арасындағы ақпараттық ағымдардың үлгісі.
Әр топта жұмыскерлерді үш деңгейге бөлуге болады:
Жоба талаптарының ішіндегі ең маңыздысы мерзім. Мерзімді азайту үшін жоба жұмыстарын бірнеше адамға бөлуге болады.
1 гр-к) Жоба жұмыстары толығымен бөлінеді
2 гр-к) Жұмыскерлер арасында мәліметтер алмасу болу керек
3 гр-к) Жұмыскерлер арасында күрделі байланыстар бар
Әр деңгейде ақпаратты өңдеу уақыты:
Tʹ=nt0+n(n-1)t1/2
t0- ақпаратты енгізу уақыты
t1- топтарды бір-бірімен байланыстыру уақыты
n- әр деңгейдегі жұмысқа қатысатын топтар саны
Ақпаратты бір деңгейде және деңгейлер арасында алмасу уақыты:
Tʹʹ=n(n-1)(t2+t3)/2
t2-ақпаратты жіберу уақыты
t3-ақпаратты қайта енгізу уақыты
Ақпаратты келесі деңгейге жіберу үшін дайындау уақыты:
T= Tʹ+ Tʹʹ
Екі деңгейлер арасында ақпаратты жіберу уақыты:
Тб=T1ʹ+T1-2ʹ ʹ + T2ʹ+ T2-3ʹ ʹ, Tа=Тб
Та=T3ʹ+T3-2ʹ ʹ + T2ʹ+ T2-1ʹ ʹ, Tа≠Тб
Tʹ- өзгермейді Tʹʹ-өзгермейді немесе азаяды
26.JAD методологиясы: тағайындауы, негiзгi ұғымдары, артықшылықтары.
Join Application Development (JAD)-сөзі бірігіп программалау дегенді білдіреді.
JAD диаграммасы IT мамандары қолданушыларымен артығырақ қатынасуға көмектесетін басқару процесі.
1. Демеуші-тапсырыс беретін және ресурстарды бөлетін адам.
2.Жобаның көшбасшысы (Project Manager) –жоба басқарушысы.
3.Хатшы-кездесу кезінде айтылғанның бәрін жазып, басқа мүшелеріне жібереді.
4.Хронометрит-кездесу кезінде уақыты бақылайтын адам.
5.Клиент-жасалынатын АЖ-мен жұмыс істейтін адам.
JAD-қолданғанда жиі болатын қателіктер:
JAD артықшылықтары:
27.JAD-топ кұрамындағы рөлдері: анықтамалар, қысқаша сипаттамалар.
Join Application Development (JAD)-сөзі бірігіп программалау дегенді білдіреді.
1. Демеуші-тапсырыс беретін және ресурстарды бөлетін адам.
2.Жобаның көшбасшысы (Project Manager) –жоба басқарушысы.
3.Хатшы-кездесу кезінде айтылғанның бәрін жазып, басқа мүшелеріне жібереді.
4.Хронометрит-кездесу кезінде уақыты бақылайтын адам.
5.Клиент-жасалынатын АЖ-мен жұмыс істейтін адам.
Демеушінің міндеттері:
Жоба көшбасшысы міндеттері:
Хатшы міндеттері:
Хронометриттің міндеттері:
Клиенттің міндеттері
JAD топтың барлық мүшелерінің міндеттері: жиналыстарға қатысу, белсенді тыңдау, жиналыстарға белсенді қатысу, басқа мүшелерге көмектесу.
28.JADтың жобасының жарғысы: тағайындауы, сипаттамасы.
Проект демеушісі мен проект көшбасшысы JAD топтың проблемасы, талаптары, ортақ мақсаты мен міндеттерін анықтау үшін кездеседі. Бұл проект шеңберіне ненің кіретінін ненін кірмейтінін анықтау. Демеуші мен көшбасшы керекті ресурстарды бағалап және бастапқы негізгі графикті құру керек. Және көшбасшы мен демеуші міндеттеріне JAD тобының мүшесін анықтау кіреді.
JAD проекттінің жарғысы
JAD Project Definition (JAD проектінің сипаттамасы)
In Focus (In Scope) (Фокус іші) Out of Focus (Out of Scope) (Фокус сырты)
JAD Objectives (JAD обьектілері)
JAD Project Sponsor (JAD проектінің демеушісі) JAD Project Leader(JAD проектінің көшбасшысы )
Estimate & Allocate Resources Required Estimate Timeline ( Ресурстарды бағалау мен таңдап алу және уақытты бағалау )
JAD Team Members (JAD топтың мүшелері )
1. Демеуші-тапсырыс беретін және ресурстарды бөлетін адам.
2.Жобаның көшбасшысы (Project Manager) –жоба басқарушысы.
3.Хатшы-кездесу кезінде айтылғанның бәрін жазып, басқа мүшелеріне жібереді.
4.Хронометрит-кездесу кезінде уақыты бақылайтын адам.
5.Клиент-жасалынатын АЖ-мен жұмыс істейтін адам.
Join Application Development (JAD)-сөзі бірігіп программалау дегенді білдіреді.
JAD диаграммасы IT мамандары қолданушыларымен артығырақ қатынасуға көмектесетін басқару процесі.
29.Топтық шешiмдердi қабылдау әдiстерi: анықтамасы, ерекшеліктері.
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Шешім талаптары:
Топтық шешім қабылдау әдістері:
Рөлдер:
Басқару (РМ), Жобалаушы (аналитик), Кеңесші(эксперт), Программалушы, Администратор
Талаптарды қою:
1)Моделдеу, 2)Іске асыру, 3)Тексеру, 4)Өндіріске кіргізу , 5)Істен шығару
Шешім қабылдау жолдары:
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
Артықшылықтары:
Кемшіліктері:
30.Техникалық-экономикалық негiздеуi: анықтамасы, тағайындауы.
Техникалық-экономикалық негіздеу(Технико-экономическое обоснование) — автоматтандырылған жүйені құру мен дамытудың техникалық- экономикалық мақсатқа пайдалылығы мен өндірістік-шаруашылық кажеттілігін негіздеуді қамтитын құжат. Техникалық-экономикалық негіздеу құжатында қандай да бір проектінің шығындар мен нәтижелер талдауы болады. Техникалық-экономикалық негіздеу инвесторларға ұсынылған жобаға ақша салу, салмау керектігін анықтауға мүмкін береді.
Бизнес планнан айырмашылығы:
Техникалық-экономикалық негіздеу бизнес планға ұқсағанымен оның біршама айырмашылығы бар. Айырмашылығы бизнес план тапсырмалар сипаттамасы мен ұйым мақсаттарын, қысқаша айтқанда ұйымның болуының негіздеуін көрсететін болса, техникалық-экономикалық негіздеу проектінің негіздеуін көрсетеді
Техникалық-экономикалық негiздеуiнің жоспары:
1.Технологиялық үдерiс,
2.Өндiрiстiк инфрақұрылымға талаптар,
3.Негiзгi жабдық, құрал-сайман және жабдық,
4.Қызыметшi және еңбек шығындары,
5.Құрама өнiмнiң өзiндiк күнi,
6.Жобаның жүзеге асыруының мерзiмдерi,
7.Экономикалық нәтижелiлiксiн,
8.Экологиялық әсерлер.
31.Brain storm шешiмдердi қабылдау әдiсінің сипаттамасы.
Топ жиналып мәселеге байланысты әр түрлі идеяларды береді. Идеялар саны үлкен топтарды 100-150-ге жетуі мүмкін.
2 кезеңде берілген идеялар арасынан тек қана жақсылары таңдалады.Бірнеше итерациядан кейін 1 немесе 2 жақсы идея қалу керек. Мәселенің шешімі сол идеямен істелінеді.
Шешім қабылдау жолдары:
1.Қанағаттандыратын (жарай салады)
2.Максималды (ең күшті)
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
1.Керекті ресурстар
2.Мекемеге әсері
3.Қабылдаушыға керекті уақыт (уақыт қысымы)
Артықшылықтары:
Кемшіліктері:
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Шешім талаптары:
32.Дельфи шешiмдердi қабылдау әдiсінің сипаттамасы.
Ақылдасу әдісінің бір түрі дельфи шешiмдердi қабылдау әдiсі болып табылады. Топтың әр мүшесі мәселеге байланысты анкетированиядан өтеді. Содан кейін анкеталары бәрі бір жерге жиналып талданады. Талдаудан кейін келесі анкетирования жасалады. Осы кезеңдер шешім табылғанша қайталанады.
Бұл әдісті жасау барысында топтағы сарапшылар арасында жұмыс кезінде болатын қайшылықты болдырмау қарастырылған. Дельфи әдісі пікір талас кезінде болатын қорқыныштың, конфликтілік жағдайдың, дикомфорттық жағдайлардың болмауына мүмкінді береді.
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Шешім талаптары:
Шешім қабылдау жолдары:
1.Қанағаттандыратын (жарай салады)
2.Максималды (ең күшті)
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
1.Керекті ресурстар
2.Мекемеге әсері
3.Қабылдаушыға керекті уақыт (уақыт қысымы)
Артықшылықтары:
Кемшіліктері:
33.Аналогиялар шешiмдердi қабылдау әдiсінің сипаттамасы.
Аналогияны қолдану әдістері творчествалық ойлаудың психологиялық активизациялау әдістеріне жатады. Аналогия өз кезегінде творчествалық мүмкіндіктерге жағдай жасайтын қауымдастықтың жақсы қоздырушы болып табылады. Аналогияның көптеген мысалдары белгілі, олар:
Шешім қабылдау жолдары:
1.Қанағаттандыратын (жарай салады)
2.Максималды (ең күшті)
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
1.Керекті ресурстар
2.Мекемеге әсері
3.Қабылдаушыға керекті уақыт (уақыт қысымы)
34.«635» шешiмдердi қабылдау әдiсінің сипаттамасы.
Бес минут ішінде алты адам үш идеядан тастайды. Сосын алты адамның өз ойлары жазылған парақтар сағат тілі бойынша беріліп отырады. Келесі бес минутта әрбір қатысушы өзінің көршісі ұсынған барлық идеялармен танысып шығу қажет. Осылай әрбір қатысушы ұсынылған барлық идеялармен танысып шыққанша қайталай береді. Жарты сағаттан соң он сегіз идеялардың барлығы қаралып шығады. Сосын ең жақсы идея таңдау үшін талқылау жүргізіледі.
Шешім қабылдау жолдары:
1.Қанағаттандыратын (жарай салады)
2.Максималды (ең күшті)
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
1.Керекті ресурстар
2.Мекемеге әсері
3.Қабылдаушыға керекті уақыт (уақыт қысымы)
Артықшылықтары:
Кемшіліктері:
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Шешім талаптары:
35.Номиналды топ шешiмдердi қабылдау әдiсінің сипаттамасы.
Номиналды топ шешiмдердi қабылдау әдiсінің бірі болып табылады. Ол топта ақылдасу түрінде өткізіледі. Процесі этап бойынша болады , ал мақсаты мәселені таңдау және шешу. Бұл әдіс тез топтық шешім қабылдау үшін қолданылады. Номиналды топ әдісі әрбір қатысушының жеке пікірін айқындап, салыстырып және бұған бір уақытта топтық таңдалған үйлесімді шешімді табуға мүмкіндік береді.
Шешім қабылдау жолдары:
1.Қанағаттандыратын (жарай салады)
2.Максималды (ең күшті)
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
1.Керекті ресурстар
2.Мекемеге әсері
3.Қабылдаушыға керекті уақыт (уақыт қысымы)
Артықшылықтары:
Кемшіліктері:
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Шешім талаптары:
36.Кеме кеңесі шешiмдердi қабылдау әдiсінің сипаттамасы.
Өз ойларын айту иерархия түрінде жүреді. Ең бірінші өз идеясын юнга айтады, ал ең сонғы болып капитан айтады. Кемшілігі: өз идеянды айтып болғаннан кейн жаңа идея айтуға болмайды. Себебі альтернатива топтың ішіндегі иерархияға байланысты ретімен қарастырылады.
Шешім қабылдау жолдары:
1.Қанағаттандыратын (жарай салады)
2.Максималды (ең күшті)
Шешім тиімділігін қалай анықтауға болады:
1.Керекті ресурстар
2.Мекемеге әсері
3.Қабылдаушыға керекті уақыт (уақыт қысымы)
Артықшылықтары:
Кемшіліктері:
Топтың шешім қабылдау кезеңдері:
Шешім талаптары:
37.Техникалық-экономикалық негiздеуiнің жоспары.
Техникалық-экономикалық негіздеу(Технико-экономическое обоснование) — автоматтандырылған жүйені құру мен дамытудың техникалық- экономикалық мақсатқа пайдалылығы мен өндірістік-шаруашылық кажеттілігін негіздеуді қамтитын құжат. Техникалық-экономикалық негіздеу құжатында қандай да бір проектінің шығындар мен нәтижелер талдауы болады. Техникалық-экономикалық негіздеу инвесторларға ұсынылған жобаға ақша салу, салмау керектігін анықтауға мүмкін береді.
Бизнес планнан айырмашылығы:
Техникалық-экономикалық негіздеу бизнес планға ұқсағанымен оның біршама айырмашылығы бар. Айырмашылығы бизнес план тапсырмалар сипаттамасы мен ұйым мақсаттарын, қысқаша айтқанда ұйымның болуының негіздеуін көрсететін болса, техникалық-экономикалық негіздеу проектінің негіздеуін көрсетеді
Техникалық-экономикалық негiздеуiнің жоспары:
1.Технологиялық үдерiс,
2.Өндiрiстiк инфрақұрылымға талаптар,
3.Негiзгi жабдық, құрал-сайман және жабдық,
4.Қызыметшi және еңбек шығындары,
5.Құрама өнiмнiң өзiндiк күнi,
6.Жобаның жүзеге асыруының мерзiмдерi,
7.Экономикалық нәтижелiлiксiн,
8.Экологиялық әсерлер.
38.АЖ өмірлік циклі каскадты үлгiсiнің мысалы.
Программа жасаудың каскадты моделі:
39.Аралық бақылауы бар АЖ өмірлік циклі кезеңдi үлгiсiнің мысалы.
40.АЖ өмірлік циклі спиралды үлгiсiнің мысалы.
41.IDEF0 әдiстемелiгін қолдану мысалы.
42.IDEF3 әдiстемелiгін қолдану мысалы.
43.DFD әдiстемелiгін қолдану мысалы.
44.MSF әдiстемелiгін қолдану мысалы.
45.Класстар диаграммасының мысалы.
47.ER диаграммасының үлгiсі.
50.Brain storm шешiмдердi қабылдау әдiсінің мысалы
Бізге тез арада ыстық суы бар стакандағы суды суыту керек. Не истеміз? 10 шешім табуымыз керек.
Мәселе қойылымы: стакан, ыстық су және сіз ас үйдесіз. Одан басқа ешнарсе жоқ.
Физикалық эффектыны қолданамыз: жылу ыстық денеден суық денеге беріледі.
Шешімі:
51.Дельфи шешiмдердi қабылдау әдiсінің мысалы.
Шұжық өнімінің сапасын бағалау керек. 10 балдық жүйе бойынша бағалау жүргізіледі. Дауыс берудің нәтижесі келесідей:
|
экперт номері |
өзіндік бағалау |
баға |
түсініктеме |
|
1 |
4 |
8 |
Дәмді! |
|
2 |
10 |
3 |
Соя иісі шығады |
|
3 |
7 |
5 |
Майы көп |
|
4 |
8 |
9 |
Жақсы шұжық! Үнемі аламын |
|
5 |
6 |
7 |
Орташа |
|
6 |
4 |
8 |
Жаман емес, дәмді шұжық |
Сандық мінездеме:
[3+1,5;9-1,5]=[4,5;7,5]
Осыдан кейн дауыс берудің екінші кезеңі өткізіледі (барлық эксперттер нәтіжемен танысты), кейбір экперттар өз ойларын өзгертті.
|
экперт номері |
өзіндік бағалау |
баға |
түсініктеме |
|
1 |
4 |
8 |
Дәмді! |
|
2 |
10 |
8 |
Соя иісі шықпайды екен |
|
3 |
7 |
7 |
Майы көп болғаны жаксы екен |
|
4 |
3 |
7 |
Коп жеп қойдым |
|
5 |
6 |
7 |
Орташа |
|
6 |
4 |
8 |
Жаман емес, дәмді шұжық |
Сандық мінездеме:
[7+0,25;8-0,25]=[7,25;7,75]
Сенімділік интервалы айтарлықтай азайды. Сондықтан дауыс беруді тоқтатуға болады.
53.Аналогиялар шешiмдердi қабылдау әдiсінің мысалы.
Бір кездерде аналогиялық ой тұжырымдар бойынша Марста өмір бар деген ұғым пайда болды. Бұл тұжырым Жер мен Марс атмосфералық жағынан, үлкендігі бойынша және екі планета да суытылған болғандығымен ұқсас болғандықтан пайда болды.
Аналогиялар шешiмдердi қабылдау әдiсі туралы қысқаша түсінік: Аналогияны қолдану әдістері творчествалық ойлаудың психологиялық активизациялау әдістеріне жатады. Аналогия өз кезегінде творчествалық мүмкіндіктерге жағдай жасайтын қауымдастықтың жақсы қоздырушы болып табылады
54.Номиналды топ шешiмдердi қабылдау әдiсінің мысалы.
(Nominal group technique-NGT) номиналды топтардың әдiсi. Топтасып шешiм қабылдауларды әдiсі, нақтылы шеңбер ішінде талқыланады. Топтың барлық мүшелерi қатысады, бiрақ бiр-бiрiмен тәуелсiз жұмыс iстейдi. Топтың мүшелерi бiр бөлмеде жиналады және оларға мәселелердi суреттейдi. Топтың әрбiр мүшесi талқылаулар алдында басқалардан тәуелсiз үндемеу күйінде болған мәселе шешiмi жөнiндедi толық өз идеяларын жазады. Сонан соң топтың әрбiр мүшесi кезекпендi топқа бiр-бiрден өз идеяларын ұсынады. Болғанша, бұл болады елестетпей және (әдетте плакат немесе тақтайда) барлық идеяларды жазып алмайды. Бұл барлық идеяларды жазып алмайынша (әдетте плакат немесе тақтада) тоқтатылмайды. Топ осыдан кейiн идеялардың талқылауына кiрiседi, содан соң топтың әрбiр мүшесi үн қатпастан және тәуелсiз басқа барлық көрсетiлген идеяларды классификациялайды. Соңында ең үлкен балл саны жинаған идея таңдалады.
56.Техникалық-экономикалық негiздеуiнің мысалы.
Техникалық-экономикалық негiз, жаңа технологияның , жабдықтың, процесстiң бiрiн таңдау қажеттiлiгiн дәлелдеуге керек болатынын өндейдi.
Техникалық-экономикалық негiз,жаңғырту, қалпына келтiру, құрылыс объекті және тиiмдi экономикалық таңдауы бойынша барлық мүмкiн бағыттарды анықтау мақсатымен орындалады. Техникалық-экономикалық.
Орындаулардан кейiн тапсырма берушi көрiп түсiнедi:
Кезеңдері:
55.Кеме кеңесі шешiмдердi қабылдау әдiсінің мысалы.
Өз ойларын айту иерархия түрінде жүреді. Ең бірінші өз идеясын юнга айтады, ал ең сонғы болып капитан айтады. Кемшілігі: өз идеянды айтып болғаннан кейн жаңа идея айтуға болмайды. Себебі альтернатива топтың ішіндегі иерархияға байланысты ретімен қарастырылады.
46.Түптұлғалау мысалы.
Ж- процеске жауап береді
О- процесті орындайды