Если у вас возникли сложности с курсовой, контрольной, дипломной, рефератом, отчетом по практике, научно-исследовательской и любой другой работой - мы готовы помочь.
Предоплата всего
Подписываем
Temat: Profilowanie psychologiczne sprawców zabójstw.
Yuriy Kondratskiy
SSP III
nr ind. 165099
Profilowanie psychologiczne
W przypadkach poważnych zdarzeń kryminalnych wobec, których tradycyjne metody typowania sprawców [kierunkowej motywacji, obiektywnej możliwości] okazują się zawodne. Wielokrotni zabójcy, gwałciciele czy podpalacze mogą popełniać te zbrodnie przez dłuższy czas bezkarnie. Ich niejasna i trudna do zrozumienia motywacja działania, premedytacja w planowaniu, przygotowaniu i realizacji czynów oraz przebiegłość utrudniająca policji wykrycie i zatrzymanie, powodowały niejednokrotnie, że śledztwo stawało w martwym punkcie. Jednocześnie coraz więcej danych o zachowaniach przestępczych wskazywało, że pomiędzy popełnionym czynem, a cechami osobowości sprawcy istnieje dający się opisać, a często też językiem psychologii wyjaśnić wyraźny związek. Związek ten staje się łatwiejszy do ustalenia w przypadku wykorzystania do badań wiedzy nie tylko psychologicznej, lecz także kryminalistycznej, kryminologicznej, psychiatrycznej i medyczno - sądowej. W rezultacie powstała nowa, interdyscyplinarna dziedzina wiedzy zajmująca się "profilowaniem psychologicznym".
Profilowanie w rozumieniu nadanym przez psychologię śledczą oznacza więc wypracowanie uzasadnionej stanem nauki poglądu o najważniejszych cechach osobowości i przymiotach fizycznych nieznanego sprawcy przestępstwa, pozwalających na zrozumienie motywów jego dotychczasowego postępowania i przewidywanych zachowań w przyszłości. Specjaliści z zakresu profilowania wychodzą z założenia, że w działaniu przestępczym każdy człowiek przejawia swoje indywidualne cechy. Przejawiają się one w śladach pozostawianych na miejscu czynu, ale przede wszystkim w sposobie i skutkach postępowania. Innymi słowy, na podstawie sposobu działania i pozostawionych śladów można wnioskować o i indywidualnych właściwościach psychoficznych sprawcy, w tym zwłaszcza o jego osobowości i procesach motywacyjnych.
"Profilowanie to dochodzenie do krótkiej, dynamicznej, charakterystyki zwięźle ujmującej najważniejsze cechy nieznanego sprawcy i przejawy jego zachowań."
Profilowanie psychologiczne nieznanych sprawców, jako narzędzie pracy śledczej zostało naukowo opracowane w II połowie XX w. w Stanach Zjednoczonych.
Pierwsza charakterystyka, którą można określić jako profil nieznanego sprawcy to portret zabójcy powszechnie znanego jako „Kuba Rozpruwacz" (1888).
Pierwsze profilowanie nieznanego przestępcy zamówione przez organy ścigania to sprawa „Szalonego Bombowca", gdzie ekspertem profilującym był psychiatra dr James Brussel, wydał on następującą opinię: "Szukajcie mocno zbudowanego mężczyzny w średnim wieku, katolika, cudzoziemca, mieszkającego z bratem lub siostrą, a gdy go znajdziecie, może nosić garnitur zapięty na guziki."
W 1978 roku Wydział Badań nad Zachowaniem FBI wprowadził Program Profilowania Psychologicznego, program ten okazał się bardzo efektywnym narzędziem zwłaszcza w typowaniu sprawców przestępstw na tle seksualnym.
KROKI W PROFILOWANIU
W modelu profilowania powszechnie akceptuje się czteroetapowy system dochodzenia do oczekiwanego wyniku: pozyskiwanie danych, opisanie przestępstwa poprzez jego klasyfikację, rekonstrukcję czynu i opracowanie profilu.
Keppel & Walter (1999) określili następujące kroki w profilowaniu:
Według Roberta Resslera, etapy jakie musi przejść osoba wykonującą profil to:
Najbardziej rozpowszechnionym schematem profilowania jest wprowadzony
przez FBI czteroetapowy proces:
Podsumowując: bez względu na metodologię jaką wybierzemy, nie unikniemy pewnych faz postępowania.
Podobnie istotna rola przypada analizie ofiary. Odpowiedź na pytanie, kim jest ofiara, czy sprawca wybrał ja przypadkowo, a jeżeli nie, to jakimi kryteriami się kierował należy do najistotniejszych zadań profilowania. Kolejna kwestia dotyczy związków badanego zdarzenia lub serii zdarzeń z innymi. Ustalenie, jak przebiega ewolucja dotychczasowego postępowania sprawcy, może ułatwić prognozowanie jego zachowań w przyszłości. Miejsca dokonanych czynów ustalone chronologicznie pozwalają na ustalenie miejsca jego zamieszkiwania. Inne jeszcze dane pozwalają na wnioskowanie o płci nieznanego sprawcy, jego wieku, wzroście, przekonaniach religijnych, wykształceniu czy wykonywanym zawodzie, a także sytuacji rodzinnej, przyzwyczajeniach czy innych właściwościach. Wiedza ta przekazywana jest policjantom prowadzącym sprawę, których zadanie polega na znalezieniu człowieka odpowiadającego w maksymalnym stopniu cechom sprawcy. Z zasady zadanie to kończy się wcześniej albo później sukcesem.
Spośród zabójców można wyodrębnić około pięciu podgrup sprawców, które można wyodrębnić ze względu na motyw i są nimi zabójcy dokonujący przestępstwa z powodów: emocjonalnych (tu najwięcej tzw. morderstw w afekcie), seksualnych, patologicznych (lub) urojeniowych — akt jako wynik rozwiniętej psychozy), ekonomiczno-rabunkowych, z zemsty.
Każde z zabójstw, które zostały popełnione z danych powodów wygląda inaczej, ma inną strukturę dynamiczną, inne jest kryterium doboru ofiary i inny jest modus operandi.
Jak można już zauważyć, dysponując wszystkimi przedstawionymi modelami teoretycznymi i zestawami cech poszczególnych typów przestępców możemy przystąpić do końcowego etapu jakim jest nakreślenie profilu. Jak pisałem, profil jest zawsze indywidualny, gdyż mimo pewnych ogólnych wzorców, nie ma nigdy dwóch dokładnie takich samych przestępstw, ani dwóch takich samych przestępców. Aby móc wnioskować o wszelkich indywidualnych cechach zarówno sprawców jak i samych przestępstw należy zanalizować wszystkie detale dotyczące dwóch wspomnianych aspektów. Każde przestępstwo ma indywidualne „znaki szczególne", które wpasowują się w ogólne psychologiczne prawo mówiące, że każda aktywność człowieka zawiera ślady niepowtarzalnej osobowości jej wykonawcy.
Wśród potencjalnie nieskończonej listy poszczególnych aspektów czynu i czynności jakie wchodzą w skład modus operandi można zaproponować wybrane takie jak:
"ZNAKI SZCZEGÓLNE"
Szczególne czynności po dokonaniu zabójstwa:
Zainteresowanie postępami śledztwa,
Obserwowanie odkrycia ciała,
Odwiedzanie miejsc zabójstwa,
Próby uczestnictwa w śledztwie.
Personalizacja sprawcy:
Zespół takich zachowań sprawcy podczas zdarzenia, które nie mają bezpośredniego związku z zabójstwem i motywacją jego popełnienia, wykraczające poza czynności związane z dokonaniem zabójstwa. — zabójstwa z elementami rytualizmu, którego forma przedstawia indywidualne właściwości zabójcy.
Personalizacja ofiary:
Zespół zachowań sprawcy polegający na dążeniu do nadawania ofierze cech, których ona nie posiada. — częste w zabójstwach seksualnych, polega na nadaniu ofierze cech osoby, która występowała we wcześniejszych fantazjach, np. przebranie ofiary, inny makijaż etc.
Depersonalizacja ofiary:
Mechanizm polegający na dążeniu sprawcy do pozbawienia ofiary pewnych cech — podobnie — występuje w zabójstwach seksualnych, również ma na celu nadanie ofierze cech osoby, która występowała we wcześniejszych fantazjach; częsty powód okaleczeń twarzy przy zabójstwach seksualnych.
Świadectwa emocjonalnego „zadośćuczynienia":
Umycie ofiary,
Ułożenie zwłok jak do snu,
Podkładanie poduszki pod głowę,
Postawienie przy ciele napoju i jedzenia,
Złożenie rąk ofiary jak do trumny.
Takie czynności występują w przypadku gdy między ofiarą a zabójcą istnieją więzi pokrewieństwa (tzw. zabójstwa w rodzinie), lub gdy zabójca dobrze znał ofiarę o ona jego.
Powracając do naszych wybranych przykładów przestępców, można zauważyć, że i jedni, i drudzy podejmują nierzadko bardzo swoiste czynności — i tak, przestępcy seksualni nadają ofierze pewne określone cechy (jest to związane z faktem, iż zaplanowane przestępstwa seksualne, są w głównej mierze realizacją in vivo bardzo długo rozwijanych fantazji seksualnych, które nabierają konkretnego wymiaru i wielu powtarzających się szczegółów, przestępca dąży do nadania ofierze tych cech, lub przynajmniej depersonalizacji danej ofiary, kiedy okazuje się ona nie pasować do fantazji. Analiza szczegółów personalizacji i depersonalizacji daje bardzo ważne informacje o fantazjach erotycznych sprawcy). Podobnie, w przypadku zabójstw na tle emocjonalnym, które najczęściej dokonywane są w środowisku osób dobrze się znających, czynności dokonywane po zabiciu pozwalają na określenie stopnia znajomości — lub pokrewieństwa zabójcy i ofiary.
Dla przykładu przedstawię najpierw charakterystyki osób, które stają się ofiarami zabójstw popełnionych z dwóch najbardziej charakterystycznych motywów: emocjonalnego i seksualnego.
CHARAKTERYSTYKA OFIARY ZABÓJSTWA NA TLE EMOCJONALNYM:
Ofiara pod względem cech psychofizycznych jest podobna do sprawcy.
Ciało znalezione na miejscu zabójstwa.
Obrażenia rozległe, na głowie, tułowiu, brzuchu, plecach i rękach, przypadkowe.
Nie widać, aby zabójca realizował inne cele, poza samym zabójstwem.
Ofiara była w złej sytuacji społeczno-ekonomicznej.
Ofiara charakteryzowała się tendencją do inicjowania konfliktów, kłótni.
Nadużywała alkoholu, sama mogła być wcześniej karana.
Na ciele ofiary widać rany, które sugerują, że broniła się przed napastnikiem.
Ofiara nie była wiązana ani kneblowana.
Ofiara znała zabójcę, w 55% przypadków był to członek jej rodziny lub partner.
Jak widać, z powyższej charakterystyki można wysnuć wniosek dotyczący motywu popełnienia zabójstwa. Dla porównania przedstawię charakterystykę ofiary zabójcy działającego z pobudek seksualnych:
CHARAKTERYSTYKA OFIARY ZABÓJSTWA NA TLE SEKSUALNYM:
Zdecydowanie złe warunki socjalizacji w dzieciństwie i młodości. Rodzina dysfunkcjonalna, niekonsekwentne metody wychowawcze, duża ilość stresów i frustracji.
Brak akceptacji ze strony rodziców, więzi emocjonalnej.
Znaczne nasilenie kar fizycznych i psychologicznego znęcania się.
Matka pełniąca rolę osoby karzącej, stosującej przemoc psychiczną i fizyczną.
Nasilenie objawów neuropsychiatrycznych: nadpobudliwość, moczenie nocne, labilność emocjonalna o charakterze neurotycznym.
Epizody dręczenia zwierząt w dzieciństwie.
Liczne objawy dysfunkcji seksualnych: zaburzenia popędu, różnorodne parafilie, niedojrzałość psychoseksualna. Negatywne wspomnienia z pierwszych kontaktów seksualnych.
Tendencje autodestrukcyjne (próby samobójcze, samookaleczenia).
Częste, introwertyczne uciekanie w świat fantazji i wyobrażeń, z reguły o patologiczno-seksualnej treści.
Chłód emocjonalny zbliżony do subklinicznych lub klinicznych form psychopatii kalkulacyjnej.
Osobowość wykształcona głównie w oparciu o tłumienie emocji, rzutowania stanów lęku i wrogości na innych.
Zabójstwo seksualne takiego sprawcy ma zaspokoić jego głęboko sfrustrowane potrzeby: dominacji, kontroli nad kimś, zaspokojenie przez to potrzeb uznania własnej wartości, uznania.
Wysoki poziom agresji jako cechy osobowości.
Z reguły dobrze funkcjonujące procesy poznawcze.
Kiedy mamy już powyższe charakterystyki możemy przejść do sformułowania wniosków dotyczących stopnia zorganizowania sprawcy. Ta dychotomiczna typologia została zaproponowana przez specjalistów z FBI, głównie przez największą postać wśród ekspertów profilowania - Roberta Resslera. Najkrócej rzecz ujmując, chodzi o połączenie „zorganizowanego sposobu działania" z zorganizowanym typem zabójcy i na odwrót. Najczęściej możliwe jest przyporządkowanie sprawcy do którejś z kategorii na podstawie dwóch czynników: 1. motywu, 2. modus operandi.
Charakterystyki sprawcy polegające na nadaniu im określenia zorganizowany / zdezorganizowany są jedną z ostatnich czynności jakie są podejmowane przed ostatecznym sporządzeniem indywidualnego profilu nieznanego zabójcy.
PODZIAŁ SPRAWCÓW ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ ZORGANIZOWANIA ZACHOWANIA (WG. ROBERTA RESSLERA)
SPRAWCA ZORGANIZOWANY:
Mężczyzna w wieku około 35 lat, żonaty, lub związany z partnerką, ukończona szkoła średnia lub kilka lat studiów wyższych, średni poziom zamożności, posiada samochód, mógł być wcześniej karany za akty przemocy i przestępstwa seksualne.
Dobrze zbudowany, zadbany, inteligencja przeciętna, lub powyżej przeciętnej, z reguły bez zaburzeń psychotycznych.
Dostosowany społecznie, pozornie przyjaźnie nastawiony, bez problemów z nawiązywaniem kontaktów.
Przejawia wyraźne nastawienie makiawelistyczne, wykorzystuje innych, potrafi udawać emocje, jest dobrym aktorem, łatwo przystosowuje się do różnych okoliczności, jest elastyczny. Często kłamie i składa obietnice, których nie dotrzymuje.
Jest osobą „zimną emocjonalnie", potrafi być doskonale opanowany, kontroluje sytuacje, dba o porządek (w mieszkaniu, czysty samochód, dobrze dobrane ubrania).
Niski poziom lęku.
Ma wiele partnerek seksualnych, chętnie opowiada o swoich licznych „podbojach" seksualnych.
Nie znosi krytyki, bywa impulsywny, gdy zostanie urażony, nie cierpi sprzeciwu.
Nie ma poczucia winy, innych wini za swoje problemy; choć stara się robić wrażenie osoby moralnej, w rzeczywistości gardzi powszechnymi wartościami etycznymi, nie zmienia swojego zachowania pod wpływem kary.
W dzieciństwie poddawany niespójnym oddziaływaniom wychowawczym, mogły zaistnieć incydenty wykorzystywania seksualnego lub/ bicia.
Już w dzieciństwie występowały akty agresywne i sadystyczne dokonywane na zwierzętach.
Ma szczególne zainteresowania i fantazje, w których dominują wyobrażenia o charakterze sadystycznym i seksualnym, kolekcjonuje twardą pornografię. Poza tym interesuje się makabrycznymi przestępstwami, prawdopodobnie zna pewne aspekty pracy policji, fascynuje się bronią i różnymi niebezpiecznymi obiektami (np. materiały wybuchowe).
Dokładnie planuje zbrodnie, dokonuje ich z pełną premedytacją, specjalnie dobiera ofiary, może mieć zestaw przyrządów, którymi się posługuje w trakcie przestępstwa, który ma przy sobie i zabiera po morderstwie.
Kolekcjonuje „trofea" po swoich ofiarach, w tym części ciała, aby podtrzymywać wspomnienie o morderstwie może powracać na miejsce przestępstwa, interesuje się pracą policji i śledzi relacje w mediach dotyczące jego zabójstw.
Może sam kontaktować się z policją, nawet pozornie niosąc jej pomoc w sprawie.
Manipuluje ciałem ofiary, przewozi je, ukrywa, czasem rozczłonkowuje, atakuje ofiary zwabione w odpowiednie miejsce, rozmawia z ofiarą, jest w stanie patrzyć jej w oczy w trakcie zabijania.
Pozostawia po sobie bardzo mało śladów na miejscu zbrodni.
Ma często charakterystyczne dla siebie modus operandi, przebieg morderstwa może mieć cechy rytualne i analiza tego rytuału wiele mówi o innych właściwościach psychologicznych sprawcy.
SPRAWCA ZDEZORGANIZOWANY:
Mężczyzna w wieku od 16 do trzydziestu kilku lat, stanu wolnego, poziom ekonomiczny poniżej średniego, mieszka sam lub z rodzicami.
Nie pracuje, nie ma samochodu, nie odbywał służby wojskowej, zaniedbany, bez ukończonej szkoły średniej.
Z wyglądu raczej szczupły, często cierpiący na dolegliwości fizyczne wpływające na wygląd zewnętrzny.
Mógł być wcześniej aresztowany za kradzieże, żebractwo, ekshibicjonizm.
Poziom intelektualny poniżej przeciętnej lub niski.
Tendencje schizoidalne, jest odludkiem, odrzuca innych ludzi, prowadzi nocny tryb życia, nie ma przyjaciół, ludzie, którzy go znają uważają go za dziwaka.
Niezdolny do prawidłowego współżycia seksualnego, nie ma partnerki, ewidentnie uwikłany w substytuty seksu (onanizowanie się, pornografia, podglądactwo).
W domu rodzinnym był deprecjonowany, znęcano się nad nim psychicznie.
Nie planuje przestępstwa z taka dokładnością jak przestępca zorganizowany, nie jest tak pomysłowy i sprytny, napaść jest spontaniczna, popełnia zbrodnie w ataku szału, wściekłości, nie torturuje ofiary przed śmiercią. Gdy ofiara jest już martwa sprawca dokonuje czynów seksualnych przy zwłokach, ale nie ma to charakteru normalnego stosunku (onanizowanie się, umieszczanie różnych rzeczy w ciele), manipuluje ciałem po śmierci, także po śmierci dokonuje wielu zranień łącznie z zupełnym wypatroszeniem ofiary. W trakcie zajścia silnie wzburzony emocjonalnie.
Miejsce zdarzenia może być zupełnie przypadkowe, pozostawia wiele śladów, narzędzie zbrodni jest przypadkowe pozostawione na miejscu, ciało pozostawione na miejscu. Może dojść do depersonalizacji ofiary, dużo ran twarzy. Nie ukrywa zwłok.
Również zabiera coś z miejsca przestępstwa, w tym części ciała ofiary.
Po zajściu przejawia różne szczególne zachowania, np. nadużywanie alkoholu lub narkotyków, wzmożona gorliwość religijna.
Nie jest zainteresowany przebiegiem pracy policji ani rozgłosem swoich dokonań.
Może okresowo przejawiać zaburzenia psychotyczne, przede wszystkim urojeniowe i paranoiczne.
Nie jest mobilny, mieszka lub pracuje (jeśli pracuje) w pobliżu miejsca przestępstwa. W domu ma różnego rodzaju skrytki.
Pozostawia wiele śladów na miejscu zbrodni, nie widać w nim planowania i starań o zatarcie śladów swej obecności.
Jak można już zauważyć, dysponując wszystkimi przedstawionymi modelami teoretycznymi i zestawami cech poszczególnych typów przestępców możemy przystąpić do końcowego etapu jakim jest nakreślenie profilu. Jak pisałem, profil jest zawsze indywidualny, gdyż mimo pewnych ogólnych wzorców, nie ma nigdy dwóch dokładnie takich samych przestępstw, ani dwóch takich samych przestępców. Aby móc wnioskować o wszelkich indywidualnych cechach zarówno sprawców jak i samych przestępstw należy zanalizować wszystkie detale dotyczące dwóch wspomnianych aspektów. Każde przestępstwo ma indywidualne „znaki szczególne", które wpasowują się w ogólne psychologiczne prawo mówiące, że każda aktywność człowieka zawiera ślady niepowtarzalnej osobowości jej wykonawcy.
W ogólny, sposób modus operandi jest to zachowanie niezbędne do przeprowadzenia i zakończenia przestępstwa. Douglas i Olshaker określają M.O jako to: "co przestępca musi robić aby zrealizować przestępstwo."
1.zapewniają powodzenie przestępstwa;
2. sugerują identyczność.
3. pozwalają uciec.
Na przykład, kiedy przestępca przyzwyczaja się kneblować ofiarę taśmą klejącą, to jest M.O. Dlatego że przestępca uświadomił sobie, że ofiara krzyczy po pomoc, a on może zostać przez to złapany. Nie można łączyć przypadków opierając się tylko na M.O. Dlatego że M.O jest dynamiczne i zawsze zmienne z nabieranym doświadczeniem.
RYTUAŁU - Rytuał jest zachowaniem, które przewyższa środki niezbędne aby popełniać przestępstwo. Czasem nazywany jest podtypem podpisu: tzw. "rytualny podpis." Jest to istotnie niezwykłe zachowanie. Może wynikać z psychosexualnego zapotrzebowania przestępcy, i może być krytyczny dla wypełnienia ich uczuciowych zapotrzebowań. Rytuał także może być tworzony w fantazji i może być stały albo może się zmieniać.
PODPISU - W ogólnym opisie, podpis jest kombinacją zachowania;. Douglas i Olshaker określają to jako "coś co przestępca musi robić aby wyrazić siebie emocjonalnie. To zachowanie nie jest wymagane aby pomyślnie zrealizować przestępstwo."
Podpis może być wywnioskowany z obydwu: M.O. i rytuału. Podpis nie jest tym samym co niezwykłe zachowanie. Rytualny podpis może zawierać większa ilość podobnych, niezwykłych, niekoniecznych zachowań.
Główne różnice pomiędzy M.O. a podpisem:
M.O. = powodzenie przestępstwa
Podpis = potrzeby i wzorce przestępcy
Rdzeń podpisu nigdy nie będzie się zmieniać (Keppel 2005 ), chociaż działania mogą się z czasem wzmacniać(na przykład, profil "ofiary idealnej" może obejmować coraz większą grupę ).
SERYJNI MORDERCY
Metod profilowania seryjnych morderców jest wiele, sposobie działania, wyborze ofiary, miejscu działania itd. Jedno co ich łączy to odwoływanie się do doświadczenia i posługiwanie statystyką. Podczas próby stworzenia portretu psychologicznego seryjnego mordercy jednym z ważnych etapów jest analiza wybieranych przez niego ofiar. Dla seryjnego mordercy bardzo ważne jest znalezienie odpowiedniej "zdobyczy". Klucz, jakim się posługuję bywa oczywiście różny. Jednak okazuje się, że w wielu przypadkach "idealna ofiara" to młoda, długowłosa blondynka o niebieskich oczach. Nie tylko wygląd ofiary musi się zgadzać z fantazjami mordercy - także jej sposób poruszania, to co i jak mówi itp.
Holmes & Holmes (2002) przeprowadzili badania nad typem ofiar seryjnych morderców:
Seryjny morderca poluje przeważnie tam, gdzie istnieje wysokie prawdopodobieñstwo spotkania ofiary zgodnej ze wzorcem. Musi więc znać przestrzeń w której się porusza, zachowania tamtejszych ludzi i lokalny folklor. Musi umieć zastawić pułapkę na ofiarę.
Np. Ted Bundy zabijający młode kobiety wyglądające na studentki, wybiera się na teren polowania i często podaję się za studenta.
Przestępca raczej nie atakuje obok swojego miejsca zamieszkania. Pozwala to na podkreślenie tzw. strefy buforowej, która najprawdopodobniej skupia się około 3-8 mil od domu poszukiwanego.
Ważne jest też określenie położenia miejsca w którym ofiara jest przetrzymywana, jeżeli sprawca nie zabija jej na miejscu ataku. Ostatnia ważna lokalizacja, to miejsce pozbycia się ciała ofiary.
Jedną z bardziej znanych metod profilowania seryjnych morderców jest typowanie Holmesa. Opiera się ono na znalezieniu przyczyn dla których zabija. Przez to docieramy do osobowości przestępcy, stopnia jego rozwoju, itd.
Motywacji innych przestępstw dokonywanych seryjnie [bądź na szkodę wielu ofiar] należy dopatrywać się w zawiedzionych ambicjach, niepowodzeniu życiowym, poczuciu krzywdy i odrzucenia, chęci zademonstrowania mocy i panowania nad życiem i mieniem innych ludzi.
Czasem podłożem takich zachowań jest choroba psychiczna, innym razem zaburzenia osobowości. W każdym jednak przypadku wykryciu sprawcy i jego ujęciu służą swoją wiedzą specjaliści wysokiej klasy. Bez ich wsparcia wielu groźnych zbrodniarzy działałoby bezkarnie nadal.
Jak można wywnioskować z całej powyższej części tekstu profilowanie jest czynnością, w której największa rolę pełni bardzo szeroka wiedza eksperta, który powinien doskonale operować pojęciami i modelami teoretycznymi z dziedzin takich jak psychopatologia, psychologia osobowości i różnic indywidualnych, psychiatria, seksuologia i seksiatria, kryminalistyka i kryminologia. Profilowanie jest bardziej złożone niż tylko wpasowanie sprawcy w daną grupę, ponieważ najważniejsze jest podanie indywidualnych właściwości i wskazówek dla policji prowadzącej konkretne śledztwo — wszystkie podgrupy opisów są tylko podstawowymi matrycami, na których nadbudowuje się szczegółowe cechy sprawcy.
Należy zadać jeszcze jedno istotne pytanie: czy profilowanie jest użyteczne?
Źródła podają, że zdecydowanie najwięcej zabójstw (około 70%) popełnia się z powodów emocjonalnych a sprawców takich przestępstw jest stosunkowo łatwo schwytać bez pomocy eksperta profilującego. Nie jest to jednak takie oczywiste z wielu przyczyn. Po pierwsze, znaczna ilość przestępców zorganizowanych działających z pobudek seksualnych przejawia tendencje do useryjniania się (podstawowym powodem jest fakt, iż przestępcy ci cierpią na różnorodne parafilie, w tym takie jak skrajne postacie sadyzmu włącznie z tzw. lustmord - zabójstwem z lubieżności. Ponieważ popęd seksualny takich sprawców nie może być zaspokojony bez udziału ofiary, popełniają oni przestępstwa seksualne ilekroć wzmaga się napięcie seksualne, często przez to stając się zabójcami seryjnymi), co powoduje, że ilość ofiar tych sprawców jest znacznie większa niż ilość samych sprawców. Poza tym, w przypadku zabójców zorganizowanych są takie przypadki, gdzie sprawca w zasadzie nie zostawia żadnych śladów kryminalistycznych i wówczas profil psychologiczny jest jedynym źródłem wiedzy o tymże sprawcy i dopiero on może ukierunkować całe śledztwo. Wracając jeszcze do zabójstw seryjnych — należy pamiętać, że są to często przestępstwa najbardziej makabryczne i społeczeństwo domaga się najsilniej schwytania sprawcy tych zabójstw, wówczas dobrze sporządzony profil może być głównym czynnikiem postępów w śledztwie i później biegły psycholog profilujący jest bardzo cennym źródłem informacji o sprawcy w trakcie procesu sądowego, już po schwytaniu zabójcy.
Na koniec trzeba jeszcze wspomnieć o tym, że ekspert profilujący musi być osobą gotową do spędzania niewiarygodnie dużo czasu nad wszelkimi źródłami wiedzy o zabójcach, zabójstwach, głębokich zaburzeniach seksualnych.
LIRTERATURA:
Krukow P., Psychologia i neuropsychologia sądowa, referat wygłoszony 13 maja 2004r. w trakcie II serii uniwersyteckich wykładów otwartych organizowanych przez Koło Naukowe Psychologów przy Instytucie Psychologii UMCS w Lublinie, www.racjonalista.pl/kk.php/s,3479.
Ambrozik W., Zieliński F. (red.) (2003) Młodociani mordercy. Studia nad agresją i zbrodnią. Wyd. PTPN, Poznań.
Czerwiński A., Gradoń K. (2001) Seryjni mordercy. Wyd. Muza SA, Warszawa.
Gierowski J. K., Jaśkiewicz-Obydzińska T. (red.) (2002) Zabójcy i ich ofiary. Psychologiczne podstawy profilowania nieznanych sprawców zabójstw. Wyd. Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków.
Sitarczyk M. (2004) Nieletni sprawcy zabójstw. Sylwetki psychologiczne. Wyd. UMCS, Lublin.
Wolska A. (2001) Model czynników popełnienia zabójstwa. (Rozprawy i Studia T. 374) Wyd. Naukowe US, Szczecin.