~аза~ тілін зерттеген ~алымдарrdquo; та~ырыбына ~~гіме ~~ру
Работа добавлена на сайт samzan.net:
1. "Қазақ тілін зерттеген ғалымдар” тақырыбына әңгіме құру.
2. Сауранбаев Нығымет Тінәліұдлы туралы әңгіме құру.
3. Берліген мәтінді пайдалана отырып, сөйлемдерді аяқта.
1. Василий Васильевич Радлов (1837-1918) - әйгілі, түрколог, Шығысты зерттеуші ғалым. Василий Владимирович Бортольд (1869-1930) – академик, шығыстану ғылымының аса көрнекті өкілі, әйгілі тарихшы. Нығмен Тінәліұлы Сауранбаев (1910-1958) - қазақ тіл білімінің негізін салушылардың бірі, түрколог, филология ғылымның докторы, профессор. Ғұбайдола Айдаров (1921ж. туған) – ғалым, филология ғылымның докторы.
2. Н.Т. Сауранбаев – қазақ тіл білімінің негізін салушылардың бірі, түрколог, филология ғылымның докторы, профессор. 1932 жылдан бастап ол жоғары оқу орындарында сабақ берді, оқулықтар жазды, студенттер мен аспиранттардың ғылыми-зерттеу жұмыстарына жетекшілік етті. Ол "Қазақ әдеби тілінің дамуындағы Абайдың рөлі”, "Қазақ тілінің жасалуы туралы”, "Қазіргі қазақтіліндегі диалектілер”, "Қазақ әдеби тілінің тарихын зерттеу туралы” еңбектер жазды. Оның мәдениет, тарих пен әдебиетке байланысты мақалалары бары.
3. 1)В.В. Бартольд – Шығыстану ғылымының аса көрнекті өкілі, ол Орталық Азия мен Орта Азия тарихын зерттеп, аса құнды еңбектер жазған.
2)Ол "Жетісу тарихының шежіресі” еңбегін жазып, онда қазақ, тәжік,қырғыз, түркмен, өзбек халықтары туралы көп фактілер, оқиғалар берілген.
3)Оның ішінде Орта Азия халықтарының мәдениеті мен тарихын зерттеп, оның Түрік-Монгол көне елдері мен тайпаларының тарихын зерттеген.
1. «Әйгілі ғалымдар» тақырыбына әңгіме құру.
2. Айдаров Ғұбайдолла туралы әңгімелеу.
3. Мына сөйлемге синтаксистік талдау жаса.
1. Василий Васильевич Радлов (1837-1918) – “Түрік әдебиет нұсқасы”, “Түркі тілі грамматикасы”, “Түрік тайпалы халықтардың әдебиет үлгілері”, “Түрік тілің сөздігін”. Василий Владимирович Бортольд (1869-1930) – “Жетісу тарихының шежіресі”. Нығмен Тінәліұлы Сауранбаев (1910-1958) - “Қазақ әдеби тілінің дамуындағы Абайдың рөлі”, “Қазақ тілінің жасалуы туралы”, “Қазіргі қазақтіліндегі диалектілер”, “Қазақ әдеби тілінің тарихын зерттеу туралы”. Ғұбайдола Айдаров (1921ж. туған) - 250 ден астам ғылыми – зертттеу еңбектері, оның ішінде 10 монография мен жоғары оқу орындарының студенттеріне арналғаноқулықтар жазған.
2. Ғұбайдаша Айдаров - ғалым, профессор, филология ғылымының докторы, 250 ден астам ғылыми – зертттеу еңбектері, оның ішінде 10 монография мен жоғары оқу орындарының студенттеріне арналғаноқулықтар жазған. Оның еңбектері негізінен түркі жазба ескерткіштерін зерттеуге арналған. Ол көне түркі ескерткіштерінің мәтіндерін жан – жақты талдаған, ескерткіштер тілінің қазіргі қазақ тіліне жақындығын зерттеп, дәлелдеген.
3. В.В. Радлов 1872 – 1883 жылдары Қазанда тұрып, қазақтарға, татарлар мен башқұрттарға еуропаша білім алуға көмектеседі.
Билет 3 3 упр 3. 1)Қазақстан рәмезднрі: елтанба, ту, әнұран бірақ әнұран маған ұнамайды. (салалас құрмалас сөйлем)
2) ҚР мемлекеттік әнүраның сөздері мен ән-күйі тамаша, алайда ол оны жаттап алмайды. (салалас құрмалас сөйлем)
3) Қазақстан Республикасыының мемлекеттік рәміздері: елтанба, ту, әнұран, олар маған өте ұнайды. (жалғаулысыс құрмалас сөйлем)
4) Қазақстан Республикасыының мемлекеттік туы өте әдемі дегенімен мен өны сұретке 1. «Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы» тақырыбына әңгіме құру.
2. Отан туралы 10 мақал - мәтел айт.
3. Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлемнің да, де, та, те, және, әрі жалпы сөйлем құрастыр.
1. Қазақстан аумағында тұрып жатқан барлық диаспоралар тіліне мемлекет тарапынын көмек көрсетілуде. Ана тілі мен мәдениетін дамыту мақсатында елімізде ана тілін оқытудың жексенбілік мектептер жүйесі құрылған. 1999/2000 оқу жылында жексенбілік мектептерде 14 тіл ана тілі ретінде оқытылды, олар – корей, еврей, татар, неміс т.б. Жексенбілік мектептерге аранап үлгі – ереже әзірлеген. Елімізде диастораналар тілінде 11 газет шығарылады, 12 тілде телехабарлар жүргізіледі. Жексенбілік мектептерге мүмкіндігінше одан әрі қолдау көрсеу қажет, соның ішінде кітап және оқу-әдістемелік қорын құруға көмек беру керек.
2. Ер елінде, гүл жерінде.
Ит тойған жеріне, ер тұған жеріне.
Кісі елінде сұлтан болғанша, өз елінде ұлтан бол.
Тұған жердің күні де ыстық.
Елінен безген ер оңбас, көлінен безген қаз оңбас.
Отан – оттан да ыстық.
Отансыз адам, ормансыз бұлбұл.
Туған жердей жер болмаз, туған елдей ел болмас.
3. Жаңбыр жауды, және дала сұық болды.
Отаныңды сүйебілсен – атақ та, жұмыс та, және де құрмет те болады.
Мен үйді күнде жинаймын және де шешеме көмектесемін.
Ауа райы салқындады және аспап бұлттанын тұр
сала алмаймын. (салалас құрмалас сөйлем) 5 б1. “Қазақ хандары” тақырыбына әңгіме құру.
2. Төле би туралы әңгімелеу.
3. Берліген екі бағанадағы сөздерден сөз тіркестерін құрастырып, аудар.
1. Қазақ хандығында ең жоғары билеуші хан болды. Қолбасшылық та, сот билігі де, шетелдермен қарым-қатынас жасау да, соғыс ашу немесе бітім жасау да соның қолында болды. Ханның жанынндағы кеңесшілері ірі сұлтандар мен тайпа көсемдерінен құралды. Ханнан кейінгі билік сұлтандарда болды. Шыңғысханнан тарайтын ер адамдар сұлтандар деп аталды. Сұлтандардан кейінгі беделді адамдар билер еді. Олар тайпаларды басқарды. Батып деге атақ тек сұлтандар қауымындағы беделді адам екенін білдіреді. Батыр атағы босқа берілмейді. Ол үшін әрбір батыр өзін шайқастарда көрсетуі тиіс. Қазақ хандары, сұлтандары, билері арасында батыр атанғандар көп болған.
2. Төле би шамамен 1663 жылы Жамбыл облысы, Шу өзені, Жайсаң жайлауында дүниеге келіп, 1756 жылы қазіргі Шымкент облысы Ленгер ауданы Ақбұрхан деген жерде тоқсан жасында дүние салған. Төле бидің әкесі Әлібек те билік айтып, әділдігімен аты шыққан адам болыпты. Төле би оқыған, сауатты, жастайынан халқының ақындық, шешендік өнерінен тәлім алған. Ол 15-20 жасынан-ақ билікке араласып, әділдігімен, шешендігімен көзге түсіп, елге танылған. Төле бидің ел-жұрт, ағайын-туыс, алысжақынға қадір-қасиеті хан,сұлтандардан да жоғары болған.
3. ұлысты басқарған
тағына саланатын болған
билер соттай алмайтын еді
құқықты пайдаланған
билік сұлтандарда болған
ханнан тараған илет
6 билет1. "Тарихи қайраткерлер” тақырыбына әңгіме құру.
2. Қаз дауысты Қазыбек би туралы әңгімелеу.
3. Сөйлемдерден септік жалғауы бар сөздерді тауып, қай септікте тұрғанын анықта.
1. Әйтеке Байбекұлы – артына аталады сөз қаладырған шешен билердің бірі. Қазақ халқының басын біріктіріп, бір орталықтан басқарған және туысқан қарақалпақ, қырғыз қырғыз халықтарымен одақ құрып, жонғар қалмақтарына қарсы бірыңғай халық майданын ашқан, Тәуке ханның кеңесші, көмекшілерінің бірі болған. Сонымен, Әйтеке би – шешендігімен бірге кезінде ел басқарған, заң жобасын жасасқан, феодалдық қақақ мемлекетін құруға ат салысып, үлкен үлес қосқан қоғам қайраткері.
2. Қазыбек би (1667-1764) – Орта жүздің "Төбе биі” атанған, шешендік сөздің майталманы, Тәуке ханның тұсында "Жеті Жарғы” әдет-ғұрып заң жинағын жасаушылардың бірі, еліміздің тарихынан мәңгілік орын алған ірі тұлға. Қаз дауысты Қазыбек би – ең алдымен, асқан шешен, ақын; екіншіден, ел басқарған, дау-жанжалды әділ шешкен әділқазы; үшіншіден, ол – халықаралық дәрежедегі елші-дипломат, қоғам қайраткері. Қазыбек би 1667 жылы туып, шашамен 1764 жылы 97 жасында дүние салса керек. Қаз дауысты Қазыбек би бабамыздың денесі Түркістандағы Қожа Ахмет Йасауи кесенесіне жерленген.
3. Әйтеке би(А.с) қазақ халқының(І.с) басын біріктіріп, бір орталықтан(Ш.с) басқарған және туысқан қарақалпақ(А.с), қырғыз халықтарымен(К.с) одақ құрып, жонғар қалмақтарына қарсы бірыңғай халық майданын ашқан, Тәуке ханның(І.с) кеңесші, көмекшілерінің(І.с) бірі болған.
Билет71. “Ежелгі қалалар” тақырыбына әңгіме құру.
2. Түркістан қаласы туралы әңгімелеу.
3. Берліген жай сөйлемдерден жалғаулықсыз салалас құрмалас сөйлем құрастырып, синтаксистік талдау жаса.
1. Қазақ жерінде ежелгі қалалар көп. Шағын елді мекендерде тұрған халықтың саны көбейіп, қалаларға айналған. Қалалардың көбі өзендердің жағасына, ауа райы жылы жерлерге салынған. Ең алғашкы қалалар осыдан екі жарым мың жылдай бұрын пайда бола бастаған. Біздің тарихшы ғалыидарымыз бен қазба жұмысын жүргізетін археологтеріміз ашып берді.
2. қазақ жеріндегі ежелгі қалалардың бірі – Түркістан қаласы. Түркістан қаласы – қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысындағы, Түркістан ауданының орталығы, Шымкент қаласының 225 шақырам жерде. Бұл қаланың орнында IV-X ғасырларда Шабғар деген үлкен қала болған. IX-X ғасырларда бұл қала ерекше гүлденіп, Йаса деп аталады. XV ғасырдан бастап Түркістан деп аталды. Бұл қалада осы уақытқа дейін жақсы сақталған Ахмет Йасауи кесеней бар.
3. Ежелгі қалалардың бірі – Отырар. Ол YI-YIII ғасырларда Сырдария өзенінің орта тұсындағы ірі мемлекеттің астанасы болған.
Билет81. “Болашақтағы қала” тақырыбына әңгіме құру.
2. Астана туралы әңгімелеу.
3. Берілген сөз тіркестерін аударып, сөйлем құрастыр.
1.Менің сүйікті қалам Алматы. Болашақта Алматы қаласы гүлденіп және үлкейіп жатады. Ол таудың етегінде орналасады. Болашақ бұл қалада ғимараттардың ұрындығы үлкен болады және бәрілері қатарынан тұрады. Ол орталарында орналасады. Демалыс орындары әдемі және қоуық болады. Қоршаған орталы сауықтыру мәселесіп ғалымдар, әкологтар және т.б. адамдар.
2. Астана – бұрынғы Ақмола қаласы. Ақмола 1830 жылдан Ресей империясының әскери бекініс болған. Ақмола бекінісі Есіл өзеніндегі Қараөткел шатқалында салынған. 1862 ж. Ақмола елді мекені қала статусын алды. 1939 ж. Ақмолада алғашқы темір жолы іске қосылды, ал Екінші дүние жүзілік соғыс жылдары Ақмола маңызды рол атқарды. Қаланың нағыз гүлдену кезені 1954 жылдан тын жерлерді игеру кезден басталды. 1961 ж. Ақмола аты қайтарылып берілді. 1997 ж. Ақмола Қазақстан Республикасының жаңа астанасы болып өзгертілді. Қазір Астана күннен күнге гүлденіп, көркейік келеді. Астанада үлкен құрылыс жұмыстары жүріп жатыр.
3. Тайпалар мекендеген – жили племена
ерте заманда – в древние времена
еңбек құралдары – орудие труда
әшекей бұйымдар – ювелирные изделия
ежелден қазақ жерінде өмір сүрді – жили на казахской земле
қазба жұмысын жүргізу – проводят раскопки
біздің тарихи ғалымдарымыз – наши ученые истории
1) Бұрын Қазақстанның жерінде әр түрлі тайпалар мекендеген.
2) Ерте заманда бұл тайпалар әр түрлі өздеріне керек еңбек құралдарды жасаған және де әшекей бұйымдар жасаған.
3) Біздің тарихшы ғалымдарымыз қазба жұмыстарды жүргізеді. Олар ежелден қазақ жерінде өмір сүрген тайпалардың қалай тұрғанның зерттейді.
Билет91. “Қазақ халқының салт-дәстүрлері” тақырыбына әңгіме құру.
2. “Ата-ана” мәтінінің мазмұнын айту.
3. Көп нүктенің орнына мамандықты білдіретін зат есім тауып жаз.
1. Шілдехана – жаңа туған нәрестенің құрметіне жасалатын той. Дастарқан жайылып, жастар домбыра тартып, ән салып, ұлттық ойындар ойналады. Шілдехана думанды болса, сәби сергек, қызықты өмір сүреді деген сенім бар. Қырқынан шығару – нәрестенің туған күніне қырық күн толған соң, ыдысқа қырық бір қасық су құйып, соған шомылдырады. Сәбидің қарын шашын, тырнағын алады. Ит жейдесін шешіп алып, сақтап қояды. Мерекелік дастарқан жайылады. Бесікке салу. Халқымызда бесік – қасиетті, киелі, құтты мүлік, сәбидің алтын ұясы болып есептеледі. Бесікті отпен аластап, баланы бөлейді. Бұл – халқымыздың елеулі үлкен дәстүрі. Бесікке салу жолы жасы үлкен немесе елдің құрметті, өнегелі адамына жүктеледі. Мерекелік дастарқан жайылып, бесікке салған адамға кәде беріледі. Тұсау кесу – сәби қаз тұра бастағанда, тез жүріп кетсін деп, ала жіп есіп, екі аяғын тұсап, сүрінбей жүретін адамға тұсауын кестіріп, баланы қолынан ұстап, тез-тез жүгіртеді. Оған қуанысып, шашу шашылып, дастарқан жасалып, “тұсаукесер” кәдесі беріледі.
2. Дәстүрлі қазақ отбасында ата-анаерекше құрметтелген. Олардың тікелей үрім-бұтақтары ата-аналарын қартайғанда қамқорлыққа алуға міндетті болған. Ата-ана балаларының тәлім-тәрбиесіне қаншалықты жауапты болса, балаларда кейін әке-шешелері қартайған шағында қамқорлық жасауға міндетті.
3. әкем – көсіппер
анам – бухгалтер
ағам – жүргізушы
әпкем – студент
қарандасым – оқушы
әжем – зейнеткер
атам - зейнеткер
Билет101. “Отбасы мүшелерінің мінездері” тақырыбына әңгіме құру.
2. “Жеті қазына мен жеті ырыс” мәтінінің мазмұнын айту.
3. Тұрақты тіркестерді аударып, сөйлемдер құрастыр.
1. Менің отбасы мүшелерінің мінездері өте әр түрлі. Менің әкемнің мінезі тойған қозыдай. Менін шешемің мінезі құлан таза. Менің тәтемнің мінезі қой аузынан шөп алмас және мен жылқы мінезі бар. Біздің отбасымыз айран ұйығандай.
2. Жеті қазына – қазақтың дәстүрлі дүниетанымындағы философиялық түсініктердің бірі. Қазақ халқы жеті қазынаны ер жігіттің өмірімен байланыстырып, оның ұғымына мыналарды жатқызады: 1) жүйрік ат; 2) қыран бүркіт; 3) құмай тазы; 4) берен мылтық; 5) қанды ауыз қақпан; 6) майланғыш ау; 7) өткір кездік. Қазақ халқының дәстүрлі дүниетанымындаға философиялық түсініктердің екіншісі – жеті ырыс. “Жеті ырысқа” мыналарды жатқызады: 1) адамның ақылы, ой-санасы; 2) денсаулық; 3) ақ жаулық; 4) бала; 5) көңіл; 6) жер; 7) ит.
3. Тойған қозыдай – вежливый, учтивый
Құлан таза – честный, справедливый
Айрандай ұйыған – заквашенно, как кефир.
1) Менің әкемнің мінезі тойған қозыдай.
2) Менің тәтемнің мінезі құлан таза.
3) Біздің отбасымыз айран ұйығандай.
2. Управленческий анализ в машиностроительной отрасли
3. Тема’3. ГРОМАДЯНИ ЯК УЧАСНИКИ АГРАРНИХ ПРАВОВІДНОСИН Мета заняття- розкрити поняття права членства в.html
4. лисица обладающая магическими способностями Отважная красавица и дворцовые интриги дикие кочевники и ко
5. Вдоль пути движения нефти уменьшаются температура и давление выделяется газ поток охлаждается снижаетс
6. СОШ 10 11 А класс 305 1 МЕСТО Якунина Татьяна Сергеевна
7. Правовые основы проведения процедур банкротства
8. это такое коммуникативное качество речи которое предполагает соответствие ее смысловой стороны плана сод
9. О Центральном банке Российской Федерации Банке России
10. Человек часть живой природы
11. Вопросы по БЖД
12. О нимфомании и сатириазисе
13. а тыс человек- все население ~ 6452 городское ~ 5039 сельское ~1413 Плотность населения1 3
14. Статья- Кредитование клиентов и рост продаж
15. полицейским крайне консервативным государством
16. Значение анатомии физиологии и гигиены в организации общеобразовательного процесса их связь с психол
17. Тема 19 Транспортнопланировочная организация земельных участков учреждений здравоохранения
18. тема Система господарського законодавства
19. 6 Основы формирования умений и навыков Понятие об умениях и навыках Никакая деятельность человека
20. Cold Vessel Наименование